12

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Agnieszka Grzybowska
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych
w przedsiębiorstwie 343[01].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
mgr Mirosława Gastoł
mgr Małgorzata Krzyżaniak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Agnieszka Grzybowska
Konsultacja:
dr Elżbieta Sałata
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej „Prowadzenie
pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie” 343[01].Z2.01 zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik administracji.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 7
3. Cele kształcenia 8
4. Materiał nauczania 9
4.1. Bilans księgowy – pojęcie i rodzaje 9
4.1.1. Materiał nauczania 9
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Budowa zakładowego planu kont 15
4.3. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych
i analitycznych 21
4.4. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach wynikowych 28
4.5. Wynik finansowy 34
4.6. Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych i obrotowych oraz źródła
pozyskiwania aktywów trwałych (leasing) 38
4.7. Ewidencja obrotu pieniężnego 44

3
4.8. Ewidencja rozrachunków z tytułu wynagrodzeń i zaliczek
oraz rozrachunków publicznoprawnych 47
4.9. Metody kalkulacji kosztów 50
4.10. Międzyokresowe rozliczenie kosztów 55
4.11. Wycena bilansowa i inwentaryzacja 59
5. Sprawdzian osiągnięć 65
6. Literatura 70

4
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswojeniu wiadomości z zakresu rachunkowości
i prowadzeniu pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne,
− wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
− zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
− literaturę uzupełniającą.
W rozdziale Materiał nauczania treści kształcenia zostały omówione w sposób ogólny.
Podany zasób wiadomości powinien być wystarczający do osiągnięcia celów kształcenia
niniejszej jednostki modułowej, ale możesz poszerzyć wiadomości o wskazaną literaturę.
Materiał nauczania podzielono na następujące części:
1. Bilans księgowy – pojęcie i rodzaje.
2. Budowa zakładowego planu kont.
3. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych i analitycznych.
4. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach wynikowych.
5. Wynik finansowy.
6. Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych i obrotowych oraz źródła pozyskiwania
aktywów trwałych (leasing).
7. Ewidencja obrotu pieniężnego.
8. Ewidencja rozrachunków z tytułu wynagrodzeń i zaliczek oraz rozrachunków
publicznoprawnych.
9. Metody kalkulacji kosztów.
10. Międzyokresowe rozliczenie kosztów.
11. Wycena bilansowa oraz jej inwentaryzacja.
W części Bilans księgowy – pojęcie i rodzaje omówiono i sklasyfikowano składniki
majątku. W części drugiej zapoznano się z planem kont, niezbędnym elementem
informacyjnym w każdej jednostce oraz urządzeniem do ewidencji wszystkich przesunięć
w składnikach majątku, czyli kontem księgowym. W kolejnych rozdziałach przedstawiono
strukturę ewidencji na kontach bilansowych, analitycznych i wynikowych. Istotę
obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego, sposób ustalenia i rozliczenia go
zamieszczono w części piątej. Materiał części szóstej przedstawia ewidencję płynnego
(zużywanego w jednym cyklu produkcyjnym) i stałego (niepłynnego) majątku firmy. W części
poświęconej obrotowi pieniężnemu przedstawiono zasady ewidencji środków pieniężnych
przechowywanych w kasie jednostki i na rachunkach bankowych. Materiał poświęcony
rozrachunkom zawiera ich klasyfikację oraz zasady ewidencji. Ustalenie jednostkowego kosztu
wytworzenia przedmiotu przedstawiono w podrozdziale Metody kalkulacji kosztów.
Zagadnienie rozgraniczenia kosztów dotyczących poszczególnych okresów sprawozdawczych
przedstawiono w materiale dotyczącym międzyokresowych rozliczeń kosztów. Problematykę
dotyczącą wyceny aktywów i pasywów, a także rejestrację stwierdzonych różnic

5
inwentaryzacyjnych w składnikach majątkowych i ich rozliczenie omówiono w ostatnim
podrozdziale materiału nauczania.
Nie zamieszczono treści dotyczących dokumentacji, procedur księgowych, ponieważ
treści te zostały szczegółowo omówione w jednostce modułowej 343[01].01.05
Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych.
Z podrozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się przed przystąpieniem do
poznawania treści materiału. Po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania,
sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń. Stan swojej wiedzy, która będzie
Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń możesz także sprawdzić po zapoznaniu się
z materiałem nauczania.
Wskazane jest, abyś wykonał wszystkie ćwiczenia po zapoznaniu się z materiałem
nauczania. W celu utrwalenia poznawanego materiału zaleca się także ćwiczenia w domu
wykorzystując wskazaną literaturę.
Po wykonaniu ćwiczeń masz możliwość sprawdzenia poziomu swoich postępów,
odpowiadając na pytania podane w podrozdziale Sprawdzian postępów. W tym celu
powinieneś zakreślić odpowiedzi, wstawiając X w miejscu pod słowem:
TAK – jeżeli twoja odpowiedź na pytanie jest pozytywna,
NIE – jeżeli twoja odpowiedź na pytanie jest negatywna.
Zakreślenia pod słowem NIE wskazują luki w Twojej wiedzy i zarazem informują, jakich
treści jeszcze nie poznałeś. Musisz do nich powrócić.
Na zakończenie jednostki możesz w celu sprawdzenia swoich umiejętności skorzystać
z zamieszczonego w poradniku testu.
Pamiętaj, że pracując przy komputerze należy przyjąć odpowiednią postawę zgodnie zasadami
bhp oraz ergonomii pracy.

6
Schemat układu jednostek modułowych w module
„Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek organizacyjnych”
343[01].Z2
Ekonomiczne podstawy funkcjonowania
jednostek organizacyjnych
343[01].Z2.01
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń
gospodarczych w przedsiębiorstwie
343[01].Z2.02
Prowadzenie ewidencji księgowej
w jednostkach organizacyjnych sfery
budżetowej
343[01].Z2.03
Gromadzenie danych statystycznych
i ich wykorzystywanie w procesach
decyzyjnych
343[01].Z2.04
Sporządzanie sprawozdań finansowych,
statystycznych i budżetowych
343[01].Z2.05
Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-
-finansowej

7
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− pobierać ze stron internetowych stosowne formularze, niezbędne do wykonywania
ćwiczeń,
− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
− korzystać z przepisów ustawy o rachunkowości, przepisów podatkowych oraz innych
przepisów prawnych wykorzystywanych w rachunkowości,
− obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
− stosować zasady ewidencji z zastosowaniem komputerowego programu finansowo-
-księgowego,
− stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
− pracować w grupie i indywidualnie.

8
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− identyfikować składniki aktywów i pasywów,
− posługiwać się planem kont,
− ewidencjonować operacje gospodarcze na podstawie dowodów księgowych
i zakładowego planu kont na kontach bilansowych i wynikowych oraz pozabilansowych,
− stosować zasady prowadzenia ewidencji analitycznej właściwej dla poszczególnych
składników aktywów i pasywów,
− stosować podstawowe zasady ewidencji rozrachunków (należności i zobowiązań
z kontrahentami, pracownikami, oraz rozrachunków publiczno-prawnych),
− rozróżniać warianty rachunku kosztów,
− zaksięgować koszty w układzie rodzajowym i funkcjonalnym,
− rozliczyć koszty w czasie,
− sporządzić kalkulację kosztów wybraną metodą,
− zaksięgować przychody,
− ustalić i rozliczyć wynik finansowy na podstawie podanych stanów kont kosztów
i przychodów,
− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące stanu i ruchu rzeczowych aktywów
trwałych i obrotowych,
− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące leasingu,
− zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące obrotu pieniężnego,
− dokonać inwentaryzacji aktywów i pasywów, zaksięgować ewentualne różnice,
− odróżnić wycenę w trakcie roku od wyceny bilansowej.

9
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Bilans księgowy – pojęcie i rodzaje
4.1.1. Materiał nauczania
Bilans księgowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym przedstawiającym
sytuację finansową określonej jednostki gospodarczej w określonym momencie czasowym.
Stanowi on zestawienie środków będących w dyspozycji firmy – aktywów oraz źródeł ich
pochodzenia – pasywów.
Przedstawia on w istocie swej podstawowe równanie rachunkowości, w którym:
AKTYWA (MAJĄTEK) = PASYWA ( KAPITAŁY)
co oznacza, że w zestawieniu tym suma aktywów musi być równa sumie pasywów – jest to
zasada – równowagi bilansowej.
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać: oznaczenie jednostki dla której bilans
jest sporządzony, określenie momentu bilansowego (daty na którą bilans jest sporządzony),
wyszczególnienie składników aktywów i pasywów, sumy cząstkowe aktywów i pasywów,
ogólną wartość aktywów i pasywów, datę sporządzenia bilansu, podpis osoby sporządzającej
bilans, podpis kierownika jednostki.
Rodzaje bilansów:
– początkowy – bilans otwarcia – B.O.
– końcowy – bilans zamknięcia – B.Z.
Sporządzany na koniec roku jest zarazem bilansem początkowym dla następnego roku
obrotowego. Najprostszy układ bilansu obrazuje następujący przykład (wzór 1).
Aktywa Pasywa
A. Aktywa trwałe 1 500
I. Wartości niematerialne i prawne 200
II. Rzeczowy majątek trwały 900
III. Należności długoterminowe 300
IV. Inwestycje długoterminowe 100
A. Kapitał własny 1 800
I. Kapitał podstawowy 1 100
II. Kapitał zapasowy 400
III. Zysk z lat ubiegłych 100
IV. Zysk netto (bieżącego roku) 200
B. Aktywa obrotowe 1 000
I. Zapasy 550
II. Należności krótkoterminowe 200
III. Inwestycje krótkoterminowe 250
1) papiery wartościowe 100
2) środki pieniężne 150
B. Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania 700
I. Rezerwy na zobowiązania 200
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe 300
IV. Rozliczenia międzyokresowe 200
Suma Aktywów 2 500 Suma Pasywów 2 500
Wzór 1. Ogólna struktura majątku jednostki i źródła jego pochodzenia.
Elementy bilansu:
Aktywa
Składniki majątku posiadane przez przedsiębiorstwo można podzielić na majątek trwały
i obrotowy (aktywa).

