Πάμε μουσείο; Ερευνητική εργασία Α’ Λυκείου, 2013-14

1. Πάμε μουσείο;
Ερευνητική εργασία Α’ Λυκείου
Λύκειο Σπάτων
Επιβλέπων καθ.: Α. Σαμαρτζή

2. Εισαγωγή
Ο σκοπός της ερευνητικής εργασίας είναι να γνωρίσουν οι μαθητές την σημασία των
μουσείων. Για το λόγο αυτό θα διερευνηθούν τα ακόλουθα ερωτήματα:
 ορισμός του μουσείου και η μουσειολογία
 ιστορία των μουσείων
 λειτουργία ενός μουσείου
 λόγοι ύπαρξης των μουσείων
 εκπαιδευτικά προγράμματα σε μουσεία
 τα μουσεία της Ελλάδας
 τα σημαντικότερα μουσεία στον κόσμο
 ελληνικά εκθέματα σε ξένα μουσεία
 μουσεία online και ιδιόρρυθμα μουσεία
Η επίσκεψη σε μουσεία για πολλούς μαθητές θεωρείται βαρετή. Αυτή η ερευνητική
εργασία δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να γνωρίσουν την σημασία των μουσείων
τόσο για τον κοινωνικό, ανθρωπιστικό, εθνικό καθώς και εκπαιδευτικό τους ρόλο.
Εμπλεκόμενα γνωστικά πεδία-μαθήματα:
Πληροφορική- ΤΠΕ, Κοινωνιολογία, Τεχνολογία, Ιστορία, Εικαστικά, Ξένες
Γλώσσες.
Αναμενόμενα Μαθησιακά Οφέλη
Αρχικά θα αποκτήσουν εμπειρία στον τρόπο διεξαγωγής μιας ερευνητικής εργασίας,
χρησιμοποιώντας και το διαδίκτυο με ασφαλή τρόπο. Επίσης θα δημιουργηθεί μεταξύ
των μελών ένα πνεύμα συνεργατικότητας και συμμετοχής και τέλος θα βιώσουν τον
κόσμο των μουσείων από μια άλλη πλευρά που ίσως μέχρι σήμερα γνώριζαν.
Μαθητές
 Βασιλική Δ.
 Μαρία Δ.
 Νίκη Μ.
 Γιάννης Μ
 Γιώργος Μ.
 Σταυρούλα Δ.
 Μαριαλένα Μ.
 Κων/να Μ.
 Κων/νος Δ.
 Γιάννης Θ.
 Στέλλα Ι.
 Κατερίνα Λ.
 Κορίνα Λ.
 Σοφία Λ.
 Αφροδίτη Μ.
 Χριστίνα Π.

3. 1. Μουσείο - ορισμοί
Το μουσείο είναι ένας χώρος του οποίου ο ρόλος βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό
συζήτηση. Ξεκίνησε ως μια μετεξέλιξη των ιδιωτικών συλλογών των ευγενών, οι
οποίοι συγκέντρωναν αντικείμενα τέχνης, πολύτιμα αντικείμενα, αρχαία ευρήματα ή
αξιομνημόνευτα περίεργα αντικείμενα, για λόγους γοήτρου, ήδη από τον 15ο
- 16ο
αιώνα . Πρόκειται για έναν θεσμό της νεοτερικότητας, δηλαδή της Ευρώπης, όπως
διαμορφώθηκε μετά την κατάρρευση του κοινωνικού – πολιτικού - οικονομικού
συστήματος της φεουδαρχίας
με τον όρο μουσείο, σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό της icom (international
council of museums) εννοείται «ένα μόνιμο ίδρυμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα,
στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό στο κοινό, που έχει ως
έργο του τη συλλογή, τη μελέτη, τη διατήρηση, τη γνωστοποίηση και την έκθεση
τεκμηρίων του ανθρώπινου πολιτισμού και περιβάλλοντος, με στόχο τη μελέτη, την
εκπαίδευση και την ψυχαγωγία»]
.
Βάσει του σύγχρονου ορισμού τους τα μουσεία ικανοποιούν μια ιδιαίτερη ανθρώπινη
ανάγκη, τη δημιουργία ενός μόνιμου αρχείου για το πώς έζησαν οι άνθρωποι και τι
πέτυχαν σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση έχει διαφοροποιήσει
τον ρυθμό της αλλαγής του κόσμου μας και σε ένα βαθμό έχει συνδέσει το τοπικό,
εθνικό στοιχείο με το παγκόσμιο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο τα μουσεία είναι χώροι
στους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να εξερευνήσουν τις προσωπικές τους
πεποιθήσεις εν τω μέσω καθολικών αληθειών. Με λίγα λόγια, μπορούν να επιδείξουν
στο κοινό πώς διαμόρφωσαν τα γεγονότα και οι πεποιθήσεις των ανθρώπων του
παρελθόντος την εμπειρία του παρόντος.
Ο παραπάνω ορισμός δεν συνιστούσε εξαρχής το πλαίσιο μέσα στο οποίο
καθορίζονται οι λειτουργίες ενός μουσείου, ούτε συνδεόταν με τη συλλογή και την
έκθεση αντικειμένων. Στην αρχαιότητα το μουσείο περιγράφεται ως τέμενος
αφιερωμένο στη λατρεία των μουσών. Τούτο σημαίνει πως στο συγκεκριμένο χώρο
καλλιεργούνταν οι τέχνες, τα γράμματα, η μουσική, η ποίηση, η φιλοσοφία και ο
χορός. Στην περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για
χώρους στους οποίους διεξάγονταν φιλοσοφικές συζητήσεις.
Κατά την περίοδο της αναγέννησης ο όρος παραπέμπει στις ιδιωτικές συλλογές της
ευρωπαϊκής αριστοκρατίας, ενώ στον 17ο αιώνα σχετίζεται με την πληρότητα των
εγκυκλοπαιδικών γνώσεων και την «ευρεία κάλυψη ενός γνωστικού αντικειμένου».

4. Στα μέσα του ίδιου αιώνα στην Ευρώπη χρησιμοποιείται ο λατινικός όρος musaeum
για τον προσδιορισμό συλλογών με περίεργο αντικείμενα (cabinets des curiosités).
Στα τέλη του 17ου, αρχές του 18ου, αιώνα καθιερώθηκε ο όρος για συγκεκριμένα
κτήρια που στέγαζαν συλλογές αντικειμένων και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά
στην περιγραφή της έκθεσης αντικειμένων του Elias Ashmol στην Οξφόρδη.
Η aam (american association of museums) προτείνει να οριστεί ως μουσείο ένα
οργανωμένο, δημόσιο ή ιδιωτικό ίδρυμα, μη κερδοσκοπικό, με εκπαιδευτικό και κυρίως αισθητικό
χαρακτήρα, ανοιχτό στο κοινό καιεπισκέψιμο σε μόνιμη βάση, ίδρυμα που έχει στην ιδιοκτησία
τουαντικείμενα ή ζωντανούς οργανισμούς, τα οποία εκθέτει μόνιμα, που έχειεξειδικευμένο
προσωπικόεργαζόμενογιατηναπόκτησητωναντικειμένων.
Το ma (museum association of Great Britain) ορίζει το μουσείο ωςίδρυμα που συλλέγει,
καταγράφει, εκθέτει, αποθηκεύει και συντηρεί, έργατέχνης, προϊόντα της επιστήμης και του
πολιτισμού,ώστεναείναιδιαθέσιμαστο ευρύ κοινό και τους ερευνητές.

5. 2. Η ιστορία του μουσείου
Η έννοια του μουσείου ξεκινά με την ιδέα δημιουργίας δημόσιων συλλογών
αντικειμένων τέχνης και ανάγεται στην κλασική αρχαιότητα. Τέτοιες συλλογές
συγκεντρώνονται στα ελληνικά ιερά και αργότερα στους ρωμαϊκούς χρόνους, σε
ναούς, στοές και λουτρά. Κατά τον 15ο αιώνα συστήθηκαν οι πρώτες βασιλικές και
ηγεμονικές συλλογές, που αποτελούν και τον πυρήνα των περισσότερων από τα
σημερινά μουσεία. Κατά την αναγέννηση διαδόθηκε ανάμεσα στους φιλότεχνους το
πάθος των «συλλογών αξιοπερίεργων της φύσης». Μόλις τον 18ο αιώνα γεννήθηκε η
αντίληψη του μουσείου, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Ένας χώρος ανοιχτός και
επισκέψιμος από όλους, που συγκεντρώνει ομοειδή εκτιθέμενα αντικείμενα. Την
εποχή εκείνη στη Γαλλία δημιουργείται το Λούβρο και ακολουθούν μουσεία φυσικής
ιστορίας, τεχνών, επιστημών, λαογραφικά, εθνογραφίας, λαϊκής τέχνης και
παραδόσεων. Την ίδια εποχή στην Ελλάδα δημιουργείται το μουσείο της ακρόπολης,
το 1874, το εθνικό αρχαιολογικό μουσείο, το 1886, το αρχαιολογικό μουσείο
Ολυμπίας, το 1875, καθώς και η εθνική πινακοθήκη το 1900. Ειδικότερα, για το
μουσείο της ακρόπολης, η ιδέα γεννήθηκε προκειμένου αυτό να στεγάσει και
προστατέψει ότι είχε απομείνει από τις καταστροφές και κλοπές προηγουμένων ετών.
Το 1863, αποφασίστηκε να χτιστεί το μουσείο σε χώρο νοτιοανατολικά του
Παρθενώνα και στις 30 Δεκεμβρίου του 1865 έγινε η θεμελίωση. Με έκταση μόλις
800 τ.μ. Το κτήριο αποδείχθηκε γρήγορα ακατάλληλο να στεγάσει τα ευρήματα των
μεγάλων ανασκαφών της ακρόπολης που άρχισαν το 1886. Ένα δεύτερο μουσείο, το
μικρό μουσείο, αναγγέλθηκε το 1888. Κατά τα έτη 1946-1947, το δεύτερο μουσείο
κατεδαφίστηκε ενώ το αρχικό επεκτάθηκε σημαντικά. Από τη δεκαετία του 1970
φάνηκε ότι το μουσείο δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει ικανοποιητικά στα μεγάλα
πλήθη των επισκεπτών του. Την ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου μουσείου της
ακρόπολης διατύπωσε πρώτος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον Σεπτέμβριο του
1976. Το 1989 η Μελίνα Μερκούρη, που ως υπουργός πολιτισμού ταύτισε την
πολιτική της με τη διεκδίκηση της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα από το
βρετανικό μουσείο, κίνησε ένα νέο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Τα
αποτελέσματα του διαγωνισμού ακυρώθηκαν μετά την αποκάλυψη μιας μεγάλης
οικιστικής περιοχής στο οικόπεδο Μακρυγιάννη που χρονολογείται από τους
προϊστορικούς ως τους βυζαντινούς χρόνους. Η ανασκαφή έπρεπε να ενταχθεί μέσα
στο νέο μουσείο. Σήμερα, το νέο μουσείο της ακρόπολης είναι στο σύνολό του

