1. 10

2. МАЗМҰНЫ
СОТ АКТІЛЕРІНЕН
ҮЗІНДІЛЕР
СОТ АКТІЛЕРІНЕН
ҮЗІНДІЛЕР
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі
қадағалау сот алқасының қаулылары................4
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
қылмыстық істер жөніндегі қадағалау
сот алқасының қаулылары.................................5
ТАЛДАУ. ТҮСІНДІРУ. ТҰЖЫРЫМ
ТАЛДАУ
СОТ ПРАКТИКАСЫНА
СІЛТЕМЕ
Мұрагерлік құқыққа қатысты даулар
бойынша сот практикасын талдау .................10
...........................................................................19

3. СОДЕРЖАНИЕ
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной судебной коллегии
по гражданским и административным делам
Верховного Суда Республики Казахстан........20
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной судебной коллегии
по уголовным делам Верховного Суда
Республики Казахстан.....................................70
АНАЛИЗ.ТОЛКОВАНИЕ.ВЫВОДЫ.
АНАЛИЗ
УКАЗАТЕЛЬ
СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ
Анализ судебной практики по спорам,
связанным с правом на наследство……....… 78
............................................................................87

4. ҮЗІНДІЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
АЗАМАТТЫҚ ЖƏНЕ ƏКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨ НІНДЕГІ
ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНАН
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
қаулы № 3гп-357-10
4

5. ҮЗІНДІЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНАН
Басты сот талқылауы тек айыпкерге қатысты жəне сотқа
берiлген айыптау шегiнде ғана жүргiзiлуі керек
(ҚІЖК 320-бабының 1,2-бөліктері)
қаулы № 2уп-119-10
(үзінді)
5
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
Оңтүстік Қазақстан облысы Төлеби аудандық сотының 2009 жылғы 9 шілдедегі
үкімімен,
Е., бұрын сотталмаған:
ҚК-нің 28-бабының 5-бөлігімен, 176-бабы 3-бөлігінің «г» тармағымен 5 жылға бас
бостандығынан айыруға, 3 жылға мемлекеттік органның ауыл шаруашылық саласында лауазымды қызмет атқару жəне қандайда бір қызметпен айналысу құқығынан
айыруға, ҚК-нің 314-бабының 2-бөлігімен 1 жылға бас бостандығынан айыруға, ҚК-нің
58-бабының 3-бөлігі негізінде 5 жылға бас бостандығынан айыруға, 3 жылға мемлекеттік
органның ауыл шаруашылық саласында лауазымды қызмет атқару жəне қандайда
бір қызметпен айналысу құқығынан айыруға сотталып, ҚК-нің 63-бабына сəйкес, жаза
шартты деп саналып, 3 жылға сынақ мерзімі тағайындалған.
Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының
қаулысымен үкім өзгертіліп, үкімнің ҚК-нің 28-бабының 5 бөлігімен, 176-бабы 3-бөлігінің
«г» тармағымен шығарылған бөлігінің күші жойылып, істің осы бөлігі сотқа жаңадан
қайта қарауға жіберілген. ҚК-нің 314-бабының 2-бөлігімен тағайындалған жаза өзгеріссіз
қалдырылып, ҚК-нің 63-бабына сəйкес, жаза шартты деп саналып, 1 жыл сынақ мерзімі
тағайындалған.
Төлеби аудандық сотының 2010 жылғы 26 қаңтардағы үкімімен Е. ҚК-нің 28-бабының
5 бөлігімен, 176-бабы 3-бөлігінің «г» тармағымен 5 жылға бас бостандығынан айыруға,
3 жылға мемлекеттік органның ауыл шаруашылық саласында лауазымды қызмет
атқару жəне қандайда бір қызметпен айналысу құқығынан айыруға сотталып, ҚК-нің
63-бабына сəйкес, жаза шартты деп саналып, 3 жылға сынақ мерзімі тағайындалып,
одан мемлекет пайдасына 4 26 315,5 теңге өндірілген. Алдыңғы үкім бойынша
тағайындалған жаза бөлек орындалады деп көрсетілген.
Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының
қаулысымен үкім өзгертіліп, айыппұл көлемі 143 062 теңгеге дейін төмендетілген.
Осы іс бойынша А. ҚК-нің 314-бабының 1-бөлігімен 1 жылға бас бостандығынан
айыруға сотталып, ҚК-нің 63-бабына сəйкес, жаза шартты деп саналып, 1 жыл сынақ
мерзімі тағайындалған, ҚК-нің 176-бабы 3-бөлігінің «г» тармағымен 5 жылға бас
бостандығынан айыруға сотталып, 3 жылға мемлекеттік органда ауыл шаруашылық
саласында белгілі бір лауазымды қызмет атқару жəне қандайда бір қызметпен айналысу құқығынан айырылған, ҚК-нің 63-бабына сəйкес, жаза шартты деп саналып, 3 жылға
сынақ мерзімі тағайындалып, одан мемлекет пайдасына 143 062 теңге өндірілген.

6. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
ҮЗІНДІЛЕР
Е. Төлеби аудандық ауылшаруашылық бөлімі бастығының қызметін атқарып
жүріп, өзіне сенiп тапсырылған бөтен мүлiктi иеленiп кетуге немесе ысырап етуге көмектескені, лауазымды қызметтегі адам бола тұрып қызметтiк жалған құжат
жасағаны үшін кінəлі болып танылған.
Сотталған Е. өтінішінде қылмыс жасағанын мойындамай, №2 нысандағы актіні
А. толтырғанын, өзінің құжатқа тек қол қойғандығын, аудиттік тексеруді лицензиясы жоқ мамандар өткізгендерін, сатып алынған каустикалық сода мал дəрігерлеріне
таратылғанын, онын жұмсалуын қадағалауға
орынбасары С. жауапты екенін
көрсеткен. Яғни ол сот каустикалық соданың қайдан, қалай сатылып алынғанын
«Мал дəрігерлік» ЖШС-нің директоры Е. білетінін, бұның ЖШС-нің ішкі жұмысына
араласуға құқы жоқтығын, сондықтан соданың дəріханадан алынбағанына жауап
бермейтінін, сода алуға 315 000 теңге жұмсалғандығын ескермегендігін көрсеткен.
Сондай-ақ сот шешімінде көрсетілген 1 43062,5 теңгенің қайдан алынғаны нақты
дəлелдермен бекітілмеген, жануарларды залалсыздандыруға (дезинфекциялауға)
жұмсалған соданы сот есепке алмаған деп санайды. Сондықтан негізсіз дəлелдерге
сүйеніп шығарылған сот шешімін бұзып, оның əрекетін өз міндетіне салақтықпен қарау
деп саралауды сұраған.
Прокурордың сотталған Е.-нің өтінішін қолдап, ол жөніндегі сот үкімін жаңадан сот
қарауына жіберуді сұраған пікірін, қорғаушы М.-нің өтінішті қолдаған уəждерін тыңдап,
іс құжаттарын зерттеп, қадағалау сот алқасы төмендегі мəн-жайлардың негізінде сот
актілері бұзылып іс жаңадан сот қарауына жіберілуге жатады деп есептейді.
Сот Е.-ні ҚК-нің 314-бабының 2-бөлігімен, ал А.-ны ҚК-нің 314-бабының 1-бөлігімен
соттаған, алайда, прокурордың айыптыны сотқа беру туралы қаулысынан Е. ҚК-нің
314-бабының 1-бөлігімен, ал А. бұл баппен мүлдем сотқа берілмегені көрінеді.
«Соттардың қылмыстық істерді қосымша тергеу жүргізу үшін қайтаруы туралы»
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 13 желтоқсандағы № 19
нормативтік қаулысына сəйкес, «соттар қылмыстық істерді қарау кезінде айыптау
мен қорғау функцияларынан ажыратылған тек сот төрелігі функциясын жүзеге асырады. Осыған байланысты, сот өз бастамасы бойынша сотталушының жауапкершілігін
күшейтуге құқылы емес».
ҚІЖК-нің 320-бабының 1,2-бөліктеріне сəйкес, басты сот талқылауы тек айыпкерге қатысты жəне сотқа берiлген айыптаудың шегiнде ғана жүргiзiледi.
Сот көрсетілген заң нормаларын бұзып, айыптау шегінен шыққан.
Сонымен қатар, ҚІЖК-нің 369-бабының талаптарына сəйкес, сот үкімі заңды жəне
негізді болуға тиіс. Заң талаптары сақтала отырып жинақталған, сот отырысында
тікелей, жан-жақты, толық жəне объективті түрде тексеріліп, талданған, заң тұрғысынан
тиісті баға берілген дəлелдемелермен бекітілген жəне тұжырымдары дəлелденген үкім
негізді болып табылады.
Бұл іс бойынша қылмыстық істер жүргізу заңынын жоғарыда келтірілген қағидалары
сақталмаған, ҚІЖК-нің 24-бабының сот істі дұрыс шешуге қажетті жəне жеткілікті мəнжайларды жан-жақты толық жəне объективті зерттеу үшін заңда көзделген барлық шараларды қолдануға міндетті екендігі жөніндегі талаптары орындалмаған, сот тергеуі
біржақты, үстірт жүргізілген, істің дұрыс шешілуі үшін маңызы бар көптеген мəн-жайлар
мен кейбір делелдемелер басты сот талқылауында зерттелмей қалған.
6

