5 Forum Metropolitalne

1. Samorządowa
jednostka
organizacyjna
wyzwania wieloszczeblowego zarządzania
w rozwoju obszarów metropolitalnych
województwa dolnośląskiego
Maciej Borsa
INSTYTUT ROZWOJU TERYTORIALNEGO

2. przesłanie:
konieczność szerszej interpretacji rzeczywistości
2
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

3. hipoteza:
różnorodność i rozbieżności granic
różne zjawiska i procesy „dzieją się”
w swych indywidualnych granicach;
zarządzanie rozwojem odbywa się
w granicach administracyjnych;
granice te nie zawsze się pokrywają (rzadko się pokrywają);
należy poszukiwać sposobów zarządzania
odpowiadających zasięgom problemów.
3
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

4. przykład:
kwestia prawidłowej interpretacji problemu
miasta się kurczą;
gminy wokół miast rosną;
czy naprawdę miasta się kurczą?
punkt widzenia miasta – dekoncentracja,
punkt widzenia regionu – koncentracja,
interpretacja – „rozproszona koncentracja”
4
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

5. temat:
wspólne prace nad PZPWD i SRWD w IRT
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego
Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego
Instytut Rozwoju Terytorialnego (Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne)
„terytorializacja”:
wydzielanie granic zjawisk i procesów;
uwzględnianie ich w proponowanych politykach;
tworzenie struktur mogących realizować te polityki
(bez zmiany Konstytucji).
5
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

6. „obszary integracji”
nieustabilizowana,
zmienna terminologia
®
Obszary Funkcjonalne
6
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

7. „obszary interwencji”
7
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

8. „obszary interwencji”
8
Wrocławski Obszar Metropolitalny (WrOM) – miasto
Wrocław wraz z obszarem otaczającym stolicę regionu.
Szczególnie silne codzienne migracje wahadłowe
mieszkańców. Silne procesy suburbanizacji
mieszkaniowej, a tak e suburbanizacji ekonomicznej.
Silne przekształcenia środowiska na skutek działalności
przemysłowej i zagro enia przekroczeń norm emisji
zanieczyszczeń. Obszar nara ony na zagro enia
powodziowe powodujące znaczne straty dla gospodarki
regionu - wynikające z gęstej sieci rzecznej. Odra i jej
dopływy to wa ne korytarze ekologiczne, chronione
tak e w ramach sieci NATURA 2000, co determinuje
prowadzenie określonych działań w dolinach rzecznych.
WrOM jest obszarem o du ym potencjale
intelektualnym i naukowo-badawczym. Szeroki
wachlarz bran oraz koncentracja wy szych uczelni
implikują rozwijające się powiązania wewnętrzne i
ponadregionalne.
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

9. „obszary interwencji”
Legnicko-Głogowski Okręg Przemysłowy
– obszar gospodarczy, którego siła ekonomiczna oparta
jest na zasobach rudy miedzi i jej przetwórstwie.
Obszar monokulturowy, o postępującym du ym stopniu
urbanizacji i przekształceń środowiska. Szczególnej
uwagi wymaga rozwinięcie nowych kompetencji tego
subregionu w kontekście ograniczoności zasobów
miedzi. Obszar występowania złó węgla brunatnego,
wymaga kierunkowych decyzji państwa.
9
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

10. „obszary interwencji”
Ziemia Kłodzka
– obszar obejmujący między innymi gminy wchodzące
w skład Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej
i Ząbkowice Śląskie, otoczony barierą orograficzną
odznacza się wysoką atrakcyjnością przyrodniczo –
krajobrazową i turystyczną, lecz niskim stopniem
dostępności transportowej i miejscami zagro onymi
wykluczeniem społecznym. Jest to obszar koniecznych
interwencji inwestycji w infrastrukturę transportową i
elektroenergetyczną, a tak e w rozwinięcie usług
uzdrowiskowych z poszanowaniem zasad ochrony
środowiska. Obszar problemów wynikających z
zagro enia powodziowego.
10
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

11. „obszary interwencji”
Ziemia Dzier oniowska
– obszar będący enklawą rozproszonego,
policentrycznego osadnictwa z dominującymi
ośrodkami miejskimi (Dzier oniów, Bielawa, Pieszyce,
Łagiewniki, Niemcza, Piława Górna), wśród terenów
atrakcyjnych przyrodniczo, o silnych tradycjach i du ym
potencjale przemysłowym. Obecnie charakteryzuje się
wysokim bezrobociem, wynikającym z upadku
istniejących tu kiedyś du ych firm bran y tekstylno włókienniczej i elektrotechnicznej.
Jednocześnie wysoka aktywność władz
samorządowych i ich wzajemna współpraca
stwarzają warunki dla poprawy sytuacji i trwałego
rozwoju.
11
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

