2. МАЗМҰНЫ - СОДЕРЖАНИЕ
СОТ АКТІЛЕРІ
ҮЗІНДІЛЕР
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі
қадағалау сот алқасының қаулылары..........................4
СОТ АКТІЛЕРІ
ҮЗІНДІЛЕР
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
қылмыстық істер жөніндегі қадағалау
сот алқасының қаулылары...........................................12
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной судебной коллегии
по гражданским и административным делам
Верховного Суда Республики Казахстан.................16
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной судебной коллегии
по уголовным делам Верховного Суда
Республики Казахстан.................................................49
АНАЛИЗ.ТОЛКОВАНИЕ.ВЫВОДЫ
ОБОБЩЕНИЕ
Обобщение
о рассмотрении судами дел с упрощенным
досудебным производством.......................................59
КОММЕНТАРИЙ
О новеллах уголовного законодательства
Республики Казахстан...........................................................81
2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
1/2011

3. Қ Ұ Т Т Ы Қ ТА У
Құрметті әріптестер!
Сіздерді Жаңа 2012 жылмен шын көңілмен
құттықтаймын!
Еліміздің игілігін еселеген өрелі істері мол
тағы бір жыл тарих қойнауына енді.
Қол жеткен табыстар мен тәжірибелер,
жетістіктер мен жеңістер бізді жаңа
мақсаттарға жетелесе, кемшіліктерден сабақ
алармыз деп ойлаймын.
Ең бастысы, бірлесе жүріп біршама игі істер
атқардық, ынтымақ пен бірліктің үлкен тірліктерге тұғыр болатынына көзіміз жетті.
Жаңа жылда баршаңызға денсаулық, бейбіт те берекелі өмір, отбасының амандығын
тілеймін!
БЕКТАС БЕКНАЗАРОВ
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы
Құрметті әріптестер!
Жоғарғы Сот Төрағасының құттықтауына шынайы ықыласпен қосыла отырып,
«Жоғарғы Сот Бюллетеніне» 2012 жылға жазылуды жоғары деңгейде ұйымдастырған
облыстық соттардың төрағалары мен кеңсе басшыларына, судьялар мен сот
қызметкерлеріне зор алғысымызды айтамыз!
2012 жылғы жазылу қорытындысы бойынша мына облыстық соттардың
көрсеткіштері жоғары болды: Астана қаласы (С.Ж. Абдоллаев, Е.Қ. Қожахметов),
Ақмола облысы (А.Ж. Ештай, М.М. Балтышев), Ақтөбе облысы (Е.Ж. Айтжанов, А.Қ. Айтазин), Қарағанды облысы (Е.Қ. Серекбаев, Д.Т. Құсбеков), Павлодар облысы
(Ә.Б. Қаженов, М.С. Бурашев), Шығыс Қазақстан облысы (А.Қ. Рамазанов, Е.Б. Байбатшаев), Оңтүстік Қазақстан облысы (А.Ж. Рахметуллин, О.Л.Лештаев).
Төл басылымдарыңызды қолдағандарыңызға көп-көп рахмет! Өзара қалыптасқан
келісім және іскерлік байланыс сот жұмысының ашықтығы мен жариялылығының жүзеге
асуына, сот беделінің бекемденуіне оң ықпал етеді деп сенеміз. Жаңа 2012 жыл баршаңызға
жақсылық әкелсін!
«Жоғарғы Сот Бюллетенінің» редакциялық алқасы
1/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
3

4. ҮЗIНДIЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
АЗАМАТТЫҚ ЖӘНЕ ӘКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ
ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫ
«Төтенше жағдайды енгізуге байланысты мән-жайлардың
салдарынан зардап шеккен жеке тұлғаларға тұрғын үй-жайлар беру,
материалдық залалды өтеу, қажетті көмек беру ережесінің»
11-тармағына сәйкес, төтенше жағдайдан материалдық
залал шеккен адамдардың тізімін жергілікті уәкілетті орган
бекітетіндігін сот ескермеген
(үзінді)
қаулы 3гп-408-11
Талапкер Д. жауапкерлер Сайрам аудандық әкімдігінен, «Қарабұлақ» ауыл
округі әкімдігінен табиғи апат-өрттен болған материалдық залалды өндіру туралы талап арызбен сотқа жүгінген.
Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам аудандық сотының 2010 жылғы
14 желтоқсандағы шешімімен талап арыз ішінара қанағаттандырылып, талапкер
Д.-ның пайдасына жауапкер Сайрам аудандық әкімдігінен материалдық залал
ретінде 14 540 420 теңге өндіріліп, талаптың басқа бөліктері қанағаттандырусыз
қалдырылған. Іс апелляциялық тәртіппен қаралмаған.
Сайрам ауданының әкімі Қ. іс бойынша қабылданған сот шешімімен келіспей,
оның күшін жою туралы Жоғарғы Сотқа өтініш берген.
Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы төмендегі негіздерге байланысты сот
ақтісінің күшін жойды.
АІЖК-нің 387-бабының 3-бөлігіне сәйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едәуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін,
ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібімен қайта қарауға негіз болады.
Іс құжаттарына қарағанда, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы
18 қыркүйектегі № 860 қаулысымен бекітілген «Төтенше жағдайды енгізуге байланысты мән-жайлардың салдарынан зардап шеккен жеке тұлғаларға тұрғын
үй-жайлар беру, материалдық залалды өтеу, қажетті көмек беру ережесінің»
11-тармағында материалдық залалдың көлемін және материалдық залал шеккен
адамдардың тізімін әкім бекітетіндігі қарастырылған.
Алайда, Д. «Авангард-ОК» ЖШС-мен шарт жасасып, олар өртенген үйдің
құжаттары негізінде материалдық залалдың көлемін 14 540 420 теңге деп бағалаған, бірақ оны әкімдікке бекітуге бермеген.
4
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

5. ҮЗIНДIЛЕР
Осыған байланысты, Сайрам ауданының әкімдігі өрт салдарынан болған
материалдық залалды өтеу, тұрғын үй-жай беру және қажетті көмек беру туралы
Д.-ның арызын қанағаттандырудан бас тартқан.
Істің мұндай тұрғысында, арыз АІЖК-нің 27-тарауы бойынша мемлекеттік
мекемелер мен лауазымды тұлғалардың әрекеттері мен әрекетсіздігіне дау айту
мағынасында қабылдануы қажет еді, алайда сот Д.-ның талап арызын өндіріске негізсіз қабылдаған деген арызданушының деректері назар аударарлық жағдайлар.
Атап айтқанда, Сайрам ауданының әкімі Қазақстан Республикасы Үкіметінің
жоғарыда аталған қаулысымен бекітілген Ереженің 11-тармағы негізінде
материалдық залал шеккен адамдардың тізіміне Д.-ны енгізбеген. Д. өзіне келтірілген материалдық залалды бекітпеген лауазымды тұлғаның әрекетіне сотқа
арыздануға құқылы еді, бірақ ол ондай әрекет жасамаған.
Қарабұлақ ауыл округінің әкімі А. әкімдік балансында өрт шығынын өтеуге
қаржы жоқтығын көрсетіп, талапкер Д.-ға Сайрам ауданы әкімдігінің экономика
және қаржы бөліміне арыздану керектігін түсіндіріп жазбаша хабарлаған, бірақ ол
аталған мемлекеттік органға талап қоймаған. Осыған байланысты бұл орган сотқа
жауапкер ретінде қатыстырылмаған. Сонымен бірге бұл мекеменің қызметкері
аудан әкімінің өкілі болып танылмағандықтан талап арызды мойындауға немесе
мойындамауға құзыреті болмаған. Осыған байланысты оның мәлімдемесін сот
назарға алуға тиіс емес деген арызданушының деректері де орынды.
Арызданушының «Авангард-ОК» ЖШС-нің ауыл аймағында орналасқан
Д.-ның өрттен зардап шеккен тұрғын үйінің құнын 14 540 420 теңгеге бағалауы
өте жоғары, бағалаушылар үйдің фундаментін салудан бастап, барлық құрылыс
шығындарын көрсеткен деген негіздемелері назар аударатын жағдай. Өйткені
«Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығы»
РМҚК-ның Сайрам аудандық филиалының анықтамасы бойынша Д.-ның өрттен
зардап шеккен тұрғын үйінің құны өртенгенге дейін 4 957 000 теңгеге бағаланған.
Мұндай жағдайда сол жергілікті жердегі үйлердің және Д.-ның үйінің нарықтық
бағасы қанша екенін анықтау керек еді. Бірақ тараптар ондай анықтаманы сотқа
тапсырмаған.
Сарапшылардың өрттің техникалық себептері жөніндегі 2009 жылғы
17 қарашадағы қорытындысында желдің күшінен жұлынған үй төбесі шиферінің
электр сымдарына соғылуына байланысты өрттің пайда болуы мүмкін делінген.
Комиссия мүшелері Д.-ның түсініктемесіне орай осындай тұжырым жасаған.
Ал 2009 жылғы 21 желтоқсандағы сараптама қорытындысы бойынша дауылдан үзілген электр сымдарының шатырдың темір құрсауларына тиіп, тоқтан
балқыған темір қызуынан шатырдың жанғыш құрылымдарының тұтануы себеп
болғандығы көрсетілген.
Сонымен, өрттің шығуына не себеп болғаны нақты анықталмай қалған. Атап
айтқанда, өрт электр сымдары жүйесіндегі ақауға байланысты болды ма, әлде
шифердің дұрыс бекімеуіне байланысты болды ма деген мәселе анықталмаған.
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
5