6. 25,000 τ.μ. Και διαθέτει εκθεσιακούς χώρους με εμβαδόν 14,000 τ.μ., δέκα φορές
μεγαλύτερους από ότι στο παλιό μουσείο. Το νέο μουσείο προσφέρει όλες τις
υπηρεσίες που απαιτούνται από ένα παγκόσμιο μουσείο του 21ου αιώνα.
Οι βασικές ομαδοποιήσεις μουσείων είναι :
 Βάσει συλλογής:
1. Γενικού ενδιαφέροντος
2. Αρχαιολογικά
3. Τέχνης
4. Ιστορικά
5. Θεματικά
6. Λαογραφικά
7. Φυσικής ιστορίας
8. Επιστημών
9. Πολεμικά
10. Νομισματικά
11. Ναυτικά
12. Εθνολογικά
 Βάσει ιδρυτικού και διαχειριστικού φορέα:
1. Κρατικά
2. Δημόσια
3. Ιδιωτικά
 Βάσει βεληνεκούς:
1. Εθνικά
2. Περιφερειακά
3. Τοπικά
 Βάσει κοινού:
1. Γενικά
2. Εκπαιδευτικά
3. Ειδικού ενδιαφέροντος
 Βάσει χώρου:
1. Αρχαιολογικοί χώροι
2. Υπαίθρια
3. Ιστορικά κτήρια-μουσεία
Και βάσει αρχιτεκτονικής διάταξης :
 Γερμανικός τύπος: Duran/Schinkel σταυροειδής εγγεγραμμένο με τρούλο.
 Πινακοθήκες: επίμηκες/μακρόστενο κτίριο με σκάλες που σε ανεβάζουν στον όροφο,
τυπολογία ιταλικού παλατιού που θα επηρεάσει πολλά μουσεία στο μέλλον.

7. Η ολοένα και αυξανόμενη δημιουργία ανάλογων μουσειακών χώρων, παγκοσμίως,
δημιούργησε κριτικές και διαφωνίες σχετικά με τους στόχους του νέου αυτού θεσμού,
σχετικά με τη συντήρηση, την καθιέρωση και την αναγνώριση των μουσειακών
εκθεμάτων. Ο 19ος αι. Είναι ο αιώνας των μεγάλων αλλαγών: εδραίωση της
βιομηχανικής επανάστασης, ανάπτυξη μουσείων (royal institution 1800, Λονδίνο) και
διεθνών εκθέσεων (crystal palace exhibition, 1851), επαγγελματικοποίηση των
επιστημονικών δραστηριοτήτων, επιδίωξη ενημέρωσης του κοινού στις
επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, δημιουργίας ειδικευμένου στελεχιακού και
εργατικού δυναμικού, προβολής του επιστημονικού ιδανικού και της επιστημονικής
κοινότητας (διαλέξεις, εφημερίδες και βιβλία με επιστημονικά θέματα, τεχνικά
εγχειρίδια). Η πρώτη γενιά των μουσείων υπηρέτησε τη μετάδοση των γνώσεων με
παρατακτική κυρίως παρουσίαση των εκθεμάτων που ήταν το κύριο στοιχείο τους. Ο
θαυμασμός του επισκέπτη, η περιορισμένη πληροφόρηση, η σιωπή των χώρων, η
πρωτοκαθεδρία των ειδικών ήταν ο κανόνας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το
Deutsches Museum (1906) και το museum of science and industry στο Σικάγο (1933)
αποτελούν την κορυφαία εξέλιξή της.
Από τα μέσα του 20ου αιώνα, εποχή της κάθετης ανάπτυξης των MME (ραδιόφωνο,
κινηματογράφος) και των επιστημονικών σωματείων, παρουσιάζεται μία νέα
αντίληψη (palais de la decouverte, 1937, στο Παρίσι, exploratorium, 1969, στο San
Francisco) που μεταθέτει το ενδιαφέρον στην επιστημονική έρευνα, στη συστηματική
εκπαίδευση. Στοχεύουν στη στήριξη της επιστημονικής δράσης, στη δημιουργία
στελεχών γι’ αυτήν και στην ενημέρωση του κοινού για τις θετικές επιπτώσεις της
ανάπτυξής της στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του. Έκτοτε, παρατηρούνται
μεγάλες αλλαγές στους αριθμούς, τύπους και δραστηριότητες των μουσείων, δηλ.
Στους ρόλους που αυτά αναλαμβάνουν, απαντώντας στις βαθιές αλλαγές (ανάγκες
και ανησυχίες) που παρουσιάζονται στο σύγχρονο κόσμο. Με αυτό το «κίνημα»
διαγράφηκε ένας νέος προσανατολισμός, τόσο σε παραδοσιακά όσο και σε μοντέρνα
σχήματα, ώστε τα εκθέματα να ανταλλάσσονται να ανανεώνονται, η επισκεψιμότητα
να είναι πιο εύκολη, σε εθνική και διεθνή κλίμακα. Με αυτό τον τρόπο το μουσείο
γίνεται ένας ζωντανός οργανισμός, που έρχεται σε επαφή με το σήμερα,
παρουσιάζοντας και πληροφορώντας για το χθες και όχι μόνο.
Σήμερα πλέον τα μουσεία είναι κρατικά ή και ιδιωτικά, εκθέτοντας δημόσιες ή και
ιδιωτικές συλλογές και αποτελέσματα επιστημονικών εργασιών και πρωτοβουλιών. Η
κοινωνιολογική, ανθρωπολογική και φιλοσοφική θεώρηση του μουσειακού θεσμού

8. τις τελευταίες δύο δεκαετίες έθεσε τις βάσεις για τη διατύπωση μιας πιο
προοδευτικής άποψης που υποστηρίζει ότι τα μουσεία αποτελούν κεντρικό σημείο
αναφοράς στη ζωή των ανθρώπων. Μπορούν να συμβάλλουν στην αναψυχή και
έμπνευση, στη διαμόρφωση πολιτιστικών αξιών στην προσφορά δυνατοτήτων
μάθησης και κοινωνικής ισότητας. Άμεσα σχετιζόμενη με αυτή την εξέλιξη είναι και
η προώθηση νέων ιδεών για τη μάθηση και ερμηνεία στο μουσείο.
Το μουσείο πρέπει να απευθύνεται σε ολόκληρη την κοινωνία. Όταν επιμερίζει το
κοινό του, επιδιώκει όσο γίνεται μεγαλύτερη ανταπόκριση και για να την πετύχει,
αποτελεί προϋπόθεση να έχει απέναντί του ανθρώπους με κάποια κοινά
χαρακτηριστικά (παιδιά, γονείς, τουρίστες, αλλοδαποί, σύλλογοι, κτλ). Στόχος του
μουσείου είναι να ανοίξει τις πύλες του σε όλους και γιατί όχι να εντάξουν όλοι το
μουσείο στην καθημερινή τους ζωή.
Η μουσειακή επίσκεψη δημιουργεί μια σειρά προσδοκιών. Η πρόσβαση στη γνώση, η
εκπαίδευση, η ευχαρίστηση, ο θαυμασμός, η αναγνώριση της αξίας του πραγματικού
και του μοναδικού μέσα σ’ ένα πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο είναι μερικές από
αυτές. Για το λόγο αυτό, η μουσειακή εμπειρία είναι περίπλοκη και βασίζεται εξ
ολοκλήρου στην ελεύθερη επιθυμία / επιλογή του ατόμου για μάθηση. Στο χώρο του
μουσείου, η μάθηση βασίζεται κύρια σε πραγματικά αντικείμενα έργα τέχνης,
αντικείμενα καθημερινής χρήσης, τεχνουργήματα, επιστημονικά είδη
κ.α. Στόχος είναι να επικοινωνήσει με τους επισκέπτες του, να παρουσιάσει τις
συλλογές του και να τους επιτρέψει να εξερευνήσουν το ευρύτερο επιστημονικό,
πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο των αντικειμένων που εκτίθενται στο μουσείο και
τέλος με την ενεργή εμπλοκή του επισκέπτη – εκπαιδευόμενου σε
διαφορετικές δραστηριότητες επιδιώκει να τον εμπνεύσει και να του δώσει
κατευθύνσεις. Συνεπώς, οι διαδικασίες μάθησης μέσα στο μουσείο προάγουν το
μοντέλο της ανοικτής και δια βίου εκπαίδευσης.

9. 3. Οι βασικές λειτουργίες του μουσείου
Μουσείο ως λειτουργική μονάδα
Η διοίκηση και η οργάνωση ενός μουσείου αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους
παράγοντες στην εξέλιξη και την πρόοδο του. Χωρίς αυτές μπορεί να χαθεί το
ενδιαφέρον του κοινού και να κινδυνέψει ακόμα και η ίδια η ύπαρξη του. Η διοίκηση
και η οργάνωση απορρέουν από την εσωτερική του λειτουργία, το καταστατικό του
ιδρύματος. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να ξέρουμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα είδη
μουσείων ,τα οποία πιθανότατα και να συνυπάρχουν σε μια περιοχή:
 Κρατικά, ιδρυμένα και χρηματοδοτούμενα αποκλειστικά από το κράτος.
 Ιδιωτικά, χρηματοδοτούμενα από μεμονωμένα άτομα ή ιδιωτικούς φορείς
 Πανεπιστημιακά, που λειτουργού για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
 Μικτά, δηλαδή που αρχικά ιδρύθηκαν από το κράτος αλλά συνεχίζουν να
λειτουργούν ενισχυόμενα από ιδιωτικούς οργανισμούς.
Σε οποιοδήποτε είδος όμως και αν εμπίπτουν τα μουσεία του κόσμου, συντίθεται
πάντοτε από τα τρία στοιχεία, τα οποία είναι:
 Ο χώρος
 Η συλλογή
 Η ομάδα συντήρησης και ζωντανής παρουσίασης των συλλόγων.
Οι παράγοντες αυτοί διαφέρουν ως προς το περιεχόμενο ανάλογα με την χώρα και το
είδος του μουσείου, υπάρχουν ωστόσο ορισμένες αρχές ,πάνω στις οποίες
θεμελιώνεται η εύρυθμη λειτουργία τους. Η ερευνητική και η ομάδα συντήρησης
κάθε μουσείου έχουν καθήκον να ασχολούνται, παράλληλα με την συντήρηση και με
ειδικές δραστηριότητες που αποσκοπούν στην προβολή των μουσειακών
αντικειμένων μέσα από μία ζωντανή παρουσίαση των συλλογών. Με άλλα λόγια
πρέπει να υπάρχει συγκερασμός ανάμεσα σε εργασίες του επιστημονικού
προσωπικού και στις δημόσιες σχέσεις. Και αυτό γιατί έχει αποδειχθεί ότι οι δημόσιες
σχέσεις σε συνδυασμό με εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες,
συμβάλλουν στην κατά γεωμετρική πρόοδο ακτινοβολία ενός μουσείου. Η πρακτική
οργάνωση του μουσείου είναι στενά συνδεδεμένη με την σπουδαιότητά τους, το
καταστατικό και την αυτονομία τους και συνήθως περιλαμβάνει α) τη διοίκηση β)
την εποπτεία και γ) τις λειτουργίες.
Η διοίκηση αποτελείται από:

10.  Διοικητικό προσωπικό
 Λογιστήριο/οικονομική υπηρεσία
 Γενικές υπηρεσίες
 Υπηρεσία κληροδοτημάτων και προϋπολογισμού
 Δημόσιες σχέσεις
Η εποπτεία ασχολείται με:
 Πρωτόκολλο/αρχειοθέτηση
 Επιμέλεια συλλογών
 Συντήρηση
 Έρευνα
Οι λειτουργίες είναι:
 Εκθέσεις
 Εκπαιδευτικά προγράμματα για το κοινό
 Τεχνικές υπηρεσίες
 Διαχείριση των μέσων πρόσβασης/ασφάλεια
Το προσωπικό ενός μουσείου συνιστάται κατά τεκμήριο από τον διευθυντή,
ιδιωτικούς υπαλλήλους, τους φύλακες, τους εξειδικευμένους τεχνίτες και τους
αναστηλωτές(μόνο στα μεγάλα μουσεία).ο διευθυντής αποτελεί την κεφαλή του
μουσείου. Ορίζει τις υποχρεώσεις κάθε υφισταμένου, τις βάρδιες και σε συνεργασία
με τους διοικητικούς υπεύθυνους οι οποίοι ασχολούνται με τη διαχείριση, την πρόοδο
των εργασιών και τις ενδεχόμενες κυρώσεις, παρακολουθεί γενικότερα τη λειτουργία
του μουσείου. Είναι υπεύθυνος για τη πολιτική του μουσείου, τη χρηματοδότηση, τον
προγραμματισμό, την οργάνωση, την πρόσληψη και εποπτεία του προσωπικού, του
οποίου συντονίζει τις δραστηριότητες. Επίσης είναι υπεύθυνος για την απόκτηση,
συντήρηση και παρουσίαση των συλλογών και επιπλέον για την οικονομική
διαχείριση. Ο επιμελητής επιμόρφωσης προτείνει, προάγει, ολοκληρώνει, αξιολογεί
και εποπτεύει τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου που αποσκοπούν σε
ευρύτερη προσέλευση κοινού, σε κατανόηση και ερμηνεία των συλλογών και των
πηγών. Ο επιμελητής αρχείων του μουσείου είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία,
οργάνωση και διατήρηση δελτίων, νομίμων εγγράφων αρχείων και συστημάτων
ανεύρεσης. Ο συντηρητής διασφαλίζει την συντήρηση και την αποκατάσταση των
εκθεμάτων. Ο σχεδιαστής των εκθέσεων μεταφράζει τις ιδέες του εφόρου και του
εκπαιδευτικού προσωπικού σε μόνιμες, προσωρινές ή κυλιόμενες εκθέσεις, με τη

11. βοήθεια αποτυπώσεων, σχεδίων, μακετών, φωτισμού τακτοποίησης και επεξήγησης
των αντικειμένων. Μπορεί επίσης να επιβλέπει το στήσιμο των εκθέσεων και να έχει
και διοικητικές αρμοδιότητες. Ο επιμελητής διαχείρισης συλλογών είναι υπεύθυνος
για την εποπτεία, αρίθμηση, καταλογογράφηση και αποθήκευση των δειγμάτων μέσα
σε κάθε τομέα ή τμήμα και μπορεί να εκτελεί συγχρόνως χρέη και βοηθού εφόρου.
Τέλος το τεχνικό προσωπικό (όταν υπάρχει) διατηρεί σε καλή κατάσταση τους
μουσειακούς χώρους και τις εγκαταστάσεις θέρμανσης, ηλεκτροφωτισμού,
οπτικοακουστικών μέσων κτλ. Η ασφάλεια του μουσείου οφείλει να υλοποιείται με
θεωρητική βάση τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο οι επισκέπτες και τα
αντικείμενα θα έχουν όσο το δυνατόν λιγότερο φόβο μήπως προκληθούν φθορές.
Εφόσον η ασφάλεια αφορά όχι μόνο τους χώρους όπου έχει πρόσβαση το κοινό αλλά
και άλλα τμήματα επίσης, εμπλέκονται στη λογική αυτή παράγοντες όπως, το
προσωπικό, τα εμπόδια, η σήμανση, οι μέθοδοι διαχείρισης των συλλογών.
Η βασικότερη λειτουργία του μουσείου, δια της οποίας αυτό επικοινωνεί κατά κύριο
λόγο με το κοινό, είναι η έκθεση του υλικού του .συνεπώς πρέπει να δώσουμε
ιδιαίτερη σημασία στην έκθεση των αντικειμένων, εφόσον τουλάχιστον για τον κοινό
αυτό είναι το κύριο ενδιαφέρον.
Η εξασφάλιση των ενιαίων χώρων, αναφερόμενοι σε γενικότερα ζητήματα
αρχιτεκτονικής, προτάθηκε για να είναι δυνατή τόσο η αναμόρφωση των συλλογών
με διαφορετικά κριτήρια, αν παραστεί ανάγκη, όσο και η εξασφάλιση της
μεγαλύτερης δυνατής ελευθερίας στο κοινό που επισκέπτεται το μουσείο. Ο
επισκέπτης δεν επιθυμεί πολλές φορές να εγκλωβίζεται σε μια συγκεκριμένη
διαδρομή, δεν τον ενδιαφέρον εξίσου όλα τα εκθέματα ή απλούστερα θέλει να δει την
επίσκεψή ενός μουσείου όχι ως μια προδιαγεγραμμένη πορεία αλλά ως μια ελεύθερη
δραστηριότητα που να ανταποκρίνεται στον δικό του ρυθμό.
Το μοντέλο εκθεσιακής οργάνωσης που θα προτείναμε θα ήταν η ημικυκλική καθώς
παρέχει τη μεγαλύτερη ελευθερία στον επισκέπτη να κινηθεί κατά το δοκούν κατά
την περιήγησή του.
Ωστόσο σε συνδυασμό με αυτήν την ελευθερία, μπορεί να συνδυαστεί μια έκθεση
των αντικειμένων θεματική και μωσαϊκή, καθώς μέσα στην διαδρομή μπορούν να
οριοθετηθούν με σαφή τρόπο οι θεματικές της έκθεσης.
Λόγω του χώρου, του οποίου η κατοίκηση περιορίζεται σε μια εποχή μόνο η έκθεσή
μας δε μπορεί να είναι όπως πχ στο αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας, καθώς δεν
έχουμε διαδοχικές φάσεις κατοίκησης (πχ αρχαϊκή, κλασική, ελληνιστική).

12. Θέλουμε λοιπόν μια ενιαία έκθεση των αντικειμένων, οργανωμένη με γραμμικό
τρόπο ανά επιμέρους ενότητες, όπου ο χωρισμός τους θα γίνεται με ιδιαίτερο τονισμό
ενός αντικειμένου που χαρακτηρίζει την κάθε θεματική κι όπου ο επισκέπτης θα είναι
σε θέση να παρακάμψει αν θέλει μια θεματική που κρίνει ότι δεν τον ενδιαφέρει,
αλλά να είναι εξίσου προσιτή στον επισκέπτη που θέλει να δει την έκθεση γραμμικά,
καθ’ ολοκληρία (με βραδεία διαδρομή) και σε όλη την έκτασή της.
Η οριοθέτηση των θεματικών μπορεί να γίνει είτε με τη χρήση των επεξηγηματικών
κειμένων, τα οποία επεξηγούν σύντομα το τι πρόκειται να δει στην ενότητα ο
επισκέπτης, είτε με τον ιδιαίτερο τονισμό ενός βασικού ή χαρακτηριστικού
αντικειμένου από την συγκεκριμένη ενότητα.
Ο τονισμός αυτός μπορεί να επιτευχθεί με ένα ιδιαίτερο είδος φωτισμού ή με τη
χρήση μιας διαφορετικής προθήκης ή βάσης για το συγκεκριμένο αντικείμενο ή με
την προεξοχή του από τα υπόλοιπα εκθέματα.
Δεδομένης της ημικυκλικής δομής της έκθεσης, όπως περιγράφηκε προηγουμένως,
στο κέντρο του κενού χώρου που δημιουργείται, θα ήταν χρήσιμη η παρουσία
προθηκών με τρισδιάστατες μακέτες για να αποκτήσει ο επισκέπτης καλύτερη
αντίληψη του χώρου τον οποίο πρόκειται να επισκεφτεί.
Τοπογραφικές μακέτες, μακέτες που δείχνουν την αλλοίωση του οικιστικού
περιβάλλοντος άλλοτε και τώρα θα προσέφεραν στον επισκέπτη ολοκληρωμένη
εικόνα του χώρου αλλά και συνείδηση των διαφορών ανάμεσα στην εποχή που
εκτίθεται και στο σήμερα.
Ένα τμήμα της έκθεσης θα πρέπει απαραίτητα να ασχολείται με τον τομέα της
μουσειοπαιδαγωγικής, με την έννοια της οργάνωσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων
κατάλληλων για κάθε ηλικία από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου μέχρι το
τέλος του λυκείου.
Δραστηριότητες όπως συμμετοχικά εκθέματα, προσομοιώσεις, με χρήση
ηλεκτρονικού υπολογιστή ή με μηχανικά μέσα, χρήσηvideoκαι άλλων
οπτικοακουστικών μέσων πρέπει να βρίσκεται στις προτεραιότητες ενός σύγχρονου
και πρότυπου μουσείου.
Μια άλλη πλευρά που πρέπει σοβαρά να ληφθεί υπόψη στην κοινωνική διάσταση της
έννοιας του μουσείου είναι η προσβασιμότητα του. Είναι επιθυμητό ένα μουσείο που
δεν θα λειτουργεί σε βάση αποκλεισμού, γι’ αυτό και πρέπει να εξασφαλίζει
πρόσβαση και άνετη διέλευση στους χώρους του από άτομα με κινητικά προβλήματα.
Τα εκθέματα δεν πρέπει να έχουν πολύ πυκνή διάταξη ώστε να διευκολύνεται ο

