SlideShare a Scribd company logo

05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit

•
•
RregullatIslame
RregullatIslame

05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit

Education
1 of 41
Download to read offline
Editorial MËSIMET E RAMAZANIT TË BEKUAR .........................................2 SELEFËT DHE LEXIMI I KUR’ANIT NË RAMAZAN ........................3 Redaksia RAMAZANI DHE SADAKAJA ...................................................... 9 Xheladin Leka NATA E KADRIT ........................................................................ 12 Unejs Murati DISPOZITA RRETH NATËS SË KADRIT ........................................ 16 Adem Avdiu ITIKAFI ...................................................................................... 18 Fidan Xhelili SADAKAJA E FITRIT (VITRAT) .................................................... 22 Lirim Sadiku NAMAZI I BAJRAMIT ................................................................ 25 Unejs Murati DISPOZITAT E AGJËRIMIT (II) .................................................... 30 Ylli Rama AGJERIMI I GJASHTË DITËVE TË SHEVALIT ............................... 35 Zejd Haziri NË LAMTUMIRËN E RAMAZANIT ............................................. 36 PËRMBAJTJA Kryeredaktor: Zejd Haziri Anëtarët e revistës: Unejs Murati Fidan Xhelili Xheladin Leka Bashkëpunëtorët: Adem Avdiu Muhamed Abdullahi Sabahudin Selimi Bali Sadiku Redaktor gjuhėsor: Arian Koçi Redaktor Teknik: Avni G. Gashi Ballina/Dizajni: Avni G. Gashi Boton: Shtëpia botuese Atik Gjilan, Republika e Kosovës Tirazhi: 1000 Adresa: Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan Republika e Kosovës Tel: 044 988 400 e-mail: delirjedheedukim@gmail.com Ndihmo Revisten: Nr. i llog.: 1150-138922-0101-09 ProCredit Bank of Kosovo Swift Code: MBKORS22 Gjilan, Republika e Kosovës
S 'ka dyshim se çdo shkollë apo institut nxjerr gjenerata të njëpasnjëshme dhe sigurisht se ajo që këto gjenerata kanë mësuar nëpër ato shkolla ndikon në jetën e tyre, në sjelljet dhe moralin e tyre, vetëm nëse ndodh që në mësimin e tyre të ketë pasur ndonjë defekt. Edhe Ramazani është një shkollë e madhe, në të cilën janë shkolluar gjenerata të ndry- shme qëkurse Allahu i Madhërishëm ka ur- dhëruar që ky muaj të agjërohet e deri më sot, madje do të nxjerrë akoma deri në Ditën e Gjykimit, me lejen e Allahut, edhe pse ekziston një dallim i dukshëm mes shkollës së Ramazanit dhe shkollave të tjera të kësaj dynjaje në aspekte të ndryshme, e posaçërisht në çështjet e bindjes, moralit dhe edukatës. Pa mëdyshje që njerëzit janë të ndryshëm në raport me këtë muaj, mirëpo esenca e kësaj çështjeje kthehet te vetë njerëzit e jo te Ra- mazani, sepse bazamentet e këtij muaji janë stabilë e të qëndrueshëm, nuk pranojnë luha- tshmëri sepse janë vendosur nga i madhi Ligjvënës, prandaj njerëzit janë ata të cilët shkojnë e vijnë, ndryshojnë dhe pësojnë, for- cohen dhe dobësohen dhe e tërë kjo në bazë të asaj se si muslimanët e kanë përvetësuar konceptin real të këtij muaji madhështor. Ra- mazani është një shkollë akademike dhe edukative, shkollë sakrifice dhe besimi, është shkolla në të cilën mësohet durimi dhe bi- ndja e plotë, me të cilat arrihet udhëheqja në fe. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ne zgjod- hëm prej tyre prijës, të cilët udhëzonin me urdhrat Tanë, për sa kohë që ishin të du- rueshëm dhe besonin bindshëm.” Sexhde: 24 Pra, kjo shkollë e Ramazanit paska mësime të shumta dhe ne prej tyre po veçojmë disa, të cilat janë të pashmangshme për agjëruesin e këtij muaji. 1 - Arritja e devotshmërisë: Një nga qëllimet kryesore të agjërimit të këtij muaji është ar- ritja e devotshmërisë si në zemrën e musli- manit edhe në gjymtyrët e tij. Për këtë Allahu i Lartësuar ka thënë: “O besimtarë! Agjërimi u është bërë obligim siç ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm.” Bekare: 183 2 - Lidhshmëria dhe afërsia mes robit dhe Krijuesit: Ne në këtë muaj forcojmë lidhjen me Allahun dhe shpirtit tonë i tregojmë më seriozisht mbikëqyrjen e Allahut si në fshe- htësi edhe në publik, duke e shtuar frikën prej Tij, përkushtimin dhe përuljen, nën- shtrimin strikt ndaj Tij dhe arritjen e kënaqë- sisë së Tij. Tërë këto elemente që aludojnë për afërsinë dhe lidhshmërinë tonë me Al- lahun arrihen me anë të shpeshtimit të na- mazeve dhe posaçërisht namazit të natës, duke shpeshtuar leximin e Kur’anit, duke u ndalur në meditimin e kuptimeve të tij, duke futur në praktikë ligjet dhe rregullat e tij, duke zbatuar agjërimin legjitim me të gjitha konceptet e tij, jo vetëm me abstenim nga ushqimi, pija dhe marrëdhëniet intime ligj- ore, por duke agjëruar edhe nga veset e këqija, si gënjeshtra, sharja, përgojimi, shpifja dhe turpet e tjera të gjuhës. Në këtë muaj e tregojmë afrimin tonë ndaj Allahut duke liruar dorën në dhënien e sadakasë të var- fërve, duke shtruar iftare për agjëruesit, duke e dhënë zekatin e obliguar në këtë muaj, sepse në këtë muaj veprat shpërblehen më shumë, pra, duke arritur kulmin e bujarisë dhe dorëdhënies, duke praktikuar kështu shëmbëlltyrën e Pejgamberit tonë fisnik e bujar, i cili në dorëdhënien e tij ishte më i sh- pejtë sesa era. Tregojmë devotshmërinë tonë MËSIMET E R AMAZANIT TË BEKUAR 2 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t
3 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t duke forcuar lidhjet me familjen dhe të afër- mit tanë, duke ua falur atyre padrejtësitë dhe gabimet ndaj nesh, nëse ekzistojnë, duke hapur zemrën e faljes për të gjithë, nëse dë- shirojmë faljen nga Allahu. Kjo lidhshmëri arrihet edhe më shumë me itikafin, i cili ndihmon që me tërë qenien tonë të bëhemi robër shumë të afërt me Allahun, sepse me të tregohet dorëzimi dhe përkushtimi mak- simal ndaj Allahut. Kjo bëhet edhe më e fuqishme kur bëjmë umren në këtë muaj, e cila e ka shpërblimin e haxhit, por edhe më tutje me adhurimet e tjera specifike të këtij muaji, sepse çdonjëra prej tyre na afron më shumë tek Allahu. 3 - Përmirëson moralin: Njeriu në agjërim ka elemente përngjasimi me engjëjt, sepse nuk ha, nuk pi, nuk bën marrëdhënie intime dhe në të njëjtën kohë largohet edhe prej fjalëve të fëlliqura, ofendimeve, gënjeshtrave etj. Këtë e vërteton edhe fakti se agjërimi është një mbrojtje, siç ka thënë edhe Pejgam- beri ynë alejhis-selam: “Agjërimi është mbro- jtje, kështu që nëse ndokush prej jush është duke agjëruar, mos ta fëlliqë gojën.” Sahabi i madh, Xhabir ibën Abdullahu, thotë: “Kur të agjërosh, le të agjërojnë edhe veshët e tu, sytë e tu, gjuha jote le të agjërojë nga gënjeshtra, mëkatet dhe lëre shqetësimin e fqinjit. Ditën kur je agjërueshëm le të vërehet te ti qetësimi dhe përulja si dhe dita kur nuk je agjërue- shëm të mos jetë e njëjtë si dita kur je agjëru- eshëm.” 