wijkgericht werken, welzijn, welzijn nieuwe stijl, wwijkgericht werken nieuwe stijl, buurtonderneming, wijkperspectief, social enterprise, burgerkracht, comakers, comakership, co-creatie, Roosendaal, maatschappelijk werk, woningcorporatie, Aramis AlleeWonen, Traverse, SIW, gemeente

1. Samenwerkingsdag Organisaties
Roosendaal
2 februari 2012
Nieuwe ontwikkelingen in wijkgericht
werken
1

2. Programma van de dag
08.30 uur - Ontvangst/binnenkomst
09.00 uur - Voorstelronde
09.15 uur - Associatieoefening „samenwerking‟
10.00 uur - Ontwikkelingen stedelijke vernieuwing
10.30 uur - Koffiebreak
10.45 uur - Belangrijkste thema's voor de partners
11.45 uur - Burgerparticipatie (met tussendoor lunch en
discussie Open Space)
14.00 uur - Hoe kun je partijen binden? - comakeraanpak
en -gesprekken
16.00 uur - Waarom wijkperspectieven en er mee
werken?
16.45 uur - Blik vooruit: gezamenlijk perspectief op de
toekomst van samenwerking?
17.00 - 17.30 uur - Afsluiting.
2

3. Samenwerkingsvoucher
 Nodig twee collega‟s van
een andere organisatie uit
om over jullie
samenwerking
te gaan praten
Doe het nog vandaag !!!
3

4. Associatieoefening: Samenwerking!!!
Wat wil je verbeteren in de
samenwerking tussen
gemeente Roosendaal,
Aramis Allee Wonen, SIW
en Traverse?
4

5. Belangrijke trends stedelijke ontwikkeling
1. Burgerkracht/Welzijnswerk
nieuwe stijl/Kanteling
2. Natuurlijke wijkvernieuwing
3. Buurtonderneming
4. Social Enterprise
5

6. Systeemwereld en leefwereld
- Systeemwereld:
- Structuur, orde en beheersing staan
centraal)
- naar binnen gericht
- Leefwereld:
- De dynamiek in de samenleving
staat centraal
- extern gericht
6

7. Burgerkracht/Welzijnswerk Nieuwe Stijl/Kanteling - I
- Burgerkracht
- Houdgreep gemeente/welzijnswerk
- Opnieuw de burger centraal; maar dan
anders
- Moet eigen verantwoordelijkheid nemen
- Zoektocht naar nieuwe inzichten, andere
samenwerkingsvormen en
verantwoordings- systemen
- Wat Welzijnswerk Nieuwe Stijl is voor de
maatschappelijke organisaties is kanteling voor
de gemeente
7

8. Burgerkracht/Welzijnswerk Nieuwe Stijl/Kanteling -
II
- 8 bakens van Welzijn Nieuwe Stijl
- Vraag achter de vraag
- Eigen kracht van inwoners eerst
- Van individueel naar collectief
- Verandering van houding vraagt verandering
van cultuur bij organisaties, ook gemeente.
- Veel breder dan welzijnswerk. Forse opgave.
- Kunst van het loslaten. Totaal andere manier
van werken.
8

9. Geldstromen volgens de oude manier
9

10. Natuurlijke wijkvernieuwing
Belangrijkste principes:
- Vernieuwingsproces verloopt meer organisch
- Beheer en ontwikkeling worden samen
genomen
- Aanboren van de eigen kracht en eigen
investeringen inwoners komen meer centraal te
staan
- Stedelijke vernieuwing is niet meer een project
maar voortdurende ontwikkeling
- Stip op de horizon in plaats van eindbeeld
10

11. wereld
land | stad
€ partners
zorg
bedrijfsleven
energie
afval
water
onderhoud
DE parkeren
veiligheid
BUUR gezondheid
data
T sport
welzijn
voedsel
arbeid
leningen
onderwijs
nieuwe nieuwe
exploitatie stedelijke
modellen partners
11