10
• Aktywa trwałe – (majątek trwały), obejmują te środki gospodarcze (np. budynki,
maszyny), które są zdolne do zachowania swojej postaci przez dłuższy okres czasu (ponad
12 miesięcy) i użytkowania przez tę jednostkę.
Na aktywa trwałe (majątek) składają się:
1. Wartości niematerialne i prawne – nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się
do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki (np. prawa autorskie,
licencje, koncesje, oprogramowania komputerowe).
2. Rzeczowe aktywa trwałe obejmują:
a) Środki trwałe – rzeczowe aktywa trwałe o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym
niż 1 rok kompletnie zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Do środków
trwałych zaliczamy: grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów, budowle i budynki,
lokale oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, oraz spółdzielcze
prawo do lokalu użytkowego, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
ulepszenie w obcych środkach trwałych, inwentarz żywy.
b) Środki trwałe w budowie – zaliczane do aktywów trwałych środki w okresie ich
budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.
3. Należności długoterminowe – należności, których okres spłaty jest dłuższy niż 1 rok
i powstały z innych tytułów niż sprzedaż wyrobów, towarów i usług.
4. Inwestycje długoterminowe – aktywa nabyte, środki zgromadzone na długoterminowych
rachunkach bankowych, w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających
z przyrostu ich wartości (np. w formie odsetek, dywidend), które jednostka zamierza
posiadać w okresie dłuższym niż 1 rok.
5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe – obejmują rozliczenia w czasie wydatków
poniesionych z różnych tytułów (np. odroczonego podatku dochodowego). Inne
rozliczenia międzyokresowe związane są z kosztami rozliczanymi w czasie, w okresie
dłuższym niż 12 miesięcy. Koszty rozliczane w czasie dotyczą takich sytuacji, gdy
jednostka poniosła wydatki, które są związane z jej przyszłą działalnością.
• Aktywa obrotowe – to środki gospodarcze, które ulegają ciągłym przekształceniom
wskutek wykorzystywania ich w procesie gospodarczym. Jednostka posiada i zużywa aktywa
obrotowe w okresie krótszym niż 12 miesięcy. Ze względu na postać w jakiej występują
aktywa obrotowe dzielą się na:
1. Aktywa rzeczowe (zapasy) – są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu normalnego
cyklu produkcyjnego właściwego dla danej jednostki. Do rzeczowego majątku
obrotowego należą zapasy, które ze względu na przeznaczenie w danej jednostce
gospodarczej dzieli się na:
a) materiały – są nabywane w celu zużycia na własne potrzeby jednostki. Na ogół
występują w postaci podstawowych surowców i są zużywane jednorazowo w danym
cyklu produkcyjnym (np. drożdże, mąka, jaja w piekarni). Również materiały mogą
występować w postaci źródeł energii (np. benzyna, oleje), lub materiałów
pomocniczych (np. opakowania, środki czystości, materiały biurowe);
b) półprodukty, produkty w toku – niezakończone jeszcze na dany moment wyroby
własnej produkcji oraz nie zakończone jeszcze roboty i usługi;
c) produkty gotowe – to wykonane we własnym zakresie i przeznaczone do sprzedaży
dobra lub usługi;
d) towary – to rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte w celu sprzedaży innym
jednostkom. Są to typowe zapasy w jednostkach handlowych;
e) zaliczki na dostawy – są to przekazane dostawcom kwoty na zakup materiałów lub
towarów.

11
2. Należności krótkoterminowe – są to należne jednostce kwoty pieniężne, które jednostka
otrzyma w przyszłości od innych podmiotów (np. kontrahentów z tytułu dostaw, usług).
Zwykle należności powstają, gdy moment sprzedaży produktów gotowych występuje
wcześniej niż moment zapłaty za nie.
3. Inwestycje krótkoterminowe – obejmują krótkoterminowe aktywa finansowe (akcje, czeki
i weksle, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki oraz środki pieniężne w kasie i na
rachunkach bankowych), które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu
12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich nabycia.
4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe – obejmują różne wydatki poniesione na
przyszłe okresy, które są rozliczane w czasie w okresie krótszym niż 12 miesięcy.
Informacje płynące z aktywów, które można wykorzystać, to przede wszystkim:
– struktura majątku firmy (czy firma posiada więcej majątku obrotowego czy odwrotnie),
– wielkość majątku (suma obu tych pozycji) – porównanie z innymi spółkami z tej samej
branży jest informacją o wielkości firmy,
– porównanie poszczególnych pozycji może nam dać odpowiedź na pytania: czy spółka
posiada grunty, budynki, zapasy i w jakiej ilości, jak duża kwota należności jest
u klientów, czy inwestuje na rynku kapitałowym, czy posiada jednostki od siebie zależne.
Pasywa (źródła finansowania majątku)
Pasywa to znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa kapitały, które stanowią źródła
sfinansowania aktywów. Źródła pochodzenia majątku wskazują, kto wyposażył daną jednostkę
gospodarczą w środki odpowiedniej wartości i na jakich warunkach.
Im większy jest udział funduszy własnych w ogólnej sumie pasywów jednostki, tym
mniejsze jest ryzyko finansowe działalności jednostki. Udział funduszy własnych w ogólnej
sumie pasywów oblicza się dzieląc wartość funduszy własnych przez wartość pasywów
ogółem. Udział zobowiązań i rezerw na zobowiązania w ogólnej sumie pasywów oblicza się
dzieląc wartość zobowiązań i rezerw na zobowiązania przez wartość pasywów ogółem.
• Kapitał własny – obejmuje równowartość składników majątku wniesionych na trwale do
jednostki przez jej właścicieli jak i część zysku wygospodarowaną przez jednostkę, która
została przeznaczona na finansowanie jej działalności, lub która nie została podzielona przez
właścicieli.
Kapitał własny możemy podzielić na:
1. Kapitał podstawowy – określa, kto jest właścicielem jednostki. Jest on wnoszony
w momencie powstawania przedsiębiorstwa. W kolejnych latach kapitał ten może być
podwyższany zarówno przez właścicieli jak i inne podmioty. Kapitały własne noszą różne
nazwy w zależności od formy prawnej jednostek i ich właścicieli:
− kapitał zakładowy występuje w spółkach kapitałowych,
− kapitał wspólników występuje w spółkach osobowych,
− wkład właściciela występuje w jednoosobowych przedsiębiorstwach prywatnych osób
fizycznych,
− fundusz założycielski występuje w przedsiębiorstwach państwowych,
− fundusz udziałowy występuje w spółdzielniach.
2. Kapitał zapasowy (rezerwowy) – utworzony jest z zatrzymanych zysków w jednostkach.
Właściciele, zobligowani przepisami prawa lub na podstawie własnej decyzji przeznaczają
część wygospodarowanego zysku na kapitał zapasowy.

12
Kolejnymi elementami kapitału własnego są zysk lub strata z lat ubiegłych i zysk lub strata
netto z bieżącego roku. Zysk zwiększa wartość kapitału własnego, a strata powoduje jego
zmniejszenie.
• Kapitał obcy (Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania) – jest dodatkowym źródłem
finansowania majątku. Kapitał ten ma charakter długoterminowy. Zobowiązania to wynikające
z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o określonej wartości. Spłata
zobowiązania powoduje wykorzystanie przez jednostkę posiadanych lub przyszłych aktywów.
Elementami kapitału obcego są:
1. Rezerwy na zobowiązania – rezerwy utworzone na przyszłe zobowiązania (z tytułu
odroczonego podatku dochodowego, na świadczenia emerytalne i podobne).
2. Zobowiązania długoterminowe – zobowiązania o terminie wymagalności powyżej 1 roku.
Są to na ogół kredyty, pożyczki, obligacje.
3. Zobowiązania krótkoterminowe – zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązania
wobec budżetu (np. podatki i składki ZUS od wynagrodzeń za grudzień zostaną zapłacone
w styczniu). Zobowiązania krótkoterminowe obejmują okresy wymagalności do
12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy.
4. Rozliczenia międzyokresowe – to rozliczenia przychodów w czasie.
Pasywa dostarczają informacji o jednostce na temat tego:
– czy cały kapitał akcyjny został pokryty,
– czy w roku ubiegłym wypracowała ona zysk czy stratę,
– czy w roku bieżącym wypracowała zysk czy stratę i jak duże,
– czy wyemitowała obligacje (jeśli tak to za jaką kwotę),
– czy posiada zaciągnięte kredyty i pożyczki, czy są one długoterminowe, czy tylko
obrotowe,
– czy posiada zobowiązania wobec dostawców.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Zdefiniuj pojęcia aktywów i pasywów?
2. Co oznacza termin równowagi bilansowej?
3. Jakie znasz grupy aktywów obrotowych?
4. Z jakich źródeł finansowany jest majątek jednostki?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź bilans uproszczony na podstawie następujących danych:
aktywa trwałe: 50 000 zł, aktywa obrotowe: 43 000 zł, kapitały własne: 64 000 zł,
zobowiązania obce: 29 000zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z przygotowanym materiałem (wzór 1),
2) ustalić układ rozmieszczenia aktywów i pasywów w bilansie,
3) zapoznać się z informacjami z ćwiczenia,
4) sporządzić bilans na podstawie wzoru nr 1 z materiału nauczania,
5) zaprezentować wyniki pracy.

13
Wyposażenie stanowiska pracy:
– kalkulator,
– materiały biurowe,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Sporządź bilans uproszczony na podstawie następujących danych:
środki trwałe: 140 000 zł, zapasy: 190 000 zł, środki pieniężne w banku: 15 200 zł, środki
pieniężne w kasie: 5 600 zł, kapitały własne: 240 000 zł, zobow. wobec dostawców: 48 000 zł.
Ustal wysokość kredytu bankowego i wpisz go do bilansu.
1) zapoznać się z przygotowanym materiałem (wzór 1),
2) ustalić, co składa się na aktywa i pasywa,
3) zapoznać się z informacjami z ćwiczenia,
4) sporządzić bilans na podstawie wzoru nr 1 z materiału nauczania,
– kalkulator,
Ćwiczenie 3
Na podstawie poniższych danych wypełnij przykładowy bilans jednostki:
I. Informacje ogólne:
– nazwa i adres jednostki: HIT sp. z o.o.; ul. Polna 8; xx-xxx Poznań;
– moment bilansowy: 31.12.2005 r.,
– data sporządzenia bilansu: 09.03.2006 r.,
– Prezesem Zarządu Spółki jest Paweł Krzyk, a Głównym Księgowym Marcin Nosek.
II. Dane dotyczące stanu aktywów i pasywów na koniec 2005 r.(w nawiasach podano wartości
na koniec 2004 r.).
Wartości niematerialne i prawne: 18 400 zł (16 500), kapitał podstawowy: 356 000 zł
(356 000), rezerwy na zobow.: 70 000 zł (68 700), krótkoterminowy kredyt bankowy: 20 000
zł (19 000), zobow. długoterminowe: 34 300 zł (34 000), inwestycje krótkoterminowe: 24 000
zł (29 000), zapasy: 130 000 zł (125 000), zysk: 14 000 zł. (10 000), kapitał zapasowy: 10 000
zł (10 000), zobow. krótkoterminowe: 12 000 zł (12 800), krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe (czynne): 4 200 zł (3 900), należności krótkoterminowe: 16 000 zł. (18 000),
rzeczowe aktywa trwałe: 292 000 zł (280 000), rozliczenia międzyokresowe (bierne): 2 500 zł
(3 100), inwestycje długoterminowe: 15 600 zł (19 300), długoterminowe należności: 15 000 zł
(18 000), długoterminowe rozliczenia międzyokresowe: 3 600 zł (3 900).

14
1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) pobrać ze strony internetowej www.pity.pl, druki IPS, z grupy formularzy finansowo-
-księgowych bezpłatny wzór bilansu,
3) zapoznać się z materiałem zawartym w literaturze [2, rozdz. XIV], aby rozwiązać zadanie
z pomocą systemu komputerowego.
– stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem „RAKS 2000”,
– kalkulator,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać różnice między należnościami długoterminowymi
a krótkoterminowymi?  
2) określić kryterium zaliczania elementów majątku do aktywów trwałych?  
3) scharakteryzować grupy aktywów obrotowych?  
4) objaśnić z jakich źródeł finansowany jest majątek jednostki?  

