1. 11.2.1 ปูนซีเมนต์ ( Cement )
ปูนซีเมนต์ผลิตได้ครั้งแรกที่เมืองปอร์ตแลน ประเทศอังกฤษ โดยการนาดินเหนียวมาผสมหินปูนกันแล้ว
นาไปเผาให้ร้อนจัดเติมยิปซั่ม แล้วบดให้เป็นผงละเอียด โดยเมื่อผสมทราย หิน และน้าในปริมาณ ที่เหมาะสมจะ
จับตัวกันเป็นของแข็ง เช่น คอนกรีต ปูนฉาบ ปูนก่อ
ปูนซีเมนต์ แบ่งออกเป็นชนิดต่าง ๆ คือ
1. ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ( Portland Cement )
2. ปูนซีเมนต์ธรรมชาติ ( Natural Cement )
3. ปูนซีเมนต์ปัสโซลาน ( Puzzolan Cement )
4. ปูนซีเมนต์อลูมินัส ( Aluminous Cement )
5. ปูนซีเมนต์ซิลิกา ( Silica Cement )
กรรมวิธีการผลิต
วัตถุดิบในการผลิตซีเมนต์จะใช้ปูนขาวเป็นวัตถุดิบหลักของซีเมนต์ จากดินเหนียวจะเกิดเป็น ซิลิคอนไดออกไซด์
อลูมิเนียมออกไซด์และเหล็กออกไซด์ ( Fe2O3 ) ซึ่งเรียกว่า ไฮดรอลิกแฟก
ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนต์ ( Portland Cement )
เป็นปูนซีเมนต์ที่มีลักษณะพิเศษ คือ แข็งตัวในน้าได้ ปูนซีเมนต์ชนิดนี้ทาจากการเผาส่วนผสมซึ่งส่วนใหญ่เป็นปูน
ขาว, ดินเหนียว ซึ่งมีซิลิกา, อลูมินา, และเหล็กออกไซด์อยู่ จนกลายเป็นปูนเม็ด จากนั้นนาไปบดให้ละเอียดพร้อมทั้งเติม
ยิบซั่ม ( Gypsum ) เพื่อทาให้เป็นปูนซีเมนต์ที่ผลิตแข็งตัวช้าลง เพราะถ้าหากไม่เติมยิบซั่ม ปูนซีเมนต์ที่ผลิตได้จะแข็งตัว
เร็วมากจนไม่สามารถนาไปใช้งานได้
ปูนซีเมนต์ธรรมชาติ ( Natural Cement )
เป็นปูนซีเมนต์ที่รับกาลังได้ต่ากว่าซีเมนต์ปอร์ตแลน ทั้งนี้เพราะส่วนผสมเป็นหินที่ได้จากธรรมชาติทาให้ส่วนผสม
ที่มีอยู่ในหินไม่แน่นอน
ปูนซีเมนต์ปัสโซลาน ( Puzzolan Cement )
เป็นปูนซีเมนต์ที่เกิดจากส่วนผสมของปูนขาวและกากจากเตาเผาเหล็กหรือ Puzzolan ซึ่งเกิดตามธรรมชาติ รวม
กับพวกหินที่เกิดจากภูเขาไฟมาผสมแล้วบดให้ละเอียด ในสมัยโบราณ ชาวโรมันได้ใช้ปูนซีเมนต์ชนิดนี้ในการก่อสร้าง
ปูนซีเมนต์ชนิดนี้มีคุณภาพด้อยกว่าปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์
ปูนซีเมนต์อลูมินัส ( Aluminous Cement )
เป็นปูนซีเมนต์ที่เมื่อผสมกับน้าแล้วจะเกิดความร้อนมาก แต่จะแข็งตัวได้เร็ว ซึ่งผลิตได้โดยเอาแร่บ้อกไซต์ (
Bauxite ) ผสมกับปูนขาว แล้วนาไปเผาจากนั้นนามาบดให้ละเอียดจะได้ผงปูนซีเมนต์ คอนกรีตที่เกิดจากปนซีเมนต์
อลูมินัสเมื่อปล่อยไว้ 24 ชั่วโมงจะสามารถรับกาลังได้เท่ากับคอนกรีตซึ่งเกิดจากปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ทิ้งไว้ 3 เดือน

