2. Химиялық экология
Химиялық экология-химиялық заттардың қоршаған
ортаға тікелей және жанама әсерінің салдарын және
олардың теріс әсерін азайту жолдарын зерттейтін
экология бөлімі.
3. Бұл терминнің басқа да мағыналары бар: ағылшын
әдебиетінде химиялық экология деп экожүйедегі
түрлердің (en:Chemical ecology) арасындағы химиялық
өзара әрекеттесуді зерттеу түсінеді. Химик Э. Г. Раков
химиялық экологияны кеңірек түсінуді ұсынады, оның
ішінде экожүйедегі барлық химиялық процестерді, соның
ішінде заттардың айналымын зерттеуді ұсынады
4.
5. Химиялық ластану
Химиялық ластану — қоршаған ортаның табиғи химиялық
қасиеттерінің қарастырылып отырған уақыт кезеңі үшін қайсыбір
заттектердің көпжылдық орташа ауытқуларынан асып түсетіндей
болып өзгеруі немесе қоршаған ортаға әдетте онда болмайтын
заттектердің түсуі немесе нормадан артық шамада түсуі.
6.
7. Химиялық ластану түрлері
атмосфераның химиялық ластануы
әлемдік мұхиттың химиялық ластануы
топырақтың химиялық ластануы
8. Атмосфераның ластануы
Ластанудың үш негізгі көзі бар:
өнеркәсіп,
тұрмыстық қазандықтар,
көлігі.
Ластану көздері:
жылу электр станциялары,
металлургиялық кәсіпорындар,
химиялық және цемент зауыттары.
Ластаушы заттар:
Әдетте атмосфералық ластағыштар 2 түрге бөлінеді:
бастапқы-тікелей атмосфераға түсетін
екіншілік — соңғылардың айналуының нәтижесі болып табылатын
(ластаушылар мен атмосфера компоненттерінің арасындағы
химиялық, фотохимиялық, физика-химиялық реакциялар
нәтижесінде).
9. Негізгі ластаушы заттар болып табылады:
Көміртегі оксиді (CO,CO2, жылына 1250 млн. т.). Бұл
қосылыс атмосфераның құрамдас бөліктерімен белсенді
әрекет етеді және планетадағы температураның
жоғарылауына және парникті әсердің пайда болуына
ықпал етеді.
Күкірт оксиді( SO2, SO3жылына 170 млн. т.
дейін).Күкіртті ангидрид (жыл сайын ондаған миллион
тонна күкіртті ангидрид шығарылады). Көздер түрлі-
түсті және қара металлургияның пирометаллургиялық
кәсіпорындары, сондай-ақ ЖЭС болып табылады. Ол
топырақты қышқылдайды, адамның тыныс алу
жолдарының ауруларын күшейтеді.
Күкірт сутегі H2S және күкіртті көміртегі CS2.
Шығарындылардың негізгі көздері жасанды талшық,
қант, мұнай өңдеу және мұнай кәсіпшілігі кәсіпорындары
болып табылады.
10. Азот оксидтері (NOx жылына 20 млн. т.).
Шығарындының негізгі көздері азот
тыңайтқыштарын, азот қышқылын және
нитраттарды, анилин бояғыштарын,
нитроқұрылымдарды, вискозды Жібек, целлулоид
өндіретін кәсіпорындар болып табылады.
Фтор қосылыстары (CaF2, ClF3, ClF5, LiF, MgF2).
Ластану көздері алюминий, эмаль, Шыны, керамика,
Болат, фосфор тыңайтқыштарын өндіретін
кәсіпорындар болып табылады. Улы әсері бар.
Хлордың қосылыстары. Дереккөздер: тұз
қышқылын, хлорлы пестицидтер, органикалық
бояғыштар, гидролиз спирті, хлорлы әк, сода
өндіретін химиялық кәсіпорындар.
11. Акарицидтер-кенелермен күресуге арналған пестицидтер тобы;
Бактерицидтер-өсімдіктер ауруларын қоздырушы бактерияларды жоюға бағытталған
пестицидтер тобы;
Биопестицидтер-Биологиялық пестицидтер;
Өсімдіктерді арамшөптермен күресте пайдаланылатын гербицидтер — пестицидтер;
Десиканттар-егін жинау жұмыстарының алдында өсімдіктердің кебуін тудыратын
заттар;
Дефолианттар-өсімдіктер жапырақтарының түсуін тудыратын заттар;
Инсектицидтер-зиянкестер-жәндіктерді жоюға бағытталған пестицидтердің ең ірі
топтарының бірі;
Ауыл шаруашылығына зиян келтіретін жануарларға қарсы күресте пайдаланылатын
зооцидтер — пестицидтер;
Моллюскоцидтер-моллюскалармен күреске бағытталған пестицидтер тобы;
Нематоциттер-дөңгелек құрттарды жоюға бағытталған пестицидтер (нематод);
Өсімдіктердің өсуін реттегіштер-өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ететін заттар;
Дәндер мен тұқымдарды улағыштар-себу алдындағы өңдеу үшін пайдаланылатын
заттар;
Родентицидтер-кеміргіштерді жою үшін пайдаланылатын пестицидтер зооцидтерге
жатады;
Фумиганттар-зиянкестермен және ауру қоздырғыштарымен күресу үшін, сондай-ақ
өсімдіктерді қорғау үшін газ тәрізді күйде пайдаланылатын заттар;
Фунгицидтер-өсімдіктердің саңырауқұлақ ауруларымен күресуге бағытталған
пестицидтер тобы;
Хемостерилизатор — заттар туғызатын стерилдеуді жәндіктер.
12. Әлемдік мұхиттың ластануы
Химиялық ластану-Органикалық емес және органикалық
табиғат құрамындағы зиянды қоспалардың көбеюі
есебінен судың табиғи химиялық қасиеттерінің өзгеруі.
13. Топырақтың ластануы
Ластанудың негізгі түрлері
Топырақтың қышқыл түзетін қосындылармен ластануы
Топырақтың ауыр металдармен ластануы
Тыңайтқыштарды қолдану
Топырақтың пестицидтермен ластануы
Мұнаймен және мұнай өнімдерімен ластану