15
4.2. Budowa zakładowego planu kont
Każda jednostka organizacyjna powinna posiadać dokumentację opisującą system
rachunkowości, czyli zakładowy plan kont. Plan ten ustala i aktualizuje kierownik jednostki.
Podstawowym celem planu kont jest takie zorganizowanie ewidencji, aby:
– księgi rachunkowe były prowadzone w sposób usystematyzowany, rzetelny,
– informacje wynikające z kont były dobrze dostosowane do potrzeb jednostki,
– jego dane zapewniały w pełni sporządzenie sprawozdań finansowych.
W celu ułatwienia jednostkom gospodarczym opracowania planów kont Ministerstwo
Finansów opracowało wzorcowy plan kont zawierający numery i nazwy podstawowych kont:
PLAN KONT
Zespół 0 – Aktywa trwałe
010 Rzeczowe aktywa trwałe
020 Wartości niematerialne i prawne
030 Inwestycje długoterminowe
071 Umorzenie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
Zespół 1 – Środki pieniężne i inne krótkotrwałe aktywa finansowe
100 Kasa
131 Bieżące rachunki bankowe
132 Lokacyjne rachunki bankowe
135 Inne aktywa pieniężne
138 Długoterminowe kredyty bankowe
139 Krótkoterminowe kredyty bankowe
140 Krótkoterminowe aktywa finansowe
Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia
201 Rozrachunki z odbiorcami
202 Rozrachunki z dostawcami
220 Rozrachunki publicznoprawne
230 Rozrachunki z pracownikami
240 Pozostałe rozrachunki
250 Odpisy aktualizujące rozrachunki
Zespół 3 – Materiały i towary
300 Rozliczenie zakupu
310 Materiały
330 Towary
340 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów i materiałów
Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
401 Zużycie materiałów i energii
402 Usługi obce
403 Podatki i opłaty
404 Wynagrodzenia
405 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników
408 Amortyzacja
409 Pozostałe koszty rodzajowe
490 Rozliczenie kosztów rodzajowych

16
Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
500 Koszty działalności podstawowej
530 Koszty działalności pomocniczej
540 Koszty sprzedaży
550 Koszty zarządu
580 Rozliczenie kosztów działalności
Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe
600 Produkty gotowe
620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
641 Inne rozliczenia międzyokresowe
Zespół 7 – Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem
700 Sprzedaż produktów
701 Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
730 Sprzedaż towarów
731 Wartość Sprzedanych towarów w cenie zakupu
740 Sprzedaż materiałów
741 Wartość sprzedanych materiałów w cenie zakupu
750 Przychody finansowe
751 Koszty finansowe
760 Pozostałe przychody operacyjne
761 Pozostałe koszty operacyjne
770 Zyski nadzwyczajne
771 Straty nadzwyczajne
Zespół 8 – Kapitały (fundusze), fundusze specjalne, rezerwy, wynik finansowy
800 Kapitał podstawowy
811 Kapitał zapasowy
812 Pozostałe kapitały rezerwowe
820 Rozliczenie wyniku finansowego
830 Rezerwy
840 Przychody przyszłych okresów
850 Fundusze specjalne
860 Wynik finansowy
870 Podatek dochodowy
Ewidencję zdarzeń gospodarczych prowadzi się na kontach księgowych. Informacje
zawarte w koncie obrazują stan początkowy przedmiotu ewidencji, bieżące zmiany, stan
końcowy. Elementami konta są: nazwa i symbol cyfrowy konta, dwie przeciwstawne strony
konta: lewa strona zwana winien (Wn) lub debet (Dt); prawa strona zwana (Ma) lub credit
(Ct), służą do rejestrowania zapisów księgowych związanych z operacjami gospodarczymi
(np. konto o nazwie „KASA” zawiera operacje związane z wpłatami i wypłatami gotówki).
Wpisanie nazwy i numeru konta, jaki został nadany w planie kont, określa się jako
założenie konta. Kolejną czynnością jest jego otwarcie. Otwarcie konta polega na wpisaniu
salda początkowego (Sp) z bilansu otwarcia (BO).
Po założeniu i otwarciu kont zapisuje się na nich operacje gospodarcze. Rejestracja
operacji gospodarczych może być dokonywana bądź po stronie Winien, bądź po stronie Ma.
Zapisywanie operacji po stronie Wn i po stronie Ma konta określa się jako:

17
Dt lub Wn Nazwa i symbol cyfrowy Ct lub Ma
debetowanie konta kredytowanie konta
obciążanie konta uznanie konta
zapisywanie w ciężar zapisywanie na dobro konta
Rys. 1. Elementy konta „teowego” (kształt litery T) i typowe określenia zapisów na koncie.
Ponieważ każda operacja powoduje co najmniej dwie zmiany w związku z tym operacja ta
jest rejestrowana na kontach zgodnie z zasadą tzw. podwójnego zapisu – co oznacza zapis: na
co najmniej 2 kontach księgowych, jeśli na jednym koncie po stronie Wn, to na drugim po
stronie Ma, w takich samych kwotach na obu kontach, w oparciu o ten sam dowód księgowy
na obu kontach.
Suma aktywów + zwiększenia – zmniejszenia = Sumie pasywów
Suma aktywów = Sumie pasywów + zwiększenia – zmniejszenia
Suma aktywów + zwiększenia = Sumie pasywów + zwiększenia
Suma aktywów – zmniejszenia = Sumie pasywów – zmniejszenia
– Obrót konta – suma wszystkich operacji gospodarczych zapisanych po stronie Wn lub po
stronie Ma. Suma wszystkich zapisów po stronie Wn to obrót debetowy konta, a suma
wszystkich zapisów po stronie Ma to obrót kredytowy konta.
– Saldo konta – różnica między sumą obrotów debetowych konta a sumą obrotów
kredytowych.
Saldo konta może mieć charakter debetowy bądź kredytowy w zależności od
kształtowania się wielkości obrotów debetowych i kredytowych.
Saldo debetowe – występuje wówczas, gdy obrót debetowy jest większy niż obrót kredytowy.
Saldo kredytowe – występuje, gdy obrót kredytowy jest większy niż obrót debetowy.
Gdy obroty debetowe konta są równe obrotom kredytowym wtedy konto ma saldo zerowe.
Saldo konta można obliczyć w dowolnym momencie. Istotne znaczenie ma saldo obliczone na
koniec roku obrotowego, które nosi nazwę salda końcowego. Jest ono zarazem saldem
początkowym tego konta w okresie następnym. Saldo początkowe otwiera dane konto.
Na koniec każdego roku obrotowego dokonuje się zamknięcia konta. Oznacza to brak
możliwości dokonywania zapisów na danym koncie.
Wn KONTO „A” Ma
(Sp) 200 300
zapisy debetowe (1) 400 500 zapisy kredytowe
(2) 600 150
obroty debetowe – 1.200 950 – obroty kredytowe
250 – saldo debetowe (1200 – 950)
obroty konta 1.200 1.200 obroty konta
===============================
Rys. 2. Zamknięcie konta „teowego”.
Zamknięcie konta teowego polega na wpisaniu salda końcowego po tej stronie konta,
która wykazuje mniejszy obrót. Wynik podsumowania strony debetowej i osobno strony
kredytowej jest określany jako obroty konta. Po dokonaniu tego sumowania konto ulega
zamknięciu. Znakiem zamknięcia jest dwukrotne jego podkreślenie.

18
1. Jaką rolę spełnia zakładowy plan kont?
2. Jak innymi zwrotami może być określony zapis operacji po stronie Ma?
3. Jak innymi zwrotami może być określony zapis operacji po stronie Wn?
4. Co to jest zasada podwójnego zapisu?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otwórz konto i zapisz na nim następujące czynności: zapis po stronie Wn, zapis po stronie
Ma, zapis w ciężar konta, kredytowanie konta, zapis na dobro konta, debetowanie konta,
uznawanie konta, obciążanie konta.
2) zapoznać się z elementami konta,
3) dokonać zapisów na koncie zgodnie z poleceniem,
– literatura.
Ćwiczenie 2
Uzupełnij równania:
obrót debetowy = obrót kredytowy =……, obrót debetowy > obrót kredytowy = saldo……..
obrót debetowy < obrót kredytowy = saldo…………
2) zdefiniować określenia podane w poleceniu,
3) zaprezentować wyniki.

19
Ćwiczenie 3
Na podstawie danych zawartych poniżej ustal obroty i saldo konta „Towary” i wpisz je
w wolne miejsca pod kontem księgowym, określ, czy jest to saldo debetowe, czy kredytowe,
dokonaj zamknięcia konta.
Debet (Dt) TOWARY Credit (Ct)
(BO) 10 000 3 000 (4)
(1) 4 000 10 000 (5)
(2) 2 500 550 (6)
(3) 5 000 4 500 (7)
obrót debetowy…………………, obrót kredytowy…………………………………
saldo konta …………………… , saldo konta: debet/kredyt (zaznacz właściwe)……………
2) określić jak podsumowanie strony debetowej i strony kredytowej wpływa na obroty
i saldo konta,
3) dokonać odpowiednich wyliczeń zgodnie z poleceniem,
– kalkulator,
Ćwiczenie 4
Wyjaśnij zasadę podwójnego zapisu na podstawie zdarzenia polegającego na pobraniu
z banku gotówki, która została wpłacona do kasy jednostki gospodarczej. Zaksięguj tę
operację na kontach.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
2) skorzystać z zakładowego planu kont [2, s. 189],
3) otworzyć konta księgowe.

20
1) posługiwać się planem kont?  
2) podać wszystkie określenia zapisu po stronie Ma konta?  
3) podać wszystkie określenia zapisu po stronie Wn konta?  
4) omówić zasadę podwójnego zapisu?
5) obliczyć obroty konta?
6) ustalić salda na kontach?







21
4.3. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych
i analitycznych
Konta bilansowe służą do ujęcia stanu oraz zmian składników aktywów i pasywów. Na
podstawie sald tych kont na koniec roku obrotowego sporządzany jest bilans jednostki.
Zmiana stanu aktywów i pasywów jednostki nosi nazwę operacji gospodarczej.
Dla każdej pozycji bilansowej otwiera się odrębne konto, które otrzymuje taką nazwę,
jaką ma ten składnik dla którego dane konto ma być prowadzone.
Konto aktywów jest otwierane saldem początkowym (zawsze po stronie „Wn”) przyjętym
z bilansu otwarcia lub w przypadku, gdy dany składnik w bilansie nie występował, pierwszą
operacją zapisaną na danym koncie. Zadaniem kont bilansowych jest:
– przejęcie stanów początkowych z bilansu otwarcia (BO),
– ujęcie zmian tych stanów spowodowanych operacjami gospodarczymi w danym okresie,
– wykazanie stanów końcowych składników aktywów i pasywów do bilansu zamknięcia (BZ).
W ramach grupy kont bilansowych wyróżniamy:
konta aktywne (rys. 3), konta pasywne (rys. 4), konta aktywno – pasywne (rys. 5);
Konta aktywów(rys.3) funkcjonują następująco:
Wn KONTO AKTYWÓW Ma
Stan początkowy
Zwiększenie stanu składnika (+) Zmniejszenie stanu składnika (-)
Obroty debetowe Obroty kredytowe
Saldo końcowe (saldo debetowe)
Obroty konta Obroty konta
Rys. 3. Zasady funkcjonowania konta aktywnego.
Saldo debetowe oznacza, jaka była wartość danego składnika aktywów w momencie
zamykania konta. Brak salda informuje, że w momencie zamykania konta jednostka nie
posiadała składnika aktywów rejestrowanego na danym koncie.
Konta pasywów(rys.4) funkcjonują następująco:
Wn KONTO PASYWNE Ma
Saldo początkowe
Zmniejszenie stanu pasywów (-) Zwiększenie stanu pasywów (+)
Saldo końcowe (saldo kredytowe)
Rys. 4. Zasady funkcjonowania konta pasywnego.
Saldo kredytowe oznacza, jaka była wartość danego składnika pasywów w momencie
zamykania konta. Brak salda oznacza, że w momencie zamykania konta jednostka nie
posiadała składnika pasywów rejestrowanego na danym koncie.