6. ҮЗIНДIЛЕР
Яғни электр қуатын бақылаушы органдар жауапты ма немесе шифердің ұшып кетуіне меншік иесі жауапты ма деген сұрақтар зерттелмей қалған.
Сайрам ауданы әкімінің орынбасары С.-ның төрағалық етуімен Төтенше
жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі комиссияның 2009 жылғы
4 желтоқсандағы және 2010 жылғы 2 наурыздағы хаттамалары мен шешімдеріне байланысты өрттен болған шығындар туралы комиссия тұжырымдары сотта
тексерілмей, зерттеуден тыс қалған.
Өрттің пайда болуы әкімдіктің кінәсінен болмағандықтан, сот АК-нің 917бабына орынсыз сүйеніп, АІЖК-нің 365-бабының талабын бұзып, қолдануға болмайтын заңды қолданды деген деректер де орынды.
Ескеретін жағдай, жауапкер Сайрам аудандық әкімдігі сотқа қатыстырылмаған, яғни сот аталған кодекстің 366-бабы 1-бөлігінің 2) тармағының талаптарын сақтамаған.
Бұл жағдайда іс бойынша қабылданған сот шешімін заңды және орынды
деп тануға болмайды, сондықтан оның күші жойылып, іс сотқа қайта қарауға жіберілуге тиіс.
Істі қайта қараған кезде, сот аталған кемшіліктерді жойып, тараптарды іске
қатыстырып, олардың деректерін жан-жақты тексеріп, іс бойынша жиналған
дәлелдерге заң тұрғысынан баға беріп, заңды шешім қабылдауы керек.
Меншік иесінің жерге меншік құқығы сот арқылы заңсыз
деп танылмайынша, жергілікті атқарушы орган жерге иелік
ете алмайды
(үзінді)
қаулы 3гп-409-11
Талапкер Т. жауапкерлер Түлкібас ауданының әкіміне, Г.-ға, Түлкібас аудандық жер қатынастар бөліміне, аудандық жер кадастр филиалына, аудандық Әділет
басқармасына қатысты жер учаскесін сатып алу-сату шартын жарасыз деп, жер
учаскесін мемлекеттік тіркеу туралы актіні заңсыз деп тану, жерді өз иелігіне
алып беру, даулы жерге салынған ғимаратты жауапкердің есебінен бұзып, бұрынғы
қалпына келтіруді міндеттеу туралы талап арызбен сотқа жүгінген.
Түлкібас аудандық сотының 2010 жылғы 27 тамыздағы шешімімен талап
арыз қанағаттандырусыз қалдырылған. Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының
апелляциялық және кассациялық сот алқаларының қаулыларымен сот шешімі
өзгеріссіз қалдырылған.
6
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

7. ҮЗIНДIЛЕР
Т. іс бойынша қабылданған сот қаулыларымен келіспей, Жоғарғы Соттың
қадағалау сот алқасына сот актілерінің күшін жойып, өзінің талаптарын
қанағаттандыру туралы өтініш берген.
Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы іс құжаттарын тексеріп, тараптардың
пікірін тыңдап, төмендегі негіздерге байланысты сот актілерінің күшін жойды.
АІЖК-нің 387-бабының 3-бөлігіне сәйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едәуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін,
ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібімен қайта қарауға негіз болады.
Оңтүстік Қазақстан облысы Түлкібас ауданы бұрынғы Куйбышев атындағы
ауылдық кеңестің (қазіргі Ақбиік ауылының әкімдігі) 1993 жылғы 12 маусымдағы
№ 11 шешімімен тұрғын үй салу мақсатында Т.-ға көлемі 0,18 га жер телімі бөлініп
берілген.
Ақбиік ауыл әкімдігінің 1996 жылғы 17 маусымдағы шешімінің негізінде
ауданның сәулетшісі жердің шекарасын белгілеп, үй құрылысын жүргізуге рұқсат
берген. Т. сәулетшінің белгілеп берген жеріне үш бөлмелі шағын үй салып, 1996
жылдың күзінен 2007 жылдың күзіне дейін сол үйде отбасымен тұрған.
Ресімделмеген жылжымайтын мүлікті жария етуді реттейтін аудандық
комиссияның 2007 жылғы 28 наурыздағы шешімімен Т.-ның жерге меншік құқығын білдіретін мемлекеттік акт алғандығы облыстық жер-кадастр басқармасында
сақтаулы жер кадастр ісімен дәлелденген. Жер телімі АК-нің 118-бабының
1-тармағына сәйкес, аудандық Әділет басқармасында жылжымайтын мүлік ретінде
тіркелген.
Талапкер Т. үйі ескіріп кеткен соң, 2008 жылдың күзінде оны бұзып, 2009
жылы қайтадан жаңа үй салатын болған. Бірақ аудан әкімі 2009 жылғы 30 сәуірдегі шешімімен Т.-ның меншігіндегі жерді Г.-ға сатып жіберген.
Бұл мәселе жайында Т. талап арызбен сотқа жүгінген. Түлкібас аудандық
сотының 2009 жылғы 8 қыркүйектегі шешімімен Түлкібас ауданы әкімінің Г.-ның
меншігіне жерді беру жөніндегі 2009 жылғы 30 сәуірдегі № 208 қаулысы, Түлкібас аудандық жер қадастр филиалының Г.-ға берген кадастрлық, мемлекеттік актілері заңсыз деп танылып, олардың күші жойылған, сонымен бірге Т.-ның да
жерге меншік құқығы жөніндегі құжаттары заңсыз деп танылған.
Алайда, Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі
алқасы 2009 жылғы 29 қазандағы қаулысымен аталған сот шешіміне өзгерту енгізіп, Ақбиік ауыл әкімінің Т.-ға үй салуға 0,18 га жер беру туралы шешімін заңсыз
деп тауып, оны бұзу туралы сот шешімі бөлігінің күшін жойып, Г.- ның шешімнің
осы бөлігі жөніндегі қарсы талап арызын қанағаттандырусыз қалдыру туралы
жаңа шешім қабылдаған. Бұл сот қаулысы заңды күшіне енген.
Ақбиік ауыл әкімі 2009 жылғы 28 желтоқсанда аталған жер елді мекен шекарасынан тыс ауыл шаруашылық мақсатындағы жайылымдық жерге жататындықтан, Т.-ға тұрғын үй салуға 0,18 га жерді бекітіп беру туралы Ақбиік
ауылы әкімінің 1996 жылғы 12 маусымдағы шешімінің күшін жою туралы шешім
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
7