4 - Agjërimi e kalit epshin dhe shpirtin e bes- imtarit, e gdhend atë, e bën më bujar, më fis- nik, më të përgatitur moralisht e shpirtërisht, pasi në braktisjen e shumë epsheve ka dobi të ndryshme, si thyerja e pasionit, sepse ba- rku i ngopur dhe marrëdhëniet me bashkë- shorten e shpijnë njeriun drejt më së keqes: neglizhencës, përtacisë e të tjerave. Braktisja e epsheve e bën zemrën të pastër për të men- duar dhe për të përmendur Allahun, kurse zhytja në epshe e bën zemrën të ngurtë dhe të verbër, pengesë mes robit dhe përmendjes së Allahut. Braktisja e epsheve të ndryshme ia bën të mundshme të pasurit që ta kuptojë varfërinë e të tjerëve, se si ata jo vetëm në Ra- mazan, por edhe në muajt e tjerë janë të privuar nga të mirat që gëzon ai. Kjo e mo- tivon atë që të jetë më dorëlirë dhe më bujar ndaj të varfërve. Pra, mësimet e këtij muaji janë të shumta, por ne po mjaftohemi me përmendjen e këtyre që lexuat, të nderuar lexues. I lumtur është ai që i ka kuptuar mësimet e këtij muaji dhe i ka përvetësuar praktikisht. Allahu është dhënësi i sukseseve! Kryeredaktori
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 4 F alënderimet qofshin për Allahun e Lartësuar, që ia zbriti Kur’anin Pe- jgamberit të Tij, dallues mes hallallit dhe haramit, të vërtetës dhe të kotës. E bëri atë udhërrëfyes për njerëzit në përgji- thësi dhe për të devotshmit në veçanti, i nxori me të njerëzit prej errësirave të kufrit, mëkateve dhe injorancës për në dritën e bes- imit, devotshmërisë dhe diturisë. Ai e zbriti Kur'anin si shërim për zemrat nga sëmundjet e epsheve dhe dyshimeve dhe përmes tij arrihet besimi i thellë, i lartë dhe i sinqertë. Allahu i Madhëruar e zb- riti Kur’anin përmes me- lekut Xhibril, i cili ia lexoi dhe ia mësoi atë Pejgamberit sal-lAlla- hu alejhi ve sel-lem dhe Pejgamberi ua le- xoi shokëve të vet dhe duke u përcjellë grup pas grupi arriti deri te ne. Një ditë prej ditësh, Pe- jgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem iu drejtua Ubej ibën Kabit duke i thënë: “Me të vërtetë Allahu më urd- hëroi mua që të ta recitoj ty Kur’anin.” (Trans- meton Buhariu dhe Muslimi) Nuk ka dyshim se leximi i Kur’anit është ibadet dhe se lexuesi i Kur’anit shpërblehet për çdo shkronjë që lexon me dhjetë sevape. Transmeton ibën Mes’udi se Pejgamberi sal- lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Kush lexon një shkronjë prej Kur’anit, do të shpërble- het me një të mirë, ndërsa e mira shumëfishohet për dhjetë. Nuk po them elif lam mim një shkronjë, por elifi një shkronjë, lami një shkro- një dhe mimi një shkronjë.” [1] Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e recitonte Kur’anin dhe i porosiste shokët e tij që ta lexonin atë. Transmeton Ebi Umamete, All- ahu qoftë i kë- naqur me të, dhe thotë se e ka dëgjuar Pejgam- berin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke thënë: “Lexojeni Kur’anin se me të vërtetë ai (Kur’ani) në Ditën e Ki- ametit do të vijë si ndërmjetësues për lexuesit e tij.” [2] E në një transmetim tjetër: “Kush e lexon Kur’anin dhe punon me të...” Selefët dhe leximi i Kur’anit në Ramazan _________________ [1] Transmeton Tirmidhiu, nr. 2910, dhe thotë se hadithi është i mirë-hasen. [2] Transmeton Muslimi, nr. 804.
5 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t Kuptohet prej këtyre dy transmetimeve se ata të cilët e lexojnë Kur’anin ndahen në dy grupe: 1. Ata të cilët e lexojnë dhe nuk punojnë me të; të tillët janë ata për të cilët Kur’ani në Ditën e Kiametit do të dëshmojë kundër tyre; 2. Ata të cilët e lexojnë Kur’anin, i besojnë atij dhe punojnë me të; të tillët janë ata për të cilët Kur’ani do të dëshmojë dhe do të ndërmjetësojë Ditën e Kiametit. Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Kur’ani do të dëshmojë për ty ose kundër teje.” [3] Nga këto hadithe kuptohet se gjëja më e rëndësishme në Kur’an qenka të punuarit me të, Allahu i Lartësuar thotë: “(Ky është) Libër i begatshëm, Ne ta shpallëm ty këtë, që t’i stu- diojnë argumentet e tij dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mendje.” Sad: 29 “…që t’i studiojnë argumentet e tij...”, pra t'i kuptojnë ato dhe qëllimet e tyre. “…dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mendje”, të punojnë me të. Allahu i Lartësuar e përmendi punën pas studimit ngase nuk mund të ketë punë të shëndoshë vetëm se me meditim, studim dhe mësim, ngase puna e shëndoshë, e mirë dhe e qëndrueshme është si rrjedhojë e diturisë. Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem i kushtoi rëndësi të madhe leximit të Kur’anit dhe meditimit të tij; ngrihej natën, falte na- maz shumë e ndonjëherë ndalej me një ajet dhe e përsëriste atë, qante shumë e kështu e kalonte tërë natën. Tregohet se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e kishte kaluar tërë natën duke për- sëritur këtë ajet: “Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robërit e Tu e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti.” Maideh: 118 Ebu Dherri, Allahu qoftë i kënaqur me të, tregon se është falur Pejgamberi, sal-lAll- llahu alejhi ve sel-lem një natë dhe recitonte këtë ajet e kështu vazhdoi derisa gdhiu mën- gjesi, bënte ruku dhe sexhde dhe thoshte: “Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robërit e Tu e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti.” E i thashë: "O i Dërguari i Allahut! (Recitove këtë ajet dhe) Vazhdove së lexuari derisa gdhiu mëngjesi, bëje ruku dhe sexhde (duke thënë prapë këtë ajet)!?" Atëherë i Dërguari i Allahut më tha: "Me të vërtetë unë kërkova prej Zotit tim që të më jepte shefat (ndërmjetësim) për umetin tim e Ai ma dha mua atë, kështu që do ta gëzojë këtë ndër- mjetësim kush nuk i bën shok Allahut të Lartë- suar."[4] E në një transmetim tjetër: ”…i ngriti duart lart dhe tha: "O Zot, umeti im!" Dhe filloi të qajë. Allahu i Lartësuar i tha Xhibrilit: "O Xhibril, shko te Muhamedi dhe pyete atë për se qan." E, Allahu e di më së miri. Erdhi Xhibrili dhe e pyeti atë dhe Pejgamberi e lajmëroi Xhib- rilin (se çfarë e bëri për të qarë) e pastaj Allahu i Lartësuar i tha Xhibrilit: "O Xhibril, shko te Muhamedi dhe lajmëroje atë se me të vërtetë Allahu do të bëjë të kënaqesh me umetin tënd dhe nuk do të të zhgënjejë.”