22
Niektóre jednostki stosują również konta aktywno-pasywne (rozrachunkowe).
Wykorzystywane są one do rejestrowania rozrachunków. Obejmują one zarówno należności
jak i zobowiązania. Składnikami aktywów są należności, pasywów zaś zobowiązania.
Konta rozrachunkowe (rys.5) funkcjonują następująco:
Wn KONTO ROZRACHUNKOWE Ma
Sp – należności Sp – zobowiązania
+ zwiększenie stanu należności zwiększenie stanu zobowiązań +
– zmniejszenie stanu zobowiązań zmniejszenie stanu należności –
Saldo końcowe kredytowe Saldo końcowe debetowe
(końcowy stan zobowiązań) (końcowy stan należności)
Rys. 5. Zasady funkcjonowania konta aktywno-pasywnego.
Prowadzenie jednego konta wspólnego dla należności i zobowiązań jest dogodne tylko
wówczas, gdy dany kontrahent jest zarówno wierzycielem, jak i dłużnikiem i mamy prawo
rozliczać się z nim saldem rozrachunkowym. Saldo końcowe może wystąpić po stronie Wn,
Ma, a nawet równocześnie po obu stronach. Ustalenie salda lub sald na kontach
rozrachunkowych wymaga analizy wszystkich zapisów po stronie Wn oraz po stronie Ma.
Przykładem konta rozrachunkowego jest konto „Rozrachunki z pracownikami”, gdzie Saldo
początkowe po stronie Wn oznacza należności jednostki od pracowników (np. z tyt.
udzielonych zaliczek). Saldo początkowe po stronie Ma oznacza zobowiązania jednostki
wobec pracowników (np. niewypłacone pobory dla pracownika). Ustalenie salda końcowego
debetowego (końcowego stanu należności ) polega na tym, że do salda początkowego
należności dodajemy wszystkie zapisy, które zwiększały stan należności (strona Wn konta),
a następnie odejmujemy te zapisy (strona Ma), które powodują zmniejszenie stanu należności.
Ustalenie salda kredytowego polega na tym, że do salda początkowego zobowiązań dodajemy
wszystkie zwiększenia zobowiązań (strona Ma) oraz odejmujemy zapisy, które zmniejszały
stan zobowiązań (strona Wn).
Każdy zapis księgowy jest rejestrowany po stronie Wn i po stronie Ma. Suma zapisów po
stronie Wn musi być równa sumie po stronie Ma. Sprawdzenia prawidłowości wprowadzania
wszystkich zapisów księgowych dokonuje się, sporządzając zestawienie obrotów i sald.
Zestawienie to dostarcza danych do sporządzenia bilansu końcowego.
Zestawienie obrotów i sald (wzór 2) zawiera:
− symbole lub nazwy kont,
− salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty narastająco od początku roku
obrotowego i za okres sprawozdawczy, oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego,
− sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za okres sprawozdawczy
i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec okresu
sprawozdawczego.
Zestawienie obrotów i sald pozwala wykryć błędy polegające na: zaksięgowaniu salda
początkowego po niewłaściwej stronie konta lub błędnej kwoty salda, zaksięgowaniu operacji
gospodarczej niezgodnie z zasadą podwójnego zapisu, błędy arytmetyczne, które powstały
przy obliczeniach.

23
ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD
sporządzone na dzień ………………r. (w zł)
Bilans otwarcia
Obroty za okres
…………….. (bez
bilansu otwarcia)
Obroty narastająco
od początku roku
(razem z bilansem
otwarcia)
Salda końcowe
Lp.
Nazwa
konta
Wn Ma Wn Ma Wn Ma Wn Ma
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Razem
Wzór 2. Zestawienie obrotów i sald.
Błędy stwierdzone w zapisach księgowych mogą być poprawione poprzez
przeprowadzenie zapisu zwanego stornem. Storno jest sposobem poprawiania błędów,
polegającym na usunięciu wpływu omyłkowego zapisu na saldo konta bez dokonywania
skreśleń.
Rozróżniamy 2 rodzaje storna:
a) storno czarne – polega anulowaniu zapisu błędnego za pomocą zapisu przeciwstawnego
do zapisu błędnego,
b) storno czerwone – polega na wniesieniu zapisu korygującego po tej samej stronie po
której był zapis błędny, ale za pomocą liczb ujemnych (przy użyciu czerwonego koloru).
Przy obliczaniu obrotów konta sumy storna czerwonego odejmowane są od ogólnej sumy
obrotów.
W zależności od skutków, jakie wywołują operacje gospodarcze w bilansie, możemy je
podzielić na: wynikowe i bezwynikowe.
Operacje gospodarcze bezwynikowe mogą wywoływać następujące zmiany w bilansie:
− wzrost wartości składnika pasywów i jednoczesne zmniejszenie wartości innego składnika
pasywów, bez zmiany sumy bilansowej(np. spłata zobowiązania z otrzymanego kredytu),
− wzrost wartości jednego ze składników aktywów, kosztem zmniejszenia innego składnika
aktywów, bez zmiany sumy bilansowej,
− jednoczesny wzrost wartości składnika aktywów i pasywów(suma bilansowa rośnie),
− jednoczesne zmniejszenie wartości składnika aktywów i pasywów (spadek wartości sumy
bilansowej).

24
Wynikowe operacje mogą wywoływać następujące zmiany w bilansie:
− równoczesne zwiększenie wartości stanu aktywów i wartości przychodów (np. naliczenie
odsetek od lokat),
− zmniejszenie stanu pasywów i zwiększenie wartości przychodów (np. odpisanie
przedawnionych zobowiązań),
− zmniejszenie stanu aktywów i zwiększenie wartości kosztów (np. zniszczenie budynku na
skutek pożaru),
− równoczesne zwiększenie stanu pasywów i wartości kosztów (np. naliczenie odsetek od
udzielonego kredytu.
Konta bilansowe i wynikowe przedstawiają ogólną sytuację majątkową i finansową
przedsiębiorstwa. Takie konta nazywamy – syntetycznymi. Cechą charakterystyczną tych kont
jest rejestracja operacji gospodarczych według zasady podwójnego zapisu. Dla wyodrębnienia
szczegółowych danych o składnikach majątkowych i zachodzących w nich procesach stosuje
się ewidencję analityczną.
Konta analityczne to pomocnicze urządzenia księgowe służące do szczegółowej ewidencji
danych. Konta analityczne prowadzi się dla: rozrachunków z pracownikami, rozrachunków z
kontrahentami, operacji sprzedaży i zakupu, kosztów i istotnych dla jednostki składników
aktywów. Na kontach analitycznych obowiązuje tzw. zapis powtarzany. Oznacza to, że
księgowanie jest dokonywane po tej samej stronie, w tej samej kwocie i na podstawie tego
samego dowodu co na koncie syntetycznym, do którego prowadzona jest analityka. Zapis na
kontach analitycznych jest zapisem pojedynczym. Obrót debetowy(lub kredytowy) konta
syntetycznego jest równy sumie obrotów debetowych (lub kredytowych) wszystkich
prowadzonych do niego kont analitycznych. Saldo Wn (lub Ma) konta syntetycznego jest
równe sumie sald Wn (lub Ma) wszystkich kont analitycznych. W celu sprawdzenia
prawidłowości zapisów na kontach, sporządza się zestawienie obrotów i sald.
1. Jakie wyróżniamy konta i gdzie zapisujemy Sp. w grupie kont bilansowych?
2. Jak funkcjonują konta aktywów?
3. Jak funkcjonują konta pasywów?
4. Jak funkcjonują konta aktywno-pasywne?
5. Czy konto analityczne ma wiele kont syntetycznych?
6. Z jakich elementów składa się zestawienie obrotów i sald?
7. W jakim celu sporządzamy zestawienie obrotów i sald?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie podanych danych zaksięguj na kontach operacje gospodarcze, ustal obroty
i salda poszczególnych kont wiedząc, że:
Jednostka gospodarcza na dzień 01.01.2006 r. posiadała następujące salda początkowe:
środki trwałe 40 000 zł, towary 20 000 zł, produkty gotowe 15 000 zł, rachunki bankowe
35 000 zł, środki pieniężne w kasie 10 000 zł,(razem aktywa 120 000 zł);
kapitał podstawowy 45 000 zł, kapitał zapasowy 15 000 zł, kredyty bankowe 18 000 zł,
zobowiązania wobec dostawców 35 000 zł, zobowiązania wobec pracowników 7 000 zł
(razem pasywa 120 000 zł).

25
W styczniu 2005r. miały miejsce następujące operacje gospodarcze:
1) zapłata przelewem za fakturę od odbiorcy (WB) 2 500 zł
2) spłata zobowiązania wobec dostawcy (WB) 5 000 zł
3) spłata z rachunku bankowego raty kredytu (WB) 2 000 zł
4) pobrano z banku gotówkę na wypłatę części wynagrodzeń (WB+ KP) 5 500 zł
5) wypłata wynagrodzeń pracowników (KW) 5 500 zł
3) otworzyć konta księgowe,
za pomocą systemu komputerowego,
5) scharakteryzować funkcjonowanie kont aktywów i pasywów,
6) dokonać odpowiednich zapisów na kontach,
– kalkulator,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,
– stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem „RAKS 2000”.
Ćwiczenie 2
Na podstawie danych z ćwiczenia 1 sporządź Zestawienie obrotów i sald.
1) wykonać ćwiczenie nr 1,
3) wykorzystać formularz Zestawienie obrotów i sald (wzór 2) materiału nauczania,
4) dokonać odpowiednich zapisów we wskazanym formularzu,
− materiały biurowe, stanowisko komputerowe,
− kalkulator,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

26
Ćwiczenie 3
Na podstawie danych z ćwiczenia 1 sporządź bilans zamknięcia na dzień 31.01.2006 r.
(przyjmujemy, że do końca miesiąca nie wystąpiły żadne inne operacje).
1) wykonać ćwiczenie nr 1,
3) rozbudować formularz bilansu (wzór 1) na podstawie załącznika nr 1 do ustawy
o rachunkowości
4) dokonać odpowiednich zapisów we wskazanym formularzu,
– materiały biurowe, stanowisko komputerowe,
– kalkulator,
Ćwiczenie 4
Nanieś nazwy kont i zaksięguj następujące operacje gospodarcze.
Poniżej na wybranych kontach syntetycznych i analitycznych zamieszczone zostały salda
początkowe.
1) WB potwierdzający zapłatę za fakturę od dostawcy A na kwotę 40 000 zł
2) Otrzymano od dostawcy A fakturę za zakupione towary w kwocie 25 000 zł
3) WB potwierdzający zapłatę za fakturę od dostawcy B na kwotę 45 000 zł
4) WB potwierdzający spłatę zobowiązania od dostawcy C na kwotę 20 000 zł
Wn Ma Wn Ma Wn Ma
(BO) 210 000 (BO) 155 000
Wn Ma Wn Ma Wn Ma
(BO) 60 000 (BO) 75 000 (BO)20 000
2) skorzystać z zakładowego planu kont [2, s.189],
4) dokonać odpowiednich zapisów na kontach,

27
– kalkulator,
– stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem „RAKS 2000”,
1) określić grupy kont bilansowych?  
2) zdefiniować pojęcie konta analitycznego?  
3) określić potrzeby stosowania zestawień obrotów i sald?
4) zaksięgować operacje na kontach syntetycznych i analitycznych
(na podstawie ćwiczenia 4)?