8. ҮЗIНДIЛЕР
шығарған. Түлкібас аудандық сотының 2010 жылғы 23 ақпандағы шешімімен
әкімнің аталған шешімі заңсыз деп танылып, күші жойылған.
Яғни, талапкер Т.-ның жерге иелігі мен меншік құқығын білдіретін құжаттар
сот арқылы заңсыз деп танылмаған.
Соған қарамастан, Түлкібас ауданының әкімі ол жерді қайтадан Г.-ның иелігіне беру жөнінде екінші рет қаулы шығарып, аудандық жер қатынастары бөлімі
жер учаскесін сатып алу-сату шартын рәсімдеген. Осы шартқа Г.-ның төлеген
ақшасының банк түбіртегін тігіп, оны аудандық Әділет басқармасы мемлекеттік
тіркеуден өткізген.
Осындай қарама-қайшылықтарға қарамастан, соттар дауды дұрыс шешу үшін
маңызы бар мән-жайларға заң тұрғысынан баға бермеген, соның салдарынан іс
жүргізу және материалдық құқық нормалары бұзылған. Бұл жағдайда сот актілерін заңды және орынды деп тануға болмайды, сондықтан олардың күші жойылып, іс сол сотқа басқа құрамда қайта қарауға жолдануға жатады.
Апелляциялық сот сатысы бірінші сатыдағы соттың
АІЖК-нің 366-бабының талаптарын бұзғандығын анықтамастан
сот шешімін негізсіз өзгерткен
(үзінді)
қаулы 3гп-691-11
Талапкер «Н-кредит» микронесиелік ұйым» ЖШС (бұдан әрі ЖШС) Қ.
мен оның отбасын тұрғын үйден мәжбүрлеп шығаруды сұрап сотқа талап арыз
берген.
Қ. ЖШС-нің сауда-саттық өткізу жөніндегі хаттамасы мен мүлікті өз меншігіне алу туралы актісін жарамсыз деп тану туралы сотқа қарсы талап берген.
Сайрам аудандық сотының 2010 жылғы 20 қазандағы шешімімен ЖШС-нің
талап арызы қанағаттандырусыз қалдырылған.
Қарсы талап арыз ішінара қанағаттандырылып, ЖШС-нің 2006 жылғы
13 сәуірдегі кепілге қойылған мүлікті өз меншігіне өткізу туралы актісі мен
2010 жылғы 5 наурыздағы №2 сауда-саттық өткізу туралы хаттамасы жарамсыз
деп танылып, жағдайды бастапқы қалпына келтіру туралы Қ.-ның талаптары
қанағаттандырылған.
Оңтүстік Қазақстан облыстық соты апелляциялық сатысының 2010 жылғы
10 желтоқсандағы қаулысымен сот шешімі өзгертіліп, шешімнің ЖШС-нің 2006
8
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

9. ҮЗIНДIЛЕР
жылғы 13 сәуірдегі кепілге қойылған мүлікті өз меншігіне өткізу туралы актісі мен
2010 жылғы 5 наурыздағы № 2 сауда-саттық өткізу туралы хаттамасын жарамсыз
деп тану туралы қарсы талап арызды қанағаттандырған бөлігінің күші жойылып,
оны қанағаттандырусыз қалдыру туралы жаңа шешім қабылданған.
Сондай-ақ сот шешімінің ЖШС-нің жауапкер Қ. мен оның отбасы мүшелерін тұрғын үйден шығару туралы талап арызын қанағаттандырусыз қалдырған
бөлігінің күші жойылып, осы талап арызды қанағаттандыру туралы жаңа шешім
қабылданған. Іс кассациялық тәртіпте қаралмаған.
Қ. апелляциялық алқаның қаулысымен келіспей, оның күшін жойып, бірінші
сатыдағы сот шешімін күшінде қалдыруды сұрап Жоғарғы Соттың қадағалау сот
алқасына өтініш берген.
Қадағалау сот алқасы іс құжаттарын тексеріп, тараптардың пікірін тыңдап,
төмендегі негіздерге байланысты сот актісінің күшін жойды.
АІЖК-нің 387-бабының 3-бөлігіне сәйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едәуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін,
ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібімен қайта қарауға негіз болады.
ЖШС сарапшы М.-ға Қ.-ның үйін бағалатып, ол даулы үйді 1 437 677 теңгеге бағалаған. ЖШС осы сомаға үйді өз атына аударып алған.
Жауапкер Қ. талапкер оның үйін өте төмен бағалап, өзінің атына орынсыз
аударып алғанын, себебі, үйді 2006 жылы кепілге қойғаннан бері оған қосымша
бөлмелер қосып, қосымша қоралар салғанын, бағалаушы қосымша құрылыстарға
жеткілікті түрде назар аудармағанын көрсеткен. Өзінің мұндай деректерін
Оңтүстік Қазақстан Аймақтық ғылыми-өндірістік зертханасының даулы үйді 3
061 269 теңгеге бағалаған тұжырымымен бекіткен.
Бұл тұжырымға бірінші сатыдағы сот заң тұрғысынан баға берген, ал оны
негізсіз деп санауға іс бойынша негіздемелер байқалмайды.
Қ. несие беру шартының мерзімі 2007 жылғы 13 сәуірде аяқталғанын, бірақ
ЖШС үш жыл бойы ешқандай әрекет жасамағанын, сотқа қарызын өндіріп алу
туралы арызданбағанын айта келіп, ЖШС қарыз өсімін ұлғайтып, олардың үйін
алып қою мақсатында әдейі әрекеттенбеген деп көрсеткен. Осыған байланысты
қарыз көлемі 1 000 000 теңге болса, оның үстеме пайызы екі есеге дейін өсіп, 1 512
000 теңгені құрағанын атап өткен.
Қ.-ның бұл уәждерін бірінші сатыдағы сот тексеріп, оларға заң тұрғысынан
баға беріп, назарға алған (АІЖК-нің 77-бабы). Сол себепті аудандық соттың
мұндай тұжырымын орынсыз деуге негіз жоқ.
Бұл тұрғыда бірінші сатыдағы соттың талапкер ЖШС-не қарызын өндіріп
алу үшін АІЖК-нің 150-151 баптарына сәйкес сотқа жүгінуге құқылы екендігін
түсіндіруі орынды.
Олай болса, апелляциялық сот сатысының шарт пен кепілдік шарты бойынша Қ. өз міндеттемесін орындамаған, сондықтан мүлікке ЖШС соттан тыс сату
тәртібімен құқығын жүзеге асыруға құқылы және ол жайында жауапкерлер пошта арқылы мүлікті өз атына аударып алғандығы туралы хабарлаған деп тұжырым
2-1550
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
9