13. επισκέπτης με κινητικά προβλήματα να τα πλησιάσει αλλά και να μην εμποδίζει
ταυτόχρονα τους υπόλοιπους επισκέπτες, ώστε να μην υπάρχει σχέση
«αντιπαλότητας» μεταξύ τους.
Αυτονόητο είναι, σε συνδυασμό με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων που
προαναφέραμε, ότι χρειάζεται να υπάρχουν μαγνητοφωνημένες ατομικές ξεναγήσεις
με τη χρήση φορητού κασετοφώνου τουλάχιστον στις βασικές ευρωπαϊκές γλώσσες
αλλά και να είναι διαθέσιμο αν ζητηθεί οπτικοακουστικό υλικό σε νοηματική γλώσσα
για άτομα που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν ξενάγηση λόγω ακουστικών
προβλημάτων.
Πέραν των εκθεσιακών χώρων, χρειάζεται να εξασφαλιστεί χώρος για πολιτιστικές
εκδηλώσεις, όχι μόνο περιοδικές εκθέσεις, αλλά και συνέδρια με αρχαιολογικά ή
άλλα θέματα, τα οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ευρύτερης
περιοχής και να καταστήσουν το μουσείο κέντρο αναφοράς στα πολιτιστικά και
κοινωνικά δρώμενα.
Οι κρυφές λειτουργίες του μουσείου έχουν σχέση με την διαχείριση των συλλογών.
Πρόκειται για την διαδρομή ενός αντικειμένου άπαξ και περάσει την πόρτα του
μουσείου. Από τη στιγμή που ένα αντικείμενο εισέλθει στο μουσείο, χρειάζεται να
καταλογογραφηθεί, να εγγραφεί σε έναν κατάλογο, όπου μπορεί κανείς να βρει κάθε
λεπτομέρεια σχετικά με τη φυσική του παρουσία (χαρακτηριστικά, διακριτικά
γνωρίσματα, τοποθέτηση κλπ). Το μουσείο λειτουργεί παράλληλα και ως εργαστήριο.
Στα εργαστήρια του μουσείου επιτελείται το πολύ σημαντικό έργο της συντήρησης
των αντικειμένων. Η συντήρηση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει
πολλά στάδια, ανάλογα και με την κατάσταση του αντικειμένου. Τέλος, ακόμα μία
λειτουργία των μουσείων είναι η επικοινωνιακή και η οικονομική. Σήμερα, τα
μουσεία και γενικά οι πολιτισμικοί φορείς, είναι συχνά αναγκασμένοι να
εξασφαλίσουν οικονομικού πόρους για την βιωσιμότητά τους, πέραν των κρατικών
ενισχύσεων, κονδυλίων και προϋπολογισμών, που συχνά αποδεικνύονται ιδιαίτερα
ανεπαρκείς και συχνά καθηλώνουν τη δράση του φορέα, λόγω έλλειψης χρημάτων.
Γίνεται, κατ' αυτόν τον τρόπο, επιτακτική η ανάγκη εξεύρεσης ικανών οικονομικών
πόρων για την συνέχιση της λειτουργίας του μουσείου. Επίσης το μουσείο μπορεί να
λειτουργήσει ως οικονομικός παράγοντας, πόλος τουριστικής ανάπτυξης σε τοπικό ή
εθνικό επίπεδο.
Το μουσείο όπως φάνηκε από τους ορισμούς πέρασε από διάφορες φάσεις και
λειτουργίες. Ορισμένες από αυτές θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε

14. παραδοσιακές όπως την φύλαξη, την διατήρηση, την συντήρηση των αντικειμένων,
ενώ άλλες είναι περισσότερο μοντέρνες και του έχει δοθεί περισσότερη βαρύτητα τα
τελευταία χρόνια, όπως η επικοινωνία και η παιδαγωγική λειτουργία. Για να
διαχωρίσουν ακριβέστερα τις λειτουργίες των μουσείων πρέπει να αναφερθούμε στην
έννοια των μουσειακών αντικειμένων. Το μουσειακό υλικό συχνά περιγράφεται ως
αντικείμενο, πράγμα, τεχνούργημα, δείγμα, αγαθό ή ως υλικός πολιτισμός .Όλοι
αυτοί οι όροι είτε δοκιμάσουμε να τους διαχωρίσουμε, είτε τους θεωρήσουμε
αυτονόητους, ενέχουν την έννοια της πολιτισμικής αξίας ,δηλαδή το αντικείμενο.

15. 4.Ελληνικά μουσεία
4.1. Μουσείο Μπενάκη
Το μουσείο Μπενάκη είναι ένα από τα πιο γνωστά μουσεία της Αθήνας. Ιδρύθηκε
το 1929 από τον Αντώνη Μπενάκη στην μνήμη του πατέρα του Εμμανουήλ
Μπενάκη και στεγάζεται στην οικία της ιστορικής από την Αλεξάνδρεια οικογένειας
Μπενάκη. Σημειώνεται ότι η προσφορά της οικογένειας Μπενάκη στη πολιτική,
κοινωνική και την πολιτιστική ζωή της Αθήνας, αλλά και γενικότερα της Ελλάδας
κρίνεται ανεκτίμητη.
Αρχικά ο Αντώνης Μπενάκης άρχισε να συγκροτεί τις διάφορες συλλογές του στην
Αίγυπτο. Όταν ήλθε στην Ελλάδα το 1928, για μόνιμη εγκατάσταση, τις δώρισε στο
ελληνικό κράτος. Οι συλλογές αυτές στεγάζονται σήμερα στο πατρικό του σπίτι, ένα
από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας το οποίο και
ουσιαστικά απετέλεσε και το πρώτο ιδιωτικό μουσείο της Ελλάδας. Η μεγάλη
ανταπόκριση που έτυχε το μουσείο αυτό εκ μέρους κυρίως του αθηναϊκού κοινού
οδήγησε σχετικά με ταχύ ρυθμό τον πολλαπλασιασμό των εκθεμάτων του. Χάρη και
πολλών άλλων ευεργετών και δωρητών το μουσείο Μπενάκη συνεχίζει ακόμα και
σήμερα να εμπλουτίζεται με περιουσιακά στοιχεία που του δίνουν την δυνατότητα
της πρωτοπόρου παρουσίας σε εκδηλώσεις του αντικειμένου του και γενικότερα της
τέχνης.
Έτσι αφενός η ραγδαία αύξηση των συλλογών εκθεμάτων του μουσείου και αφετέρου
η επαύξησης των διαφόρων δραστηριοτήτων του που ακολούθησε, επέβαλε την
επέκταση των κτιριακών εγκαταστάσεων και τη δημιουργία πολλών παραρτημάτων.
Το κυρίως μουσείο στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο της οικογένειας μπάνικη, που
κτίστηκε το 1867-1868 στη διασταύρωση της οδού Κουμπάρι και της
λεωφόρου βασιλίσσης σοφίας, έναντι του εθνικού κήπου. Το 1910 το κτίριο περιήλθε
στον Εμμανουήλ Μπενάκη. Την περίοδο 1929- 1931 το κτίριο επεκτάθηκε προς τα
δυτικά και διαμορφώθηκε κατάλληλα για να στεγάσει το νέο μουσείο. Για να

16. μπορέσει όμως το μουσείο να λειτουργήσει σαν ολοκληρωμένο ίδρυμα και να
στεγάσει τις συνεχώς εμπλουτιζόμενες συλλογές έργων τέχνης του, μια νέα πτέρυγα
σχεδιάστηκε από τους Αλέκο και στέφανο Καλλιγά και ολοκληρώθηκε το 1997. Το
κεντρικό αυτό κτίριο μουσείο άνοιξε επίσημα τις πύλες του στο κοινό το καλοκαίρι
του 2000.
Το μουσείο φιλοξενεί στους τρεις ορόφους αντιπροσωπευτικά έργα όλων των εποχών
της ελληνικής ιστορίας και τέχνης από την προϊστορική εποχή μέχρι τους σύγχρονους
καιρούς. Η αρχική συλλογή του Αντώνη Μπενάκη που αποτελεί και τον πυρήνα της
συλλογής του μουσείου περιελάμβανε έργα αρχαίας βυζαντινής,
μεταβυζαντινής, ισλαμικής και παραδοσιακής τέχνης. Στις συλλογές του μουσείου
περιλαμβάνονται επίσης έργα ασιατικής (κινέζικης κυρίως) και κοπτικής τέχνης.
Ιδιαίτερα σημαντικά το τμήμα των φωτογραφικών αρχείων του μουσείου Μπενάκη
που ιδρύθηκε το 1973 με στόχο τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, καταγραφή και
ταξινόμηση φωτογραφιών από μνημεία και αντικείμενα παλαιοχριστιανικής,
βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης αλλά γρήγορα επεκτάθηκε με αγορές ή δωρεές
σε φωτογραφίες τέχνης. Ενδεικτικά, φιλοξενούνται έργα των γνωστών ελλήνων
φωτογράφων nelly’s, βούλας Παπαϊωάννου, Περικλή Παπαχατζηδάκη, Δημήτρη
Χαρισιάδη, Νικόλαου Ρίζου, Νικόλαου. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του,
διάφορα έργα τέχνης, συλλογές αλλά και κτίρια έχουν δωριθεί στο μουσείο όπως η
έπαυλη κουλούρα στο Φάληρο που πρόκειται να φιλοξενήσει το μουσείο παιγνιδιών.
Πρόσφατα το μουσείο άνοιξε νέα παραρτήματα το κτίριο της οδού Πειραιώς που
στεγάζει μεταξύ άλλων τα αρχεία νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, το νέο μουσείο
ισλαμικής τέχνης, την πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα και την οικία
της Πηνελόπης στην Κηφισιά που αποτελεί την έδρα του ιστορικού αρχείου του
ιδρύματος Μπενάκη.
Είναι ο παλαιότερος μουσειακός οργανισμός που λειτουργεί στην Ελλάδα ως ίδρυμα
ιδιωτικού δικαίου. Το μουσείο πραγματοποιεί πολλές περιοδικές εκθέσεις σε
συνεργασία με ελληνικά αλλά και ξένα μουσεία. Στους χώρους του επίσης λειτουργεί
εργαστήριο αποκατάστασης και συντήρησης έργων τέχνης, κυλικείο και πωλητήριο.
Εκτός από τις εκθέσεις, το μουσείο έχει προχωρήσει και σε σειρά εκδόσεων.
Τα ιστορικά αρχεία του μουσείου Μπενάκη αποτελούν ένα από τα πλέον
συγκροτημένα και πλούσια αρχειοφυλάκια στον ελληνικό χώρο, που οργανώθηκε και
άρχισε να λειτουργεί ως ιδιαίτερο τμήμα από το 1955.