2. ปูนซีเมนต์ซิลิกา ( Silica Cement )
เป็นปูนซีเมนต์ซึ่งเกิดจากการผสมทรายละเอียดเข้าไปประมาณ 25 % เพื่อให้ราคาถูกลงในการใช้ในงานที่ไม่ต้อง
รับแรงมากนัก เช่น ปล่องถังส้วม, ท่อระบายน้า ฯลฯ
กรรมวิธีการผลิต
วัตถุดิบในการผลิตซีเมนต์จะใช้ปูนขาวเป็นวัตถุดิบหลักของซีเมนต์ จากดินเหนียวจะเกิดเป็นซิลิคอนไดออกไซด์
อะลูมิเนียมออกไซด์แลเหล็กออกไซด์ ( Fe2O3 ) ซึ่งเรียกว่า ไฮดรกลิกแฟกเตอร์ แบ่งกรรมวิธีการผลิตออกเป็น2 แบบ คือ
1. กระบวนการแห้ง ( Dry Process )
2. กระบวนการเปียก ( Wet Process )
รูปที่ 11.1 ไดอะแกรมแสดงกรรมวิธีการผลิตปูนซีเมนต์

3. รูปที่ 11.2 แสดงกระบวนการผลิตปูนซีเมนต์
การเตรียมการ
เมื่อปูนขาว หินปูนและดินเหนียวไม่อยู่ในสัดส่วนที่ถูกต้อง ก็จะนามาเตรียมการ ส่วนมากจะเติมดินเหนียวเพิ่มเข้า
ด้วยกันกลายเป็นผงดิบละเอียด (ผ่านการบด ) ในระหว่างที่ผ่านกรรมวิธีนี้ ผงดิบจะเป่าด้วยแก๊สให้แห้ง ค่าความแปรปรวน
ของผงวัตถุดิบที่ผสมกันก็จะถูกเจือเพิ่มเติมในไซโล ( Sil ) ที่คั่นอยู่
การบด
ปูนเม็ดจะเข้าเครื่องบดให้ละเอียดโดยการผสมยิบซั่มหรือยิบซั่มเทียมถึง 5 % ลงไปทาให้การเริ่มจับตัวช้าลง ซีเมนต์
ที่บดละเอียดจะผ่านการแยกด้วยอากาศ แล้วถูกนาไปเป่าในไซโลอีก ทาให้ซีเมนต์ร่อนตัวจากนั้นถูกบรรจุในกระสอบ 50
กก. นาไปจาหน่ายต่อไป
การเก็บรักษาซีเมนต์ ต้องเก็บในที่แห้ง และสามารถป้ องกันความชื้นได้ ถ้าซ้อนกันมาก ๆ สลับกันโดยเรียงทับให้
แน่น เพื่อป้ องกันไม่ให้ลมพัดผ่านได้
ผลิตภัณฑ์ปูนซีเมนต์
ปูนซีเมนต์ผลิตขึ้นในประเทศมีหลายบริษัทจึงขอนาตัวอย่างผลิตภัณฑ์ปูนซีเมนต์มาเสนอเพื่อเป็นทางด้านการศึกษา
บริษัทชลประทานซีเมนต์ จากัด เป็นผู้ผลิตปูนซีเมนต์ชนิดต่าง ๆ ดังนี้
- ตราพญานาค สีเขียว ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ประเภท 1
- ตรางูเห่า ปูนซีเมนต์ประเภทประหยัด
รูป 11.3 สัญลักษณ์บริษัทผลิตปูนซีเมนต์

4. บริษัทปูนซีเมนต์นครหลวง จากัด เป็นผู้ผลิตปูนซีเมนต์ชนิดต่าง ๆ ดังนี้
- ตราเพชร ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ประเภท 1
- ตราสมเพชร ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ประเภท 3
- ตรานกอินทรีย์ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลน ประเภทประหยัด 3
รูป 11.4 สัญญลักษณ์บริษัทผลิตปูนซีเมนต์
บริษัทปูนซีเมนต์ไทย จากัด เป็นผู้ผลิตปูนซีเมนต์ชนิดต่าง ๆ ดังนี้
- ปูนซีเมนต์ตราเสือ
- ปูนซีเมนต์ตราช้าง
- ปูนซีเมนต์เอราวัณ
- ปูนซีเมนต์ตราช้างพื้นสีฟ้า
- ปูนซีเมนต์ตราช้างเผือก
รูป 11.5 สัญญลักษณ์บริษัทผลิตปูนซีเมนต์