10. ҮЗIНДIЛЕР
жасауы жаңадан шешім қабылдауға негіз болмайды. Себебі апелляциялық сот сатысы бірінші сатыдағы соттың АІЖК-нің 366-бабының талаптарын бұзғандығын
анықтамаған. Сонымен бірге тараптар апелляциялық сот сатысына жаңа
дәлелдемелер ұсынбаған, ал бірінші сатыдағы сот барлық дәлелдемелерге заң
тұрғысынан дұрыс баға берген. Яғни апелляциялық сот сатысының дәлелдемелерге басқаша баға беруіне негіз болмаған.
Істің мұндай тұрғысында, апелляциялық сот сатысының қаулысын заңды
және орынды деп есептеуге болмайды, сондықтан оның қаулысының күші жойылып, бірінші сатыдағы соттың шешімі күшінде қалдырылуға тиіс.
Көлік құралын мас күйде басқару туралы құқық бұзушылық
әрекетке ӘҚБтК-нің 68-бабының нормасын қолдануға
жол берілмейді
(үзінді)
қаулы 3на-75-11
Атырау қаласының мамандандырылған әкімшілік сотының 2011 жылғы
17 мамырдағы қаулысымен Н.-ға Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы кодексінің (бұдан әрі - ӘҚБтК) 467- бабы 1-бөлігі бойынша ауызша ескерту жасалып, ол ӘҚБтК-нің 68-бабына сәйкес әкімшілік жауапкершіліктен босатылған. Іс өндірістен қысқартылған. Іс апелляциялық тәртіпте
қаралмаған.
Қазақстан Республикасы Бас прокурорының орынбасары наразылығында
аталған соттың қаулысын бұзып, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу
өндірісін қалпына келтіріп, оны сол сотқа басқа құрамда қайта қарауға жолдауды
сұраған.
Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы төмендегі негіздерге байланысты
прокурордың наразылығын қанағаттандырды.
Н. шетелдік жеңіл көлік құралын қала көшесінде мас күйде жүргізгені үшін
оған қатысты ӘҚБтК-нің 467-бабы 1-бөлігімен әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылған.
Бірінші сатыдағы сот Н. ӘҚБтК-нің 467-бабы 1-бөлігінде көзделген құқық
бұзушылыққа саналы түрде жол беріп, оны қасақана жасаған және оның әрекеті
жиналған құжаттармен толық дәлелденеді деген тұжырымға келе тұра, ӘҚБтК-нің
68-бабына сәйкес, Н.-ның жеке басын ескеріп, оған қатысты қозғалған әкімшілік
істі қысқартқан.
Алайда, аталған сот қаулысының тұжырымы істің нақты мән-жайларына
және заң талаптарына сәйкес келмеуіне байланысты, қадағалау сот алқасы оны10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

11. ҮЗIНДIЛЕР
мен келіспей, келесі жағдайларға байланысты сот шешімі бұзылуға жатады деген
тұжырымға келді.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 26 қарашадағы
№18 «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманы соттардың қолдануының
кейбір мәселелері туралы» нормативтік қаулысының (бұдан әрі - нормативтік қаулы) 6-тармағына сәйкес, мүліктік емес сипатта зиян келтірген құқық
бұзушылықты жасаған адамды жоғарыда көрсетілген негіздер бойынша әкімшілік
жазадан босату туралы мәселені шешу кезінде қол сұғылған объектіні, құқық
бұзушылықты жасаудың нақтылы мән-жайлары назарға алынуға тиіс.
Құқық бұзушының жеке басының беделі, оның материалдық немесе
отбасылық жағдайы, сондай-ақ құқық бұзушылықтан туындаған жағдайларды
жоюға бағытталған әрекеттері құқық бұзушылықтың қауіптілігі дәрежесінің
төмендеуін айғақтайтын мән-жайлар болып табылмайтындығы көрсетілген.
Сот Н.-ның мас күйде автокөлікті айдағанын анықтағанымен оның әрекетінен келтірілуі мүмкін зардаптарға, құқық бұзушылықтың сипаты мен қоғамдық
қауіптілік дәрежесіне мүлдем баға бермеген.
Көлік құралын мас күйде айдау қасақана жасалған құқық бұзушылық болып табылады және құқық бұзушының жеке басының беделі, оның материалдық немесе отбасылық жағдайы құқық бұзушылықтың қауіптілігі дәрежесінің төмендеуін
айғақтайтын мән-жайлар болып табылмайды.
Бірақ сот Н.-ның отбасының мойнында несие бар екенін көрсетіп, оның
жеке басына емес, тұрмыс жағдайына баға берумен ғана шектелген.
Яғни жоғарыда көрсетілген нормативтік қаулының мәні мен мазмұнына
сәйкес, көлік құралын мас күйде басқару туралы құқық бұзушылық әрекетке
ӘҚБтК-нің 68-бабының нормасын қолдануға жол берілмейді.
Сондай-ақ, сот қаулысымен ӘҚБтК-нің 44-бабы 2-бөлігінде көрсетілген
әкiмшiлiк жаза әлеуметтiк әдiлеттіліктi қалпына келтiру, құқық бұзушылықты
жасаған адамды заң талаптарын сақтау және құқық тәртібін құрметтеу рухында
тәрбиелеу, сондай-ақ құқық бұзушының өзiнiң де, сол сияқты басқа адамдардың
да жаңа құқық бұзушылық жасауының алдын алу мақсатында қолданылуын жоққа
шығарған.
Істің мұндай тұрғысында, аталған нормативтік қаулының 21-тармағына
сәйкес, соттар жаңа дәлелдемелерді зерттеуге құқылы емес, сондықтан әкімшілік
құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу негізсіз қысқартылған жағдайда,
олар дауланып отырған сот актісін бұзып, іс жүргізу өндірісін қайта қалпына келтіріп, оны қайта қарау үшін сотқа жібереді.
ӘҚБтК-нің 665-бабы 2-бөлігіне сәйкес, әкімшілік жауаптылық туралы заңды
дұрыс қолданбау әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулының күшін
жоюға немесе өзгертуге негіз болады.
Жоғарыда көрсетілгендердің негізінде, ӘҚБтК-нің 676-бабын басшылыққа
алып, азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасы Атырау
қаласы мамандандырылған әкімшілік сотының қаулысының күшін жойып, іс
жүргізу өндірісін қалпына келтірді және істі сол сотқа басқа құрамда жаңадан
қарауға жіберді.
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
11

12. ҮЗIНДIЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ
СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫ
Сот жазаның түрі мен мөлшерін белгілеген кезде ҚК-нің
52-бабында көрсетілген жаза тағайындаудың
жалпы қағидаларын ескермеген
(үзінді)
қаулы 2уп-314-11
Алматы облысы Көксу аудандық сотының 2010 жылғы 8 сәуірдегі үкімімен,
Ж., бұрын сотталмаған: ҚК-нің 177-бабы 3-бөлігінің «б» тармағымен кінәлі
деп танылып, мүлкі тәркіленіп, 5 жылға бас бостандығынан айыру жазасы
тағайындалған. Жазасын жалпы режимдегі түзеу колониясында өтеу белгіленген.
Жәбірленуші Г.-ның пайдасына 952 500 теңге өндірілген.
Алматы облыстық соты апелляциялық сот алқасының 2010 жылғы
4 мамырдағы қаулысымен үкім өзгертіліп, оған ҚК-нің 72- бабының негізінде балалары: С., Н., П., А. 14 жасқа толғанға дейін үкімнің орындалуы кейінге шегерілген. Үкімнің басқа бөлігі өзгеріссіз қалдырылған.
Ж. алаяқтық жасап, жәбірленуші Г.- ның 952 500 теңге ақшасын алдап алғаны
үшін сот үкімімен кінәлі деп танылған.
Сотталған Ж. Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасына берген өтінішінде
өз кінәсін толық мойындап, жасаған әрекеттері үшін шын жүректен өкінетіндігін,
заңға қайшы келетін әрекеттерімен жәбірленушіні әуре-сараңға салғаны үшін
одан кешірім сұрайтынын көрсете келіп, үкімді өзгертіп, мүлкін тәркілеуді кейінге
қалдыруды сұраған.
Қадағалау сот алқасы қылмыстық істегі дәлелдемелерді зерттеп, өтініште
көрсетілген мән-жайларды талқылап, сот актілерін өзгертті.
Сотталған Ж.-ның үкімде көрсетілген қылмыстық әрекеттері куәлардың жауаптарымен, сот сараптамасының қорытындысымен және іске тіркелген басқа да
дәлелдемелермен толық дәлелденіп бекітілген. Сонымен қатар, сотталған
Ж. өзінің өтінішінде кінәсін толық мойындаған.
Бірақ бірінші сатыдағы сот Ж.-ға жазаның түрі мен мөлшерін белгілеген кезде ҚК-нің 52-бабында көрсетілген жаза тағайындаудың жалпы қағидаларын ескермеген. Сот оның бұрын сотталмағанын, жақсы мінездемесін, жастары 14 жасқа
толмаған төрт баласының бар екенін, келтірген залалдың орнын толығымен
толтырғанын, жәбірленушінің кешіргенін ескермей жаза тағайындаған. Бұл мәнжайларды апелляциялық сот алқасы да назарға алмаған. Сондықтан қадағалау сот
алқасы Ж.-ға ҚК-нің 63-бабын қолданып, шартты түрде жаза тағайындауға болады деп санайды.
12
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