28
4.4. Ewidencja operacji gospodarczych na kontach wynikowych
Konta wynikowe to konta na których ewidencjonuje się przychody i koszty. Zadaniem
kont wynikowych jest dostarczenie informacji o przebiegu procesów kształtujących wynik
finansowy w określonych przedziałach czasowych. Otwarcie konta wynikowego następuje
w chwili zaksięgowania pierwszej operacji gospodarczej w danym roku, a zamknięcie konta
następuje wraz z ustaleniem wyniku finansowego jednostki. Osiągnięty wynik zależy od
uzyskanych przychodów i zysków nadzwyczajnych oraz ponoszonych kosztów, strat
nadzwyczajnych i obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego (podatek dochodowy).
WYNIK FINANSOWY
Na wybór sposobu ewidencji kosztów mają wpływ m.in.: wielkość jednostki, rodzaj
działalności, struktura organizacyjna, zróżnicowanie oferowanych produktów.
Koszty działalności operacyjnej danego podmiotu mogą być ujmowane w następujących
układach ewidencyjnych:
– w układzie rodzajowym,
– w układzie kalkulacyjnym, obejmującym ( układ według nośników lub według miejsc ich
powstawania).
• Układ rodzajowy kosztów – stosowany jest w jednostkach, których działalność jest
w miarę jednorodna. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym polega na wyodrębnieniu
rodzajów kosztów i ewidencjonowaniu kosztów każdego rodzaju na osobnym koncie(rys. 6).
Konta kosztów według rodzajów mogą wykazywać tylko salda Wn, które wyrażają wysokość
kosztów poniesionych przez jednostkę. Na koniec roku obrotowego salda te przenosi się
w ciężar konta „Wynik finansowy”.
•
Wn Różne konta Ma Wn Koszty wg rodzajów Ma
Rys. 6. Księgowanie kosztów według rodzaju.
Na układ rodzajowy kosztów składają się: amortyzacja, zużycie materiałów i energii,
usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe
koszty.
Koszty Przychody
Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne
Obciążenie wyniku
finansowego

29
Kalkulacyjny układ kosztów zawiera rozszerzone informacje o kosztach, wskazuje na
związki poniesionych kosztów z celem (produktem, usługą). Układ kalkulacyjny wyróżnia:
– koszty bezpośrednie – odnoszące się wprost do danego produktu. Są to: koszty
materiałów bezpośrednich, koszty paliw i energii, koszty płac bezpośrednich wraz z narzutami,
inne koszty związane z przygotowaniem niezbędnych narzędzi, koniecznością skorzystania
z usług obcych itp.
– koszty pośrednie – rozliczane są w sposób umowny. Wymienia się tu:
koszy wydziałowe – koszty organizacji i obsługi produkcji na poszczególnych wydziałach,
koszty ogólnozakładowe (zarządu) – koszty ogólnej organizacji i obsługi przedsiębiorstwa
oraz utrzymania jego zarządu,
koszty sprzedaży – koszty, jakie ponosi jednostka w związku ze sprzedażą swoich produktów
(np. koszt reklamy, transportu, opakowań).
Koszty działalności podstawowej jednostki produkcyjnej lub usługowej ewidencjonujemy
na koncie „Koszty działalności podstawowej” (rys. 7).
Różne konta Koszty wg rodzaju
Wn Ma Wn Ma
1
Rozliczenie Koszty działalności
Wn kosztów Ma Wn podstawowej Ma
2
1 - Ewidencja kosztów według rodzaju
2 - Rozliczenie kosztów według rodzaju na koszty działalności podstawowej
Rys. 7. Ewidencja kosztów działalności podstawowej.
Koszty zarządu ewidencjonuje się (zgodnie z rys. 7), zastępując konto „Koszty
działalności podstawowej”, kontem „Koszty zarządu” i analogicznie postępujemy z kontem
„Koszty sprzedaży”.
Wszystkie koszty dotyczące działalności podstawowej jednostki stanowią podstawę do
obliczenia kosztu jednostkowego wytworzonych produktów. Produkty własne, których
produkcja została zakończona przyjmowane są do magazynu wyrobów gotowych wg kosztu
wytworzenia, a stamtąd sprzedawane są odbiorcom.
Jeśli produkcja z różnych przyczyn nie została zakończona i na koncie „Koszty działalności
podstawowej” występuje saldo „Winien”, to saldo oznacza wartość produkcji nie zakończonej
(produkcji w toku).
Sprzedaż towarów wytworzonych bądź zakupionych przez jednostkę może być
dokonywana w różnej formie. W przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych dokonując
sprzedaży produktów, wraz z przychodami należy zaksięgować koszty wytworzenia
sprzedanych produktów dla ustalenia wyniku ze sprzedaży w ciągu roku. Do ewidencji
przychodów ze sprzedaży produktów służą konta „Sprzedaż produktów” i „Koszt sprzedanych
produktów”. Strona „Ma” konta „Sprzedaż produktów” zawiera przychody netto (bez
podatku VAT), jest to iloczyn ceny jednostkowej netto i ilości sprzedanych produktów ze
sprzedaży. Natomiast strona „Winien” przyjmuje zmniejszenia przychodów o (np. rabaty,

30
bonifikaty, reklamacje). Saldo konta „Sprzedaż produktów” w trakcie roku obrotowego jest
zawsze kredytowe. Oznacza wartość sprzedanych produktów przez jednostkę. Wartość
sprzedanych produktów na koniec roku obrotowego po uwzględnieniu wszystkich zmniejszeń
przenoszona jest na konto „Wynik finansowy”.
Po stronie „Ma” konta „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” księgowane są
koszty wytworzenia produktów, które zostały zwrócone przez kupujących (uwzględnione
reklamacje). Strona „Winien” konta „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” zawiera
rzeczywiste koszty wytworzenia. Saldo konta „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów”
jest zawsze debetowe w trakcie roku i oznacza koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów. Na
koniec roku przenoszone jest na konto „Wynik finansowy”. Podmioty gospodarcze
dokonujące sprzedaży towarów i materiałów muszą razem z przychodami ze sprzedaży
zaewidencjonować wartość sprzedanych materiałów i towarów według cen nabycia lub cen
zakupu ( cena zakupu – to cena jaką płaci nabywca za zakupione towary i materiały, cena
nabycia – to cena zakupu powiększona o koszty uboczne tj. transport, koszty ubezpieczenia).
Dla ustalenia wyników ze sprzedaży wykorzystywane są konta: „Sprzedaż towarów
i materiałów” i „Wartość sprzedanych towarów i materiałów”.
Po stronie Ma konta „Sprzedaż towarów i materiałów” nanosi się przychody netto ze
sprzedaży towarów i materiałów, po stronie Wn zaś księgowane są zmniejszenia przychodów
wynikające np. z uznanych reklamacji. Saldo konta „Sprzedaż towarów i materiałów” jest
zawsze kredytowe w trakcie roku, oznacza wartość sprzedanych towarów i materiałów i jest
przenoszone na koniec roku obrotowego na konto „Wynik finansowy.”
Po stronie Wn konta „Wartość sprzedanych towarów i materiałów” księguje się wartość
sprzedanych towarów i materiałów w cenach zakupu lub nabycia, po stronie Ma natomiast
wartość zwróconych towarów i materiałów. Saldo tego konta jest zawsze debetowe w ciągu
roku i oznacza koszty zakupu sprzedanych przez jednostkę towarów i materiałów i jest
przenoszone na koniec roku na konto „Wynik finansowy”.
Pozostałe przychody i koszty operacyjne są pośrednio związane z działalnością operacyjną
jednostki. Do ich ewidencji służą konta „Pozostałe przychody operacyjne” i „Pozostałe koszty
operacyjne”. Przychody księgujemy po stronie Ma konta, zaś koszty po stronie Wn. Na koniec
roku pozostałe przychody jak i pozostałe koszty przenosimy na konto „Wynik finansowy”. Na
koncie pozostałych przychodów operacyjnych przeniesienie księgowane jest po stronie Wn, na
koncie „Pozostałych kosztów operacyjnych” po stronie Ma.
Przychody finansowe (np. odsetki od lokat) posiadane przez jednostkę księgowane są na
koncie „Przychody finansowe” po stronie Ma i saldo w trakcie roku jest zawsze kredytowe.
Po stronie Wn księgujemy przeniesienie wszystkich przychodów finansowych na konto
„Wynik finansowy”. Odsetki od udzielonych kredytów stanowią koszt finansowy jednostki, są
księgowane na koncie „Koszty finansowe” po stronie Wn i saldo w trakcie roku jest saldem
debetowym. Po stronie Ma księguje się przeniesienie wszystkich kosztów finansowych
poniesionych przez jednostkę na konto „Wynik finansowy”.
Straty nadzwyczajne (np. zniszczenia na skutek powodzi) są rejestrowane na koncie „Straty
nadzwyczajne” po stronie Wn i funkcjonują jak inne konta kosztowe. Zapisy te stanowią
wartość poniesionych strat przez jednostkę. Na koniec roku obrotowego sumę obrotów konta
„Straty nadzwyczajne” przenosi się na konto „Wynik finansowy”. Zyski nadzwyczajne (np.
wypłacone odszkodowanie jednostce) są rejestrowane na koncie „Zyski nadzwyczajne” po
stronie Ma konta i funkcjonują jak inne konta przychodowe. Na koniec roku sumę obrotów
tegoż konta przenosimy na „Wynik finansowy”.

31
1. Jakie elementy układu rodzajowego kosztów?
2. W jakich dwóch etapach zapisywane są koszty w dużych jednostkach gospodarczych?
3. W jaki sposób funkcjonują konta „Sprzedaż produktów”?
4. Jakie są zasady funkcjonowania konta „Pozostałe przychody operacyjne”?
5. W jaki sposób na wynik finansowy wpływają: przychody, koszty, straty, zyski?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal do którego z układów ewidencji kosztów zaliczysz następujące pojęcia:
amortyzacja, koszty działalności podstawowej, koszty sprzedaży, podatki i opłaty, usługi obce.
Układ rodzajowy:……………………………………………………………
Układ kalkulacyjny:…………………………………………………………
2) scharakteryzować układy ewidencyjne kosztów,
Ćwiczenie 2
Otwórz i wpisz po właściwych stronach kont „Pozostałe koszty operacyjne”, „Przychody
finansowe”, „Koszty finansowe”, „Pozostałe przychody operacyjne” następujące zdarzenia:
a) powstanie pozostałego kosztu operacyjnego dla konta „Pozostałe koszty operacyjne”,
b) powstanie przychodu finansowego dla konta „Przychody finansowe”,
c) powstanie kosztu finansowego dla konta „Koszty finansowe”,
d) powstanie pozostałego przychodu operacyjnego dla konta „Pozostałe przychody
operacyjne”.
a następnie dokonaj przeksięgowań na wynik finansowy.
2) zapoznać się z zasadami funkcjonowania wskazanych w poleceniu,
3) dokonać odpowiednich zapisów księgowych,