12. „obszary interwencji”
Aglomeracja Wałbrzyska
– obszar, który po likwidacji przemysłu wydobywczego
węgla kamiennego stracił swoją ekonomiczną pozycję.
Problemy spotęgowane zostały trudnościami
dostosowania się społeczeństwa do nagłych zmian
strukturalnych w gospodarce. Obecnie obszar objęty
jest modelowym porozumieniem samorządów
lokalnych, wspólnie budujących strategię rozwoju
aglomeracji wałbrzyskiej jako obszaru funkcjonalnego,
wykorzystującego własne zasoby, w tym tak e walory
przyrodnicze i turystyczne.
Wymaga wielu skoordynowanych działań skierowanych
na przełamanie stagnacji społecznej i gospodarczej.
Jednym z nich jest poprawa dostępności transportowej
do stolicy regionu oraz sieci autostrad i dróg szybkiego
ruchu.
12
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

13. „obszary interwencji”
Aglomeracja Jeleniogórska
– obszar, bazujący na bogatych tradycjach
subregionu, łączy aspiracje centrum turystycznego
i wypoczynkowego oraz aglomeracji skupiającej
nowoczesną gospodarkę. Wymaga zdecydowanych
działań związanych z poprawą dostępności
transportowej i powiązań nie tylko wewnątrzregionalnych, ale tak e ponadregionalnych
w kierunku Pragi i Berlina.
Uwagi wymaga tak e sfera społeczna zagro ona
marginalizacją oraz problemy związane z zagro eniem
powodziowym.
13
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

14. „obszary interwencji”
Worek Turoszowski
– obszar o silnych przekształceniach
środowiskowych spowodowanych
eksploatacją węgla brunatnego. Jego
transgraniczny charakter predestynuje go do
rozwoju funkcji gospodarczych bazujących na
kooperacji polsko-czesko-niemieckiej.
Występują tu istotne zagrożenia
środowiskowe, w tym okresowa degradacja
powierzchni ziemi i niebezpieczeństwo
powodzi.
14
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

15. „obszary interwencji”
Kraina Baryczy i Wzgórz Trzebnickich
– obejmuje północne tereny województwa,
związane z doliną Baryczy i Stawami Milickimi,
posiadające unikatowe w skali kraju i Europy,
cenne dla ptaków obszary wodno-błotne, oraz
historyczne obiekty hydrotechniczne związane
z gospodarką rybacką. Obszar posiada
potencjale zaplecze dla turystyki kwalifikowanej i wyjątkowe warunki dla rozwijania
ekologicznej gospodarki rolnej i rybnej.
Ze względu na duże rozproszenie zabudowy
wymaga wzmocnienia inwestycjami teleinformatycznymi oraz poprawy mobilności
mieszkańców. Szczególnej uwagi wymaga
silniejsze zintegrowanie infrastrukturalne tego
obszaru, zwłaszcza Ziemi Górowskiej, z resztą
regionu przy współpracy z woj. wielkopolskim.
15
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

16. „obszary interwencji”
Obszar transgraniczny
– obejmuje tereny leżące wzdłuż zachodniej
i południowej granicy Dolnego Śląska,
wyróżnione ze względu na rozwijające się
społeczne i gospodarcze związki polskoniemieckie i polsko-czeskie. Obszar
zagrożony jest peryferyzacją ze strony polityki
kraju, w kontekście geopolitycznym
znajdujący się w ścisłym centrum Europy
Środkowej. Ze względu na uwarunkowania
przyrodnicze i kulturowe (Sudety i Łużyce)
stanowi jeden z najciekawszych
wyróżników tożsamości dolnośląskiej..
16
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

17. „obszary interwencji”
17
Autostrada Nowej Gospodarki
– obszar o docelowo najwy szej w regionie
dostępności transportowej. Osadzony na istniejących
i projektowanych ciągach autostrad i dróg szybkiego
ruchu oraz integrujący transport kolejowy i wodny.
Jest terenem o najwy szej atrakcyjności lokalizacji
produkcji na Dolnym Śląsku. Wymaga wzmocnienia
i wprowadzenia najwy szych standardów technologicznych w dziedzinie teleinformatycznej oraz
szczególnie aktywnej obsługi prawnej i planistycznej,
sprzyjającej powstawaniu i ukorzenianiu podmiotów
gospodarczych, szczególnie tych o rodowodzie
dolnośląskim. Obszar ten swym zasięgiem obejmuje
równie miasta, będące niegdyś fundamentem
gospodarczej prosperity tego regionu, które dziś
wymagają rewitalizacji i nowych miejsc pracy. Do tych
ośrodków adresowana jest polityka przyciągania
inwestorów, ich zakorzeniania i tworzenia trwałych miejsc
pracy powiązanych z nowoczesną gospodarką. Obszar
ten mo e stać się kołem zamachowym całego regionu,
pod warunkiem racjonalnych decyzji lokalizacyjnych i
inwestycyjnych.
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