12. De buurtonderneming
- Er is een netwerk van vele partijen die elkaar in steeds
wisselende samenstellingen ontmoeten en werk met elkaar
doen
- Die een plek in de wijk/het dorp heeft waar professionals en
inwoners elkaar ontmoeten en/of zaken doen
- Er is een aanjager/aanjaagteam met medewerkers uit de
belangrijke organisaties en als dat enigszins kan inwoners
- Een duidelijke ambitie (stip op de horizon/wijkperspectief)
- Met voldoende capaciteit om het werk te doen (alle
organisaties leveren personele formatie)
- Een sterk team met lef en ondernemerschap (mensen met
een missie
- Dat vanuit een heldere aanpak en focus werkt
12

13. Waar is een buurtonderneming mee bezig en wat
betekent dat voor de samenwerking?
Voorbeeld iedere partner:
- Gemeente - Illegale stort en zwerfvuil/
jongerenproblematiek/werk
- Corporatie – hulpverlening/leefbaarheid/ openbare ruimte
- Maatschappelijk werk – hulpverlening/armoede/ werk
- Welzijnswerk – jongerenwerk/leefbaarheid/ taalonderwijs
13

14. De Bewuste Burger: Rol Organisaties
14

15. Social enterprises – Civic Economy
 Sinds 2011 waait er een hele andere wind. Naast andere visie
ook grote bezuinigingen.
 De overheid trekt zich terug op meerdere vlakken.
 De inwoners bepalen of die voorzieningen en activiteiten blijven.
Zij moeten dan zelf initiatief nemen. Overheid kan stimuleren.
 Paradigma-shift – de set aan instrumenten en methodes die
steeds is gehanteerd om maatschappelijke problemen te lijf te
gaan werkt niet meer en moet worden vervangen door andere.
15

16. Social Enterprises – Civil Economy
 Komt vanuit Italië, Engeland. Initiatief inwoners wijk/dorp of
ondernemer met bewoners
 Een „social enterprise‟ is een gewoon bedrijf met ondernemer. Die
werkt voor de wijk met mensen uit de wijk
 Werkzaamheden kunnen bestaan uit:
 wat gemeente en instellingen niet meer doen
 nieuwe taken koppelen aan geldstromen in wijk/dorp
 taken die nu door gemeente/corporaties worden gedaan
 Wat haar speciaal maakt is wat zij doet met haar „winst‟
 Deelt die niet met aandeelhouders. Kiezen voor
duurzaamheid; kiezen voor eerlijker samenleving
 Investeert die voor een deel in de wijk/buurt
 Op heel verschillende manieren, bijvoorbeeld
 scheppen van banen voor „drop-outs‟
 voorzien in vitale diensten in de wijk voor mensen die
dat nodig hebben
16

17. Nieuwe sturingsprincipes voor vitale ontwikkeling
1. Toepassing sturingsmodel van variatie en selectie. Wel
idee wat je wilt, maar pas mee aan de slag als er in
opbloeiende variatie dingen gebeuren, waar je je aan kunt
verbinden.
2. Synchroniciteit. Ontwikkeling door co-evolutie; het op
elkaar ingrijpen van subsystemen. Waar kun je acties
synchroniseren, zodat ze elkaar versterken. Ontwikkeling
gebaseerd op toeval.
3. Het primaat van de zelforganisatie. Zaadje dat al
jarenlang in de grond zit en dat door zomaar een bui tot groei
komt. Heel verassend. Geen zelforganisatie om te versterken
= uitzichtloos.
4. Identiteit. Resource om op te sturen voor gebieds- en
17
wijkontwikkeling.

18. Vier overlevingstips in de chaos
1 – Accepteer. Systeemwereld kan het niet laten naar orde te
neigen.
2 - Dubbeldenken: zorg aan de ene kant dat je de wereld die neigt
naar simpele afrekenbaarheid tevreden houdt, en loop tegelijkertijd
vooruit door je eigen acties. Doe wat je moet doen, maar doe
ondertussen wat echt nodig is. Professionals moeten dan wel weten
waar ze over praten.
3 - Attractor: wat zet aan tot actie? Attractor nodig: dat wat mensen
tot actie brengt. Een perspectief voor de toekomst dat verleidt om te
gaan handelen. Hiervoor is in het formele systeem een groot gevoel
van urgentie nodig. “Het cadeau dat je geeft aan de wereld van de
orde.”
4 - Creatieve concurrentie: ga het niet zelf bedenken maar
organiseer creatieve concurrentie om zelforganisatie van de grond te
laten komen. Hiervoor moet je heel goed in staat zijn, zowel intern als
extern, het netwerk te organiseren.
18