32
Ćwiczenie 3
Otwórz konta i dokonaj odpowiednich zapisów dotyczących kosztów wiedząc, że:
salda początkowe niektórych kont w spółce ABC na dzień 01.01.2005 r. były następujące:
– materiały 30 000 zł, rachunek bankowy 15 000 zł.
W miesiącu styczniu miały miejsce następujące operacje:
1. Wydanie z magazynu materiałów biurowych (RW/1) 500 zł
2. Rozliczenie kosztów zużycia materiałów na koszty działalności podstawowej
(RW/1) 500 zł
3. Zapłacono podatek od nieruchomości (WB/1)
4. Rozliczenie podatku od nieruchomości na koszty działalności
podstawowej (WB/1) 1 200 zł
5. Otrzymano fakturę za usługi telekomunikacyjne (F/10) 2 500 zł
6. Rozliczenie kosztów usług na koszty działalności podstawowej (F/10) 2 500 zł
7. Otrzymano fakturę za konsultację prawną (F/11) 350 zł
8. Rozliczenie kosztów konsultacji na koszty działalności podstawowej (F/11) 350 zł
9. Lista płac za miesiąc styczeń 2005 r. (LP/1)
10. Rozliczenia kosztów wynagrodzeń na koszty działalności podstawowej (LP/1) 14 000 zł
Jednostka ewidencjonuje koszty w układzie rodzajowym, a następnie rozlicza je według
miejsc ich powstawania.
3) otworzyć konta i dokonać odpowiednich zapisów z uwzględnieniem ewidencji kosztów
w układzie rodzajowym,
Ćwiczenie 4
Na podstawie poniższych danych dokonaj wyboru do jakiej grupy kosztów w układzie
kalkulacyjnym zaliczany jest dany koszt. Poprawną odpowiedź zakreśl krzyżykiem
w odpowiedniej kolumnie.
Koszty Koszty działalności
podstawowej
Koszty
zarządu
Koszty
sprzedaży
Amortyzacja
Wynagrodzenie pracowników
Koszty utrzymania czystości
Koszty transportu produktów
Koszty reklamy
Koszty administrowania budynkiem

33
2) scharakteryzować układ kalkulacyjny kosztów,
3) wypełnić kartę ćwiczeń,
5) określić, w jaki sposób wpływają na wynik finansowy: koszty,
przychody, zyski, straty?  
1) omówić, jak funkcjonują konta wynikowe: kosztów, przychodów
i wyników nadzwyczajnych?  
2) omówić zasady prowadzenia konta „Pozostałe przychody operacyjne”?  
3) określić, kiedy stosujemy rozbudowaną strukturę kosztów?  
4) określić elementy układu rodzajowego kosztów?  

34
4.5. Wynik finansowy
Na podstawie zapisów na kontach wynikowych w ciągu roku obrotowego ustalany jest
wynik finansowy jednostki. Dodatni wynik finansowy jest zyskiem, a ujemny stratą.
Na wynik finansowy netto składają się: wynik na działalności operacyjnej, wynik na operacjach
finansowych, wyniki nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.
Podstawową formą obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego jest podatek
dochodowy, zapisywany na koncie „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”. Po
stronie Wn tego konta rejestrujemy podatek dochodowy wynikający z deklaracji oraz rezerwę
z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wysokości kwoty podatku dochodowego,
wymagającej w przyszłości zapłaty z uwzględnieniem stawki podatkowej, jaka będzie
obowiązywała w roku, w którym podatek ten będzie musiał być zapłacony. Po stronie Ma
konta „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego” znajdują się zmniejszenia
zaksięgowanego wcześniej podatku dochodowego (np. nadpłata) oraz aktywa z tytułu
odroczonego podatku dochodowego w wysokości przewidzianej do odliczenia w przyszłości
od podatku. Również po stronie Ma konta księgujemy przeniesienie obowiązkowych obciążeń
wyniku finansowego na wynik finansowy. Operacja ta wykonywana jest w momencie ustalania
wyniku finansowego.
Rachunek zysków i strat jest obok bilansu podstawowym sprawozdaniem finansowym.
Rejestruje sposób tworzenia wyniku finansowego (zysku lub straty) przedsiębiorstwa w miarę
upływu czasu i trwania jego działalności. W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie
przychody i koszty, zyski oraz straty nadzwyczajne, a także obowiązkowe obciążenia wyniku
finansowego. Może być sporządzany w dwóch wariantach: porównawczym i kalkulacyjnym.
− Wariant porównawczy stosujemy w jednostkach, w których koszty księgowane są na
kontach według rodzajów.
− Wariant kalkulacyjny stosowany jest w jednostkach prowadzących ewidencję kosztów
według typów działalności.
Wariant kalkulacyjny polega na ustaleniu kosztu wytworzenia sprzedanych produktów,
kosztów sprzedaży oraz kosztów ogólnych zarządu. W tej wersji, po przeksięgowaniach na
konto „Wynik finansowy” przychodów ze sprzedaży i odpowiadających tym przychodom
kosztów, jednostka może ustalić wynik ogólny na swojej działalności. Może także ustalić
wyniki cząstkowe uzyskane ze sprzedaży w zakresie każdego z rodzajów wykonywanej
działalności, np. usługowej, handlowej itp. Kolejność jest zwykle taka: z datą 31 grudnia
zostają przeksięgowane koszty ogólnozakładowe i koszty sprzedaży, następnie zamykane są
konta „Koszty według rodzaju”, a ich salda przenoszone są na konto „Rozliczenie kosztów”
na stronę Wn.
Wariant porównawczy polega na ustaleniu kosztu sprzedanych produktów w drodze
korekty kosztów rodzajowych (celem doprowadzenia ich do porównywalności) o tę część,
która nie jest związana z osiągniętymi przychodami ze sprzedaży. W tym wariancie konta
„Koszty według rodzaju ”przenoszone są wprost na „Wynik finansowy”. Korekta kosztów
rodzajowych do poziomu kosztu własnego sprzedaży odbywa się poprzez zmniejszenie bądź
zwiększenie stanu produktów. Porównania kosztów rodzajowych i kosztu własnego dokonuje
się dopiero na koncie„Rozliczenie kosztów”. Oba warianty rachunku zysków i strat różnią się
więc wyłącznie sposobem ujęcia kosztu wytworzenia sprzedanych produktów.

35
Schemat funkcjonowania kont: „Wynik finansowy” i „Rozliczenie wyniku finansowego”
Różne konta
Różne konta kosztów i strat 860 Wynik finansowy przychodów i zysków
2) 2) 1) 1)
3)
4)
Kapitał (fundusz) 820 Rozliczenie wyniku finansowego
4) 3)
5) 5)
8) 8)
Rozrachunki z tytułu
udziałów i akcji
6) 6)
Rozrachunki
z tytułu wynagrodzeń
7) 7)
Objaśnienie do schematu:
1. Przeksięgowanie na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych przychodów ze sprzedaży,
przychodów finansowych, pozostałych przychodów operacyjnych i zysków
nadzwyczajnych.
2. Przeksięgowanie na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych kosztów sprzedanych
produktów, wartości sprzedanych towarów według nabycia z kosztami handlowymi,
kosztów finansowych, pozostałych kosztów operacyjnych, strat nadzwyczajnych, kosztów
zarządu oraz podatku dochodowego i innych obowiązkowych obciążeń wyniku
finansowego.
3. Przeksięgowanie zysku netto za rok ubiegły.
4. Przeksięgowanie straty netto za rok ubiegły.
5. Przeznaczenie części zysku na kapitał zapasowy (fundusz zasobowy lub fundusz
przedsiębiorstwa) albo na kapitał (fundusz) rezerwowy.
6. Przeznaczenie części zysku na wypłatę dywidend dla wspólników.
7. Przeznaczenie części zysku na nagrody i premie dla pracowników.
8. Pokrycie straty z kapitału zapasowego (funduszu zasobowego lub funduszu
przedsiębiorstwa) albo z kapitału (funduszu) rezerwowego.

36
1. Na czym polega obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego?
2. Kiedy stosujemy wariant porównawczy kosztów?
3. Co zawiera rachunek zysków i strat?
4. Jakie dodatnie i ujemne czynniki wpływają na wynik finansowy?
5. Jak funkcjonuje konto „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”?
6. Jak zinterpretujesz saldo na koncie „Wynik finansowy”?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Załóż wymienione konta i nanieś na nie kwoty, następnie dokonaj przeksięgowań i ustal
wynik finansowy na podstawie informacji zawartych na kontach przychodów i kosztów.
Po przeksięgowaniu zamknij konta przychodów i kosztów oraz oblicz wynik finansowy.
W ciągu roku w firmie „H” miały miejsce różne operacje gospodarcze, w wyniku których
na kontach wynikowych powstały salda: koszt wytworzenia sprzedanych produktów:14 000 zł,
koszty sprzedaży: 3 000 zł, sprzedaż produktów: 18 000 zł, koszty zarządu: 5 000 zł,
pozostałe przychody operacyjne: 5 500 zł, pozostałe koszty operacyjne: 300 zł, przychody
finansowe: 150 zł, koszty finansowe: 450 zł, zyski nadzwyczajne: 250 zł, straty nadzwyczajne:
200 zł, podatek dochodowy od osób prawnych: 230 zł.
2) przypomnieć sobie materiał 4.4,
5) założyć konta i dokonać odpowiednich zapisów,
6) obliczyć wynik finansowy.
– kalkulator,
Ćwiczenie 2
Zaksięguj poniższe operacje, dokonaj przeniesienia podatku dochodowego na konto
„Wynik finansowy” i zamknij konta (prócz konta „Wynik finansowy”).
Firma „R” zapłaciła następujące zaliczki na podatek dochodowy w 2005 r.: w lutym 6000 zł,
w czerwcu 9000 zł, w październiku 8000 zł. Wszystkie zaliczki płacone były w terminie.
Deklaracja roczna wykazała do zapłaty za cały rok kwotę 18000 zł. podatku dochodowego od
osób prawnych. Tak więc firma nadpłaciła w ciągu roku o 5000 zł. podatku. Również na
koniec roku obrotowego firma wyliczyła rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego
w kwocie 2000 zł. Saldo początkowe konta „Rachunek bankowy” wynosi 45000 zł.

37
Sposób wykonania ćwiczenia:
3) zapoznać się z funkcjonowaniem konta „Obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego”,
– kalkulator,
Ćwiczenie 3
Dokonaj niezbędnych obliczeń i nanieś do tabeli wiedząc, że:
Firma „B” sporządzająca porównawczy rachunek zysków i strat osiągnęła w ubiegłym roku
przychód netto w wysokości 65000 zł. Koszty działalności operacyjnej na koniec roku
wyniosły 45000 zł. Zapas produktów na dzień 1 stycznia wyniósł 14000 zł, a na dzień
31 grudnia 7000 zł. Ustal wynik ze sprzedaży uwzględniający niezbędne korekty.
Lp Nazwa Kwota
1 Przychód netto ze sprzedaży produktów gotowych
2 Zapas na dzień 1 stycznia
3 Zapas na dzień 31 grudnia
4 Skorygowany przychód netto ze sprzedaży produktów gotowych
5 Koszty działalności operacyjnej
6 Wynik ze sprzedaży (zysk/strata ze sprzedaży)
Sposób wykonania ćwiczenia:
2) wypełnić kartę ćwiczeń,
– kalkulator,
1) zastosować wariant porównawczy kosztów w ewidencji?  
2) omówić funkcjonowanie konta „Obowiązkowe obciążenia wyniku
finansowego”?  
3) określić zapisy na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego”?  
4) przedstawić elementy rachunku zysków i strat?  