[5] Ngrihej natën dhe falte namaz aq shumë, _________________ [3] Transmeton Muslimi, nr. 223. [4] E ka përmendur Ibën Kethiri në Tefsirin e tij (3/170). [5] Transmeton Muslimi, nr. 202, dhe Imam el-Bagaviju në Sherhus Sunneh (15/165-166).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 6 saqë ndonjëherë i ënjteshin edhe këmbët, në mënyrë që të jetë rob falënderues i Allahut të Madhëruar. E kur vinte muaji i Ramazanit, ai e shtonte recitimin e Kur’anit, namazin dhe ibadetet e tij. Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmeton: “Kur hynin dhjetë ditët e fundit (të muajit të Ramazanit), Pejgamberi sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem e shtonte ibadetin e tij, e ngjallte natën e tij me namaz, por zgjonte edhe familjen e tij (që të bënin namaz dhe t'i luteshin Allahut të Lartësuar)."[6] Dijetarët dhe njerëzit e mirë të umetit islam, duke pasur shembullin më të mirë të Dër- guarin e Allahut, Muhamedin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, e pasuan një sunnet të tillë, zgjoheshin natën, falnin namaz shumë, saqë kur kalonin nëpër ajete në të cilat përmendej xheneti dhe xhehenemi, ndaleshin, i përsë- ritnin ato, qanin shumë, bënin dua që Allahu i Lartësuar t'i largojë nga zjarri i xhehenemit dhe dënimi i Tij dhe kërkonin nga Ai falje dhe që t'i shpërblente me xhenet, gjerësia e së cilit është sa gjerësia e qiejve dhe tokës. Transmetohet prej Xhafer ibën Zejd el- Abdij, i cili thotë: "Doli një natë Umeri nëpër Medinë që të shohë se si është gjendja e banorëve të Medinës dhe kaloi pranë një shtëpie të një muslimani. Ai ishte duke u falur e Umeri u ndal për të dëgjuar leximin e tij. Ai po lexonte suren “et-Tur”, derisa arriti te fjala e Allahut: “... është e vërtetë se dënimi i Zotit tënd patjetër do të ndodhë, atë nuk ka kush që mund ta largojë.” Tur: 8-9 E atëherë Umeri tha: "Pasha Allahun, Zotin e Qabes, dënimi i Allahut është i vërtetë." Zbriti prej gomarit të tij, u mbështet në mur, qëndroi pak e pastaj u kthye për në shtëpinë e tij, ku qëndroi një muaj. E vizitonin njerë- zit dhe nuk e dinin se prej çfarë ankohej.”[7] Thotë Ibrahim ibën Beshshari: “Me të vërtetë ajeti në të cilin kishte vdekur Ali ibën Fuda- jili është: “Dhe sikur t’i kishte parë ata kur të ndalohen para Zotit të tyre…” En’am: 30, ose “…pranë zjarrit…” En’am: 27, e në këtë ajet vdiq ai dhe unë isha prej atyre që ia falën xhenazen atij.”[8] Vallë çfarë i bëri ata në këtë gjendje? A mos ndonjë sëmundje prej së cilës anko- heshin? A mos lodhja e tepërt pas punëve të dynjasë? Jo, pasha Allahun! Nuk ka dyshim se ishte frika e madhe që kishin nga dënimi i Allahut të Madhëruar. E nëse i referohemi gjendjes së selefëve me Kur’anin gjatë muajit të Ramazanit, shohim gjëra të çuditshme. E si të mos jetë ashtu kur ata e kishin shem- _________________ [6] Transmeton Buhariu, nr. 2024, dhe Muslimi, nr. 1174. [7] E ka përmendur Ibën Kethiri në Tefsirin e tij (7/330) e me një transmetim tjetër vetë Umeri kishte qenë duke e lexuar këtë ajet, shiko El-mexhalisu ve xhevahiru el-ilm ( 2/376: 545). [8] El-Mexhalisu ve shevahiru el-ilm (4/434:1627).
7 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t bullin më të mirë të Dërguarin e Allahut, i cili recitonte shumë Kur’an brenda dhe jash- të Ramazanit, mirëpo në muajin e Ra- mazanit lexonte më shumë se në çdo muaj tjetër. Tregon Hudhejfe dhe thotë: “Jam falur me Pejgamberin një natë prej netëve të Ra- mazanit dhe ai recitoi suren Bekareh, pastaj Nisa, pastaj Alu Imran dhe nuk ka kaluar nëpër ndonjë ajet frikësues vetëm se është ndalur dhe e ka lutur Allahun e Lartësuar." Hudhejfe shton: "Nuk kishte plotësuar dy rekate kur erdhi Bilali dhe thirri për na- maz.”[9] Saib Bin Jezidi rrëfen: “Umer Ibën Hatabi e ka urdhëruar Ubej Ibën Kabin dhe Temim Ed-Dariun për t’i udhëhequr në namazin e Ramazanit. Secili prej tyre lexonte njëqind ajete në një rekat, derisa ne duhej të mbë- shteteshim në shkop për shkak të gjatësisë që duhej të qëndronim. Ne arrinim ta mba- ronim namazin vetëm pak para kohës së sabahut.”[10] Abdullahu, djali i Ebu Bekrit, rrëfen se e ka dëgjuar babanë e tij duke thënë: “Derisa ne përfundonim namazin në Ramazan, shërbë- torët duhej të nguteshin për të përgatitur ushqimin nga frika se mos po agonte dita.”[11] Ndërsa në kohën e tabi’inëve lexonin suren Bekareh në tetë rekate e nëse imami e për- fundonte atë në dymbëdhjetë, e konsideron- in se ai ishte duke ua lehtësuar atyre.[12] Disa prej selefëve e bënin Kur’anin hatme në namazin e natës gjatë muajit të Ramazanit për çdo të tretën natë, e disa prej tyre në çdo të shtatën e disa të tjerë në çdo dhjetë net. Prej tyre ishte Ebu Rexha el-Utaridij. Ata e lexonin Kur’anin në namaz dhe jashtë tij. Esvedi e lexonte Kur’anin njëher në dy netë gjatë muajit të Ramazanit, ndërsa en-Nehaiu e vepronte një gjë të tillë vetëm gjatë dhjetë netëve të fundit të muajit të Ramazanit, ndërsa në pjesën tjetër të muajit një herë në tre net. Katade e bënte hatme Kur’anin gjithmonë për shtatë ditë, ndërsa kur vinte muaji i Ra- mazanit e bënte hatme për tre net. Në dhjetë netët e fundit të muajit të Ramazanit e bënte hatme çdo natë. Imam Shafiu në muajin e Ramazanit bënte hatme gjashtëdhjetë herë jashtë namazit dhe një gjë e tillë përmendet edhe për imam Ebu Hanifen, Allahu i mëshiroftë të gjithë! Kur vinte muaji i Ramazanit, Zuhriu tho- shte: “Me të vërtetë ky muaj është për lexim të Kur’anit dhe ushqim të të varfërve.”[13] Selefët kanë qenë ata të cilët kur vinte muaji i Ramazanit, largoheshin prej leximit të ha- ditheve dhe mexhliseve të dijes e i rrekeshin leximit të Kur’anit. Thotë Abdurrezaku: “Kur vinte Ramazani, Sufjan eth-Thevrij e linte anash çdo ibadet dhe i rrekej leximit të Kur’anit.“[14] Nëse dikush pyet se si ata e kanë lexuar Ku- ranin në më pak se tri ditë kur Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e ka ndaluar një gjë të tillë? Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë, thotë: ”Ndalohet leximi i Kur’anit në më pak se tri _________________ [9] Transmeton Ahmedi në Musnedin e tij (5/400). [10] Transmeton Abdurrezaku në Musannefin e tij, nr. 7730. [11] Transmeton Maliku në el-Muvatta, nr. 254. [12] Transmeton Abdurrezaku në Musannefin e tij, nga Abdurrahman ibën Hurmuz, nr. 7734. Dhe shiko Letaiful-Mea’arif: 316. [13] Letaifu el-Mea’arif: 318. [14] Po aty.