17. Το αρχειακό υλικό προέρχεται κατά κύριο λόγο από την προσωπική συλλογή του
Αντώνη Μπενάκη, καθώς και από μεταγενέστερες δωρεές ιδιωτικών φορέων.
Με άξονα την ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους, συγκεντρώθηκαν έγγραφα,
αρχεία και άλλα ιστορικά κειμήλια, τα οποία καλύπτουν ως επί το πλείστον τους
τελευταίους τρεις αιώνες της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Ένας αρκετά σημαντικός αριθμός των συλλογών αναφέρεται στον αγώνα της
ανεξαρτησίας του 1821. Για την προετοιμασία της επανάστασης πολύτιμες
πληροφορίες αντλούνται από τα αρχεία των μυστικών εταιρειών και φιλελληνικών
σωματείων, όπως της φιλικής εταιρείας, της φιλόμουσου εταιρείας, του φιλελληνικού
κομιτάτου των Παρισίων κ.ά., ενώ για την εξέλιξη του αγώνα τα τεκμήρια
προέρχονται από προσωπικά αρχεία αγωνιστών, διαταγές και επιστολές ναυάρχων για
τις επιχειρήσεις στη θάλασσα, αναφορές των ευρωπαίων και αμερικανών
φιλελλήνων, καθώς και από πλήθος νομοθετικών και διοικητικών εγγράφων, που
αποτελούν αξιόπιστη πηγή γνώσης για την ιστορική αυτή περίοδο. Εξέχουσα θέση
κατέχει το αρχείο του αγώνα του Γεωργίου Καραϊσκάκη, τα αρχεία των ανάσταση
και Ανδρέα Λόντου, Μιχαήλ Σούτσου και Ιωάννου Καρατζά, η συλλογή φιλελλήνων,
Πετράκου, κ.ά.
Αντιπροσωπευτικό για την περίοδο της μοναρχίας του Άθωνα και την επανάσταση
της 3ης Σεπτεμβρίου είναι το προσωπικό αρχείο του στρατηγού Δημητρίου
Καλλέργη, ενώ για τη μακρόχρονη βασιλεία του Γεωργίου α’ και τα γεγονότα που τη
σημαδεύουν, πολλά στοιχεία αντλούνται από τις συλλογές Δαμιανού Κυριαζή,
Ιωάννας Στεφανόπολη, Τιμολέοντα Βάσσου, Άθω Ρωμανού κ.ά.
Η περίοδος του πρώτου τετάρτου του 20ού αιώνα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την
πολιτική παρουσία του ελευθερίου Βενιζέλου. Η πολυκύμαντη δράση του και οι
προσπάθειες για την αναδιοργάνωση της χώρας διαγράφονται μέσα από το πλήθος
των γραπτών του κειμένων, την αλληλογραφία και τα έγγραφα που περιέχονται τόσο
στο προσωπικό του αρχείο, όσο και στα αρχεία των συνεργατών του και πολιτικών
της εποχής, π. Δαγκλή, α. Ρωμανού, γ. Βεντήρη και ν. Πλαστήρα.
Αξιόλογη είναι η ενότητα των αρχείων της εθνικής αντίστασης, η οποία περιλαμβάνει
τα προσωπικά αρχεία ατόμων που έδρασαν σε διάφορες παράνομες οργανώσεις κατά
την περίοδο της γερμανικής κατοχής, όπως των Ιωάννη Πελτέκη, στεφάνου δούκα,
Ερρίκου Μοάτσου, Αντώνη μυτιληναίου, Ηρακλή Πετμεζά, Κωνσταντίνου Μπενάκη,
τα οποία αναφέρονται στις οργανώσεις «Απόλλων», «Υβόννη», «Μίδας» και
«ε.δ.ε.ς.», όπως και το πρόσφατα αποκτηθέν αρχείο του Δημήτρη Δημήτριου,

18. γνωστού με το όνομα νικηφόρος.
Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε τα αρχεία ελλήνων συνθετών, Νικολάου
Μάντζαρου, Γιάννη Ανδρέα. Παπαϊωάννου, Σπυρίδωνος Σαμαρά, καθώς και των
ποιητών και πεζογράφων, Διονυσίου Σολωμού, Κωνσταντίνου Καβάφη, Γρηγορίου
Ξενόπουλου και Άγγελου Σικελιανού. Το τελευταίο διάστημα οι συλλογές των
ιστορικών αρχείων εμπλουτίστηκαν με αρχεία σημαινόντων προσώπων της
πνευματικής και πολιτικής ζωής όπως της οικογένειας Λούντζη, Παναγή Λεκατσά,
Γιάννη Ρίτσου, Όλγα Βότση, Γιάννη Δάλλα, Κλεαρέτης Μαλάμου, Κωνσταντίνου
Γόντικα και Στυλιανού Γονατά, τα οποία πλαισιωμένα από οικογενειακές και
ιστορικές φωτογραφίες, δεν αποτελούν παρά ελάχιστο δείγμα του πλούτου που
φυλάσσεται στο μουσείο Μπενάκη.
Από το 1994 το τμήμα των ιστορικών αρχείων μεταστεγάστηκε στην Κηφισιά,
στο μέγαρο του στέφανου και της Πηνελόπης δέλτα (οδός Εμμανουήλ Μπενάκη 38
και στέφανου δέλτα), δωρεά της κόρης τους Αλεξάνδρας δέλτα-Παπαδοπούλου.
Το μουσείο Μπενάκη και ο ιδρυτής του
O Αντώνιος Μπενάκης, γιός του γνωστού πολιτικού, και εθνικού ευεργέτη,
Εμμανουήλ Μπενάκη, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1873. Ήταν το
δεύτερο από τα έξη παιδιά και μεγάλωσε μέσα σ’ένα πνευματικό περιβάλλον που
έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αγάπη του για την προστασία του παρελθόντος
Από νέος ήταν φοβερός λάτρης και υποστηριχτής της τέχνης. Τα συλλεκτικά του
ενδιαφέροντα άρχισαν να εκδηλώνονται αρκετά νωρίς. Στην Αλεξάνδρεια
συγκέντρωνε έργα του ισλαμικού πολιτισμού. Αργότερα στην Αθήνα κυρίως έργα
βυζαντινής, μεταβυζαντινής και λαϊκής τέχνης. Εκεί διακρίθηκε για την
φιλανθρωπική και πολιτιστική του δράση.
Τις τεράστιες και ανεκτίμητης αξίας συλλογές του δώρισε στο ελληνικό κράτος και
ίδρυσε το γνωστό μουσείο Μπενάκη το 1931. Το κτήριο που είναι αυστηρά
νεοκλασικού ρυθμού, κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, και αρχικά ήταν ή οικία της
Η ίδρυση του μουσείου οφείλεται βέβαια στην ψυχική γενναιοδωρία ενός και μόνο
ανθρώπου, όμως η εξέλιξη και η διεύρυνση των προοπτικών οφείλεται σε πολλούς
παλιούς και νέους δωρητές.
Ο Αντώνιος Μπενάκης πέθανε το 1954 αφήνοντας 26.600 αντικείμενα, 10.410 βιβλία
και χειρόγραφα, και 146 αρχειακές μονάδες ιστορικών εγγράφων. Από τότε μέχρι το

19. 2000 προστέθηκαν περίπου 17.500 αντικείμενα, 35.300 βιβλία, 480 αρχειακές
μονάδες ιστορικών εγγράφων, 234.000 αρνητικά και φωτογραφίες, 18.000 παιδικά
αντικείμενα και 8.300 ζωγραφικά έργα, γλυπτά και έντυπα του μεγάλου ζωγράφου
Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα.
Αυτός ο μεγάλος αριθμός αντικειμένων έχει επιβάλει και μία επέκταση των
εκθεσιακών χώρων. Στην έπαυλη της Πηνελόπης δέλτα, θα μεταφερθεί το τμήμα των
ιστορικών αρχείων. Στο κεντρικό κτήριο σιγά-σιγά θα φιλοξενούνται μόνο συλλογές
ελληνικές.
Εξωτερικά το μουσείο Μπενάκη παραμένει ένα από τα λαμπρότερα δείγματα της
αθηναϊκής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, έτσι όπως το είχε μετατρέψει για τις ανάγκες
του μουσείου, ο γνωστός αρχιτέκτων και αναστηλωτής του παναθηναϊκού σταδίου,
Αναστάσιος μεταξάς (1863-1937). Εσωτερικά όμως έχει αποκατασταθεί και
αναδιαταχθεί ο χώρος με σύγχρονες προδιαγραφές.
Στο ισόγειο εκθέτονται ευρήματα από τα βάθη της προϊστορίας, της εποχής του
χαλκού, του σιδήρου, των αρχαϊκών χρόνων, της κλασσικής περιόδου, και της
αλεξανδρινής, της εποχής των κατακτήσεων του μεγάλου Αλεξάνδρου, της ρωμαϊκής
κατοχής, και ακόμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Στο πρώτο, και πιο ωραίο όροφο εκθέτονται κυρίως κεντήματα και φορεσιές από τη
Κρήτη, τη Κύπρο τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες από την περίοδο της κατοχής.
Βρίσκουμε επίσης αναπαραστάσεις από το εσωτερικό σπιτιών της σκύρου, και της
Κοζάνης. Μία αίθουσα είναι αφιερωμένη στις ελληνικές κοινότητες της Σμύρνης, της
Κωνσταντινούπολης και του πόντου. Άλλες αίθουσες στην Θεσσαλία, στα Επτάνησα,
στην ήπειρο, στην Αιτωλοακαρνανία και τα νησιά του αργοσαρωνικού. Τέλος
εκθέτονται ευρήματα από την εκκλησιαστική παράδοση όπως εικόνες και πολλά
χρυσά και ασημένια αντικείμενα.
Στον δεύτερο όροφο βρίσκουμε κυρίως στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή που
έχουν σχέση με τη μουσική, την ποίηση και το τραγούδι, καθώς και αντικείμενα που
έχουν σχέση με τη θάλασσα.
Ο τρίτος όροφος αφιερώνεται στους νεώτερους χρόνους της χώρας μας, και ξεκινά
από την επανάσταση του ‘21 με προσωπογραφίες του Σολωμού, Αθανάσιου Διάκου,
Οδυσσέα Ανδρούτσου, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Επίσης μπορούμε να θαυμάσουμε
το φημισμένο όρκο του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, το θάνατο του μάρκου
Μπότσαρη και άλλα. Περνάμε στη βασιλεία του Όθωνα και του Γεωργίου α, στην
εποχή του ελευθερίου Βενιζέλου και την μικρασιατική καταστροφή. Τέλος βρίσκουμε