7. ҮЗІНДІЛЕР
7
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
Атап айтқанда, 2009 жылғы 10 қаңтардағы «Ішкі аудит» ЖШС-нің мамандары Қ.,С.ның қорытындысына орай, А. 742 000 теңгені жəне 3 010 000 теңгені талан -таражға
салған, ал Е. соған жол берген.
Сонымен қатар, А. каустикалық соданы сатып алуға 315 000 теңге жұмсалғандығын
көрсетеді, ал сарапшылар каустикалық содаға 171 937,5 теңге бөлінген деп қорытынды
жасаған.
«Ішкі аудит» ЖШС-нің мамандары Қ., С. сотта берген түсініктемелерінде 262 800
теңгенің жұмыстары атқарылмаған жəне қоймада пайдаланылмай қалған 20 453
теңгелік каустикалық соданың құнын қосқанда, жалпы 426 315,5 теңгенің жұмыстары
атқарылмаған деп көрсеткен.
Ал сарапшы Ж. мен маман К. сотта барлығы 426 315,5 теңгенің, сонын ішінде
каустикалық содаға бөлінген 171 937,5 теңгенің 143 062,5 теңгесінің, жанар жағар майға
бөлінген 262 800 теңгенің жұмыстары атқарылмаған деген жауап берген.
Сотқа қатысушылардың жауаптары мен сараптама қорытындылары арасында
осындай көрінеу қарама-қайшылықтарды сот жоюға əрекет жасамаған жəне оларға
заң тұрғысынан жеткілікті баға бермеген.
Сот 2010 жылғы 26 қаңтардағы үкімімен Е.- 426 315,5 теңгені заңсыз иеленіп
алуға көмектескен десе, қылмыстық істер жөніндегі алқаның 2010 жылғы 9 наурыздағы
қаулысында 143 062,5 теңгені иеленуге жəрдемдескен деп тұжырым жасаған, сондайақ аталған соманы заңсыз иеленуге жəрдемдескен деген тұжырымның қандай
дəлəлдемелерге негізделгені қаулыда мүлдем көрсетілмеген.
Сонымен бірге іс бойынша куəлар Т., Б., Ж.,Т.,С.-лар мал ұсталған қораларды
залалсыздандыруға каустикалық сода жұмсағандарын жəне Е. шығындардың есеп
қағаздарын ұсынғанын көрсеткен.
Сонымен қатар, Е. қаңғыбас, үйсіз иттер мен мысықтарды аулауға (жоюға) кететін
шығындар сметасында каустикалық сода қаралмағанын, алайда Төлеби аудандық
аумақтық инспекция оларды залалсыздандыруға каустикалық сода жұмсағандарын
көрсеткен. Бұл іс құжаттарына тіркелген сметамен расталады.
Е.-нің бұл жөніндегі уəждерін сот пен сот алқасы жоққа шығарды деуге негіз жоқ,
өйткені бұл мəселе жеткілікті зерттелмей қалған.
Сот Е. № 2 нысандағы актіде көрсетілген жұмыстар нақты орындалғанын тексермей, жасаған қылмысын жасыру мақсатында қол қойды деп тұжырым жасаған, алайда А.-ның қаржыны берілген мақсатына орай жұмсадым деген жауабы жан-жақты
тексерілусіз қалған.
Сондай-ақ, бір іс бойынша екі қылмыс жасалғаны ескерілмей, Төлеби аудандық
сотының 2010 жылғы 26 қаңтардағы үкімімен жаза тағайындалғанда 2009 жылғы 9
шілдедегі үкімімен тағайындалған жаза бөлек орындалады деп көрсетілген. Ал ҚК-нің
58-бабының 1-бөлігіне сəйкес, қылмыстардың жиынтығы кезiнде сот əрбiр қылмыс үшiн
бөлек жаза (негiзгi жəне қосымша) тағайындап, жеңiлiрек жазаны ауырырақ жазаға
сiңiру жолымен немесе тағайындалған жазаларды толық немесе iшiнара қосу жолымен түпкiлiктi жаза белгiлейдi.
Бірақ сот бұл заң нормасының талабын орындамай, заң бұзушылыққа жол берген.
Жоғарыда келтірілген кемшіліктер іс құжаттарының біржақты жəне үстірт зерттелгенін,
жинақталған дəлелдемелерге тиісті баға берілмегенін, соның нəтижесінде істің дұрыс
шешілуі үшін елеулі маңызы бар мəн-жайлар анықталмай қалғанын көрсетеді.

8. ҮЗІНДІЛЕР
Істі қайта қарағанда сот, жоғарыда көрсетілген қарама-қайшылықтарды,
кемшіліктерді жойып,
сотталғаннын өтінішінде көрсетілген мəн-жайлар мен
дəлелдемелерді толық, жан-жақты жəне объективті түрде зерттеп, анықталған мəнжайларға заң тұрғысынан дұрыс баға беріп, сотталғандар Е. мен А.-ның əрекеттерінде
қылмыс құрамы бар- жоғын анықтауы қажет.
А. жөнінде іс ҚІЖК-нің 467-бабының 12-бөлігінің негізінде қаралды.
Осы айтылғандардың негізінде жəне ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 4-тармағын,
467-бабының 12-бөлігін басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы
сотталған Е. мен А. жөніндегі Төлеби аудандық сотының үкімдерінің жəне Оңтүстік
Қазақстан облыстық соты қылмыстық істер жөніндегі алқасының қаулыларының күшін
жойып, істі сол сотқа, басқа құрамда жаңадан қарауға жіберді. Сотталған Е. мен А.ның өтініштерін ішінара қанағаттандырды.
Жер беру жөніндегі комиссияның шешімі əкім үшін міндетті
не міндетті еместігі анықталмаған
қаулы №2уп-231-10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
(үзінді)
Атырау қаласы №2 сотының 2010 жылғы 21 наурыздағы үкімімен Қ., бұрын
сотталмаған:
ҚК-нің 307-бабының 3-бөлігімен жеті айлық жалақы мөлшерінде айыппұл төлеуге,
екі жыл мерзімге дейін мемлекеттік қызмет атқару құқығынан айыруға сотталған.
Қ. мемлекеттік жауапты лауазымды қызмет атқара тұрып, қызмет өкілеттігін теріс
пайдаланғаны үшін кінəлі болып танылған.
Атырау облыстық сотының апелляциялық алқасының қаулысымен үкім өзгеріссіз
қалдырылған.
Сотталған Қ. өзіне қатысты қылмыстық істі қысқартуды сұрап Жоғарғы Сотқа
өтініш берген.
Қадағалау сот алқасы қылмыстық істі жаңадан сот қарауына жіберу туралы
прокурордың пікірін, сотталғанның уəждерін тыңдап, іс материалдарын зерттеп, іске
қатысты сот актілері төмендегі мəн-жайлар негізінде бұзылуға жатады деген тұжырым
жасады.
ҚІЖК-нің 24-бабына сəйкес, сот істі дұрыс шешуге қажетті жəне жеткілікті мəнжайларды жан-жақты, толық жəне объективті зерттеу үшін заңда қарастырылған
барлық шараларды қолдануға міндетті.
Бірінші сатыдағы сот істі қарау кезінде заңның бұл талаптарын орындамаған.
ҚК-нің 307-бабының диспозициясына сəйкес, қызмет өкілеттігін теріс пайдалану
қылмысы тікелей немесе жанама ниетпен жасалатын қылмыстар қатарына жатады,
яғни ҚК-нің 20-бабына сəйкес, ондай əрекет қасақана жасалған қылмыс деп танылады.
Егер адам өзінің əрекеттерінің қоғамға қауіпті сипатын түсінсе, оның зардаптары ауыр
болуы мүмкін екенін немесе ондай зардаптар болмай қоймайтынын алдын ала білсе,
8