19. Civic Economy
A. (h)erken sociale ondernemers
passie-gedreven en met netwerk en vertrouwen als basis
B. participatie voorbij consultatie
co-productie en co-investeren
C. financieel co-investment
in geld of andere „eenheden‟ zoals tijd, vertrouwen en netwerken
D. bestaande kwaliteiten hergebruiken
zowel fysiek als menselijke capaciteiten
E. de beleving van de plek
plekken die een verhaal vertellen, verrassen en tot openheid
uitdagen
F. een open aanpak
de civic economy ontstaat niet door een strategisch plan maar
door een open iteratief en kansgedreven proces
G. verandering genereren door netwerken
niet alleen lokaal maar verknoopt met „change-makers‟ elders
H. waarde herkennen
de civic economy is gebaseerd op een veelheid aan waarden, die
19
in de doelformuleringen en de projecten moeten worden

20. Belangrijke thema‟s in 2012?
- Gemeente Roosendaal
- Aramis Allee Wonen
- Traverse Groep
- SIW Sterk in Welzijn
20

21. Nieuwe Burgerparticipatie
21

22. Burgers…
zetten zich in voor erfgoed
22

23. Burgers…
richten de openbare ruimte in
23

24. Burgers…
delen hun eigen spullen
24

25. Burgers…
organiseren hun eigen zorg
25

26. Burgers…
zijn samen een energienetwerk
26

27. Burgers…
steken een handje uit
27

28. Burgers…
kopen samen slim in
28

29. Burgers…
kopen lokaal en dichtbij
29

30. Burgers…
verbeteren samen de buurt
30

31. Open Space: de sfeer van het café
31

32. De wet van de twee voeten
32

33. Comakers
33

34. Verstoringen van interactiviteit
1. Wat „de‟ burger wil
2. Bewoners van hier, gebruikers van daar
3. Bewoners van nu, bewoners van straks
4. Klagen over de school, „perverterende‟ privébelangen
5. Angst voor / onbekendheid met het nieuwe
34

35. Comakers
Ondernemers
Bewoners instellingen
Culturele
Experts
Overheid
35

36. Comakers
Generaties interactiviteit
1. Inspreken (jaren ‟70)
2. Meedenken (jaren „90)
3. Initiatief nemen, „vitale coalities‟ (nu)
36

37. Comakers, de communicatieladder
37

38. Comakers
Functies van het comakership in de Stipo-aanpak
1. Kennismobilisatie en ideeënrijkdom
2. Betrokkenheid
3. Nieuwe initiatieven en investeringen
4. Nieuwe verbindingen
5. Doorverwijzing in netwerken
6. Eigenaarschap
Dus NIET: draagvlak, kloof burger-bestuur, usual suspects,
interactiviteit als doel op zich, voorkomen bezwaar/beroep,
„het gevoel betrokken te zijn‟
Ook NIET: altijd inzetbaar 38

39. Comakers
Het gaat vaak mis:
1. Te grote groep in het begin
2. Valse verwachtingen, teleurstelling
3. Blijven hangen in eigen belang
4. Verkeerde timing
5. Context onduidelijk
6. Te eenmalig, plumpudding effect
7. Te gesloten interview
8. Te vrijblijvend
9. Compromissencircuit
10. Interactiviteit wordt doel op zich
11. …
39

40. Comakers
Hoe bereid je het voor?
1. begrijpen problematiek op alle schaalniveaus
2. eerste visie en strategie bedenken; je moet iets willen
3. krachtenveld in kaart brengen, wie zijn de mogelijke
comakers (via sleutelfiguren die de netwerken kennen)
4. groepen segmenteren, „de bewoner‟ of „de ZZPer‟ bestaat
niet, elke groep heeft weer andere visies en belangen
5. opstellen sociogrammen
40

41. Comakers
Wie zijn je comakers? Selectie op:
1. Organisatie / Persoon 1. Wie heeft ideeën voor
2. Vernieuwing / Early adapters productontwikkeling
3. Volgorde: 2. Wie wil meedenken
• Visionairs 3. Wie is sleutelfiguur in
• Gebruikers grotere groep
• Investeerders
• Instellingen
• Externe inspiratoren
• Beleidsmakers
4. Externe EN Interne comakers
41