ditë për atë që e vazhdon këtë vepër, kurse sa i takon ko- hëve të bekuara, siç është muaji i Ramazanit, sidom- os netët kur kër- kohet nata e Kadrit ose në vende të vlefsh- me, siç është Mekja për ata që nuk janë të Mekës, është mustehab leximi i shumtë i Kur’anit duke shfrytëzuar këtë kohë dhe vend të vlef- shëm.”[15] Ibën Mesudi, Allahu qoftë i kë- naqur prej tij, thotë: “Duhet që lexuesi i Kur’anit të njihet gjatë natës kur njerëzit flenë dhe gjatë ditës kur njerëzit hanë e pinë. Të njihet me të qarët e tij kur njerëzit qeshin, me devotshmërinë e tij kur njerëzit zhyten në mëkate, me të heshturit e tij kur njerëzit flasin fjalë të kota, me butësinë dhe frikëre- spektin e tij kur njerëzit tregohen mend- jemëdhenj dhe me mërzinë e tij kur njerëzit gëzohen.”[16] Pra, lexuesi i Kur’anit duhet të dallohet nga të tjerët me namazin e natës kur njerëzit flenë, ngase leximi i Kur’anit gjatë namazit të natës është më afër meditimit për arsye se robi natën është më larg problemeve të dyn- jasë. Nuk ka dyshim se natën Allahu e ka bërë për gjumë e qetësi dhe pushim nga lod- hja e ditës dhe kur robi e lë gju- min, atëherë kur trupi dhe shpirti i tij anon nga ai, ndërsa ai ngrihet për namaz natën, s'ka fare dyshim se kjo është një sakrificë e madhe që ve- tëm Allahu di të shpërblejë për të. Lexuesi i Ku- r'anit duhet të dallohet ditën me agjërimin dhe du- rimin e tij kur nje- rëzit hanë e pinë dhe kënaqen me të mirat e kësaj dynjaje. Duhet të njihet me të qarët e tij kur njerëzit qeshin, duke mos u dhënë tepër pas punëve të dynjasë, duke e kujtuar shpesh ahiretin, ditën kur do të dalë para Al- lahut të Lartësuar, një ditë për të cilën ai nuk e di do të jetë prej shpëtimtarëve apo jo. Ai duhet të dallohet prej të tjerëve duke mos qe- shur tepër, ngase të qeshurit e shumtë është vdekje e zemrës. Ai dallohet nga të tjerët me praktikimin e urdhrave të Allahut dhe të përmbajturitnga ndalesat e Tij atëherë kur njerëzit zhyten në to. Ai nuk duhet të flasë fjalë të cilat Allahu i Madhërishëm nuk i do dhe duhet të njihet me modestinë dhe butësinë e tij dhe morali i tij të jetë Kur’ani, siç ishte edhe morali i të Dërguarit të lexuesve të Kur'anit. Muhamed ibën Kabi thotë: “Më parë e dall- Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 8 “Kush lexon një shkronjë prej Kur’anit, do të shpërblehet me një të mirë, ndërsa e mira shumëfishohet për dhjetë. Nuk po them elif lam mim një shkronjë, por elifi një shkro- një, lami një shkronjë dhe mimi një shkronjë.” _________________ [15] Letaifu el-Mea’arif: 319. [16] Sifetu es-Safveh (1/413), Fevaidu el-Fevaid: 474 dhe Letaifu el-Mea’arif: 321. [17] Letaifu el-Mea’arif: 321. [18] El-Mexhalisu ve xhevahiru el-ilm (2/260-261: 398). [19] Letaifu el-Mea’arif: 321.
9 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t onim lexuesin e Kur’anit përmes fytyrës së zbehur të tij, që tregonte pagjumësinë.”[17] Muavijeh ibën Is’haku thotë: “Kam takuar Said ibën Xhubejrin një ditë herët në mëng- jes dhe e pashë se gjuha i ishte rënduar dhe i thashë: "Çfarë ke që gjuha t'u paska rënd- uar?" Ai më tha: "Për arsye se e kam lexuar mbrëmë Kur’anin dy herë e gjysmë.”[18] Dhe thotë Uhejl el-Veri: “I është thënë një njeriu, a nuk po fle?" Ka thënë: "Me të vër- tetë çudirat e Kur’anit e kanë larguar gjumin (prej meje).”[19] O robër të Allahut, ky është muaji i Ra- mazanit, në të cilin zbriti Kur’ani, libër të cilin e dëgjojmë dhe e lexojmë. E sikur të zbriste ky libër në ndonjë kodër, do ta shihje atë të strukur e të çarë prej frikës nga Allahu, e megjithëkëtë sot nuk ka zemra që frikëso- hen, as sy që përloten, as agjërim që është i ruajtur prej harameve e t'i bëjë dobi pronarit të tij, e as namaz nate që të ndërmjetësojë për të. Zemrat janë zbrazur nga devotshmëria dhe të përmendurit e Allahut, janë mbuluar me errësirat e mëkateve dhe as nuk shohin e as nuk dëgjojnë. Sa e sa herë i lexojmë ajetet e Kur’anit e nuk ndiejmë asgjë për arsye se zemrat na janë bërë si guri, madje edhe më të forta! Sa e sa herë vjen dhe shkon muaji i Ramazanit e gjendja jonë nuk përmirësohet fare! Nuk ka të rinj që kth- ehen në rrugën e kë- naqësisë dhe lumturisë, por edhe të vjetrit janë larguar prej saj! Ku jemi ne në krahasim me ata të cilëve kur u lexo- heshin ajetet e Kur’anit, u rrëqetheshin zem- rat dhe sytë u rridhnin lot? Pse atëherë të mos marrim shembull prej tyre? Andaj, robër të Allahut, kthehuni tek Allahu, që të jeni të lumtur dhe të kënaqur në këtë botë dhe në botën tjetër. Referenca: 1. Me’alimut-Tenzil: Ebi Muhamed el-Husejn ibën Me’ud el-Begavi. 2. Tefsiru el-Kur’ani el-Adhim, Ebu el-Fida Ismail ibën Kethir ed-Dimeshki. 3. Tejsiru el-Kerimi err-Rrahman…, Abdurrahman ibën Nasir es-Se’adi. 4. El- Musannef, Abdurrezak es-San’anij. 5. El-Muvetta, Ebu Abdil-lah Malik ibën Enes el-Es- buhi. 6. El-Musned, Ebu Abdil-lah Ahmed ibën Hanbel esh- Shejbani. 7. Sahihu el-Buhari, Ebu Abdil-lah Muhamed ibën Is- mail el-Buhari. 8. Sahihu Muslim, Ebu el-Haxhaxh Muslim ibën el- Haxhxhaxh en-Nejsaburi. 9. Es-Sunen, Ebu Isa Muhamed ibën Isa et-Tirmidhi. 10. Es-Sunen, Ebu Abdil-lah ibën Maxheh. 11. Sherhus-Sunneh, Ebi Muhamed el-Husejn ibën Me’ud el-Begavi. 12 .El-Mexhalisu ve Xhevahiru el-Ilmi, Ebu Bekër Ahmed ibën Mervan ibën Muhamed ed-Dineveri. 13. Sifetu es-Safveh, Ebu el-Ferexh Abdur- rahman ibën Ali ibën el-Xhevzi. 14. Fevaidu el-Fevaid, Ibën Ka- jjim el-Xhevzijeh. 15. Letaifu el-Mea’arif, Ebu el-Ferexh Abdurrahman ibën Ahmed ibën Rexheb el-Hanbeli ed-Dimeshki. 16. Sherhu Rijadus Sali- hin, Muhamed ibën Salih el-Uthejmin.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 10 K y muaj i begatshëm bën stërvitje të ndryshme shpirtërore tek agjëruesi, dhe secila prej tyre e ka cakun e vet efektiv, por një nga stërvitjet shumë të rëndë- sishme për të është se e bën atë të largojë çdo përbërje të mundshme të kopracisë dhe dorështrëngimit. Pra, e ngritë agjëruesin kah shkallët e fisnikshmërisë dhe mbjell në të thellë bujarinë dhe dorëdhënien, në atë masë që sadakaja për të bëhet sikur gjaku i cili rrjedh nëpër damarët e tij. Për ta kuptuar këtë më mirë kemi zgjedhur për ju disa hadithe pejgamberike rreth sada- kasë, në mënyrë që edhe ju lexues të nderuar ta provoni arritjen e kënaqësisë së këtij virtyti fisnik dhe ta shijoni atë në këtë muaj po- saçërisht, e me këtë t'i përkujtoni në vete dhuntitë dhe të mirat që Allahu u ka begat- uar me to, qofshin ato nga të mirat e dunjasë apo nga të mirat e fesë. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë:[1] 1. "Kur njeriu të jep sadaka nga hallalli, Al- lahu e pranon atë prej tij, e merr me të djathtën e Tij dhe e rritë (shumon) atë, ashtu siç dikush prej jush rritë të posalindurin e devës, dhe kur njeriu jep lëmoshë qoftë edhe sa një kafshatë goje, ajo shumohet në dorën e Allahut derisa të bëhet sa një kodër. Kështu që jepni sadaka!".[2] 2. "Allahu me të vërtetë pranon sadakanë duke e marrë atë me të djathtën e Tij, dhe e kultivon atë ashtu siç kultivon dikush nga ju të voglin e devës, derisa edhe një kafshatë goje (që është dhënë si sadaka) bëhet si kodra e Uhudit".[3] 3."Pasuria kurrë nuk pakësohet nga dhënja e Sadakasë".[4] 4. "Njeriu vazhdimisht thotë: "Pasuria ime, pasuria ime, kurse vetëm tri pjesë nga pasuria e tij i takojnë atij: atë që e ka ngrënë e është hargjuar, apo atë që e ka veshur e është shkatër- ruar, dhe atë që e ka dhënë lëmoshë e është rez- ervuar për ahiretin e tij. Çdo pasuri tjetër përveç këtyre, ajo humbet dhe ua lë njerëzve pas".[5] 5. "Çdonjërit nga ju Allahu do t'i flet (në ditën e kiametit) pa kurrfarë përkthyesi mes tyre, atëherë njeriu do të shiqojë në të djathtën e tij e nuk do të sheh gjë tjetër veç asaj që ka punuar, pastaj shikon në të majtën e tij e nuk sheh asgjë tjetër veç asaj që ka bërë. Më pas shikon para vete dhe nuk sheh gjë tjetër përveç zjarrit për- ballë fytyrës së tij. Andaj, mbrohuni nga zjarri (i xhehennemit) duke dhënë qoftë edhe vetëm gjysmë hurme sadaka. Tra.Buhari dhe Mus- lim. 6. Në një transmetim tjetër: "Kush nga ju ka mundësi që të mbrohet nga zjarri duke dhënë sadaka qoftë edhe gjysmë hurme, le ta bëjë".[6] Tra.Muslimi. 7. Ukbete ibën Amir e ka dëgjuar Pejgam- R A M A Z A N I DHE S A D A K A J A _________________ [1] Të gjitha hadithet janë të zgjedhura nga libri “Et-Tergibu vet-Terhib” të Mundhiriut me recensim të Muhamed Nasiruddin Albanit [2] Et-Tergibu vet-Terhib (1/373 nr.1227). [3] Po aty (1/374). [4] Po aty (1/375,nr.1231). [5] Po aty (1/375, nr.1235). [6] Po aty (1/376, nr.1238).