38
4.6. Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych i obrotowych
oraz źródła pozyskiwania aktywów trwałych (leasing)
Ewidencję rzeczowych aktywów trwałych prowadzi się na kontach zespołu „0”
zakładowego planu kont. Na rzeczowy majątek trwały składają się środki trwałe ujmowane
w księgach rachunkowych w wartości początkowej, która odpowiada cenie nabycia, kosztom
wytworzenia, wartości rynkowej.
Środki trwałe podlegają stopniowemu zużyciu, które w ewidencji ujmowane jest na
osobnym koncie. Zużycie powoduje obniżenie wartości początkowej środków trwałych i nosi
nazwę amortyzacji. Pojęciem zbliżonym do amortyzacji jest – umorzenie. Wartość umorzenia
koryguje wartość początkową środków trwałych do wysokości ich wartości netto
(bilansowej), natomiast bieżące odpisy amortyzacyjne stanowią element kosztów. Biorąc pod
uwagę cały okres użytkowania środka trwałego, odpisy umorzeniowe są równe sumie całej
amortyzacji liczonej dla poszczególnych lat osobno.
Do ewidencji środków trwałych służy konto syntetyczne „Środki trwałe” oraz konto
„Umorzenie środków trwałych”. Na koncie „ Środki trwałe” ujmuje się wartość początkową
tych składników aktywów według zasady obowiązującej dla zapisów na kontach aktywnych.
Konto „Umorzenie środków trwałych” służy do ewidencji zmniejszeń wartości początkowej
środków trwałych, a więc koryguje ich wartość początkową (brutto).
Konto „Środki trwałe” może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków trwałych
wyrażony w wartości początkowej. Konto „Umorzenie środków trwałych” wykazuje tylko
saldo Ma , oznaczające dotychczasowe umorzenie wartości początkowej składników środków
trwałych. Stan i wartość posiadanych środków trwałych ulega zmianom powodującym ich
zwiększenie i zmniejszenie:
– Zwiększenia stanu i wartości środków trwałych wynikają z: zakupu lub wytworzenia
środka trwałego, otrzymania w formie aportu, otrzymania w formie darowizny, przyjęcia
środków trwałych na warunkach umowy leasingu finansowego jeżeli leasingobiorca jest
uprawniony do ich amortyzacji, zwiększenia wartości początkowej na skutek ulepszenia
(przebudowy, modernizacji) środków trwałych.
– Zmniejszenia stanu i wartości środków trwałych wynikają z: rozchodu środków trwałych
na skutek likwidacji, darowizny, sprzedaży, zmniejszenia wartości na skutek zdarzeń losowych
(pożar), przekazania na podstawie umowy leasingowej, ujawnienia niedoborów.
Jeżeli przyjęcie środka trwałego następuje na podstawie umowy o leasing finansowy, wówczas
leasingobiorca korzysta z rzeczy na warunkach zawartych w umowie(tj. użytkuje w zamian za
raty leasingowe,). Rata leasingowa podzielona jest na część kapitałową i odsetkową. Część
odsetkowa stanowi koszt uzyskania przychodu u Korzystającego, a część kapitałowa
traktowana jest jak kapitał przy operacji kredytowej – obniża zysk po opodatkowaniu
u Korzystającego. Na podstawie ustawy o VAT umowa o leasing finansowy gwarantująca na
koniec umowy przeniesienie własności na leasingobiorcę traktowana jest jak sprzedaż towaru.
Ewidencja przedmiotu umowy leasingowej obejmuje:
a) u leasingobiorcy – składnik środków trwałych strona Wn – oraz po stronie Ma
zobowiązania wobec finansującego.
b) u leasingodawcy – należność od korzystającego.

39
Przykład
Przedsiębiorstwo X przekazało przedsiębiorstwu Y maszynę o koszcie wytworzenia
40 000 zł. Umowa leasingu mówi:
1) wartość przedmiotu w umowie określono na 40 000 zł, plus oprocentowanie 8 000 zł,
2) spłata przedmiotu umowy nastąpi w czterech równych ratach po 12 000 zł,
3) po spłaceniu przedmiotu umowy korzystający staje się jego właścicielem bez dodatkowych
opłat,
4) dokonano płatności i rozliczenia wszystkich rat,
5) stopa amortyzacji 20%.
Rozwiązanie
Operacje gospodarcze:
Finansujący
1) faktura: wartość środka trwałego 40 000 zł
+ VAT 2 200 zł
42 200 zł
2) oprocentowanie kredytu leasingowego za cały okres umowy 8 000 zł
3) spłata I raty przedmiotu leasingu 10 000 zł
i oprocentowanie za bieżący okres 2 000 zł
12 000 zł
+ VAT 2 200 zł
14 200 zł
4) przeksięgowanie oprocentowania za bieżący okres 2 000 zł
5) ujęcie przedmiotu leasingu w ewidencji pozabilansowej 50 000 zł
Podatek VAT podlega rozliczeniu w fakturach wystawianych przy spłacie każdej raty
leasingowej (10 000 x 22% = 2 200 zł), za cały okres umowy VAT wyniesie:
40 000 x 22% = 8 800 zł.
Korzystający
1) otrzymanie faktury od finansującego:
wartość faktury 40 000 zł
+ VAT 2 200 zł
42 200 zł
2) oprocentowanie kredytu leasingowego za cały okres umowy 8 000 zł
3) spłata I raty przedmiotu leasingu 10 000 zł
i oprocentowania za bieżący okres 2 000 zł
12 000 zł
+VAT 2 200 zł
14 200 zł
4) przeksięgowanie oprocentowania za bieżący okres 2 000 zł
5) roczna amortyzacja środka trwałego przyjętego w leasing
40 000 x 20% = 8 000

40
Operacja Finansujący Strona
konta
Kwota Korzystający Strona
konta
Kwota
1 środki trwałe
Rozliczenie należnego VAT
Pozostałe rozrachunki
Ct
Ct
Dt
40 000
2 200
42 200
Środki trwałe
Rozliczenie VAT
naliczonego
Dt
Dt
Ct
40 000
2 200
42 200
2 Pozostałe rozrachunki
Rozliczenia
międzyokresowe
przychodów
Dt
Ct
8 000
8 000
Czynne RMK finansowych
Dt
Ct
8 000
8 000
3 Rachunek bieżący
Dt
Ct
14 200
14 200
Rachunek bieżący
Ct
Dt
14 200
14 200
4 Rozliczenie
międzyokresowe
przychodów
Przychody finansowe
Dt
Ct
2 000
2 000
Koszty finansowe
Czynne RMK finansowych
Dt
Ct
2 000
2 000
5 środki trwałe oddane w
leasing (pozabilansowo)
Dt 40 000 Amortyzacja
Umorzenie
Dt
Ct
10 000
10 000
Ewidencja oraz rozliczenie kosztów procesu budowy i montażu są dokonywane na koncie
„Środki trwałe w budowie”. Rozliczenie kosztów budowy następuje pod datą przyjęcia środka
trwałego do używania lub zakończenia budowy. Konto „Środki trwałe w budowie” może
wykazywać saldo Wn, które oznacza koszty nierozliczonych prac związanych z budową
środków trwałych.
Na rzeczowy majątek obrotowy (zapasy) składają się:
– Materiały – nabywane przez jednostkę w celu ich zużycia w procesie gospodarczym.
– Towary – nabywane prze daną jednostkę gospodarczą w celu dalszej odsprzedaży.
– Produkty gotowe – wykonane przez jednostkę wyroby gotowe i usługi w celu sprzedaży.
– Produkcja niezakończona – produkcja w toku, czyli niegotowe jeszcze wyroby własnej
produkcji, a także niezakończone roboty i usługi.
Stan zapasów rzeczowych środków obrotowych w postaci materiałów i towarów zwiększa się
z tytułu dokonanych zakupów. Stan produktów zwiększa się z tytułu ich przyjęcia z procesu
produkcji.
W księgach rachunkowych materiały i towary nabywane z zewnątrz ujmowane są według cen
nabycia, a produkty wytworzone według kosztu wytworzenia.
– Cena zakupu – cena jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku.
– Cena nabycia – cena zakupu powiększona o koszty związane z zakupem (np. koszty
transportu, ubezpieczeń transportowych, spedycji, załadunku i rozładunku).
Produkty gotowe i produkcja nie zakończona są wyceniane według kosztu wytworzenia.
Kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży i magazynowania nie wlicza się do kosztów
wytworzenia.
Składniki majątku obrotowego mogą być w ciągu roku obrotowego ujmowane w cenach
innych niż ceny rzeczywiste. Różnice te nazywamy odchyleniami od cen ewidencyjnych
I ujmujemy na koncie „Odchylenia od cen ewidencyjnych”. Odchylenia te mogą być: dodatnie
(debetowe), gdy cena zakupu jest większa od ceny ewidencyjnej, lub ujemne (kredytowe), gdy
rzeczywista cena zakupu jest mniejsza od ceny ewidencyjnej. Wynika stąd, że odchylenia
debetowe zwiększają wartość materiałów w cenie ewidencyjnej do ich wartości w wyższej
rzeczywistej cenie zakupu, natomiast odchylenia kredytowe zmniejszają wartość materiałów w
cenie ewidencyjnej do ich wartości w niższej rzeczywistej cenie zakupu.
Suma faktur ujętych na koncie „Rozliczenie zakupu”, które do końca okresu
sprawozdawczego nie znalazły pokrycia w dostawach wyraża wartość materiałów w drodze,

41
natomiast wartość otrzymanych dostaw do których brak jest faktur, to dostawy
niefakturowane.
Konto „Rozliczenie zakupu” może zawierać dwa salda.
− saldo Wn – wyraża wartość materiałów w drodze (w bilansie ujmowane jest w aktywach
jako składnik zapasów materiałów).
− saldo Ma – oznacza dostawy niefakturowane, w bilansie ujmowane jest w pasywach jako
składnik zobowiązań z tytułu dostaw, robót i usług.
Prosta ewidencja zatwierdzonej do zapłaty faktury VAT za materiały przedstawia się
następująco: strona Ma konta „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami” w kwocie brutto
faktury, strona Wn konta „Towary” w cenie netto faktury, strona Wn konta„Rozrachunki z tyt.
VAT” w kwocie naliczonego podatku VAT.
Do ewidencji produktów gotowych stosuje się konto „Produkty gotowe”. Jeśli wycena
produktów odbywa się w cenach innych niż rzeczywisty koszt wytworzenia, wówczas do
konta „Produkty gotowe” jest prowadzone konto „Odchyleń od cen ewidencyjnych
produktów”. Ustalenie kwoty odchyleń przebiega na koncie „Rozliczenie kosztów
działalności”. Ewidencja przyjętych produktów do magazynu wycenionych w koszcie
planowanym przebiega następująco:
− konto „Rozliczenie kosztów działalności” strona Ma i konto „Produkty gotowe” strona
Wn oznacza przyjęcie produktów gotowych wycenionych w koszcie planowym,
− konto „Koszty produkcji” strona Ma i konto „Rozliczenie kosztów działalności” strona
Wn oznacza rzeczywisty koszt wytworzenia produktów,
− konto „Rozliczenie kosztów działalności” strona Wn (Ma) i konto „Odchylenia od cen
ewidencyjnych” strona Ma (Wn) to ustalone odchylenia kredytowe (debetowe).
Głównym elementem rozchodu towarów jest wydanie go odbiorcy, czyli sprzedaż.
Ewidencję sprzedaży towarów prowadzi się na koncie „Sprzedaż towarów”, gdzie strona Wn
oznacza wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia (zakupu) w korespondencji ze stroną
Ma konta „Towary”. Strona Ma konta „Sprzedaż towarów” zawiera cenę sprzedaży netto w
korespondencji ze stroną Wn konta „Środki pieniężne”. Należny VAT zapisujemy na koncie
„Rozrachunki z tyt. VAT” po stronie Ma w korespondencji z kontem „Środki pieniężne”.
1. Jak przedstawia się księgowe ujęcie leasingu u leasingobiorcy i finansującego?
2. Co oznacza saldo konta „Rozliczenie zakupu materiałów”?
3. Kiedy prowadzimy konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otwórz konta z saldami początkowymi, zaksięguj operacje gospodarcze, ustal wartość
bilansową środków trwałych w jednostce gospodarczej „B”.
Jednostka gospodarcza „B” na początek okresu posiadała: środki trwałe o wartości
początkowej 400 000 zł, umorzenie środków trwałych 90 000 zł, środki na rachunku
bankowym 50 000 zł, środki trwałe w budowie 25 000 zł, kapitał zakładowy 400 000 zł.
W miesiącu styczniu miały miejsce następujące zdarzenia:
1. Przyjęto do użytkowania zbudowany środek trwały o wartości 25 000 zł (OT+ PK).
2. Otrzymano w formie aportu środek trwały o wartości rynkowej 32 000 zł (PK).
3. Zapłacono przelewem za zakup środka trwałego w kwocie 28 000 zł (WB).