20. χειρόγραφα του κ. Καβάφη και γ. Ρίτσου, και τα διπλώματα των βραβείων νόμπελ
του Γεωργίου Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη.
Στο δεύτερο όροφο επίσης λειτουργεί ένα εστιατόριο με υπέροχη πανοραμική θέα της
Αθήνας, μία αίθουσα εκδηλώσεων, και εξοπλισμένο αμφιθέατρο.
4.2. Η εθνική πινακοθήκη
Η εθνική πινακοθήκη δημιουργήθηκε κατόπιν δωρεάς του νομικού Αλεξάνδρου
Σούτζου, που το 1896 άφησε την περιουσία του στο κράτος με σκοπό τη δημιουργία
ενός μουσείου καλών τεχνών. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 28 Ιουλίου του 1900,
ξεκίνησε να λειτουργεί η πινακοθήκη με το ζωγράφο Γεώργιο Ιακωβίδη, στη θέση
του εφόρου. Λειτούργησε αρχικά εκθέτοντας 258 έργα από τις συλλογές του
πολυτεχνείου και του πανεπιστημίου. Τον επόμενο χρόνο εντάχθηκαν και τα 107
έργα της συλλογής του α. Σούτζου, τα οποία είχε επίσης κληροδοτήσει στο ελληνικό
κράτος. Μέχρι το 1939 στεγάστηκε στο κεντρικό κτίριο του πολυτεχνείου και μετά
τον πόλεμο άλλαξε πολλές φορές στέγη. Το 1976 εγκαταστάθηκε στο σημερινό
κτίριο, που κατασκευάστηκε με σχέδια των αρχιτεκτόνων Παύλου μυλωνά και
Δημήτρη Φατούρου. Το ίδρυμα Ωνάση χρηματοδότησε ένα νέο παράρτημα
της εθνικής πινακοθήκης στο Ναύπλιο, ενώ τα γλυπτά απέκτησαν δικό τους κτίριο με
την εθνική γλυπτοθήκη η οποία βρίσκεται κοντά στη λεωφόρο Κατεχάκη, στις
στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Γουδί. Το κύριο κτίριο στην βασιλίσσης σοφίας
θεωρείται να μην καλύπτει της ανάγκες ενός σύγχρονου μουσείου και
επανειλημμένως έχει συζητηθεί η επέκταση και ανακαίνιση του. Ενώ το μουσείο
ξεκίνησε ως γενικό μουσείο τέχνης, με το πέρασμα του χρόνου έχει ειδικευτεί σε δυο
τομείς, την αναγεννησιακή ζωγραφική και την προβολή της ελληνικής ζωγραφικής
κατά τους αιώνες. Συνολικά στην πινακοθήκη και τα παραρτήματά της εκτίθενται
πάνω από 15.000 έργα. Διαθέτει επίσης μια μικρότερη συλλογή δυτικοευρωπαϊκής
τέχνης με σημαντικούς πίνακες, ενώ στο κεντρικό της κτίριο λειτουργεί και
βιβλιοθήκη με αρχειακό υλικό και συντηρητήριο.

21. 4.3. Μουσείο αφής
Το όραμα
Το 1983, η τότε πρόεδρος του Δ.Σ. του φάρου τυφλών της Ελλάδος [ΦΤΕ],
Πρωτοπαπαδάκη Λ. και ο διευθυντής του ΦΤΕ, Κεφάκης Εμμανουήλ ,αναζητούν τον
τρόπο που θα επιτρέψει στα άτομα με προβλήματα όρασης να έρθουν σε επαφή με
την πολιτιστική μας κληρονομιά. Αγοράζονται τα πρώτα εκθέματα από τον ΦΤΕ, και
ακολουθούν δωρεές εκθεμάτων από οργανισμούς, εταιρείες και φυσικά πρόσωπα.
Παράλληλα συνειδητοποιείται ότι η δυνατότητα ψηλάφησης των εκθεμάτων αποτελεί
και για τους βλέποντες έναν καινούργιο τρόπο προσέγγισης του αρχαιοελληνικού
πολιτισμού.
Ιστορικό
το 1984 ιδρύεται το μουσείο αφής, και στεγάζεται στο παλαιό διώροφο νεοκλασικό
κτήριο του ΦΤΕ, δωρεά Εμπειρίκου, επί της οδού Δοϊράνης 198 στην Καλλιθέα. Tο
1999 καταστρέφεται κτηριολογικά από τον σεισμό. Με τις επιχορηγήσεις του
υπουργείου υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης και τις χορηγίες της οργάνωσης
american friends of the blind in greece, ξεκινά η αποκατάστασή του, η οποία και
ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 2004.
Επαναλειτουργία του μουσείο
Τα εγκαίνια του ανακαινισμένου κτηρίου, στις 9/3/2004, τιμά με την παρουσία του ο
τότε πρόεδρος της ελληνικής δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος
Διακρίσεις
Το 1988 έλαβε τον έπαινο του ευρωπαϊκού μουσείου της χρονιάς ανάμεσα σε 70
ευρωπαϊκά μουσεία.

22. Το 2004 έλαβε διάκριση για την προσβασιμότητα του από το σωματείο φίλων των
μουσείων.
Ιδιαιτερότητα
Το μουσείο αφής είναι ένα από τα 5 μουσεία του είδους στον κόσμο. Η ιδιαιτερότητά
του έγκειται στο γεγονός ότι οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να αγγίζουν τα
εκθέματα, τα οποία είναι πιστά αντίγραφα των πρωτοτύπων που εκτίθενται σε άλλα
μουσεία της χώρας μας.
Λειτουργία
το μουσείο αφής ανήκει στο φάρο τυφλών της Ελλάδος. Υπεύθυνες για τη
λειτουργία, ανάπτυξη και προβολή του μουσείου είναι το μέλος του Δ.Σ. του φάρου
τυφλών κα Γεωργακαράκου Μαρία και η κα Καραβίνου Αργυρώ.

23. 4.4. Πολεμικό μουσείο
Το 1964 το ελληνικό κράτος αποφάσισε την ίδρυση πολεμικού μουσείου . Με
επικεφαλής τον Θουκυδίδη Βαλέντη αρχιτέκτονα και καθηγητή του Εθνικού
Μετσόβιου Πολυτεχνείου και άλλους
διακεκριμένους έλληνες επιστήμονες ξεκίνησε ο
σχεδιασμός του μουσείου . Το 1975 18 Ιουλίου ο
πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας ,
Κωνσταντίνος Τσάτσος και ο υπουργός εθνικής
άμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ εγκαινίασαν το
μουσείο των ενόπλων δυνάμεων. Το κτίριο , με στοιχεία χαρακτηριστικά του
κινήματος του εκσυγχρονισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1950 , συγκαταλέγεται
μεταξύ των πιο γνωστών κτιρίων της πόλης των Αθηνών .
Σκοπός-αποστολή
Σκοπός και αποστολή του είναι η συγκέντρωση , διαφύλαξη και έκθεση πολεμικών
κειμηλίων . Καθώς και η τεκμηρίωση και μελέτη της πολεμικής ιστορίας της
Ελλάδος. Καλύπτει όλες της εποχές της πολεμικής δραστηριότητας από την πρώιμη

24. εποχή του χαλκού μέχρι σήμερα. Το μουσείο λειτουργεί και ως χώρος εκπαίδευσης
για σχολικές ξεναγήσεις . Το πολεμικό μουσείο της Αθήνας έχει ιδρύσει
παραρτήματα στην Θεσσαλονίκη , στα Χανιά στο Ναύπλιο και στην Τρίπολη .
Άλλοι χώροι
Το πολεμικό μουσείο της Αθήνας διαθέτει συνεδριακό κέντρο το οποίο αποτελείται
από αμφιθέατρο , αίθουσα εκπαιδεύσεως , φουαγιέ και αίθριο χώρο . Σε αυτό κάθε
χρόνο διοργανώνονται , συνέδρια , σεμινάρια , εκθέσεις και δεξιώσεις .αρχείο ,
ιστορικό αρχείο το οποίο περιλαμβάνει συλλογή με 400 παλιούς χάρτες , προσωπικά
αρχεία, αλληλογραφία και ημερολόγια στρατιωτικών . Ημερήσιες διαταγές μονάδων
από τον 19ο και 20ο αιώνα .φωτογραφικό αρχείο με περισσότερες από είκοσι
χιλιάδες φωτογραφίες από το 1897 έως και σήμερα . Κινηματογραφικό υλικό και
βιβλιοθήκη .επίσης το μουσείο έχει και διάφορα εργαστήρια στον εσωτερικό του
χώρο όπως εργαστήριο μετάλλων , εργαστήριο όπλων , εργαστήριο χαρτών ,
εργαστήριο πινάκων και εργαστήριο ζωγραφικής
Εκθέματα
Στον εξωτερικό χώρο εκτίθενται πυροβόλα διαφόρων
εποχών καθώς και αεροσκάφη της ελληνικής
πολεμικής αεροπορίας . Στον εσωτερικό χώρο
στεγάζει , την μόνιμη έκθεση συλλογής όπλων και
δωρεά του Πέτρου Σαρόγλου αξιωματικού του
ελληνικού πυροβολικού . Η συλλογή αποτελείται
από όπλα διάφορων εποχών από όλο τον κόσμο , ιδιαίτερα σπάνια και πολύτιμα με
σημαντικότερα τα όπλα της ελληνικής επανάστασης. Συλλογή από χάρτες και
χαρακτικά κυρίως από τον ελλαδικό χώρο . Εκθέματα από την αρχαιότητα που
μαρτυρούν την παρουσία του ανθρώπου από τη νεολιθική εποχή και την πρώιμη
εποχή του χαλκού έως την κλασική αρχαιότητα .
4.6. Πολεμικό μουσείο Θεσσαλονίκης
Το πολεμικό μουσείο Θεσσαλονίκης εγκαινιάστηκε στις 27
Οκτωβρίου του 2000 και βρίσκεται στο πεδίον του Άρεως, κοντά στο αρχαιολογικό
μουσείο και στο μουσείο βυζαντινού πολιτισμού της Θεσσαλονίκης.
Στεγάζεται σε κτήριο που κατασκευάστηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα από τον
ιταλό Βιταλιάνο Ποσέλι. Στο πωλητήριο διατίθενται προς πώληση οι εκδόσεις του