11 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t berin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke thënë: "Në ditën e kiametit secili njeri do të qëndrojë nën hijen lëmoshës së tij (që e ka dhënë në këtë dynja) derisa të kryhet gjykimi mes tyre". Jezidi tha: Ebu Merthedit kurrë nuk i kalonte ndonjë ditë pa dhënë sadaka, qoftë edhe me një pjesë ëmbëlsire apo edhe me një qepë. (1/379, nr.1250). 8.Transme ohet nga Jezid ibën Ebi Habib se ka thënë: "Merthed ibën Ebi Abdilah el-Jezeni ishte prej të parëve nga banorët e Egjiptit që shkonte në xhami, por edhe sa herë që e kam parë duke hyrë në xhami ai në dorën e tij kishte diçka për ta dhënë si sadaka, ose të holla, ose bukë, ose grurë. Sa që njëherë e kam parë duke bartur qepë, e i thashë: O Ebul-Hajr! Kjo ta zhytë rrobën tënde. Ai më tha: O Ibën Ebi Habib! Unë nuk gjeta në shtëpi diç tjetër për të dhënë sadaka përveç kësaj. Dhe me të vërtetë mua më ka lajmëruar një nga shokët e të Dër- guarit të Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem se pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Ombrella (hija) e besimtarit në ditën e kiametit do të jetë sadakaja e tij". (1/380, nr.1250). 9. "Padyshim që sadakaja e fikë (ulë) nga dhënësi i saj nxehtësinë e varrit të tij". (1/380, nr.1251). 10. Transmetohet nga Enesi radijallahu se Ebu Talha ishte më i pasuri nga ensarët e Medinës me trupa të hurmeve, dhe pasuria më e dashur për të ishte kopshti i hurmeve Bejreha, e cila ishte përballë xhamisë dhe Pe- jgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem hynte në të dhe pinte nga uji i mirë që ishte në të. Enesi tha: Kur zbriti ajeti: "Nuk do ta arrini Birrin derisa të shpenzoni nga ajo që e doni më së shumti" Alu Imran: 92, Ebu Talha shkoi tek Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel- lem dhe i tha: "O i dërguar i Allahut! Allahu i madhërishëm dhe i lartësuar thotë: " Nuk do ta arrini Birrin derisa të shpenzoni nga ajo që e doni më së shumti", e pasuria ime më e dashur për mua është kopshti Bejreha, dhe unë po e jap atë sadaka me shpresë që të ar- rijë Birrin dhe të rezervojë shpërblimin e saj tek Allahu, prandaj vendose atë o i Dërguar i Allahut aty ku Allahu të ka drejtuar. Atëherë Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem tha: "Oh, kjo është pasuria e fituesit, kjo është pa- suria e fituesit". Tra.Buhariu, Muslimi, Tir- midhiu dhe Nesaiu. (1/381, nr.1255). 11. Transmetohet nga Umeri radijallahu anhu se ka thënë: "Më është thenë mua se veprat lavdërohen se cila prej tyre është më e mira, dhe sadakaja thotë: "Unë jam më e mira nga ju". (1/383, nr.1264). 12. Transmetohet nga Ebu Hurejre radijal- lahu anhu se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem njëherë kishte thënë: "Një dirhem ia ka kaluar njëqind mijë dirhemëve". Njëri tha: E si është e mundur kjo, o i Dërguar i Allahut? Ai tha: "Kur një njeri ka pasuri të shumtë, dhe jep nga ajo vetëm njëqind mijë, kurse një tjetër nuk posedon më shumë se dy dirhemë, porse e merr njërin prej tyre dhe e jep sadaka". (1/384, nr.1269). 13. Transmetohet se Umu Buxhejjid radijAl- lahu anha i kishte thënë Pejgamberit sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem: O i Dërguar i Allahut! Ndodh që ndonjë i varfër të më troket derën, kurse unë nuk kam asgjë për t'i dhënë. Pejgam- beri sal-lAllahu alejhi ve sel-lem asaj ia ktheu: "Nëse nuk gjen tjetër përveç litarit që me të lidhë bagëtinë, atë jepja atij". Në një transme- tim tjetër: "Mos e kthe atë bosh, qoftë edhe nëse i jep litarin që me të lidhë bagëtinë". (1/384, nr.1270). Redaksia
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 12 E falënderoj Allahun e Madhërishëm për çdo mirësi të dukshme dhe të fshehur. E falënderoj Atë edhe për mirësinë e agjërimit, një mundësi e cila përsëritet vetëm një herë në vit dhe vetëm për një muaj. Mundësitë që Allahu i dha një muslimani për ta adhuruar Atë sa më tepër janë të shumta. Ai dalloi disa muaj gjatë vitit dhe disa ditë e net gjatë javës dhe në këto ve- çime ka dhënë shpërblime të mëdha, të cilat nuk arrihen dot gjatë muajve dhe ditëve të rëndomta. Nga këto net të dalluara është edhe nata më e vlefshme dhe më e dalluar e vitit, Nata e Kadrit. Allahu për ta paralajmëru- ar besimtarin çdo herë për këtë natë të madhe zbriti një sure, e cila është speciale për këtë natë, bile kjo kaptinë përmban edhe emrin e kësaj nate, pra, kaptina e Kadrit. Vlen të theksohet edhe një gjë interesante në lidhje me këtë kaptinë. Kjo kaptinë ka vetëm 5 ajete, por rrëfen për një shpër- blim i cili arrin vlerën e një mijë muajve! Tani fillojmë komentin e kësaj sureje, në të cilën Allahu thotë: 1. Ne e zbritëm atë (Kur'anin) në Natën e Kadrit. 2. E kush mund të ta shpjegojë ty se ç’është Nata e Kadrit? 3. Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj! 4. Engjëjt dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë, me të gjitha vendimet. 5. Ajo (natë) është paqe deri në lindjen e agimit. Vendi i zbritjes: Kjo kaptinë ka zbritur në Mekë, siç është transmetuar nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur me të.[1] Përmbajtja e përgjithshme e kësaj kaptine Kjo kaptinë trajton Natën e Kadrit dhe tregon për vlerën e madhe të kësaj nate si dhe disa veçori që ka kjo natë ndaj netëve të tjera. Gjithashtu, nga kjo kaptinë na bëhet e qartë se kjo natë gjendet në mua- jin Ramazan, ngase Allahu që në fillim të kaptinës tregoi se në këtë natë e ka zbritur NATA E KADRIT ( K o m e n t i k a p t inë s E l K a d ë r ) _________________ [1] Komentatorët e Kur’anit kanë mospajtim për këtë kaptinë se a ka zbritur në Mekke apo në Medine, shumica e tyre mendojnë se ka zbritur në Medine ashtu siç e potencon Kurtubiu, ku përmend që edhe nga vetë Ibën Abbasi janë dy transmetime; njëri transmetim është që kjo sure ka zbritur në Meke -siç e cekëm më lart- dhe transmetimi tjetër është se ka zbritur në Medine, pra, çështja është diskutabile! Ekziston mundësia që kjo kaptinë ka zbritur dy herë, një herë në Meke dhe tjetrën në Medine, Allahu e di më së miri. Unë solla mendimin e parë –që kjo kaptinë është mekase- ashtu siç e ka cekë Imam Su- jutiu në librin e tij “Ed-durrul Menthur”(567/8), ngase edhe të këtij mendimi janë Zubejri dhe Aisheja –Allahu qoft i kënaqur me ta- (nëpërmjet librës “El-istiab fi bejanil esbab” 539/3).