9. ҮЗІНДІЛЕР
2-503
9
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
осы зардаптардың болуын тілесе, қылмыс тікелей қасақана ниетпен жасалған болып
танылады.
Сот Қ.-ның азаматтар У., И., Г., Т.-ның құқықтарына елеулі зиян келтіруге, ал азаматтар К., С., Ж., Б.- ға керісінше артықшылық алып беру пиғылы болған-болмағанын
нақтылап тексермеген.
Іс материалдарына «Қайрақшы» селолық əкімшілігі комиссиясының «Көктем»
ықшамауданынан жеке тұрғын үй салу үшін жер телімдерін бөлу жөніндегі шешімінің
екі хаттамасы тігілген. Комиссия шешіміне сəйкес, бірінші хаттамадағы тізімге У., И., Г.
жəне Т., ал екінші хаттама бойынша тізімге К., С., Ж. жəне Б. кірген. Комиссия шешімі
дауысқа салынып, бірауыздан қабылданғаны хаттамаларда көрсетілген. Бірінші
сатыдағы сот аталған комиссияның құқықтық жағдайы мен құзыретінің қандай екенін,
оның шешімдерін əкімнің орындауы міндетті немесе міндетті еместігін анықтамаған.
Сондай-ақ іс бойынша тек У. мен И. танылған, алайда И. өзіне жер беру туралы
«Қайрақшы» селолық əкімшілігі комиссиясына арыз бермеген жəне кезекте тұрмаған,
ал хаттамада көрсетілген Г, мен Т. іс бойынша жəбірленушілер болып танылмаған.
Жəбірленушілер болып танылған адамдардан сот тергеуінде жан-жақты жəне толық
сұрақ алынбаған.
Жер телімдерін алу жөніндегі құжаттардың уақытында ресімделмеуіне байланысты, Қ.-ның, жəбірленушілердің жəне куəлардың жауаптарындағы қайшылықтарға заң
тұрғысынан баға берілмеген.
Сонымен қатар, «Қайрақшы» селолық əкімшілігі комиссиясының шешімімен У.
мен Т.-ға, ал Геолог селолық əкімшілігі комиссиясының шешімімен И.-ға «Жұлдыз»
ықшамауданынан жеке тұрғын үй салу үшін жер алуға рұқсат берілген. Кейін осындай рұқсат Г.-ға да берілген. Аталған азаматтарға жер беру туралы шешімдер Қ.-ға
қатысты қылмыстық іс қозғалмас бұрыс қабылданған.
Істің мұндай тұрғысында, Қ.-ға қатысты сот қаулылары бұзуға, қылмыстық іс
жаңадан сот қарауына жіберілуге жатады. Істі жаңадан қарау барысында сот іс бойынша жинақталған барлық дəлелдемелерді мұқият зерттеп, жоғарыда көрсетілген
кемшіліктерді жойып, олқылықтардың орнын толтырып, іс бойынша заңды жəне негізді
шешім қабылдауға тиіс.
Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 4-тармағын
басшылыққа алып, сотталған Қ.-ға қатысты Атырау қаласы №2 сотының үкімін жəне
Атырау облыстық соты апелляциялық алқасының қаулысын бұзып, қылмыстық істі
жаңадан сот қарауына жолдауға, сотталған Қ.-ның өтінішін ішінара қанағаттандыруға
қаулы етті.

10. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
МҰРАГЕРЛІК ҚҰҚЫҚҚА ҚАТЫСТЫ ДАУЛАР
БОЙЫНША СОТ ПРАКТИКАСЫН ТАЛДАУ
Мұрагерлік құқыққа қатысты даулар бойынша сот тəжірибесін талдау 2009 жылы
соттар қараған азаматтық істерді таңдап зерделеу, сондай-ақ 2010 жылдың бірінші
тоқсанында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істер
жөніндегі қадағалау сот алқасының қаулыларын зерделеу негізінде жүргізілді.
Талдау мұрагерлік құқыққа байланысты істерді қарау жəне мұрагерлік құқықтарды
іске асыру үшін заңдық маңызы бар заңдық фактілерді белгілеу кезінде негізінен
материалдық жəне іс жүргізу құқықтарының нормаларын дұрыс қолданатындығын
көрсетті.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 1042-бабына сəйкес (бұдан
əрі-АК), мұра қалдырушының қайтыс болған күнi, ал оны қайтыс болған деп жариялаған
кезде, егер сот шешімінде басқа күн көрсетiлмесе, азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешiмi күшiне енген күн мұраның ашылу уақыты болып табылады.
Мұраның ашылу уақытына қарай мұрагерлік істерді қарау кезінде соттар мұраны ашу
сəтінде қолданылып жүрген заңнаманы қолдануы тиіс.
Мəселен, 1.07.1964 жылдан бастап 1.07.1999 жыл аралығында қолданылған Қазақ
КСР Азаматтық кодексінің 542-бабына сəйкес, мұраны алу үшін мұрагер мұра ашылған
уақыттан бастап алты айдың ішінде мұра ашылған орын бойынша нотариаттық кеңсеге
өтініш беру жолымен мұраны қабылдауға немесе мұрагерлік мүлікті нақты басқаруға
кірісуге міндетті. Қазақ КСР Азаматтық кодексінің 543-бабына сəйкес, мұрагердің
өтініші бойынша осы мерзімді, егер сот оны өткізіп алу себебін дəлелді деп таныса, сот
ұзарта алады.
01.07.1999 жылдан бастап қолданысқа енгізілген АК-ге (Ерекше бөлім) сəйкес,
мұрагер мұра ашылған уақыттан бастап өзіне тиесілі мұраға немесе оның бөлігіне
(үлесіне) құқықты, егер ол мұрадан кейіннен бас тартпаса, мұра алу құқығынан айырылмаса жəне оны мұрагер деп тағайындау туралы өсиеттік өкімді тану салдарынан
мұра алу құқығын жоғалтпаса, иеленеді (1072-бап).
12.01.2007 жылғы Қазақстан Республикасының Заңымен мұрагерлік мəселелері
бөлігінде АК-ге өзгерістер енгізілді, оған сəйкес мұраны қабылдау тəртібі өзгертілді,
атап айтқанда АК-нің 1072-2-бабына сəйкес, мұраның ашылу күнiнен бастап алты ай
iшiнде мұра қабылдануы мүмкін.
Мұра қалдырушының қайтыс болған немесе оны қайтыс болған деп жариялаған
күнi мұра ашылған уақытта (АК-нің 1042-бабының 2-тармағы) мұра мұра қалдырушының
қайтыс болған күнінен бастап алты айдың ішінле, ал оны қайтыс болды деп жариялаған
кезде - егер сот шешімінде басқа күн көрсетiлмесе, азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешiмi күшiне енген күннен бастап мұраны қабылдауға болады.
Егер мұрагерлік құқығы АК-нің 1045-бабында белгіленген негіздер бойынша
мұрагердің мұрадан бас тарту, мұраны басқа мұрагердің қабылдамау немесе мұрагерлі
мұрадан шеттету салдарынан басқа адамдар үшін туындайтын болса, мұндай адамдар оларда мұрагерлік құқығы туындаған күннен бастап алты айдың ішінде мұраны
қабылдай алады.
10

11. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
11
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
Істерді зерделеу, кейбір соттардың мұрагерлік істерді қарау кезінде мұра ашылған
сəттен қолдануға жататын заңның нормаларын қолданбағандығын көрсетті. Мəселен,
22.12.1996 жылы қайтыс болған əкесінің өлімінен кейін мұраны қабылдау үшін мерзімді
қалпына келтіру туралы А. өтінішін қанағаттандыра отырып, сот қолданысқа тек
7.02.2007 жылы енгізілген АК-нің 1072, 1072-2, 1072-3-баптарында бекітілген ережелерді
басшылыққа алған. Ал мұра ашылған сəтте АК-нің бұл нормалары қолданысқа енбеген.
Мұра 1996 жылы, яғни 12.01.2007 жылғы Қазақстан Республикасының заңымен
енгізілген өзгерістермен бірге 01.07.1999 жылғы редакцияда АК қабылданғанға дейін
ашылғандықтан, осы дауға Қазақ КСР Азаматтық кодексі қолданылуы тиіс.
Талдау соттардың мұра 01.07.1999 жылғы редакциядағы АК қабылданғаннан кейін
ашылған жағдайларда мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішті
қабылдап, қарағанын көрсетті. Бірақ 07.02.2007 жылға дейін, яғни АК-нің 1072-бабына
сəйкес, мұрагер, егер ол мұрадан кейіннен бас тартпаса, мұра алу құқығынан айырылмаса жəне оны мұрагер деп тағайындау туралы өсиеттік өкімді тану салдарынан мұра
алу құқығын жоғалтпаса, мұра ашылған уақыттан бастап өзіне тиесілі мұраға немесе
оның бөлігіне (үлесіне) құқықты иеленеді. Осыған байланысты мұраны қабылдау үшін
мерзімді қалпына келтіру талап етілген жоқ (мысалы, 15.07.2001 жылы қайтыс болған
С.-ның мұрасын қабылдау үшін туыстық қарым-қатынас фактісін тану жəне мерзімді
қалпына келтіру туралы Т.-ның арызы бойынша).
Бұдан басқа, осы іс бойынша Т. сотқа мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына
келтіру туралы талап қою тəртібімен емес, ерекше іс жүргізу тəртібімен арыз берген.
Осы істе сот ерекше іс жүргізу тəртібімен туыстық қарым-қатынас фактісін анықтау
жəне мерзімді қалпына келтіру туралы арызды қараған. Ал бірінші талап ерекше іс
жүргізу тəртібімен, екіншісі – талап қою тəртібімен қарауға жатады. Бір іс жүргізуде талап қою жəне ерекше іс жүргізу талаптарын қарау азаматтық іс жүргізу заңнамасының
талаптарына сай келмейді.
Сот тəртібімен мұраның ашылу орнының заңдық фактісін анықтау туралы өтініш
сотқа мұра қалдырушының тұрғылықты жері белігі болса да, бірақ мұрагерлер мұны
тұрғылықты жері бойынша тіркеу туралы мəліметтің жоқтығына байланысты құжат
түрінде растай алмаған жағдайларда беріледі.
АК-нің 16-бабына сəйкес, азамат тұрақты немесе көбiнесе тұратын елдi мекен оның тұрғылықты жерi деп танылады. Оның нақты елді мекенде тұратын жерінің
дəлелдемесі тіркеу болып табылады. Ол Қазақстан Республикасы Үкіметінің 12.07.2000
жылғы қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының халқын құжаттандыру жəне
тіркеу ережесіне сəйкес тұрақты тұратын жері бойынша жүзеге асырылады.
Егер мұра қалдырушының тұратын жері белгісіз болса, заңда белгіленген тəртіппен
құқығы тіркелген мүліктің немесе оның негізгі бөлігінің орналасқан жері мұра ашылатын
жер болып табылады. Мұра қалдырушының құқықтары тіркелген мүлік болған кезде
нотариус мұраның ашылған жерін анықтауға міндетті. Мұндай жағдайларда мұраның
ашылған жерін анықтау туралы өтінішпен сотқа жүгіну талап етілмейді.
Дегенмен, қайтыс болған адамның атына тіркелген жылжымайтын мүліктің
болғанына қарамастан, соттар мұраның ашылу орнының заңдық фактісін анықтау туралы өтініштерді қарайтын оқиғалары анықталды (қайтыс болған əкесінің атына Алматы

12. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
қаласындағы пəтерге тірклеген құқығы болған кезде мұраның ашылу орнын белгілеу
туралы Д. өтініші).
С. сотқа күйеуі қайтыс болғаннан кейін мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына
келтіру туралы жəне неке уақытында сатып алынған пəтерді мұраға қабылдау фактісін
белгілеу туралы талап арызбен сотқа жүгінді. Өтініште ол жұбайы қайтыс болған сəтте
бірге тұрғанын, пəтерде тұратынын жəне тұрып жатқанын көрсеткен.
АК-нің 1072-1-бабына сəйкес, сот шешімімен мұраны қабылдау мерзімі қалпына
келтірілді жəне мұраны қабылдау фактісі белгіленді.
Дегенмен, С. мұра ашылған күннен бастап алты айдың ішінде мұраны нақты
қабылдаған, онда оған мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтіруге қажеттілік
жоқ еді, өйткені мұраны нақты қабылдаған кезде мұраны қабылдау үшін мерзім өтіп
кетпейді. Бұл жағдайда сот түрлі іс жүргізуде (талап қою жəне ерекше) қарауға жататын
талаптарды бір іс жүргізуде де қараған.
12.01.2007 жылғы Заңның редакциясындағы 1072-1-бапқа сəйкес, мұраны
қабылдау мұра ашылған жердегi нотариусқа немесе заңға сəйкес мұра алу құқығы туралы куəлiктi беруге уəкiлеттi лауазымды адамға мұрагердiң мұраны қабылдау туралы
өтiнiшiн не мұрагердiң мұраға құқық туралы куəлiк беру туралы өтiнiшiн беру арқылы
жүзеге асырылады.
АК-нің 1072-2-бабына сəйкес, мұраның ашылу күнiнен бастап алты ай iшiнде
мұра қабылдануы мүмкін. Егер мұрагер мұраны қабылдау үшiн белгiленген мерзiмдi
дəлелдi себептер бойынша өткiзiп алған болса жəне мұраны қабылдау үшiн белгiленген
мерзiмдi өткiзiп алған мұрагер бұл мерзiмдi өткiзу себептерi жойылғаннан кейiн алты
айдың iшiнде сотқа жүгiнген жағдайда осы мерзiмдi өткiзiп алған мұрагердiң өтiнiшi
бойынша сот бұл мерзiмдi қалпына келтiре алады жəне мұрагер мұраны қабылдады
деп тани алады.
Осылайша, мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтіруге мынадай шарттар
қажет:
- мерзімді дəлелді себептермен өткізіп алу;
- мұрагердің осы мерзімді өткізіп алу себептері жойылғаннан кейін алты айдың
ішінде талап арызбен сотқа жүгінуі.
Талдау, соттарда мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтіру туралы
мұрагердің талаптарын қарау бойынша бірыңғай тəжірибенің жоқтығын көрсетті.
Мəселен, кейбір соттар мұндай талаптарды негізінен Қазақстан Республикасы
Азаматтық іс жүргізу кодексінің (бұдан əрі- АІЖК) 30, 31-тарауларының ережелері
бойынша ерекше іс жүргізу тəртібімен, басқалары – талап қою бойынша іс жүргізу
тəртібімен қарастырады.
Бұл ретте, кейбір соттар ерекше іс жүргізу тəртібімен мұраны қабылдау үшін
мерзімді қалпына келтіру туралы талаптарды қарау кезінде мүдделі адам ретінде
басқа мұрагерлерді, екіншілері – жергілікті атқарушы органды, үшіншісі – мұрагердің
мұраны қабылдау үшін өткізіп алуына нотариустың ешқандай қатысы (А., П. жəне
басқаларының өтініштері) болмаса да, нотариусты тартады.
АК-нің 1072-3-бабының мазмұнын сөзбе-сөз түсіндірілгендігін негізге алып,
мұраны қабылдау үшін белгіленген мерзімді өткізіп алу себебін дəлелді деп таныған
кезде, мұраны қабылдау үшiн белгiленген мерзiмдi өткiзiп алған мұрагер бұл мерзiмдi
12

13. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
13
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
өткiзу себептерi жойылғаннан кейiн алты айдың iшiнде сотқа жүгiнген жағдайда осы
мерзiмдi өткiзiп алған мұрагердiң өтiнiшi бойынша сот бұл мерзiмдi қалпына келтiре
алады жəне мұрагер мұраны қабылдады деп тани алады.
Мұрагер мұраны қабылдады деп тани отырып, сот қажет кезде жаңа мұрагердің
оған мұрадан тиесілі үлесін алуға құқықтарын қорғау шараларын қабылдайды. Егер
мұрагерлік іс бойынша мұраға құқық туралы куəлік берілсе, сот оны жарамсыз деп
тануға жəне мұрагерлік мүліктегі барлық мұрагерлердің үлестерін айқындауға тиіс.
Дегенмен, көптеген жағдайларда соттар осындай істер бойынша шешімдердің
қарар бөлігінде
АК-нің 1072-3-бабында көрсетілген басқа мəселелерді шешпей,
мұраны қабылдау үшін мерзімді ғана қалпына келтіреді.
Мəселен, Ю. жəне В. сотқа талап арызбен емес, 20.01.1971 жылы туған, Астана
қаласында №1 шағын ауданда тұрған ұлдары А. 20.12.2007 жылы қайтыс болғандығын
дəлелдеп, мұраны қабылдау үшін белгіленген мерзімді қалпына келтіру туралы
өтінішпен жүгінген. Ұлының құжаттарынан олар міндетті зейнетақы жарналарының
есебінен зейнетақымен қамтамасыз ету туралы шартты тауып алған. Куəлік беру үшін
нотариусқа жүгінген кезде оларға алты айлық мерзімді өткізіп алуына байланысты бас
тартылған.
Сот мұраны қабылдау үшін мерзімді өткізіп алу себептерін дəлелді деп таныды, өйткені қайтыс болған адамның ата-анасы бірінші кезектегі мұрагерлер болып табылады, зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттың бар екендігін білмеген, ал
оны тапқан соң бірден, яғни дəлелді себептер күші жойылған сəттен бастап заңда
белгіленген алты айлық мерзімде нотариаттық кеңсеге, содан кейін сотқа жүгінген.
Сот шешімімен өтініш берушілерге мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтірді.
Алайда, сот, біріншіден, осы істі талап қою тəртібімен емес, ерекше іс жүргізу тəртібімен
қараған, екіншіден, сот мұрагерлерді мұраны қабылдағандар деп таныған жоқ.
Бұдан басқа, шешімде мұрагерлерге нотариустың мұраға құқық туралы куəлік беруден бас тарту туралы дəлелді қаулы берген-бермегендігі көрсетілмеген.
Осылайша 13.04.2007 жылы қайтыс болған əкелері Т.-дың өлімінен кейін Астана қаласы Дулатов көшесі мекенжайындағы пəтер түріндегі мұраны қабылдау үшін
мерзімді қалпына келтіру туралы Т. мен А. өтініштері ерекше іс жүргізу тəртібімен
қаралған. Сот шешімімен тек бір мəселе – мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына
келтіру туралы шешілген. Мұрагерлер мұраны қабылдағандар деп танылмаған.
Жоғарыда көрсетілген азаматтық істер бойынша мүдделі адамдар көрсетілмеген.
Əкесі Ч.-ға тиесілі Астана қаласы, Ақпан тұйық көшесі мекен-жайындағы үй
құрылысы түріндегі мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына келтіру туралы, сондай-ақ
ерекше іс жүргізу тəртібімен қаралған Ч.-ның өтініші бойынша сот қарарлық бөлікте Ч.
өтінішін қанағаттандыру жəне өтініш берушіні мұраны қабылдады деп танымай, мұраны
қабылдау үшін мерзімді өткізіп алу себептерін дəлелді деп тану туралы көрсеткен. Осы
іс бойынша мүдделі адам ретінде мұрагердің мұраны қабылдау үшін мерзімді өткізіп
алуына қатысы жоқ жекеше нотариус көрсетілген.
Кейбір жағдайларда соттар мұраны қабылдау үшін мерзімді өткізіп алудың дəлелді
себептері ретінде мұрагердің алты айдың ішінде нотариусқа жүгіну қажеттігі туралы
заң талаптарын білмеуін таниды (Ш. өтініші ерекше іс жүргізу тəртібімен қаралған,
шешімде тек мерзімі қалпына келтірілген)

14. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
АК-нің 1072-3-бабына сəйкес, сот мұраны қабылдау үшін мерзімді ұзартпайды,
қалпына келтіреді.
Дегенмен, соттар «қалпына келтірудің» орнына осы мерзімді «ұзартады». Сонымен бір мезгілде мұрагер мұраны нақты қабылдаған жағдайларда, сот мұраны қабылдау
фактісін белгілеудің орнына мұраны қабылдау үшін мерзімді ұзартады.
Мəселен, Б. сотқа өсиетті жарамды деп тану жəне мұраны қабылдау үшін
мерзімді ұзарту туралы талап арызбен жүгінген. Істің материалдарынан талапкердің
26.11.1993 жылы қайтыс болған С.-ның немересі болып табылатыны жəне талапкерге
Киров ауылы Целинная көшесіндегі оған тиесілі пəтерді 10.05.1993 жылғы өсиетпен
қалдырғандығы анықталды.
Мұраны ашқаннан кейін талапкер Б. мұрагерлік істі ашпастан жəне нотариаттық
кеңсеге жүгінбестен, бірден «Ақмола облысы бойынша Жылжымайтын мүлік орталығы»
РМК-ның Целиноград филиалына жүгініп, 16.05.2000 жылы өсиеттің негізінде талапкерге көрсетілген пəтерге меншік құқығы тіркелген.
Соттың 22.05.2009 жылғы шешімімен талапкерге меншік құқығын тіркеу заңсыз
деп танылып, күші жойылған. Осы шешім заңды күшіне енгеннен кейін талапкер мұраға
құқық туралы куəлік беру үшін нотариусқа жүгінген, бірақ оған мұрағатта өсиетті өзгерту
немесе күшін жою туралы мəліметтердің жоқтығына байланысты бас тартылған.
1984 жылдан бастап, соның ішінде мұра ашылған сəтте, қазіргі кезге дейін Б.
осы пəтерде тұрады, міндетті төлемдер мен коммуналдық қызмет көрсетулерді төлеп
тұрады. Бұл оның мұраны қабылдағандығын айғақтайды. Көрсетілген мəн-жайларды
негізге алып, нотариус оған мұраны қабылдаған ретінде мұраға құқық туралы куліəк
беруге міндетті еді.
Нотариус бас тартқан жағдайда мұраны қабылдаудың заңдық фактісін сот
тəртібімен белгілеу керек. Сот өсиетті тану туралы талап арыздан негізді түрде бас
тартып, талап арызды ішінара қанағаттандырды. Өйткені өсиет өзгерген жоқ, күші
жойылған жоқ жəне ол бойынша дау жоқ жəне талапкерге мұраны қабылдау үшін
мерзімді «ұзартып» берді. Бұл ретте сот АК-нің 1072, 1072-3-баптарына сүйенген. Ал
мұра 1993 жылы, Қазақ КСР Азаматтық кодексі қолданылатын кезеңде ашылған.
Басқа мысал. Мүдделі адам ретінде нотариус Б.-ны көрсеткен 03.03.2008 жылы
қайтыс болған К.-ның өлімінен кейін қалған мұраны қабылдау үшін мерзімді ұзарту туралы ерекше іс жүргізу тəртібімен К.В. өтінішпен сотқа жүгінген. Мұра 182 095 теңге
сомадағы зейнетақы жинақтарынан тұрған. Нотариустың 26.03.2009 жылғы қаулысымен
мұраны қабылдауға дəлелдеме ұсынбау жəне мерзімді өткізіп алу себебі бойынша
мұраға құқық туралы куəлік беруден бас тартылған.
Сотта зейнетақы жинақтарының болуы туралы өтініш берушіге 2009 жылдың
қаңтарында мəлім болғандығы анықталды. Сот шешімімен мерзімді өткізіп алу
себептері дəлелді деп танылып, мұраны қабылдау үшін мерзім қалпына келтірілді,
алайда мұрагер мұраны қабылдаушы ретінде танылған жоқ.
Осындай шешім Г. өтініші бойынша да қабылданды. Мүдделі адам ретінде Банк
Центр Кредит АҚ болған, ал мұра гараждан жəне банктегі ақша салымынан тұрған. Сот
шешімнің қарар бөлігінде тек мерзімді қалпына келтіру туралы көрсеткен.
Алайда, сол сот пəтерден тұратын мұраны қабылдау үшін мерзімді қалпына
келтіру туралы салық комитетіне К.-нің талап арызын талап қою бойынша іс жүргізу
14

15. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
15
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
тəртібімен қараған. Сот талап қою бойынша іс жүргізу тəртібімен істі дұрыс қарап, сонымен бірге мұраны қабылдау үшін тек мерзімді қалпына келтірген, ал мұрагерді мұраны
қабылдаушы ретінде танымаған. Бұдан басқа,осы іс бойынша жауапкер ретінде салық
органы емес, оны иесіз қалған деп таныған жағдайда қарамағына пəтер өтуі мүмкін
коммуналдық меншікті басқаратын жергілікті атқарушы орган көрсетілуі тиіс.
Нотариус мұраға құқық туралы куəлік берер алдында мұралық мүліктің болуын
тексеруге міндетті. Сот мұраға құқық туралы куəлікті тану туралы дауларды қарау
кезінде мұралық мүліктің бар екендігін тексеруге тиіс. Дегенмен, осы мəселелерде соттар анықтай бермейтін жағдайлар анықталған.
Мəселен, Қазақстан Республикасы азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы бөтен заңсыз иеліктен мүлікті талап ету туралы М.-нің К.-ға талап арызы бойынша жəне мүлікке меншік құқығын тану туралы, заң бойынша мұраға
құқық туралы куəлікті жарамсыз деп тану туралы К.-ның қарсы талап арызы бойынша
істі қарап, мыналарды анықтады. М. Астана қаласындағы Малахов көшесіндегі тұрғын
үйді бөтен заңсыз иеліктен талап ету туралы К.-ға талап арызын соттың 25.04.2008
жылғы шешімімен К.-ның атына үй құрылысын заңдастыру туралы 25.01.2007 жылғы
№ 46 мүлікті заңдастыру жөніндегі комиссияның шешімі жарамсыз деп танылғандығын
дəледдеп ұсынған. Оған үй құрылысы меншік құқығымен тиесілі екендігін мұрагерлік
туралы жəне меншік құқығы туралы 10.11.2007 жылғы куəліктермен растайды.
К. 17 жыл бұрын (30.07.2008 жылы талап арызды берген күнді негізге алып)
М.-дан өртенген үйдің қалдықтары қалған жер учаскесін сатып алғандығын көрсетіп,
жылжымайтын мүлікке меншік құқығын тану туралы қарсы талап арыз ұсынды. Ол
жер учаскесіне 1990 жылғы тамыздан бастап иеленген жəне ашық пайдаланған жаңа
үй салған (салықтарын төлейді, мүлікті ұстау ауыртпалығын көтереді, жылжымайтын
мүлікті заңдастыруға шаралар қабылдаған). 1987 жылы өртенген үйдің қалдықтарымен
жер учаскесін сатып алу фактісін М. мен оның отбасы мүшелеріне Целиноград қалалық
халық депутаттары кеңесінің 16.01.1989 жылғы № 1/36 шешімімен өртенгендер ретінде
Астана қаласында Абылай хан көшесіндегі ауданы 77,15 шаршы метр бес бөлмелі
пəтер берілгендігімен растайды. Аталған пəтерді М. 1993 жылы жекешелендіреді.
Соттың 03.02.2009 жылғы шешімімен К. Астана қаласы Малахов көшесіндегі үйден
шығарылады.
К.-ның 10.11.2007 жылғы заң бойынша мұраға құқық туралы куəлігін тану туралы
талап арызына бас тартылады.
Азаматтық істер бойынша алқа қаулысымен сот шешімі өзгеріссіз қалдырылады.
Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, М. 1961 жылы Астана қаласы (бұрынғы –
Целиноград қаласы) Малахов көшеснідегі тұрғын үйді қолхатпен сатып алған.
Целиноград қаласы Кеңес ауданы Халық депутаттары кеңесі атқарушы комитетінің
15.12. 1983 жылғы № 20/273 шешімімен аталған үй М.-ға меншік құқығымен тиесілі
екендігі танылған. М. үйге меншік құқығын 27.12.1983 жылы тіркеген.
26.11.1982 жылы Целиноград қаласы Кеңес ауданының АХАЖ бюросында М. мен
Г. арасындағы неке тіркелген.
Целиноград қалалық кеңесі еңбекші депутаттардың атқару комитетінің 16.01.1989
жылғы № 1/136 шешімімен М. жəне оның отбасы мүшелеріне (əйелі, балалары) Астана
қаласында Абылайхан даңғылы бойынша бес бөлмелі пəтер берілген. Пəтердің
берілуіне Астана қаласы Малахов көшесіндегі үйдің өрттен зақымдануы негіз болған.

16. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
Пəтер 19.10.1993 жылғы № 1-12799 жекешелендіру шартымен М. жəне оның отбасы мүшелеріне жекешелендірілген.
22.05.1998 жылы М. қайтыс болады. 29.10.1998 жылы М. Целиноград қаласы
(бүгінде – Астана қаласы) № 2 мемлекеттік нотариаттық кеңсеге Астана қаласындағы
Абылайхан даңғылы бойынша үйдегі пəтердің 1/6 үлесі түрінде, «Северянка» бақша
қоғамындағы жер учаскесін, «Москвич» автомашинасын, «Мерседес-300» автомашинасын, Астана қаласныдағы Малахов көшесіндегі тұрғын үйді мұраға қабылдау туралы
өтініш береді.
10.11.2007 жылы оған Малахов көшеснідегі үйге ерлі-зайыптылардың ортақ
бірлескен мүлкіне ½ үлеске меншік құқығы туралы куəлік жəне М.-нің, қайтыс болғанның
төрт баласының атына Малахов кщесіндегі үйге ½ үлеске тең үлестермен заң бойынша
мұраға құқық туралы куəлік беріледі.
Жылжымайтын мүлікті жария ету жөніндегі комиссияның 25.01.2007 жылғы
шешімімен, яғни мұраға құқық туралы куəлік М. берілгенге дейін 9 ай бұрын К.-ның
атына Малахов көшесіндегі үй құрылысы заңдастырылады.
К. 1987 жылы М.-дан өртенген үйді сатып алғанын, оның орнына өз күшімен жаңа
тұрғын үй салғанын, онымен 17 жылдан артық ашық пайдаланатынын айтады.
Сот шешімімен жылжымайтын мүлікті жария ету жөніндегі комиссияның 25.01.2007
жылғы шешімімен заңсыз деп танылады.
Соттың азаматтық істер жөніндегі алқа қаулысымен соттың осы шешімі өзгеріссіз
қалдырылады.
Осы істі қарау барысында қадағалау алқасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің 15,
364-баптарының (бұдан əрі-АІЖК) талаптарына қарамастан, бірінші сатыдағы сот істі
қарау кезінде мəлімделген талаптардың жəне оған қарсы қарсылықтардың негіздемесіне
тараптардың ұсынған дəлелдемелерін толық, жан-жақты əрі объективті түрле зерттемеген, іс үшін маңызы бар мəн-жайлар ауқымын анықтамаған, материалдық құқық нормаларын дұрыс қолданбаған.
Сот К.-ның 1987 жылы болған өрттен кейін М.-дан өртенген үйді сатып алғаны,
оның орнына жаңа үй салғаны туралы дəлелдерін тиісті түрде зерттемеген.
Іс материалдарында М.-ға меншік құқығында тиесілі өртенген үйдің жоспары жəне
ауданы, басқа да параметрлері бойынша сəйкес келмейтін К.-ның қайтадан салынған
үйдің жоспары бар.
Сот даудың мəні туралы мəселені зерттемеген.
М. өртпен жойылған тұрғын үйді К.-ның бөтен заңсыз иелігінен талап ету туралы
талап арыз ұсынған.
Бөтен заңсыз иеліктен мүлікті талап ету туралы талап арызды тек осы мүліктің
меншік иесі ұсына алады.
Алайда, сот М. үйдің меншік иесі болғанын, осы мүлік мұра ашылған сəттен болғанболмағанын жəне өртенген үй мұраға қосуға тиістігін, осы мүлік талап арыз ұсынған
сəтте болған-болмағанын анықтамаған.
Аппеляциялық сатыдағы сот іс үшін маңызы бар мəн-жайларды зерттеуде
олқылықтарды толтырмаған, қолдануға жататын материалдық заңның нормаларын
белгілемеген.
Іс үшін маңызы бар мəн-жайлардың зерттелмеуі, сондай-ақ даулы құқық
қатынастарын қарау кезінде қолдануға жататын материалдық заң нормаларының
белгіленбеуі дауланып жатқан сот актілерінің күшін жоюға негіз болған.
16

17. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
3-418
17
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасының қаулысымен
осы іс бойынша сот актілері істі жаңадан қарауға жіберумен күші жойылады.
«Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер бойынша сот тəжірибесі туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 28.06.2002 жылғы № 13 нормативтік
қаулысының 5-тармағына сəйкес, соттар асырауындағы адамның болу фактісін
анықтаудың мұра алу үшін заңдық маңызы бар екендігін білуге тиіс.
Мұндай өтінішті қарау кезінде өтініш иесінің табысы болған, зейнетақы, стипендия алған жəне т.б. жағдайларда асырап отырған адамның тарапынан өмір сүруі
үшін тұрақты əрі негізгі қаражат көзі болған көмек болған-болмағанын анықтау қажет
екендігін ескеру керек. Алайда кейбір соттар заңның осы талабын сақтамайды.
Мəселен, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік
істер жөніндегі қадағалау сот алқасы 2008 жылы қайтыс болған Б.-ның асырауында
болудың заңдық фактісін анықтау туралы Д.-ның өтініші бойынша азаматтық істі қарап,
өтінішті қараған соттың материалдық жəне іс жүргізу құқықтарының нормаларын елеулі
түрде бұзуға жол бергенін анықтады.
АІЖК-нің 290-бабына сəйкес, ерекше жүргізілетін істерді сот арыз беруші мен
мүдделі адамдардың қатысуымен қарайды. Егер істі ерекше іс жүргізу тəртібімен
қарау кезінде соттың қарауына жататын құқық туралы дау туындаса, сот істі талап қою
тəртібімен қарау туралы ұйғарым шығарады.
Алайда, сот Б.-ның асырауында болу фактісін тану туралы Д.-ның өтінішін қарау
кезінде іске мұрагерлердің, атап айтқанда, оның жалғыз қызы
Б.-ны қатысуға тартпаған, сол арқылы мүдделі адам ретінде оның өз дəлелдерін
келтіру құқығынан айырған
Бірінші сатыдағы сот АІЖК-нің 366-бабы 1-бөлігінің 4-тармақшасын бұза отырып,
іске қатысуға тартылмаған адамдардың міндеттері мен құқықтары туралы мəселені
шешкен.
Сот жасы бойынша зейнеткер, жас (66 жас) қарай еңбекке қабілетсіз Д. өмір сүруге
қаражаты болмағандықтан Б.-ның асырауында болғанын жəне тек 2001 жылы 5016.13
теңге құрайтын зейнетке шыққанын, ал 08.2008 жылдан бастап зейнетақы 19572 теңге
дейін көтерілгенін анықтады. Д. зейнетақысы 26811 теңге құраған Б.-мен бірлескен
шаруашылықты жүргізген. Бұдан басқа, Б.-ның асырауында оның қатты науқас, өзі
жүре алмайтын анасы П. жəне оның анасының туған əпкесі Н. болған.
Д. Б.-ның анасы мен тəтесін, сондай-ақ соңғы үш жылда ауырған Б.-ның өзін күтіпбаққан. Заңдық фактіні анықтау оған Б.-ның өлімінен кейін қалған мұраны ресімдеу
үшін қажет болған.
Сот Д.-ның мəлімдеген талаптарын қанағаттандыра отырып, куəлардың жауаптарын,
қайтыс болған адамның өтініш берушімен бірге түскен фотосуреттерін, сондай-ақ қайтыс
болған Б.-ның немере апасы Л.-дың 1995 жылдан бастап қайтыс болған күніне дейін інісі
В.-ның Д.-мен нақты некелік қатынаста бірге тұрып, он үш жыл бірлескен шаруашылық
жүргізгенін, жұмыс істемегенін, қартайған туыстарын күтіп-баққанын, Б.-ның туыстарымен
туысқандық қатынаста болғанын көрсеткен жазбаша өтінішін негізге алған.
Алайда, қадағалау шағымында Б.-мен бірге тұратын анасы мен əпкесіне Д.
күтуші болып жалданғандығы туралы дəлел келтірілген. Күтушінің еңбегіне ақыны Б.ның анасы П. өзінің зейнетақысы есебінен төлеп тұрған.

18. ТА Л Д А У. Т ҮС І Н Д І Р У. Т Ұ Ж Ы Р Ы М .
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
Б. шағымында Д.-ның Астана қаласында тұрақты тіркелгенін жəне жасы бойынша 2001 жылдан бері зейнеткер екенін, осы мекен-жай бойынша зейнетақы алатынын, жеке пəтері барын, сондай-ақ Д.-ның некелі күйеуінен туған, оны асырауға тиіс
кəмелетке толған бес баласы барын көрсеткен.
Бірінші сатыдағы сот АІЖК-нің 292-бабын басшылыққа алып, Д.-ның талаптарын
қанағаттандыра отырып, Д.-ның Б.-ның асырауында болу фактісін анықтаған. Алайда,
істі қарау кезінде осы мəн-жайларды барынша толық зерттемей, АІЖК-нің 218-бабын
бұзуға жол берген.
Істің мұндай тұрғысында қадағалау алқасы сот шешімін заңды əрі негізді деп
тануға болмайды деген қорытындыға келіп, шешімнің күшін жойып, істі жаңадан қарауға
жіберген.
АІЖК-нің 292-бабына сəйкес, сот
арыз берушінің белгілі бір фактілерді
куəландыратын тиісті құжаттарды алуы мүмкін болмаған жағдайда, не жоғалған
құжаттарды қалпына келтіруі мүмкін емес болған кезінде ғана заңдық маңызы бар
фактілерді анықтайды.
АІЖК-нің 294-бабына сəйкес, арызда арыз берушінің қандай фактіні жəне қандай
мақсатпен анықтау қажет екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ арыз берушінің тиісті
құжаттарды алуы мүмкін еместігін не жоғалған құжаттарды қалпына келтіру мүмкін
еместігін растайтын дəлелдемелер келтірілуге тиіс.
Алайда, кейбір жағдайларда соттар осындай мəн-жайларды анықтамайды
жəне олар туралы шешімдерінде көрсетпейді. Мəселен, не қайтыс болған А.-мен
туыстық қарым-қатынасының заңдық фактісін анықтау туралы Н.-ның өтінішінде, не
қанағаттандырылған сот шешімінде осы фактіні өзге жолмен белгілеу мүмкін еместігі
туралы, сондай-ақ осы фактіні анықтаудың мақсаты көрсетілмеген. Осы іс бойынша
мүдделі тұлға ретінде іске «Əкім аппараты» ММ тартылуы тиіс болғанмен, оның орнына АХАЖ бөлімі іске қатысуға тартылған.
18

19. СІЛТЕМЕ
СОТ ПРКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕ
(қазан, 2010 жыл)
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының қылмыстық
істер жөніндегі қадағалау сот
алқасы
-бет
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының қылмыстық
істер жөніндегі қадағалау сот
алқасы
-бет
Басты сот талқылауы тек айыпкерге қатысты жəне
сотқа берiлген айыптау шегiнде ғана жүргiзiлуі керек
(ҚІЖК 320-бабының 1,2-бөліктері)
(үзінді)
Жер беру жөніндегі комиссияның шешімі əкім үшін
міндетті не міндетті еместігі анықталмаған
(үзінді)
Мұрагерлік құқыққа қатысты даулар бойынша сот
практикасын талдау
030.000.000
030.001.000
030.002.000
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
19

20. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
В НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ ПО ГРАЖДАНСКИМ
И АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
В соответствии со статьей 717 ГК договор займа считается
заключенным с момента передачи денег или вещей, если иное
не предусмотрено ГК или соглашением сторон
постановление №3гп -343-10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
(извлечение)
Б. обратилась в суд с иском к Д. о снятии ареста с залогового имущества – квартиры по улице Зенкова в городе Алматы и взыскании представительских расходов. В
обоснование иска указала, что между нею и Д. 11 октября 2007 года был заключен
нотариально удостоверенный договор займа суммы 34 000 000 тенге, в обеспечение
которого также был заключен договор залога указанной квартиры. 15 марта 2008 года
обязательство по договору займа ею исполнено, что подтверждено распиской. Согласно статье 322 ГК залог подлежит прекращению ввиду исполнения обеспеченного залогом обязательства. Однако ответчица отказалась снять арест с имущества, ссылаясь
на иные денежные обязательства.
Д. предъявила встречные требования о взыскании суммы долга и понесенных судебных расходов. В обоснование иска указала, что 13 мая 2008 года было заключено
дополнительное соглашение, согласно которому она передала Б. взаймы в срок до 31
апреля 2009 года 64 515 000 тенге. Данный долг истцом не погашен, поэтому считает,
что оснований для прекращения договора залога не имеется. Она просила взыскать
указанную сумму долга, государственную пошлину 650 150 тенге и представительские
расходы 10% от суммы иска. В последующем истцом по встречному иску были уточнены исковые требования, просила взыскать сумму основного долга 37 210 000 тенге,
пеню в размере 602 485 тенге за период с 15 мая по 21 июля 2009 года.
Решением Медеуского районного суда города Алматы, определением того же
суда об исправлении описки иск Б. удовлетворен. Судом постановлено снять арест
(обременение) с залогового имущества вышеуказанной квартиры. С Д. в пользу Б.
взысканы расходы по оплате представительских услуг в размере 160 000 тенге и возврат государственной пошлины в сумме 637 тенге. В удовлетворении встречных исковых требований Д. отказано.
Постановлением коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда
решение суда изменено, в части требований Б. отменено и вынесено новое решение
об отказе в иске. Решение об отказе в иске Д. отменено и встречные требования удовлетворены частично. С Б. в пользу Д. взыскан основной долг в сумме 37 210 000
тенге, неустойка в размере 602485 тенге, расходы по оплате представительских услуг
в размере 1 000 000 тенге и возврат уплаченной государственной пошлины 378 124
тенге. В остальной части решение суда оставлено без изменения.
20

21. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
21
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
Постановлением надзорной коллегии Алматинского городского суда постановление коллегии по гражданским делам оставлено без изменения, протест прокурора
города Алматы без удовлетворения.
В протесте Генеральный прокурор поставил вопрос об отмене постановлений
коллегии по гражданским делам и надзорной коллегии Алматинского городского суда
и оставлении решения Медеуского районного суда города Алматы в силе по основаниям неправильной юридической оценки имеющихся доказательств, что привело к нарушению норм материального и процессуального права.
В отзыве на протест прокурора Д. указала, что он противоречит нормам права,
решение суда первой инстанции не может быть оставлено в силе, как об этом указывается в протесте, так как, по мнению его автора, судом неправильно применена норма
статьи 392 ГК. Д. указала, что существовала другая расписка о получении от нее денег
в долг, но после расчета она ее вернула.
По ее мнению, существование данной расписки подтверждается в отзыве на иск
Б., а также имеется расписка от 17 апреля 2009 года, в которой Б. подтверждает наличие долга перед ней и обязуется погасить его 15 мая 2009 года.
Согласно исковым заявлениям истца и ответчика спор между сторонами возник
из-за отношений, вытекающих из договора займа от
11 октября 2007 года с изменениями, внесенными дополнительным соглашением от 13 мая 2008 года.
Суд установил, что 11 октября 2007 года между Б. и Д. заключен договор займа
на сумму 34 000 000 тенге (эквивалент 200 000 евро). Договор удостоверен нотариально, по его условиям срок возврата суммы определен до 15 февраля 2008 года.
В обеспечение исполнения обязательства стороны заключили договор залога
квартиры в городе Алматы от 11 октября 2007 года, который зарегистрирован на следующий день.
В материалах дела имеется расписка Д. от 15 марта 2008 года, указывающая
о том, что расчет произведен полностью, претензий к договору о залоге по сумме
34 000 000 тенге не имеет.
13 мая 2008 года стороны заключили дополнительное соглашение к вышеуказанному договору займа, в котором пункты 1 и 2 были изложены в новой редакции и
нотариально удостоверено. В частности пунктом 1 договора займа от 11 октября 2007
года в новой редакции предусматривалось, что заимодатель Д. передает заемщику Б.
денежные средства в сумме 64 515 000 тенге, которые он обязан возвратить в срок до
30 апреля 2009 года.
Согласно пункту 2 статьи 403 ГК при изменении договора обязательства сторон
продолжают действовать в измененном виде.
По данной сумме между сторонами возникли спорные отношения.
Б. указала, что ею получено по дополнительному соглашению 37 210 000 тенге,
о чем дана соответствующая расписка на обороте данного соглашения.
Д. подтвердила, что взаймы ею передано Б. еще 64 515 000 тенге по этому дополнительному соглашению, о чем она дала ей две расписки, но поскольку часть суммы была погашена, то первую расписку отдала Б.
В соответствии со статьей 717 ГК договор займа считается заключенным с момента передачи денег или вещей, если иное не предусмотрено ГК или соглашением

22. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІ 10 / 2010
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
сторон. Исходя из требований статьи 392 ГК о толковании условий договора надзорная судебная коллегия соглашается с доводом протеста, что Д. должна была доказать
факт передачи Б. суммы 64 515 000 тенге по дополнительному соглашению.
Как установил суд первой инстанции, доказательством передачи суммы 37 210
000 тенге (200 000 евро) является расписка Б., исполненная на обороте дополнительного соглашения. Других достоверных доказательств передачи остальной суммы Д. не
представлено суду.
Б., не признавая встречные исковые требования, пояснила, что по данному договору займа и дополнительному соглашению она полностью рассчиталась. Эти доводы подтверждаются материалами дела, в частности, распиской от 15 марта 2008 года,
документами АО «Казинвестбанк»: контрольным чеком №1822933, приходным валютным ордером №4 от
14 мая 2008 года, согласно которым Б. на счет Д. внесена
сумма 200 000 евро. Пояснения Б. подтверждаются и детальной выпиской ее счета в
АО «Казинвестбанк». Действия заимополучателя по возврату долга путем зачисления
денег на счет заимодателя не согласуется с пунктом 7 договора займа, предусматривающего возврат займа наличными деньгами. Однако Д. не возвратила зачисленную
на ее счет 14 мая 2008 года сумму, она согласилась с таким способом возврата долга,
что не противоречит требованиям статьи 722 ГК.
При таких обстоятельствах судом первой инстанции обоснованно сделан вывод
о получении Б. по договору займа от 11 октября 2007 года, с учетом внесенных изменений дополнительным соглашением от 13 мая 2008 года, суммы 64 515 000 тенге и
возврате долга в размере этой суммы Д.
Доводы Д. о передаче Б. денег в эквиваленте 400 000 евро судом первой инстанции
обоснованно признаны несостоятельными, поскольку письменными доказательствами
подтверждена передача только суммы
37 210 000 тенге. Ссылка истца по встречному
требованию на возражения Б. от 15 июля 2009 года, в котором она указала, что ею до
заключения дополнительного соглашения была написана расписка о получении взаймы
суммы 200 000 евро, не являющаяся подтверждением - 400 000 евро.
Коллегия по гражданским делам Алматинского городского суда, отменяя решение суда в части отказа в удовлетворении встречного иска и принимая по ней новое
решение, Б. в качестве доказательства приняла одну из расписок от 17 апреля 2009
года. Она обязалась до 15 мая 2009 года возвратить долг 200 000 евро. Коллегия,
исходя из положения, закрепленного в пункте 2 статьи 290 ГК, признала, что долг не
возвращен.
Надзорная судебная коллегия с учетом требований статьи 77 ГПК считает, что
вывод апелляционной коллегии в этой части не согласуется с материалами дела.
По материалам дела видно, что Д. представила две расписки одним числом-17
апреля 2009 года, одна подтверждает заем по дополнительному соглашению от 13
мая 2008 года, а вторая - сумму долга в 200 000 евро, согласно распискам от 30 мая
и 7 августа 2008 года, которые не были обеспечены залогом спорной квартиры. Б. по
указанным распискам пояснила, что они написаны по просьбе Д., подтверждают один
и тот же долг.
Как усматривается из текста расписок, по содержанию они идентичны, в одной
указано «обязуюсь вернуть долг до 15 мая 2009 года 200 000 евро (двести тысяч евро
22

23. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
23
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 10 / 2010
в эквиваленте в тенге)», а в другой сделана дополнительная ссылка на курс евро
«199-00 тенге». В расписках не указано, из какого договора займа вытекает данный
долг.
Стороны на заседании коллегии не отрицали, что между ними имеются отношения по договору займа от 30 мая и от 07 августа 2008 года на общую сумму 200 000
евро. Встречный иск по этим распискам не обеспечен договором залога и поэтому
правильно выделен в отдельное производство по заявлению Д.
Решением Медеуского районного суда города Алматы иск Д. удовлетворен, с Б.
в пользу истца взыскана сумма долга в размере 42 712 000 тенге, неустойка в сумме 1
867 582 тенге, расходы на представителя 1 000 000 тенге и госпошлина в сумме 445
796 тенге.
При таких обстоятельствах, вывод суда первой инстанции при наличии двух расписок об обоснованности доводов Б., о написании первой расписки с помарками и второй без таковых по просьбе Д., основан на совокупности имеющихся доказательств.
Апелляционная коллегия не привела мотивы, по которым не соглашается с таким выводом.
С учетом изложенного, доводы протеста, что Д. не представлено доказательств
в подтверждение своего иска о передаче по дополнительному соглашению суммы 64
515 000 тенге, о необоснованности выводов судов апелляционной и надзорной инстанций об удовлетворении встречных исковых требований вытекают из материалов
гражданского дела и основаны на правовых нормах.
В апелляционную коллегию Д. представила сведения из Алматинского филиала
АО «БТА Банк» о том, что 16 октября 2007 года с ее счета №1898223 произведено
списание суммы в размере 205 000 евро на текущий счет №2207660 Б., которым апелляционной коллегией не дана оценка.
Согласно части 2 статьи 219 ГПК суд разрешает дело в пределах заявленных
требований. Встречный иск заявлен из отношений, вытекающих из действия договора
займа от 11 октября 2007 года, в исковом заявлении (основном и дополнительных) о
сумме 205 000 евро истцом по встречному иску Д. не указывалось. Поскольку обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, определяются судом
на основании требований и возражений сторон (часть 2 статьи 66 ГПК), то надзорная
судебная коллегия считает, что данное доказательство не может быть отнесено к рассматриваемому спору, тем более по встречному иску. Вместе с тем, надзорная коллегия отмечает, что в случае возникновения спора по этому обязательству, стороны
вправе обратиться в суд с самостоятельными исками.
В соответствии с подпунктом 1) пункта 1 статьи 322 ГК залог прекращается в связи с прекращением обеспеченного залогом обязательства. Поскольку обязательства
по договору займа от 11 октября 2007 года Б. выполнены, то требования о снятии
ареста (обременения) с залогового имущества обоснованны, поэтому постановление
коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда об отказе в этой части
нельзя признать законным и обоснованным.
Согласно статье 110 ГПК стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны все понесенные по делу судебные расходы. Исходя из этих
требований, судом первой инстанции разрешен вопрос о судебных расходах по делу.