18. „obszary interwencji”
Obszar rolniczy
– obejmuje głównie Nizinę Śląską i Przedgórze
Sudeckie i charakteryzuje się najlepszymi
w kraju warunkami dla produkcji rolnej, tzn.
najwyższym wskaźnikiem waloryzacji rolniczej
przestrzeni produkcyjnej. Teren ten wymaga
szczególnej ochrony i wsparcia ze względu
na najwyższą jakość gleb oraz wykorzystania
tego wyjątkowego potencjału (m.in. najdłuższy
okres wegetacyjny w kraju) poprzez
aktywizację przemysłu przetwórstwa rolnospożywczego w celu pełnego wykorzystania
naturalnych predyspozycji. Z prospektywnego
punktu widzenia należy ukierunkować rozwój
produkcji żywności na kooperację przemysłu
spożywczego z partnerami zagranicznymi.
18
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

19. „obszary interwencji”
19
Dolina Odry
– obszar pradoliny Odry i częściowo dolin jej dopływów,
wymagający szczególnej uwagi ze względu na stałe
zagro enie powodziowe i potrzebę realizacji „Programu
dla Odry 2006”. Jest tak e obszarem o znaczących
walorach przyrodniczych pozwalających na
uruchomienie programów turystycznego wykorzystania
rzeki i przyległych do niej terenów, zgodnie z modelem
zrównowa onej turystyki. Szczególnej uwagi wymaga
równie jego potencjał gospodarczy i transportowy,
którego wykorzystanie uniemo liwiają silnie
zró nicowane przepływy wód. Powstająca infrastruktura
rzeczna powinna zapewniać ochronę przed
ekstremalnymi przepływami wód, rozwijać transport
rzeczny, zwiększać udział energii ze źródeł odnawialnych
oraz dbać o rozwój turystyki wodnej. Przyszłość i rola
Odry wymagają kierunkowych, jednoznacznych decyzji
państwa i uzgodnień zarówno z partnerami z Czech i
Niemiec, jak równie współpracy z innymi
nadodrzańskimi województwami, w szczególności w
ramach inicjatywy Polska Zachodnia.
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

20. „obszary interwencji”
20
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

21. idea:
skuteczniejsze zarządzanie rozwojem
adresowanie polityk
„kopertowanie” środków 2014-2020
stymulowanie współpracy
(pomoc w projektach pilotażowych)
21
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

22. zróżnicowanie
celów
rozwoju
22
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

23. struktura podmiotowa wdrażania
23
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

24. „obszary integracji”
terytorializacja
wg strategii rozwoju
województwa
dolnośląskiego
24
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

25. obszary integracji
faktyczna
współpraca
i porozumienia
ponadlokalne
25
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

26. doświadczenie:
duży potencjał i wzrastające zainteresowanie
znaczący wzrost zainteresowania w ciągu półrocza (ZIT);
częściowo uzasadniony brak zaufania;
skłonność do centralizacji (wiele twarzy subsydiarności)
słabość instrumentacji 2014-2020 (RPO)
26
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

27. przykład:
Legnicko-Głogowski
Okręg Przemysłowy
obszar interwencji
monokultura
gospodarcza
koniunktura
w perspektywie
średniookresowej
konieczność zmiany profilu
potrzeba dywersyfikacji
27
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

28. zintegrowany system powiązań
w LGObszarzeFunkcjonalnym
Obszar:
45 gmin z 8 powiatów
Partnerzy:
Miasto Legnica
Gmina Legnickie Pole
Miasto Głogów
Gmina Głogów
Gmina Kotla
Gmina Żukowice
Gmina Jerzmanowa
Powiat Bolesławiecki
28
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

29. zintegrowany system powiązań
w LGObszarzeFunkcjonalnym
Obszar:
delimitacja wstępna
36 gmin (11 miast)
29
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

30. zintegrowany system powiązań
w LGObszarzeFunkcjonalnym
Projekt 08-2013
03-2015:
Badanie powiązań
funkcjonalno-przestrzennych
LGOF
Opracowanie wytycznych
rozwoju zintegrowanego
systemu transportu
w LGOF
Projekty pilotażowe
Zarządzanie projektem,
promocja i upowszechnienie
wyników
30
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

31. zapewnienie rzetelnej i kompleksowej wiedzy o regionie
i o procesach jego rozwoju, poprzez badania własne
oraz koordynację sieci innych ośrodków badawczych;
utrzymywanie i rozwijanie trwałej współpracy (partnerstwa)
pomiędzy różnymi podmiotami, zwłaszcza samorządami lokalnymi,
w zakresie rozwoju terytorialnego;
stymulowanie inicjatyw na rzecz rozwoju województwa,
opartych na zasadach przyjętych przez władze samorządowe
województwa i propagowanych przez Instytut.
31
Maciej Borsa: wyzwania wieloszczeblowego zarządzania w rozwoju obszarów metropolitalnych - Wrocław 4 października 2013
www.irt.wroc.pl

32. Samorządowa
jednostka
organizacyjna
dziękuję za uwagę !
wyzwania wieloszczeblowego zarządzania
w rozwoju obszarów metropolitalnych
województwa dolnośląskiego
Maciej Borsa
INSTYTUT ROZWOJU TERYTORIALNEGO