42. Comakers
42

43. Comakers
43

44. Comakers
44

45. Comakers
45

46. Comakers
Hoe verkrijg je daadwerkelijk comakership?
1. tweerichtingsverkeer: perspectief comaker en verbreding
2. eigen koers, maar niet dichtgetimmerd // open attitude,
niet eigen mening voorop, op „nul‟
3. van verbinding, interesse en verrassing naar
enthousiasme naar vertrouwen
4. waardering expliciet maken
5. verwachtingen in elke fase (kunnen) begeleiden
6. belangen privé en organisatorisch (inhoudelijk, maar ook
prestige, status)
Bilateraal !!!
46

47. Comakers
De opbouw van een comakergesprek
1. Vertrouwen winnen
2. Streefbeeld
3. Doorvragen
4. Belangen
5. Bestaande initiatieven snappen
6. Nieuwe initiatieven ontlokken (enhancement)
47

48. Comakers
Tien manieren om een comakergesprek om zeep te helpen
1. Stel uw gesprekspartner niet op zijn gemak, creëer geen
verbinding, maar werk alleen vanuit uzelf.
2. Start met het uiteen zetten van uw visie.
3. Overtuig uw gesprekspartner van uw gelijk.
4. Leg uit waarom zijn ideeën niet kunnen.
5. Blijf aan de oppervlakte. Vraag niet door.
6. Hanteer een dichtgetimmerde vragenlijst.
7. Laat niet terugzien wat er met de ideeën gebeurt.
8. Doe er überhaupt niets mee.
9. Maak een dodelijk saai en zakelijk verslag.
10. Laat een vervolggesprek lang achterwege.
48

49. Comakers
Wat doe je na het comakergesprek?
1. Aftersales
2. Resultaten verzilveren: verslag
3. Eerste acties direct oppakken
4. Herhaling - netwerkopbouw
5. Gezamenlijk product, eigenaarschap
6. Volgende fases:
• Duiden, dieper graven
• Verbinden met andere initiatieven
• Binden aan actie
49

50. Comakers
G kernvisie pijlers
O bilaterale
gesprekken
V co-makers
(investeerders,
inwoners)
E
R toekomstvisie streefbeeld
N
kruispunten
A co-makers +
externe
inspirators
N
C rode draden Stipo Consult
Amsterdam
uitvoering www.stipo.nl
co-makers © overname
E toegestaan
mits onder
bronvermelding
50

51. Comakers – onderlinge comakergesprekken
• Verbinden serieuze interesse in de ander:
• Welke kennis, inzichten en kwaliteiten heb je en hoe zouden
we die voor de wijk/buurt/gebied in kunnen zetten?
• Gemeenschappelijke doel – toepassings- en oplossingsgericht
vanuit de kennis van de ander
• Wat wil je over 2 jaren met de wijk/buurt/gebied bereikt
hebben en hoe doen we dat dan?
• Kracht van de burger en hoe kunnen we die inschakelen?
• Hoe kunnen we het beste de inwoners erbij betrekken en
wat zijn jouw kwaliteiten om dat voor elkaar te krijgen?
51

52. Waarom Wijkperspectieven?
- Stip op de horizon
- Geven met een streefbeeld richting aan de
gewenste ontwikkeling van de wijk
- Maken duidelijk wat wordt verwacht van de
partners over de samenwerking waardoor
gezamenlijke afspraken kunnen worden
gemaakt
- Benoemen de sleutelprojecten die de partijen
tot 2018 gezamenlijk gaan realiseren.
52

53. Stipo BV
Rotterdam/Amsterdam
53

54. 54

55. Lessen die we kunnen trekken?
• Er is een lange adem nodig om tot structurele
verandering te komen:
• Zowel bouwen aan netwerk inwoners als
• Veranderingen gemeente/organisaties
• Verdergaande verandering is nodig om inwoners
weer echt invloed te geven
• Bouw en blijf bouwen aan vertrouwen en relaties
• Voor succes heb je volledige steun van de
opdracht-gevers nodig.
• Zet de beste mensen in het team en
maak er een hecht team van
55