13. ҮЗIНДIЛЕР
Сотталған жаңа қылмыс жасаған кезде бұрынғы үкім
бойынша жазасын өтеген болса, оған ҚК-нің 60-бабының
1-бөлігі қолданылмайды
(үзінді)
қаулы 2уп-275-11
Шығыс Қазақстан облысы Абай аудандық сотының 2011 жылғы 14 қаңтардағы үкімімен, М., бұрын:
1) 1999 жылы ҚК-нің 237-бабының 2-бөлігімен, 175-бабы 2-бөлігінің «а,
б, в» тармақтарымен, 179-бабы 2-бөлігінің «а, б, в, г» тармақтарымен, 179бабы 3-бөлігінің «а, г» тармақтарымен, 251-бабының 3 бөлігімен, 251-бабының
4-бөлігімен сотталып, ҚК-нің 58-бабының 3-бөлігі негізінде 12 жылға бас
бостандығынан айыру жазасы тағайындалған;
2) 2005 жылы ҚК-нің 178-бабы 3-бөлігінің «в» тармағымен 6 жылға бас
бостандығынан айыруға, ҚК-нің 60-бабының 1-бөлігі негізінде 6 жыл 6 айға бас
бостандығынан айыруға сотталған.
Енді: ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «а, б» тармақтарымен мүлкі тәркіленіп,
3 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталып, ҚК-нің 60-бабының 1, 4бөліктерінің негізінде 2005 жылғы 9 ақпандағы үкімімен тағайындалған жазаның
өтелмеген 6 айы ішінара қосылып, түпкілікті мүлкі тәркіленіп, 4 жылға бас
бостандығынан айыруға, жазасын қатаң режимдегі түзеу колониясында өтеуге
сотталған.
ҚК-нің 13-бабы 3-бөлігінің «а» тармағына сәйкес, М.-ның әрекетінде
қылмыстың қайталануы танылған.
Осы үкіммен сотталған Ж. мен М. жөнінде наразылық келтірілмеген.
Сот үкімімен М. басқа адамдармен топ болып, алдын-ала сөз байласып,
Тарбағатай, Жарма және Абай аудандарының жайылымдарынан бірнеше рет жасырын ірі қара мал ұрлағаны үшін кінәлі деп танылған.
Шығыс Қазақстан облыстық соты апелляциялық алқасының қаулысымен
аудандық соттың үкімі өзгеріссіз қалдырылған.
Прокурор қадағалау сот алқасына келтірген наразылығында ҚК-нің 60-бабын үкімнің жаза тағайындау бөлігінен алып тастауды сұраған.
Қадағалау сот алқасы сот актілерін өзгерту туралы қаулы қабылдады.
Бірінші және апелляциялық сатыдағы соттар М.-ның 2005 жылғы 9 ақпандағы үкімде көрсетілген қылмысы бір эпизодтан тұратын қылмыс екенін және
Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-ІV «Қазақстан
Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс
жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
13

14. ҮЗIНДIЛЕР
толықтырулар енгізу туралы» Заңына сәйкес, ҚК-нің 5-бабының негізінде аталған
үкім бойынша қылмыстық әрекет ҚК-нің 178-бабының 1-бөлігімен дәрежеленуге
жататынын дұрыс ескерген.
Алайда, соттар Көкпекті аудандық сотының М.-ға қатысты 2005 жылғы
9 ақпандағы үкіміне Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі қадағалау
сот алқасының 2011 жылғы 11 қазандағы қаулысымен өзгерістер енгізіліп, оның
әрекеті ҚК-нің 178-бабы 3-бөлігінің «в» тармағынан осы баптың 1-бөлігіне ауыстырылып дәрежеленіп, оған 3 жыл бас бостандығынан айыру жазасы, ҚК-нің
60-бабы қолданылып, түпкілікті 3 жыл 6 ай бас бостандығынан айыру жазасы
тағайындалғанын ескермеген.
Осыған байланысты, 2005 жылғы 9 ақпандағы үкім бойынша тағайындалған
жаза мерзімі түпкілікті 3 жыл 6 ай деп есептелген жағдайда, М.-ға қатысты соңғы
үкімде ҚК-нің 60-бабының талаптары қолданылуға жатпайды. Себебі 2005 жылғы
9 ақпанда М.-ны ҚН-нің 178-бабы 3-бөлігінің «в» тармағымен кінәлі деп таныған
үкім бойынша тағайындалған жаза 2004 жылдың 21 қарашасынан бастап есептелген. Ал қаралып отырған үкім бойынша М. жаңа қылмысты 2010 жылдың ішінде
жасаған, яғни 3 жыл 6 ай мерзім болып белгіленген жазасын өтеген.
Сондықтан үкімнің қорытынды бөлігінен ҚК-нің 60-бабының 1, 4-бөліктерін
қолдануды алып тастап, М. мүлкі тәркіленіп, 3 жыл 6 ай мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталған деп есептеу керек.
14
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

15. С I ЛТ Е М Е
СОТ ПРАКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕ
(желтоқсан, 2011 жыл)
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер
жөніндегі қадағалау сот алқасы
4 -бет
«Төтенше жағдайды енгізуге байланысты мәнжайлардың салдарынан зардап шеккен жеке тұлғаларға тұрғын үй-жайлар беру, материалдық залалды
өтеу, қажетті көмек беру ережесінің» 11-тармағына
сәйкес, төтенше жағдайдан материалдық залал шеккен адамдардың тізімін жергілікті уәкілетті орган
бекітетіндігін сот ескермеген
(үзінді)
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер
жөніндегі қадағалау сот алқасы
6 -бет
Меншік иесінің жерге меншік құқығы сот арқылы
заңсыз деп танылмайынша, жергілікті атқарушы орган жерге иелік ете алмайды
(үзінді)
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер
жөніндегі қадағалау сот алқасы
8 -бет
Апелляциялық сот сатысы бірінші сатыдағы соттың
АІЖК-нің 366-бабының талаптарын бұзғандығын
анықтамастан сот шешімін негізсіз өзгерткен
(үзінді)
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер
жөніндегі қадағалау сот алқасы
10 -бет
Көлік құралын мас күйде басқару туралы құқық
бұзушылық әрекетке ӘҚБтК-нің 68-бабының нормасын қолдануға жол берілмейді
(үзінді)
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы
12 -бет
Сот жазаның түрі мен мөлшерін белгілеген кезде ҚКнің 52-бабында көрсетілген жаза тағайындаудың жалпы қағидаларын ескермеген
(үзінді)
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы
13 -бет
Сотталған жаңа қылмыс жасаған кезде бұрынғы үкім
бойынша жазасын өтеген болса, оған ҚК-нің 60бабының 1-бөлігі қолданылмайды
(үзінді)
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
15

16. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
ПОСТАНОВЛЕНИЯ НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ
ПО ГРАЖДАНСКИМ И АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ
ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Судом по существу не исследованы вопросы, связанные
с досрочным погашением займа с учетом требований
статьи 321 ГК
(извлечение)
постановление 3гп-715-11
АО «Казкоммерцбанк» (далее-Банк) обратилось в суд с иском о взыскании
с ответчика А. задолженности в размере 116 260 470,11 тенге.
Исковые требования мотивированы ненадлежащим исполнением кредитного договора №938 от 15 февраля 2007 года, по которому А. предоставлен кредит
в размере 101 287 900 тенге для приобретения двух четырехкомнатных квартир
в жилом комплексе ТОО «Б». При этом истец указал, что фактическая задолженность по состоянию на 17 августа 2010 года составляет 190 106 583,68 тенге, однако иск предъявляется на часть суммы задолженности в размере 116 260
470,11 тенге.
А. предъявил встречные требования к Банку о взыскании суммы 55 673
185,90 тенге. В обоснование иска указал, что в рамках кредитного договора,
заключенного с Банком, между ними одновременно заключен договор цессии об
уступке Банку всех прав по договорам долевого строительства. В долевое строительство жилья им внесены кредитные средства, полученные от Банка в размере
101 287 900 тенге, личные средства – 43 409 100 тенге, всего на сумму 144 697 000
и уплачены кредитные взносы Банку – 12 264 085,90 тенге.
Поскольку по существу Банк владеет недвижимостью в долевом строительстве, то за минусом полученного кредита из перечисленных сумм в порядке
взаимозачета А. просил взыскать 55 673 185,90 тенге.
Решением Медеуского районного суда города Алматы от 04 марта 2011 года,
оставленным без изменения постановлением апелляционной судебной коллегии
Алматинского городского суда от 21 апреля 2011 года, в удовлетворении исковых
требований Банка отказано. Встречные исковые требования А. удовлетворены, в
его пользу с Банка взыскано 55 673 186 тенге задолженности и расходы по уплате
государственной пошлины в размере 557 000 тенге.
Постановлением кассационной судебной коллегии Алматинского городского
суда от 01 июля 2011 года постановление суда апелляционной инстанции оставлено без изменения.
16
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

17. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
В ходатайстве Банк указал на неправильное определение и выяснение
обстоятельств, имеющих значение для дела, несоответствие выводов судебных
инстанций обстоятельствам дела, а также на нарушение и неправильное применение норм материального и процессуального права, и просил отменить судебные акты и принять новое решение об удовлетворении иска Банка и об отказе в
удовлетворении встречного иска А.
Надзорная судебная коллегия Верховного Суда решение Медеуского районного суда города Алматы, постановления апелляционной и кассационной судебной коллегии Алматинского городского суда отменила и дело направила на новое
судебное рассмотрение в тот же суд по следующим основаниям.
Отказывая в удовлетворении иска Банка о взыскании задолженности по
кредитному договору, суд исходил из установленного факта перехода прав А. по
договорам долевого участия к Банку на основании заключенных договоров цессии от 15 февраля 2007 года, уведомлений Банка от 16 февраля 2007 года и от
16 сентября 2009 года. В последнем уведомлении Банк просил заемщика и ТОО
«Б» передать Банку недвижимое имущество, построенное по долевому участию
с оформлением правоустанавливающих документов. Одновременно суд сослался
на постановление коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда
по ранее рассмотренному делу по искам А. и К. от 18 августа 2009 года, указывая,
что этим судебным актом также установлен факт перехода всех прав истцов к Банку по договорам долевого участия.
С учетом этих обстоятельств, суд согласился с требованиями А. по встречному иску, удовлетворив его с взысканием с Банка суммы согласно расчету представленному им.
Апелляционная и кассационная инстанции согласились с выводами суда.
Между тем, судебные акты, вынесенные по делу, нельзя признать законными
и обоснованными, поскольку по делу надлежащим образом не исследованы все
обстоятельства.
Как видно из материалов дела, кредит по договору от 15 февраля 2007 года
предоставлен А. на срок до 16 февраля 2037 года с уплатой вознаграждения Банку из расчета 12,75% годовых. По условиям кредитного договора возврат суммы кредита и оплата вознаграждения осуществляется в соответствии с графиком
погашения задолженности. Способами обеспечения исполнения обязательства
заемщика определены:
– уступка прав по договору долевого участия в строительстве, заключенному
с застройщиком в соответствии с договорами цессии от 15 февраля 2007 года за
№№ 591 и 594;
– залог права требования по договору долевого участия в строительстве, в
соответствии с договором залога движимого имущества;
3-1550
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
17

18. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
– залог приобретаемого имущества в соответствии с предварительными договорами №№ 590 и 593 от 15 февраля 2007 года.
Возникшие между сторонами обязательства вытекают из договора банковского займа и должны исполняться в соответствии с требованиями законодательства о банковском займе.
Вместе с тем, отказав в удовлетворении иска Банку путем прекращения
обязательства зачетом встречных требований, суд по существу не выяснил, применимы ли правила статьи 370 ГК к правоотношениям, возникшим непосредственно между заемщиком и Банком.
Кроме того, судом не исследованы условия договоров цессии, в частности
пункты 1 и 6. Так, в пункте 6 договоров цессии отражено, что переход к Банку
прав (обязательств) по договорам долевого участия не влекут прекращение
обязательств заемщика перед Банком.
Применяя правила зачета встречного требования, суд исходил лишь из расчетов А., по сути, на момент заключения кредитного договора и договоров цессии
в феврале 2007 года. При этом не исследовал доводы Банка о том, что фактически
уступка всех прав в пользу Банка произошла согласно уведомлению 02 сентября
2009 года. На этот период задолженность А. перед Банком составляла 145 020
237,96 тенге, что превышает стоимость долевых взносов А. по договорам долевого участия.
В своем ходатайстве заявитель указал, что из содержания постановления коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда от 18 августа 2009
года (вынесенного в рамках гражданского дела по иску К. и А. к ТОО «Б» о признании договоров долевого участия недействительными) однозначно не вытекает факт перехода всех прав А. по договорам долевого участия к Банку с момента
заключения договоров цессии.
Названные доводы также подлежали проверке при разрешении дела.
По настоящему делу судом по существу не исследованы вопросы, связанные
с досрочным погашением займа с учетом требований статьи 321 ГК, не установлена фактическая сумма задолженности ответчика согласно условиям договора
займа.
При таких обстоятельствах, принятые по делу судебные акты нельзя признать
законными и обоснованными.
18
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

19. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Представленные товариществом счет-фактуры и расходные
накладные не могут быть признаны достоверными, поскольку
приговором суда установлено, что ТОО заключало
фиктивные сделки на поставку товарно-материальных ценностей
и оказание услуг
(извлечение)
постановление 3гп-722-11
ТОО «Н» обратилось в суд с заявлением к ГУ «Налоговое управление по
городу Атырау» о признании незаконным и отмене уведомления от 01 июля 2010
года и возмещении морального вреда в сумме 100 000 тенге.
Решением специализированного межрайонного экономического суда Атырауской области от 15 декабря 2010 года в удовлетворении заявления отказано.
Постановлением апелляционной судебной коллегии Атырауского областного суда от 28 февраля 2011 года решение суда изменено: отменено в части отказа
в отмене уведомления налогового управления и в этой части принято новое
решение, признаны незаконными действия Налогового комитета по направлению уведомления № 07000006212 от 01 июля 2010 года.
В ходатайстве ГУ «Налоговое управление по городу Атырау» просило отменить постановление апелляционной судебной коллегии и оставить без изменения
решения суда первой инстанции.
Надзорная судебная коллегия Верховного Суда постановление апелляционной судебной коллегии Атырауского областного суда по данному делу изменила,
в части отмены решения специализированного межрайонного экономического
суда Атырауской области отменила и решение специализированного межрайонного экономического суда оставила без изменения ввиду следующего.
Из материалов дела следует, что налоговым органом 01 июля 2010 года в
адрес ТОО «Н» выставлено уведомление № 07000006212 об устранении нарушений, выявленных по результатам камерального контроля.
Указанным уведомлением налогоплательщику предписано произвести корректировку корпоративного подоходного налога за 2006 год в связи с вступившим в законную силу приговором Атырауского городского суда от 12 марта 2010
года о признании ТОО «М» лжепредприятием.
Суд первой инстанции пришел к выводу о законности уведомления на том
основании, что представленные товариществом счет-фактуры и расходные накладные не могут быть признаны достоверными, поскольку приговором суда
установлено, что ТОО «М» заключало фиктивные сделки на поставку товарноматериальных ценностей и оказание услуг.
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
19

20. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Апелляционная судебная коллегия, отменяя в этой части решение суда, и,
принимая новое решение об отмене уведомления указало, что ТОО «Н» не признано приговором суда контрагентом по фиктивным сделкам лжепредприятия.
Между тем, из приговора суда видно, что ТОО «М» с 26 февраля 2006 года
без намерения осуществлять предпринимательскую деятельность, с целью незаконного освобождения от налогов и извлечения имущественной выгоды заключало фиктивные сделки на выполнение услуг и поставку товарно-материальных
ценностей. При этом предоставляло им все необходимые финансовые и бухгалтерские документы, на основании которых контрагенты данного лжепредприятия перечисляли денежные средства на его расчетные счета, тем самым, увеличивая затратную часть совокупного годового дохода этих предприятий и освобождая их от уплаты налогов. Перечисленные от этих предприятий денежные средства снимались с расчетного счета и возвращались контрагентам за определенное
вознаграждение.
Действительно, в приговоре суда в качестве контрагента ТОО «Н» не указано. Однако факт договорных отношений с лжепредприятием в 2006 году сторонами не оспаривается и при этом бесспорно установлено, что ТОО «М» заключало только фиктивные сделки.
Судами первой и апелляционной инстанций грубо нарушены нормы
материального и процессуального права, выводы, изложенные
в судебных актах указанных судебных инстанций, не соответствуют
фактическим обстоятельствам дела
(извлечение)
постановление 3гп-735-11
ТОО «К» обратилось в суд с иском к ГУ «Управление» о признании незаконным и отмене решения конкурсной комиссии от 07 апреля 2011 года, приложения №1 к протоколу №10А о допуске к участию на конкурс «Строительство объектов водоснабжения и теплоснабжения Сарыагашского района, городов
Шымкент и Кентау» (далее-конкурс) в части установления в размере 12,5% влияния на условную цену конкурсной заявки потенциального поставщика ТОО
«К», о возложении обязанности на конкурсную комиссию ГУ «Управления»
20
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

21. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
произвести перерасчет процентного влияния на условную цену конкурсной заявки ТОО «К», увеличив его до 25%.
Решением специализированного межрайонного экономического суда
Южно-Казахстанской области от 29 апреля 2011 года исковые требования истца
удовлетворены частично. Постановлено признать незаконным и отменить решение конкурсной комиссии ГУ «Управления» от 07 апреля 2011 года, приложение
№1 к протоколу №10 А., о допуске к участию на конкурс в части установления
в размере 12,5% влияния на условную цену конкурсной заявки потенциального
поставщика ТОО «К», обязать конкурсную комиссию ГУ «Управления» произвести перерасчет процентного влияния на условную цену конкурсной заявки
ТОО «К», увеличив его до 18%. В удовлетворении остальной части иска о применении конкурсной комиссией скидки с условной цены в размере 2% за предоставление минимальной стоимости эксплуатационных расходов, технического
обслуживания и ремонту и применения скидки в размере 5% за предоставление
более квалифицированных работников отказано.
Постановлением апелляционной судебной коллегии Южно-Казахстанского
областного суда от 14 июня 2011 года решение суда оставлено без изменения.
Дело в кассационном порядке не рассматривалось.
В ходатайстве ГУ «Управление» просило отменить обжалуемые судебные
акты и вынести новое решение об отказе в иске Товарищества, ссылаясь на допущенные судами существенные нарушения норм материального и процессуального права.
Как видно из материалов дела, ГУ «Управлением» проведен конкурс по государственным закупкам по 13 лотам. Конкурсная документация по государственным закупкам работ была утверждена заказчиками. 07 апреля 2011 года был
подписан протокол №10А о допуске конкурсных заявок потенциальных поставщиков к участию в конкурсе. Приложением №1 к протоколу допуска №10А установлен расчет процентных влияний на условную цену конкурсных заявок потенциальных поставщиков, где Товариществу было установлено процентное влияние
на условную цену в размере 12,5 %.
Конкурсной комиссией признаны опыт работы только по строительству
магистрального водопровода Иргиз-Тельман-Коминтерн, осуществлявшегося в
2007 - 2009 году, то есть за три года, не учитывая опыт работы по восстановлению
гидротехнических сооружений в 2010 году, а также по строительству корпуса
пристройки для установки «Террагам» радиологического отделения при областном онкологическом диспансере в 2010 году.
Также, из-за непредставления сведений фонда оплаты труда физических лиц,
нанимаемых Товариществом для исполнения договора о государственных закупках, необходимого для расчета казахстанского содержания, конкурсная комиссия
не применила условную скиду в размере 5%.
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
21

22. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Суды первой и апелляционной инстанций, частично удовлетворяя исковые
требования ТОО «К», свое решение мотивировали тем, что конкурсная комиссия в нарушение подпункта 2 пункта 3.7 Конкурсной документации, пункта 95
«Правил осуществление государственных закупок», необоснованно не применила к Товариществу скидку по критерию опыта работы в размере 0,5%, по критерию казахстанского содержания товара в размере 5%.
Данные выводы судов первой и апелляционной инстанций являются необоснованными, противоречат нормам гражданского законодательства и не соответствуют обстоятельствам дела.
В подпункте 2 пункта 37 Конкурсной документации предусмотрено, что в
случае непредставления потенциальным поставщиком документов, подтверждающих критерии, либо предоставления документов, не позволяющих определить
процентное значение критериев из-за неполной и/или неверно предоставленной
информации, влияющих на конкурсное ценовое предложение, конкурсная комиссия не применяет к такому потенциальному поставщику условное уменьшение конкурсного ценового предложения.
Конкурсная комиссия в соответствии с вышеуказанными Правилами и согласно сведений о квалификации Товарищества (приложение № 6) уменьшила
цену конкурсной заявки на половину процента (0,5%) за каждый год наличия у
потенциального поставщика опыта работы на рынке закупаемых товаров, работ
услуг, начиная с одного года, что составило 1,5 %.
Согласно пункту 5 статьи 26 Закона Республики Казахстан «О государственных закупках», конкурсная комиссия оценивает неотклоненные конкурсные
ценовые предложения посредством применения к ним соответствующего относительного значения критериев, указанных в протоколе о допуске к участию в
конкурсе, и рассчитывает условную цену каждого участника конкурса.
С учетом требований статьи 9 ГК, суд вправе при наличии предусмотренных
законодательством оснований лишь признать решение конкурсной комиссии законным, либо незаконным, поэтому суд не должен был рассмотреть требования
о возложении обязанностей на организатора конкурса произвести перерасчет
условной цены, что входит в исключительную компетенцию конкурсной комиссии.
Суд пришел к неверному выводу, что при подсчете опыта работы из представленных актов выполненных ими работ, принятых заказчиком строительства
по строительству пристройки к радиологическому отделению областного
онкологического диспансера, была осуществлена прокладка трубопроводов
водоснабжения в июне 2010 года, а также укладка трубопроводов, труб напорных, гидравлические испытания трубопроводов, устройство канализационных
колодцев в декабре 2010 года, то есть наличие опыта работы у Товарищества в
сфере строительства объектов водоснабжения 4 года, то есть с 2007 года по 2010
год включительно.
22
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

23. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Тем самым обязал конкурсную комиссию уменьшить условную цену на 2 %,
тогда как в соответствии с пунктом 37 Конкурсной документации комиссия уже
уменьшила цену конкурсной заявки на 1,5 %.
Кроме того, в заявке Товарищества на участие в конкурсе не содержался сведений фонда оплаты труда физических лиц, нанимаемых потенциальным поставщиком для исполнения договора о государственных закупках (в тенге), необходимого для расчета казахстанского содержания.
Согласно требованиям статьи 102-1 Постановления Правительства Республики Казахстан №1301 «Об утверждении Правил осуществления государственных закупок» при рассмотрении наличия казахстанского содержания конкурсная комиссия уменьшает условную цену конкурсной заявки на одну десятую (0,1)
процента за каждый процент казахстанского содержания, наличие казахстанского содержания в товаре должно подтверждаться сертификатом происхождения
товара формы СТ-К2.
Материалами дела установлено и сторонами не оспаривается, что Товариществом в конкурсной заявке не предоставлен сертификат происхождения товара формы СТ-К2, поэтому конкурсной комиссией обоснованно не применено к
Товариществу условное уменьшение условной скидки за казахстанское содержание, что согласуется с вышеуказанными нормами Правил осуществления государственных закупок.
Изложенное свидетельствует, что при рассмотрении данного дела судами
первой и апелляционной инстанций грубо нарушены нормы материального и
процессуального права, выводы, изложенные в судебных актах указанных судебных инстанций, не соответствуют фактическим обстоятельствам дела.
Указанные нарушения являются существенными, в связи с чем, надзорная
судебная коллегия Верховного Суда изменила вынесенные по делу судебные акты,
отменила их в части удовлетворения заявления Товарищества о признании незаконным и отмене решения конкурсной комиссии ГУ «Управления» от 07 апреля
2011 года, приложения №1 к протоколу №10А о допуске к участию на вышеуказанный конкурс в части установления в размере 12,5% влияния на условную цену
конкурсной заявки потенциального поставщика Товарищества, о возложении
обязанности на конкурсную комиссию Управления произвести перерасчет процентного влияния на условную цену конкурсной заявки Товарищества, увеличив
его до 18%, с принятием нового решения в указанной части об отказе в удовлетворении заявления.
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
23

24. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Основанием для отмены состоявшегося по делу судебного решения
является ненадлежащее извещение сторон о времени и месте
судебного заседания
(извлечение)
постановление 3гп-739-11
Ш., Н. обратились в суд с иском к Т., К., С. о возмещении материального
ущерба, причиненного незаконной продажей дачного участка, мотивировав тем,
что в 1989 году Ш. был выделен земельный участок площадью 0,06 га в садоводческом товариществе «И». В 1991 году на участке хозяевами Ш. и Н. началось
строительство. В 2005 году истцы вынуждены были приостановить строительство, поскольку дачи по всему товариществу стали разворовываться. В дальнейшем
с 2005 по 2007 год Ш. не пользовался дачным участком, по состоянию здоровья.
Приехав на дачу в 2007 году, Ш. узнал, что она продана председателем и создано другое общество. В государственном учреждении по земельным отношениям
Илийского района ему стало известно, что его участок значится за Т., поэтому
просил суд взыскать с Т. и с бывшего председателя товарищества К. стоимость
произведенных затрат по возведению дачного домика и времянки, в размере 475
000 тенге.
Решением Илийского районного суда Алматинской области от 13 августа
2010 года иск удовлетворен частично. Взыскано с Т. в пользу Н. 473 747 тенге.
В апелляционном и кассационном порядке дело не рассматривалось.
В ходатайстве ответчик Т., не соглашаясь с решением суда по данному делу,
просил его отменить, ссылаясь на нарушения норм материального и процессуального законов.
Надзорная судебная коллегия Верховного Суда решение Илийского районного суда Алматинской области отменила и дело направила в суд первой инстанции на новое рассмотрение по следующим основаниям.
Удовлетворяя иск Ш., Н., суд сослался на пункты 7 и 8 типового устава садоводческого товарищества, действовавшего на момент возникновения правоотношения. Согласно Уставу товарищества лицам, выбывшим из членов товарищества
по собственному желанию или лишенным права пользования садовыми участками, произведенные затраты возмещаются новыми пользователями этих участков, в
размерах, определяемых исполкомами городских и поселковых Советов депутатов трудящихся по согласованию с профсоюзными комитетами соответствующих
предприятий и организаций. Выбывшим из членов товарищества лицам возвращаются следующие затраты: целевые взносы, внесенные на строительство производственных помещений, сооружений по водоснабжению, электрификации,
24
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
12/2011

25. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
устройство дороги, изгороди, а также стоимости насаждений и построек находящихся на участке.
Основываясь на данных положениях типового Устава, суд пришел к выводу,
что стоимость строительных материалов, затраченных прежними обладателями
спорного дачного участка на незавершенные строительством объекты, подлежит
возмещению следующим правообладателем этого участка Т.
Данные выводы суда сделаны без надлежащего исследования всех представленных сторонами доказательств.
Так, в суде установлено, что спорный земельный участок в ПК СТ «И» зарегистрирован за Т., ему выдан государственный акт на право частной собственности на земельный участок от 13 ноября 2006 года.
По нотариально удостоверенному договору купли-продажи от 10 сентября
2009 года данный участок Т. продан П. за 60 000 тенге.
В суде Т. и другие свидетели пояснили, что спорный участок брошен хозяевами в 1998 году, они не интересовались судьбой участка, не ухаживали за ним,
строения на нем разворованы, оставались фундамент и полуразрушенные стены.
Хозяева Ш. не платили членских взносов, в списках общества не состоят с 2001
года.
Ответчик К. в суде заявил, что в марте 2001 года акиматом Илийского района в адрес ПК СТ «И» направлено уведомление об оформлении учредительных
документов на общество и оформлении прав на земельные участки. Акиматом
общество было предупреждено, в случае не оформления документов его деятельность будет прекращена, а участки изъяты. В апреле была создана инициативная
группа по восстановлению садоводческого товарищества, составлен список членов общества, которые не бросили свои участки, собраны деньги на оформление документов, а также погашение задолженности, кроме того, также принято
решение о привлечении новых членов общества для распределения между ними
брошенных земельных участков.
Т., являвшимся членом садоводческого товарищества, был предложен спорный участок. С этого времени он оплачивал членские взносы, а позже на участок
были оформлены правоустанавливающие документы. Сам Т. на участке строений
не возводил.
Данные доводы ответчиков в суде не исследованы. Не исследованным остался вопрос, кто является собственником дачного участка. Суд лишь принял во внимание то обстоятельство, что в момент возникновения прав на участок Т. на нем
находились строения. То есть вынес решение, приняв за основу не проверенные
в судебном заседании утверждения истца.
Кроме того, самостоятельным основанием для отмены состоявшегося по
делу судебного решения является ненадлежащее извещение сторон о времени и
месте судебного заседания.
4-1550
12/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
25