13 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t Kur’anin, kurse në kaptinën Bekare tre- gon që Kur’ani ka zbritur në Ramazan. Allahu thotë: “Muaji i Ramazanit, që në të (filloi të) shpallet Kur'ani.” Bekare: 185 “Ne e zbritëm atë (Kur'anin) në Natën e Kadrit.” Nga ky ajet nxjerrim tri dobi: 1. Vlerën e madhe të Natës së Kadrit: Al- lahu tregon që këtë natë e ka zgjedhur për zbritjen e librit që do të jetë ligj për të gjitha kohërat. 2. Vlerën e madhe të Kur’anit Fisnik: Kjo vlerë në këtë kaptinë tregohet në dy mënyra: a. Allahu i Madhërishëm ka treguar për zbritjen e Kur’anit nga Ai; b. dhe ka përdorur përemrin duke mos e përmendur në emër Kur’anin, ngase Ku- r’ani është aq i njohur dhe i vlefshëm, saqë s’ka nevojë përmendja me emër. 3. Në këtë kaptinë theksohet lartësimi i Allahut ndaj krijesave të Tij, ngase Allahu thotë: “Ne e kemi zbritur...” dhe s’ka dyshim që zbritja vjen nga lart. Për ç’arsye është quajtur “Nata e Kadrit”? Komentatorët e Kur’anit kanë mendime të shumta rreth arsyes pse është quajtur me emrin Nata e Kadrit. Ndër këto men- dime do të cekim më të njohurat:[2] 1. Është quajtur Kadër, që do të thotë përcaktim, ngase në këtë natë përcakto- hen veprat e njerëzve për një vit, siç thotë Allahu: “Në atë (natë) zgjidhet çdo çë- shtje në mënyrë të prerë.” Duhan: 4 Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Caktohen çështjet e vitit, përfshirë jeta e njerëzve, furnizimin dhe gjithçka që do t'u ndodhë atyre deri në përfundimin e vitit. Kështu është transmetuar nga Ibën Umeri, Muxhahidi etj.”[3] 2. Është quajtur Nata e Kadrit, natë e nderit dhe e fuqisë, ngase në të ka shumë të mira dhe begati. 3. Kadër do të thotë edhe pozitë e lartë, sepse ai person që e adhuron Allahun në këtë natë do të ketë pozitë të lartë për arsye se kjo natë ka një pozitë të lartë. 4. Kadër, ngushtim, ngase toka ngushto- het për shkak të pranisë së madhe të melaikeve. 5. Kadër, e respektuar, ngase në të ka zbritur një libër i respektuar, në një natë të respektuar te një popull i respektuar. Përveç këtyre mendimeve ka edhe men- dime të tjera se për ç’arsye është quajtur me këtë emër, po ajo që është me rëndësi të ceket është se të gjitha këto mendime nuk janë në kundërshtim mes tyre, ngase që të gjitha kuptimet i përmban Nata e Kadrit. Pra, gjithë këto mendime bashk- ohen dhe japin kuptimin e merituar të kësaj nate. Kështu theksohet edhe më dukshëm vlera e madhe e kësaj nate, sido- mos kur dihet që fjalët e Allahut janë të përkryera dhe një fjalë përmban fjalë të shumta nga fjalët e njerëzve. Allahu e di më së miri. Pastaj Allahu thotë: “E kush mund të ta shpjegojë ty se ç'është nata e Kadrit?” All- ahu e pyet Pejgamberin sal-lallahu alejhi ve sel-lem në formën mohuese, d.m.th. ti _________________ [2] Shiko më gjerësisht në Tefsirin e Kurtubiut “el Xhamiu li ahkamil Kur’an”(130-131/10) dhe “Edvaul bejan”(385/9), Shenkiti. [3] “Tefsirul Kur’anil Adhim”(176/4), Ibën Kethir.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 14 O Muhamed nuk e ke ditur çfarë vlere ka kjo natë para se të të tregonim Ne. Po ashtu, kjo formë e të shprehurit në Kur’an tregon edhe më shumë për vlerën e madhe të kësaj nate, sepse Allahu i Lartësuar për ta ngulitur thellë në mend- jen e çdo muslimani se sa vlerë të madhe ka kjo natë, pyet edhe një herë në këtë ajet, në mënyrë që të përgatitet mendja dhe zemra e lexuesit se është duke u folur për një gjë shumë me rëndësi, prandaj përgatituni për atë që do të thuhet në vijim. Pastaj Allahu tregon për vlerën e madhe të kësaj nate duke thënë: “Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj!” Adhurimi në këtë natë është sa adhurimi i një mijë muajve pa qenë në mesin e tyre kjo natë, d.m.th. një mijë muaj të rën- domtë të vitit duke përjashtuar këtë natë, ashtu siç është transmetuar nga shumë komentatorë të Kur’anit, si: Muxhahidi, Katade etj. Po këtë mendim e kanë përzg- jedhur edhe dy komentatorët e njohur të Kur’anit, Ibën Xherir et-Taberi dhe Ibën Kethiri, Allahu i mëshiroftë të gjithë. Një mijë muaj përafërsisht janë 83 vjet e katër muaj, d.m.th. ai i cili bën ibadet në këtë natë llogaritet sikur të kishte bërë ibadet 83 vjet e katër muaj pa ndërprerje. Për shkak të vlerës së madhe të kësaj nate, Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem nuk ka thënë rastësisht që: “Kush ngrihet në ibadet Natën e Kadrit me besim dhe duke llogaritur shpërblimin e Allahut, do t’i fshihen atij mëkatet e kaluara.”[4] Allahu pastaj thotë: “Engjëjt dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë, me të gjitha vendimet.” Edhe ky ajet tregon për vlerën e madhe të kësaj nate, saqë melaiket zbresin pandërprerë gjatë saj, ngase shprehja “zb- resin” është në kohën e tashme të vazh- dueshme, që do të thotë se vazhdojnë të zbresin në këtë natë deri në agim. Ndërsa përmendja e Xhibrilit në formë të veçantë është për shkak të vlerës së tij të madhe në raport me melaiket e tjera. Edhe kjo tregon për vlerën e kësaj nate. Aq shumë melaike ka në tokë në këtë natë, saqë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: “... melaiket në atë natë janë në tokë më shumë se numri i guralecëve.”[5] Në këtë natë, pra, melaiket zbresin nga qielli pa u ndalur për shkak të bereqetit të madh që ka kjo natë. Ibën Kethiri, Al- lahu e mëshiroftë, thotë: “Melaiket zbre- sin bashkë me zbritjen e bereqetit dhe mëshirës, ashtu siç zbresin kur të lexohet Kur’ani dhe mbulojnë tubimet ku për- mendet Allahu dhe ashtu siç i shtrijnë krahët e tyre për nxënësin e dijes që ka sinqeritet në diturinë e tij, si nderim për të.”[6] Pastaj Allahu i Lartësuar tregon për një veçori tjetër të kësaj nate në ajetin e fun- dit të kësaj sureje duke thënë: “Paqe është ajo deri në lindjen e agimit.” Kjo natë është “paqe” ngase shejtani nuk ka mundësi të bëjë keq apo të dëmtojë dikë. Është “paqe” sepse aty ku zbresin melaiket nuk mbizotëron diçka tjetër përveç paqes. Sha’biu thotë: “Kjo natë është paqe ngase melaiket i përshëndesin _________________ [4] Transmeton Buhari (1901) dhe Muslimi (175). [5] “Silsiletul ehadith es-sahiha” (2205). [6] “Umdetut-tefsir”(708/3).