25. υπουργείου εθνικής άμυνας, του πολεμικού μουσείου, ιστορικά βιβλία και
αναμνηστικά. Παράλληλα, λειτουργεί βιβλιοθήκη με πλούσια βιβλιογραφία για τα
στρατιωτικά θέματα και την ιστορία της Ελλάδας. Εξάλλου, τους χώρους του
μουσείου συμπληρώνει ένα αμφιθέατρο με εξήντα θέσεις, καθώς και μία αίθουσα
πολλαπλών χρήσεων, εξοπλισμένα με όλα τα σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, στα
οποία οργανώνονται συνέδρια, διαλέξεις και διάφορες εκδηλώσεις[1]
.
Παρουσιάζονται οι βαλκανικοί πόλεμοι, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος,
η μικρασιατική καταστροφή, ο πόλεμος του 1940. Διάφορες μάχες
στη Μακεδονία και στην Κρήτη, η κατοχή και η αντίσταση, καθώς επίσης και η
συμμετοχή των ελληνικών δυνάμεων στις επιχειρήσεις των συμμάχων στη
Νορμανδία και στην Αφρική.
Στα εκθέματα βλέπουμε μεταξύ άλλων στολές και όπλα εποχής, φωτογραφίες.
Χάρτες, λιθογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και επιστολικά δελτάρια. Επίσης, ο
επισκέπτης του μουσείου μπορεί να δει παρόμοια αντικείμενα προερχόμενα από
στρατούς άλλων βαλκανικών χωρών.
Λεπτομέρεια από στολή έλληνα στρατιώτη του ελληνοϊταλικού πολέμου, στο
πολεμικό μουσείο Θεσσαλονίκης

26. Τυφέκιο m1903. Φωτογραφία μουσειακού εκθέματος του παραρτήματος του
πολεμικού μουσείου Θεσσαλονίκης.
Πολυβόλο βίκερς του ε.ς., μουσειακό έκθεμα του παραρτήματος του πολεμικού
μουσείου Θεσσαλονίκης
4.7. Στρατιωτικό μουσείο οχυρού Ρούπελ
Το Ρούπελ είναι το πιο γνωστό οχυρό στη συνοριακή γραμμή της Ελλάδας και σε
αυτό τελούνται οι κεντρικές εκδηλώσεις εορτασμού της μάχης των οχυρών. Το
Ρούπελ αντιστάθηκε δυο φορές στην εισβολή του βουλγαρικού και του γερμανικού
στρατού, την πρώτη το 1916 και τη δεύτερη τον Απρίλιο του 1941 και
εγκαταλείφθηκε από τη φρουρά του ύστερα από τη συνθηκολόγηση του ελληνικού
στρατού στη Θεσσαλονίκη.

27. Για να φθάσει κανείς στο Ρούπελ ακολουθεί την εθνική οδό Σερρών-Προμαχώνα.
Ένα χλμ. πριν την ελληνοβουλγαρική μεθόριο υπάρχει διασταύρωση που οδηγεί στο
μουσειακό χώρο του Ρούπελ. Πρόκειται για μια τοποθεσία πραγματικά στρατηγικής
σημασίας που ελέγχει απόλυτα την επικοινωνία στην κοιλάδα του ποταμού
Στρυμώνα. Η ελληνική πλευρά οχύρωσε την περιοχή το 1914 με την κατασκευή του
φρουρίου Ρούπελ.
Σήμερα είναι επισκέψιμη μια στοά των οχυρών, ένα μικρό μουσείο, το περίπτερο
των επισκεπτών, το παρατηρητήριο και το ηρώο πεσόντων. Στη στοά ο επισκέπτης
έχει τη δυνατότητα να αισθανθεί τις στιγμές της μάχης. Περπατώντας στους
θαλάμους και στους πλευρικούς διαδρόμους υπάρχουν τα διοράματα, που
αναπαριστούν τους έλληνες μαχητές της μάχης των οχυρών (πολυβολητή, γιατρό
στο ιατρείο του που περιθάλπει τραυματία, τον επιλοχία στο γραφείο του και το
γραφείο του λοχαγού. Ειδικά μεγάφωνα που έχουν τοποθετηθεί σε κατάλληλα
σημεία αναπαράγουν πυροβολισμούς, εκπυρσοκροτήσεις πυροβόλων και τυφεκίων,
επιθέσεις αεροπλάνων και άλλους ήχους της μάχης.
Στο χώρο του περιπτέρου των επισκεπτών, που είναι επισκέψιμο όλες τις εποχές του
χρόνου εκτίθενται στολές, μετάλλια του ελληνικού και του γερμανικού στρατού και
φωτογραφίες που απεικονίζουν τις μάχες του 1941 και τους μαχητές του οχυρού σε
ώρες ξεκούρασης και δράσης. Σε άλλη αίθουσα, στο κτίριο "ήχος και φως", υπάρχει
οπτικοακουστικό σύστημα που παρουσιάζει την μάχη των οχυρών. Στο -υπό
αναδιοργάνωση- μουσείο, που στεγάζεται στο ίδιο κτίριο, πρόκειται να εκτεθούν
πολλά κειμήλια του ελληνικού και του γερμανικού στρατού, προσφορά πολλών
φορέων και ιδιωτών.
Αντιαρματικά κωλύματα

28. 4.8. Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων λαογραφίας και προϊστορίας
Το νέο αυτό μουσείο ιδρύθηκε στο Μαυροχώρι Καστοριάς, από το ζεύγος
Παναγιωτίδη Δημήτρη και Θεοχάρη Θεοφανώ.
Σε δύο κτίρια τοπικής αρχιτεκτονικής, παρουσιάζονται σκηνές καθημερινού βίου του
λαού μας, αναβιώνοντας ήθη και έθιμα πανελλαδικά.
Επίσης έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρο χωριό προπολεμικών ετών με μαγαζιά και
σπίτια σε φυσικό μέγεθος όπου οι επισκέπτες μπορούν να δουν τα παλιά ξεχασμένα
επαγγέλματα - καροποιός, γανωματής, τσαγκάρης, σιδεράς κτλ.
Σ' ένα σπήλαιο μια ολόκληρη φυλή αρχανθρώπων επεξεργάζονται το δέρμα, τα όπλα,
μαγειρικά σκεύη, εργαλεία, σ' ένα δύσκολο αγώνα για επιβίωση.
Τα ποικίλα εκθέματα είναι μοιρασμένα σε θεματικές ενότητες ώστε οι επισκέπτες -
κυρίως οι μαθητές - να διδάσκονται εύκολα και μεθοδικά την εξέλιξη του πολιτισμού
μας από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τα σύγχρονα.
Κύκλος ψωμιού, μαλλιού, τρύγος, μαγειρικά σκεύη, η φωτιά, οι στολές, ο οπλι-σμός,
μουσικά όργανα κτλ.
Παράλληλα λειτουργεί και ως πολιτιστικό κέντρο με ποικίλες δραστηριότητες :
θέατρο - μουσική - φιλολογικά βραδινά - εκθέσεις έργων καλλιτεχνών, βιβλιοθήκη
κτλ.
Οι κέρινες φιγούρες σε φυσικό μέγεθος, παριστάνουν απλοϊκούς γραφικούς τύπους
κάθε ηλικίας, του χωριού και της πόλης την ώρα της δουλειάς και του μόχθου με
στολές εποχής .
Οι αντίκες είναι αυθεντικά κομμάτια και αμέτρητες!
Στον ίδιο χώρο συστεγάζεται και η συλλογή του κ. Πιστικού με ακριβείς
μικρογραφίες των κυριοτέρων αρχοντικών, βυζαντινών εκκλησιών και μνημείων του
νομού.

30. 5. Ξένα μουσεία
5.1. ΜοMΑ
Το ΜοMΑ άνοιξε στη Νέα Υόρκη στις αρχές Νοεμβρίου 1929, λίγο μετά το
ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης, στο Ηeckscher building στην 5η
λεωφόρο, και το αποτελούσαν έξι ενοικιαζόμενα δωμάτια. Το καινούργιο κτήριο, που
σχεδιάστηκε από τον taniguchi και εγκαινιάστηκε το 2004, είναι 58.000 τ.μ. Και
κόστισε 425 εκατομμύρια δολάρια. Σήμερα η συλλογή του ΜοMΑ περιλαμβάνει
150.000 έργα. Το μουσείο ιδρύθηκε χάρη στην επιθυμία τριών γυναικών και ενός
άντρα. Από την εποχή του armoryshow, της πρώτης διεθνούς έκθεσης μοντέρνας
τέχνης στη Νέα Υόρκη, το 1913 ήταν φανερή η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα μουσείο
μοντέρνας τέχνης στην πόλη.
Έτσι οι τρείς γυναίκες που το ίδρυσαν είχαν σκοπό να συγκεντρώσουν τα πιο
πρωτοποριακά έργα τέχνης. Από την αρχή της λειτουργίας του μουσείου τις
υπεύθυνες θέσεις κατέλαβαν επαγγελματίες με τα απαραίτητα προσόντα. Ο Gonger
Goodyear ανέλαβε τη θέση του διαχειριστή, η Abby Rockefeller την άτυπη θέση του
ταμία, η Lillie Bliss διέθετε την κατάρτιση, την αποφασιστικότητα και τους
καλύτερους πίνακες για να δώσει ζωή στο μουσείο. To μουσείο χρειαζόταν έναν

31. διευθυντή κι έτσι ο Goodyear πρότεινε τον Alfred H. Barr jr. (1902-1981), ο οποίος
παρόλο που ήταν νεαρός σε ηλικία, είχε ταξιδέψει στην Ευρώπη και είχε
παρακολούθηση την καταδίωξη καλλιτεχνών που σήμερα θεωρούνται οι δάσκαλοι
του 20ου
αιώνα. H κεντρική ιδέα ήταν ότι τα εκθέματα που θεωρούνταν εκείνη την
εποχή δευτερεύοντα σε σχέση με την επίσημη τέχνη ήταν τα κλειδιά για να
κατανόηση κανείς τη μοντέρνα κουλτούρα. Tο 1932, μόλις τρία χρόνια μετά το
άνοιγμα του ΜοMΑ, ο Barr και το φίλος του Philip Cortelyou Johnson δημιούργησαν
ένα τμήμα αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική και στο ντιζάιν. Tο 1971 προστέθηκε
ακόμα ένα τμήμα αφιερωμένο στο σχέδιο. Σήμερα αυτό το τμήμα περιλαμβάνει
50.000 έργα. Ο Νelson Rockefeller (1908-1979), εκτός από χρήματα, δώρισε στο
μουσείο το μέγαρο της οικογένειας στην 53η
οδό, το οποίο το 1932 στέγασε τις
συλλογές. Πολλοί επιχειρηματίες άρχισαν να «ενδιαφέρονται». Έτσι, εταιρίες όπως η
ibm, η jp morgan chase & co, η ford motor και η sony ήταν μεταξύ των χορηγών της
τελευταίας επέκτασης του μουσείου, που ολοκληρώθηκε το 2004. «κυβισμός και
αφηρημένη τέχνη» (1936), «φανταστική τέχνη, νταντά και σουρεαλισμός» (1936), οι
αναδρομικές του Πάμπλο Πικάσο το 1980 και του Τζάκσον Πόλοκ το 1998, είναι
μερικές από τις ιστορικές εκθέσεις που οργάνωσε το μουσείο μοντέρνας τέχνης.

32. Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, λόγω έλλειψης χώρου, περιοριζόταν σε μία
έκθεση τη φορά. Σήμερα, έχει τη δυνατότητα να οργανώσει ταυτόχρονα πολλές
εκθέσεις, ακόμα και με εντελώς διαφορετικά θέματα. Με αφορμή και τα εγκαίνια του
νέου κτίσματος το 1939, οργανώθηκε η έκθεση «τέχνη του καιρού μας», ενώ την ίδια
χρονιά η έκθεση για τα σαράντα χρόνια καλλιτεχνικής δραστηριότητας του Πικάσο
συνδέθηκε με την απόφαση του ΜοMΑ να δεχτεί τη Γκουέρνικα για φύλαξη. κατά τη
διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, το μουσείο αφιερώθηκε στην
πατριωτική προπαγάνδα. Την επόμενη δεκαετία, έδωσε υπόσταση στον αφηρημένο
εξπρεσιονισμό. Το ΜοMΑ πρόκειται για κτήριο έξι ορόφων. Οι τρείς πρώτοι
χρησιμοποιούνταν για τις εκθέσεις, στον τέταρτο στεγάζονταν η βιβλιοθήκη και το
τμήμα σχεδίων και χαρακτικών, και στον πέμπτο τα γραφεία. Στον έκτο όροφο
υπήρχαν αίθουσες για διαλέξεις, ενώ στο ισόγειο βρισκόταν το auditorium.toκομψό
οικοδόμημα συνδυάζει τον φυσικό φωτισμό με υλικά όπως το γυαλί, ο γρανίτης και
το αλουμίνιο. Τεράστιες τζαμαρίες έχουν θέα στον ανακαινισμένο κήπο των γλυπτών
του Johnson. οι εσωτερικοί χώροι είναι ευρύχωροι, ορθολογικοί, χωρίς ίχνος
διακόσμησης. Επίσης, η διάταξη των έργων δεν ακολουθεί πλέον χρονολογική σειρά,
τα εκθέματα παρουσιάζονται θεματικά, επιτυγχάνοντας έτσι πρωτότυπες αναγνώσεις
των καλλιτεχνικών επιτευγμάτων. Τα πιο διάσημα έργα εκτίθενται στον υψηλότερο
όροφο και η σύγχρονη τέχνη στις δύο πινακοθήκες.
Ο πίνακας αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της σουρεαλιστικής
ποιητικής του σαλβαντόρ νταλί (1931).η εμμονή της μνήμης είναι ελαιογραφία σε
μουσαμά.η σκηνή που απεικονίζεται είναι η πραγματική έρημος κοντά στην
καταλονία της ισπανίας, όπου έμενε ο νταλί.

33. Τα ρολόγια που λιώνουν αντιπροσωπεύουν το χάσιμο της σημασίας του χρόνου που
θέλει να δείξει ο νταλί.τα εμπνεύστηκε από την υφή και τη φόρμα του τυριού
καμαμπέρ που έφαγε ένα βράδυ στην ισπανική πόλη πορτ λιγκάτ, γι’αυτό πρόσθεσε
στον πίνακα τη θέα από την πόλη προς το λιμάνι με τη δύση του ηλίου.
τα μυρμήγκια που περπατούν πάνω στο ρολόι αντιπροσωπεύουν τη φθορά του
χρόνου.την κεντρική μορφή, αντίθετα, ένα ακαθόριστο προφίλ με τεράστιες
βλεφαρίδες, ο νταλί την εμπνεύστηκε από ένα βράχο που θύμιζεε πρόσωπο, τον οποίο
είχε δει στο ακρωτήριο κρέους, στο καντακές της καταλονίας.ο τίτλος του έργου
αφορά την ικανότητα της μνήμης να συγκρατείται στον χρόνο καθώς αυτός φθείρεται
γύρω της.σε όλα τα έργα του, η μεγαλύτερη συνεισφορά του νταλί στις
υπερρεαλιστικές ζωγραφιές ήταν η «παρανοϊκή-κριτική μέθοδός» του, που του
επέτρεψε να ζωγραφίζει και να βλέπει δύο διαφορετικά πράγματα στην ίδια στιγμή,

34. στην περίπτωση αυτή ο χρόνος και η φύση. Αυτή η παράξενη έννοια έκανε τις
ζωγραφιές του ασυνήθιστες, φανταστικές και μερικές φορές κάπως ανησυχητικές.
Αυτά τα τρία χαρακτηριστικά φαίνονται στην εμμονή της μνήμης.
5.2. Πινακοθήκη Ουφίτσι
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μουσείου «ιδιωτικής συλλογής» είναι η πινακοθήκη
Ουφίτσι. Το θαύμα της συλλογής πινάκων, αγαλμάτων και επίπλων του μέγα δούκα
της Τοσκάνης, είχαν τη δυνατότητα να επισκεφθούν μόνο λίγοι εκείνους τους
καιρούς. Θαύμα όμως ήταν και το κτίριο που στέγαζε τη συλλογή των Ουφίτσι. Ο
Τζόρτζιο Βαζάρι αρχιτέκτων και δημιουργός του κτιρίου χρήστηκε ξεκινώντας το
1559 και τελείωσε το 1574 και μετά το θάνατό του, στέγασε διοικητικές υπηρεσίες
και τα δικαστήρια της τότε κυριαρχούσας τότε Φλωρεντίας και κατ΄ εντολή του
Κόζιμο των Μεδίκων. Περίφημος ο «διάδρομος» που περνά πάνω από τον ποταμό
Άρνο. Σώζεται μέχρι σήμερα. Εκεί στον τελευταίο όροφο, ο Φραγκίσκος α’ των
Μεδίκων, εγκατέστησε την πρώτη πινακοθήκη. Εκεί συγκεντρώθηκαν σπουδαία
γλυπτά κλασικής αρχαιότητας, της οικογενειακής του συλλογής, καθώς και οι 484
πίνακες της serie giovana, πορτρέτα φλωρεντιανών ηγεμόνων και προτομές ρωμαίων
αυτοκρατόρων. Στην tribuna, μια οκταγωνική αίθουσα, συγκέντρωσε τα καλύτερα
δείγματα της συλλογής. Η tribuna συγκέντρωνε τα πρότυπα μουσείου. Νεωτεριστικός
χώρος , συγκέντρωνε στη δομή του τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, που
συμβολίζονταν το κάθε ένα ξεχωριστά. Ο αέρας με ένα μηχανικό ανεμοδείκτη, το
νερό με τον από φίλντισι τρούλο, η φωτιά με την κόκκινη ταπετσαρία και η γή με το

35. από μάρμαρο και πέτρα δάπεδο. Ανάμεσα στους πίνακες βρίσκονταν και άλλες 120
θήκες, με μετάλλια καμέες και μικροαντικείμενα. Γύρω από αυτή την αίθουσα
αναπτύχθηκαν και νέες, με ανάλογα πρότυπα αίθουσες. Η αίθουσα των χαρτών με
χάρτες του δουκάτου της Τοσκάνης, η αίθουσα των μαθηματικών, με αστρονομικά
και επιστημονικά όργανα, η αίθουσα των πανοπλιών με ανάλογο περιεχόμενο. Ο
διάκοσμος της οροφής κάθε αίθουσας, ήταν ανάλογος του περιεχομένου της.
Διάδοχος του Φραγκίσκου , ο Φρειδερίκος, φροντίζει να εμπλουτίσει τη συλλογή. Η
Αφροδίτη των Μεδίκων και οι πυγμάχοι, το σύμπλεγμα των νιοβιδών, έργα του
Καραβάτζο, προστέθηκαν στις μέρες του.
Κατόπιν στις μέρες του κόζιμο β’, ενσωματώνονται έργα όπως η σημαντική συλλογή
χαρακτικών που αριθμούσε 100.000 κομμάτια και η συλλογή με τις
αυτοπροσωπογραφίες. Ο καρδινάλιος Λεοπόλδος καταφέρνει να ανεβάσει σε 12.000
τα κομμάτια της συλλογής, με έργα διαφορετικής προέλευσης, όχι στενά από την
περιοχή της Τοσκάνης. Μάλιστα ιδιαίτερη ήταν η συλλογή αυτοπροσωπογραφιών, σε
σημείο πλέον οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να δωρίζουν την αυτοπροσωπογραφία τους στη
συλλογή και όχι κατόπιν παραγγελίας. Και τούτο γιατί η ανάρτησή της στη συλλογή
ήταν πλέον στοιχείο κύρους και καταξίωσης. Θέση πλέον στη συλλογή των Ουφίτσι
είχαν και οι βόρειο-ευρωπαίοι καλλιτέχνες.
Η διατήρηση της συλλογής μέχρι σήμερα οφείλεται στην Άννα Μαρία Λουΐζα των
Μεδίκων. Αυτή με τη διαθήκη της ορίζει τη συλλογή ως δημόσιο και
αναπαλλοτρίωτο αγαθό, μη δυνάμενο να εξαχθεί από τη Φλωρεντία. Με βάση το
υλικό της συλλογής, κατά τους χρόνους της ενοποίησης της Ιταλίας (18ο
– 19ο
αι.)
Σχηματίστηκαν εξειδικευμένα μουσεία. Εκεί είναι που αλλάζει ο ρόλος της συλλογής,
σε εκπαιδευτικό ρόλο. Εκείνη της εποχή συντάσσονται και βοηθήματα για το
περιεχόμενο του μουσείου, όπως επίσης τοποθετούνται και καρτελάκια με τα
ονόματα των δημιουργών δίπλα σε κάθε έργο. Η συλλογή ανοίγει τις πύλες της στο
ευρύ κοινό.
Η συλλογή των Ουφίτσι συνεχίζει να επεκτείνεται και να εμπλουτίζεται. Οι εξελίξεις
του 20ου
αιώνα την άφησαν μάλλον αλώβητη, με ελάχιστες απώλειες. Αναστηλώσεις
και αποκαταστάσεις συμβάλλουν στη μέχρι σήμερα λειτουργία της.
Ο μουσειακός και αρχιτεκτονικός χαρακτήρας των Ουφίτσι διατηρείται και γίνονται
πάντα προσεκτικές κινήσεις προς την κατεύθυνση αυτή.