42
4. Zlikwidowano środek trwały całkowicie umorzony, wartość środka trwałego 21 000 zł
(LT +PK).
5. Sprzedano środek trwały o wartości początkowej 6 500 zł, dotychczasowym umorzeniu
5 000 zł, cena sprzedaży netto 5 500 zł, należny VAT 22% (PK).
6. Umorzenie i amortyzacja środków trwałych za bieżący miesiąc wynosi 600 zł (PK).
1) zapoznać się z przygotowanym materiałem zwracając uwagę na umieszczony w nim
przykład,
5) dokonać odpowiednich zapisów na kontach księgowych,
− materiały biurowe,
− kalkulator,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,
− stanowisko komputerowe z zainstalowanym programem „RAKS 2000”.
Ćwiczenie 2
Dokonaj stosownych wyliczeń i zaksięguj w księgach leasingodawcy i leasingobiorcy
operacje związane z umową leasingową w każdym roku trwania tej umowy.
Fabryka samochodów ciężarowych na podstawie zawartej umowy leasingu finansowego
przekazała Spółce „SFINKS” wyprodukowany samochód, którego rzeczywisty koszt
wytworzenia wynosi 140 000 zł.
Umowa leasingowa informuje o:
1) wartość przedmiotu leasingu wynosi 180 000 zł plus oprocentowanie 40 000 zł,
2) umowę zawarto na okres 2 lat,
3) spłata przedmiotu leasingu nastąpi w czterech równych ratach, w okresach półrocznych,
4) po spłaceniu wartości przedmiotu leasingu leasingobiorca staje się jego właścicielem bez
dodatkowych opłat,
5) roczna stopa amortyzacji samochodu wynosi 20%.
4) dokonać odpowiednich zapisów na kontach księgowych,
− materiały biurowe,
− kalkulator,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

43
Ćwiczenie 3
Zaksięguj operacje gospodarcze, zamknij konta „Materiały” i „Odchylenia od cen
ewidencyjnych materiałów”, ustal wartość bilansową materiałów.
W spółce ”C” salda początkowe wynoszą:
materiały 8 000 zł
odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów Wn 500 zł
1. Otrzymano materiały razem z fakturą (PK):
wartość materiałów wynikająca z faktury 6 200 zł
materiały wycenione według stałej ceny ewidencyjnej 6 450 zł
2. Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (PK): 250 zł
3. Otrzymano materiały, bez faktury, wycena materiałów w stałej
cenie ewidencyjnej (PZ) 3 900 zł
4. Otrzymano fakturę do materiałów z poz. 3, (PK) wartość na fakturze 3 950 zł
5. Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (PK) 50 zł.
5) dokonać właściwych zapisów na kontach księgowych,
6) ustalić wartość bilansową materiałów,
– kalkulator,
1) zaksięgować operacje gospodarcze dotyczące leasingu?  
2) wyjaśnić zapisy na koncie „Rozliczenie zakupu”?  
3) rozróżnić dodatnie i ujemne odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów?  

44
4.7. Ewidencja obrotu pieniężnego
Obrót środkami pieniężnymi oznacza obrót gotówkowy i bezgotówkowy.
1. Obrót gotówkowy – jest realizowany za pośrednictwem kasy. Polega na przyjmowaniu
i wypłacaniu gotówki, czeku gotówkowego bądź przekazu. Wszystkie wpłaty i wydatki oraz
stan gotówki rejestruje się w raporcie kasowym. Raporty te są podstawą ewidencji
syntetycznej na koncie „Kasa”. Pozwalają one kontrolować zgodność faktycznego stanu
gotówki ze stanem ewidencyjnym. Różnorodność operacji kasowych powoduje, że konto
„Kasa” koresponduje z licznymi kontami, przede wszystkim z kontami rozrachunków,
kosztów, rachunku bankowego , sprzedaży. Wszelkie wpłaty do kasy ewidencjonujemy po
stronie Wn, natomiast wypłaty po stronie Ma. Konto „Kasa” może wykazywać saldo „Wn”,
które oznacza stan gotówki i bonów pieniężnych znajdujących się w kasie jednostki. Różnice
inwentaryzacyjne księgowane są na koncie „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.
Księgowanie takie doprowadza stan ewidencyjny do zgodności ze stanem rzeczywistym
w wyniku inwentaryzacji. Wszelkie niedobory i szkody księguje się po stronie Wn
w korespondencji z kontem odpowiedniego składnika majątku np. „Kasa”, „Materiały”. Po
ustaleniu przyczyny i charakteru niedoborów dokonuje się ich rozliczenia.
− Rozliczenie niedoborów niezawinionych w zależności od przyczyny ich powstania polega
na przeksięgowaniu ich w ciężar: kosztów działalności, pozostałych kosztów
operacyjnych, strat nadzwyczajnych.
− Rozliczenie niedoborów zawinionych na podstawie decyzji kierownika jednostki staje się
roszczeniem w stosunku do osób odpowiedzialnych za nie. Niedobory zawinione
obciążają konta: pozostałe koszty operacyjne, inne rozrachunki z pracownikami,
roszczenia sporne.
Stwierdzone nadwyżki składników majątkowych księguje się po stronie Ma konta
„Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” w relacji z właściwym kontem składnika majątku.
Po ustaleniu przyczyny i charakteru powstania nadwyżki dokonuje się jej rozliczenia
uznając jedno z kont: koszty działalności, pozostałe przychody operacyjne.
W ciągu roku obrotowego konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” może wykazywać
dwa salda: Wn – oznacza wartość niedoborów podlegających rozliczeniu, saldo Ma – wartość
nierozliczonych nadwyżek. Niedobory nierozliczone do końca roku obrotowego są traktowane
jako roszczenia jednostki.
2. Obrót bezgotówkowy – polega na regulowaniu rozrachunków pomiędzy jednostkami
gospodarczymi za pośrednictwem i pod kontrolą banku, który na zlecenie dłużnika przelewa
odpowiednią kwotę z jego rachunku na rachunek wierzyciela.
Formy rozliczeń bezgotówkowych to: przelew, czek rozrachunkowy, akredytywa.
Polecenie przelewu to dyspozycja dłużnika do obciążenia jego rachunku i uznania
rachunku wierzyciela.
Czek rozrachunkowy jest dyspozycją wystawcy czeku do przekazania przez bank jego
środków pieniężnych w kwocie ujętej na czeku na rachunek wierzyciela.
Akredytywa to wyodrębnienie przez bank na wniosek dłużnika środków z jego rachunku
I przekazanie ich do banku wierzyciela celem dokonania zapłaty za spełnione świadczenia.
Do ewidencji środków pieniężnych ulokowanych w banku oraz rozliczeń dokonywanych
za pośrednictwem banku służy konto „Rachunek bankowy”. Na koncie tym oprócz własnych
środków mogą być ewidencjonowane środki pieniężne uzyskane z kredytu bankowego
w wysokości w jakiej został on udzielony. Innym wariantem jest prowadzenie ewidencji

45
przyznanych kredytów na koncie „Kredyty bankowe”. Konto to uznaje się wielkością
otrzymanych kredytów, a obciąża dokonanymi spłatami.
Księgowania na tym koncie dokonywane są na podstawie wyciągów bankowych pod datą
ich otrzymania. Ewentualne błędy i różnice w wyciągach bankowych do czasu wyjaśnienia
zapisuje się na koncie „Inne rozrachunki”.
Strona Wn konta „Rachunki bankowe” zawiera wszelkie wpływy (w tym odsetki). Strona
Ma przyjmuje wszelkie rozchody środków pieniężnych. Konto „Rachunki bankowe” może
posiadać saldo: Wn, które oznacza stan środków trwałych na rachunku; oraz saldo Ma, które
oznacza zadłużenie z tytułu zaciągniętego kredytu.
Istotnym źródłem finansowania majątku jednostki gospodarczej są kredyty bankowe
użyczane na wniosek kredytobiorcy, na finansowanie potrzeb bieżących jednostki bądź
określonego przedsięwzięcia w zamian za zobowiązanie klienta do spłaty równowartości wraz
z naliczonymi odsetkami. Kredyty ze względu na okres kredytowania możemy podzielić na:
krótkoterminowe (do 1 roku), średnioterminowe (1–3 lat) i długoterminowe (powyżej 3 lat).
Warunkiem uzyskania kredytu jest złożenie w banku wniosku kredytowego wraz
z załącznikami, posiadanie zdolności kredytowej, zgoda na zabezpieczenie spłaty kredytu,
posiadanie rachunku w banku kredytobiorcy, uiszczenie wymaganych opłat. Wniosek
kredytowy powinien dokładnie określać: kwotę kredytu, jego przeznaczenie, warunki wypłaty,
termin spłaty, informacje o firmie(nazwa, forma własności, rodzaj prowadzonej działalności
itp.).
Do ewidencji przyznanych kredytów służy konto „Kredyty bankowe”. Konto to uznaje się
kwotą otrzymanych kredytów, a obciąża dokonanymi spłatami.
1. Na czym polega obrót gotówkowy i bezgotówkowy?
2. Kiedy mogą być stosowane rozliczenia za pomocą akredytywy i czeków
rozrachunkowych?
3. Jakie warunki musi spełnić jednostka gospodarcza, by otrzymać kredyt bankowy?
4. Jak ewidencjonujemy stwierdzone różnice w stanie gotówki?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otwórz konta saldami początkowymi, dokonaj stosownych księgowań, zamknij konta
oraz przedstaw rozrachunki z bankiem w bilansie, wiedząc że:
W jednostce „W” na początku okresu stan środków na rachunku bankowym wynosił
10 000 zł, a zaciągnięty kredyt 3 000 zł.
1. spłacono częściowo kredyt bankowy (WB) 2 000 zł
2. pobrano gotówkę z banku do kasy (WB+ KP) 800 zł
3. zapłacono przelewem fakturę (WB) 600 zł
4. spłacono zobowiązanie wobec dostawcy (WB) 700 zł
Przyjmij, że dla rozrachunków z bankiem prowadzone jest jedno konto „Rachunek bankowy”.

46
4) zapoznać się z ewidencją środków pieniężnych,
6) dokonać stosownych zapisów na kontach księgowych,
7) zamknąć konta,
– kalkulator,
Ćwiczenie 2
Wykorzystując dane z ćwiczenia 1, zaksięguj operacje gospodarcze prowadząc dla
rozrachunków z bankiem dwa konta: ”Rachunek rozliczeniowy” i „Kredyty bankowe”.
Następnie zamknij konta i przedstaw rozrachunki z bankiem w bilansie. Porównaj obydwa
warianty rozwiązań.
4) zapoznać się z ewidencją środków pieniężnych,
5) dokonać stosownych zapisów na kontach księgowych,
6) zamknąć konta,
– kalkulator,
1) dokonać stosownych zapisów na kontach w przypadku stwierdzonych
różnic w stanie gotówki?  
2) sporządzić wniosek kredytowy?  
3) rozróżnić obrót gotówkowy i bezgotówkowy?  

12

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 12

Similar to 12 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

12