15 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t në këtë natë njerëzit që janë duke u falur nëpër xhami derisa të gdhijë agimi.” Ndërsa Katade thotë: “Kjo natë është e hairit në tërësi, nuk ka ndonjë sherr në këtë natë deri kur del agimi.”[7] Dhe në fund po ju sjellim shkurtimisht dobitë e mëdha të kësaj nate: 1. Allahu në këtë natë e zbriti Kur’anin, i cili është udhërrëfyes për njerëzit. E, sikur të mos të kishte pasur kjo natë vlerë tjetër vetëm se këtë, do të mjaftonte, ngase vlera e Kur’anit nuk është e panjohur për një musliman. 2. Allahu e ngriti aq lart këtë natë, saqë në ajet tha: “E kush mund të ta shpjegojë ty se ç'është Nata e Kadrit?” 3. Kjo natë është më e dobishme se një mijë muaj të tjerë (83 vjet e katër muaj). 4. Melaiket zbresin në këtë natë në tokë; ato nuk zbresin vetëm se për punë të mira, për këtë arsye në këtë natë shumo- hen punët e mira. 5. Kjo natë është paqe, ngase Allahu në këtë natë liron shumë njerëz nga zjarri i xhehenemit dhe fut shumë të tjerë në xhenet. 6. Allahu për këtë natë zbriti një sure të plotë, e cila këndohet deri në Ditën e Gjykimit. Përgatiti: Xheladin Leka Literatura e konsultuar: 1 - El-Xhamiu li ahkamil-Kur’an, Kurtubi. 2 - Tefsirul-Kur’anil-Adhim, Ibën Kethir. 3 - Umdetut-tefsir, Ahmed Shakir. 4 - Edvaul-Bejan, Shenkiti. 5 - El-istiab fi bejanil-esbab, Musa Nasër, Selim Hilali. _________________ [7] “Umdetut-tefsir”(709/3).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 16 1. KOHA E NATËS SË KADRIT Ë shtë transmetuar nga i Dërguari i All- ahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem se ajo natë është nata e njëzetë e një, apo e njëzetë e tre, apo e njëzetë e pestë, apo e njëzetë e shtatë, apo e njëzetë e nëntë, apo nata e fundit e Ramazanit.[1] Imam Shafiu (Allahu e mëshiroftë!) thotë: "Sipas mendimit tim, e Allahu e di më së miri, i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem përgjigjej në varësi të pyetjes që i drejtohej. Dikush p.sh. i thoshte: A t'a rua- jmë atë në filan natë? Ai përgjigjej: Ruajeni në këtë natë."[2] Fjala më dominuese është se Nata e Kadrit është një nga netët e dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit dhe për këtë argumenton edhe hadithi të cilin e transmeton Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) se i Dërguari i Al- lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në dhjetë- ditëshin e fundit të Ramazanit thoshte: “Kërkojeni Natën e Kadrit në netët teke të dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit."[3] Dhe ajo që është e njohur në Sunnet, është se njohja e kësaj nate është e paditur për shkak se njerëzit u grindën, siç transmeton Ubadetu ibnus-Samit (Allahu qoftë i kë- naqur prej tij!) se ka thënë: "I Dërguari i Al- lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem doli në natën e Kadrit dhe pa dy burra prej musli- manëve që po grindeshin me njëri-tjetrin. Atëherë ai tha: "Unë dola që t'ju njoftoj për natën e Kadrit, mirëpo filani dhe filani u grindën, e për këtë shkak ajo u ngrit (njohja e saj u fsheh), e ndoshta kjo ka qenë më e mirë për ju. Megjithatë, ju kërkojeni atë në nën- tëshin, shtatëshin, dhe pesëshin (e fundit) - ndërsa në një transmetim tjetër thuhet: në shtatëshin, nëntëshin dhe pesëshin."[4] Si përfundim, muslimani duhet ta kërkojë natën e Kadrit në netët teke të dhjetëshit të fundit të Ramazanit: natën e njëzetë e një, e njëzetë e tre, e njëzetë e pesë, e njëzetë e shtatë dhe e njëzetë e nëntë. E nëse dobëso- het apo nuk ka mundësi në kërkimin e saj, atëherë t'a kërkojë në shtatëshin e mbetur nga Ramazani: natën e njëzetë e pestë, të njëzetë e shtatë dhe të njëzetë e nëntë. E All- ahu e di më së miri. _________________ [1] Mendimet për këtë janë të shumta e të ndryshme. Imam el Iraki ka shkruar një broshurë të posaçme për këtë, të titulluar "Sherh es Sadër bi dhikri Lejletil Kadër", ku ai ka përfshirë të gjitha fjalët e dijetarëve në këtë çështje. [2] Këtë e ka përcjellë nga ai imam el Begavi në "Sherhus Sunneh" (6/388). [3] Transmeton Buhariu (4/225) dhe Muslimi (1169). [4] Transmeton Buhariu (4/232). DISPOZITA RRETH NATËS SË KADRIT
17 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 2. LUTJA E PREFERUAR NË NATËN E KADRIT Ë shtë e rekomandueshme të shtohen lutjet në këtë natë. Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) transmeton se ajo kishte pyetur të Dërguarin e Alla- hut,sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "O i Dër- guari i Allahut! Sikur unë t'a dija se cila ishte Nata e Kadrit, si të lutesha në të? - Thuaj: "Allahume inneke afuvun tuhibbul afve fe’afu anni" – O Allah! Ti je Falës dhe e do faljen, pra më fal mua!"[5] 3.SHTIMI I ADHURIMEVE NË KËTË NATË V ëlla, e mësove tashmë se çfarë nate është kjo natë, kështu që ngjalle atë me adhurim dhe largim nga gruaja (nga marrëdhëniet intime) dhe urdhëro familjen tënde për këtë. Shtoji adhurimet në të. Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) thotë: "Kur fillonin të dhjetat [e fundit të Ra- mazanit], Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel- lem e shtrëngonte izarin e tij,[6] e kalonte tërë natën zgjuar [në namaz] dhe e zgjonte familjen e tij."[7] Transmetohet gjithashtu nga Aisha (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) se ka thënë: "I dër- guari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem për- piqej më shumë [në adhurim] në dhjetë netët e fundit (të Ramazanit) sesa në çdo natë tjetër."[8] 4. SHENJAT E KËSAJ NATE[9] D ije, se i Dërguari i Allahut sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem e ka përshkr- uar me disa cilësi mëngjesin e natës se kadrit, me qëllim që muslimani ta dijë se cila natë është ajo: Transmeton Ubej (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!), se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Mengjesin e natës se Kadrit, dielli lind pa rrezatim, sikur të ishte tas, derisa të ngrihet lart."[10] Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) thotë: Përmendëm një herë Natën e Kadrit te i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe ai tha: "Cili nga ju e kujton hënën kur lind? Kur është në formën e gjysmës së koshit?"[11] Ibën Abbasi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmeton se i Dërguari i Allahut sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Nata e Kadrit është natë bujare, e lirshme, as e nxehtë e as e ftohtë. Në mëngjesin e saj dielli lind i dobët dhe me ngjyrë të kuqe."[12] E shkëputur nga libri “Sifetu savmin-Nebijj” Ali Hasen, Selim Hilali. Përshtati: Unejs Murati _________________ [5] Transmeton Tirmidhiu (3760) dhe Ibën Maxhe (3850) nga Aisheja. Zinxhiri i tij është i saktë. [6] D.m.th. ai largohej nga gratë e tij me qëllim për të pasur më shumë kohë për adhurim. [7] Transmeton Buhari (4/233) dhe Muslimi (1174). [8] Muslimi (1174). [9] Në popull fliten shumë shenja dhe thashetheme për natën e Kadrit, si dhe bindje të kota, prej të cilave është edhe fjala e tyre se pemët bëjnë sexhde, ndërtesat flenë! etj, etj. Sigurisht që këto janë të kota të dukshme dhe lajthitje të qarta. [10] Transmeton Muslimi (762). [11] Transmeton Muslimi (1170). Për fjalën "gjysëm koshi", Kadi Ijad thotë: Kjo tregon se kjo natë gjendet në dhjetëshin e fundit të mujit, sepse hëna nuk ka mundësi me qenë në këtë gjendje kur lind, por në fund të muajit. [12] Transmeton et Tajalisi (349), Ibën Huzejme (3/231) dhe el Bezzar (1/486). Zinxhiri i tij është i mirë.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 18 M isioni i njeriut në këtë botë është që të adhurojë vetëm Allahun e Lartmadhëruar, i Cili në librin e Tij thotë: "Unë nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për asgjë tjetër vetëm që të më ad- hurojnë."[1] Ky mision u implementua vetë- m nga ata që iu nënshtruan mesazhit hyjnor që nga zanafilla e gjer më sot dhe ky fenomen do të vazhdojë deri në kataklizëm, e këta janë muslimanët- triumfuesit në amshueshmëri. Prej adhurimeve me të cilat muslimani i afro- het Allahut të Madhëruar është itikafi, me të cilin besimtari përsos devotshmërinë e tij dhe i shton shpërblimet vetes së tij, dhuratë nga i madhi Zot. Ky adhurim ka pozitë të rëndësishme në fenë islame. I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem e praktikonte, ndërsa shokët e tij, Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë, e reflek- tonin në vepër dritën e kësaj tradite pejgam- berike me zell, dashuri dhe respekt. Tregohet nga Ebu Hurejra radijallahu anhu, i cili ka thënë: “Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem në çdo Ramazan bënte itikaf nga dhjetë ditë, ndërsa në vitin në të cilin vdiq bëri itikaf njëzet ditë.”[2] Ky hadith argumenton për legjitimitetin e këtij adhurimi dhe i inkurajon dhe i motivon besimtarët që të bëhen realizues të kësaj prak- tike pejgamberike, prandaj në lidhje me le- galizimin e itikafit nga ana e sheriatit nuk ka mospajtueshmëri në umetin islam. Fjala itikaf gjuhësisht do të thotë të përqen- druarit në një gjë dhe burgosje e vetes në të. Ndërsa sipas sheriatit me termin itikaf është për qëllim qëndrimi në xhami i personit të veçantë duke e zbatuar atë në formë të posaçme e specifike.[3] Të vepruarit e itikafit është sunnet gjatë Ra- mazanit dhe në muajt e tjerë, ndërsa kur një person zotohet se do të bëjë itikaf, atëherë për të është obligim që ta realizojë zotimin e tij.[4] Hafidh Ibën Haxheri, Allahu e mëshi- roftë, thotë: "Itikafi nuk është vaxhib me ixhma (konsensus) përveç kur ndokush zo- tohet për të (se do ta praktikojë).[5] Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, tregon se Pe- jgamberi sal-lallahu aljehi ve sel-lem ka thënë: "Kush zotohet se do t'i nënshtrohet Allahut, atëherë le t'i nënshtrohet, e kush zo- tohet se do të mëkatojë ndaj Allahut, të mos mëkatojë."[6] Ndërsa Umeri i ka thënë Pe- jgamberit sal-lallahu aljehi ve sel-lem: "O i Dërguari i Allahut! Unë jam zotuar në kohën ITIKAFI _________________ [1] Kaptina Dhariatë: 56. [12] Transmeton Buhariu në Sahihun tij, 2044, botoi Darul-Kutub ilmijeh 1420h-1999, ndërsa pjesa e parë e këtij hadithi gjendet edhe tek sahihu i Mus- limit, nr. 1172, i treguar nga Aishja radijallahu anha. Shiko “El-Minhaxh sherhu Sahih Muslim” (8/308 nga Neveviu rahimehullah, botoi Darul-Mearifeh 1421h. [3] Shiko librin El Mevsuatul Fikhijetul Mujessereh 3/349 të dijetarit Husejn bin Avdeh el Avajshe. [4] Për këtë shiko Kijamu Ramadan, faqe 34, të Imam Albanit dhe El Ixhmau, faqe 47, të Ibën Mundhirit. [5] Shiko Fet'hul Bari 4/271. [6] Transmeton Buhariu në Sahihun e tij, nr. 6696 dhe 6700.
19 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t e injorancës[7] se do të bëj itikaf një natë në Qabe."I tha Pejgamberi alejhi selatu ve selem: "Çoje në vend zotimin tënd dhe bëj një natë itikaf."[8] Siç theksuam, të praktikuarit e itikafit në Ra- mazan dhe në muajt e tjerë është i lejuar, por më me vlerë është që ky ibadet të bëhet në fund të Ramazanit "ngase i Dërguari alejhi selatu ve selem bënte itikaf dhjetë ditët e fun- dit të Ramazanit derisa vdiq,"[9] "ndërsa në vitin në të cilin vdiq bëri itikaf njëzet ditë."[10] KUSHTET E ITIKAFIT 1. Islami: Allahu i Madhëruar thotë: "Nëse i shoqëron Allahut diçka tjetër (në adhurim), me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humburit."[11] 2. Të jetë i shëndoshë mentalisht: Aishja tre- gon se Pejgamberi salallahu alejhi ve selem ka thënë: "Lapsi nuk shënon për tre kategori njerëzish, e ata janë: për atë që është duke fje- tur derisa të zgjohet, për të çmendurin derisa të shërohet dhe për fëmijën derisa të arrijë moshën e pjekurisë."[12] 3. Ai që bën itikaf patjetër duhet të jetë agjërueshëm: Imam Ibn Kajimi rahimehul- lah thotë: "Nuk është transmetuar nga Pe- jgamberi salallahu alejhi ve selem se ka bërë itikaf duke mos qenë agjërueshëm, madje Aishja ka thënë: "Nuk ka itikaf vetëm se me agjërim." Allahu subhanehu ve teala e ka për- mendur itikafin vetëm duke e përmendur bashkë me agjërimin dhe Pejgamberi salal- lahu alejhi ve selem e ka praktikuar itikafin vetëm duke qenë agjërueshëm.[13] 4. Itikafi duhet të bëhet në xhami. Allahu i Lartmadhëruar thotë: "Mos iu afroni atyre (bashkëshorteve) gjatë kohës kur mbylleni për adhurim në xhami!"[14] Dijetari bashkë- kohor dhe eksperti eminent i shkencës së fikhut dhe i lëmive të tjera, Muhamed Nasirudin Albani, Allahu e mëshiroftë, thotë: "Unë më pas hasa në hadithin auten- tik dhe shumë të qartë, i cili i specifikon xhamitë që u përmendën në këtë ajet (ku duhet të praktikohet itikafi) në tri xhami, e ato janë: Mesxhidul Haram - Qabja, xhamia e Pejgamberit dhe xhamia e Aksasë. Pejgam- beri alejhi salatu ve selam thotë: "Nuk ka itikaf vetëm se në tri xhami."[15] Imam Al- bani thotë: "Dijeni se dijetarët kanë rënë në mospajtim[16] në lidhje mbi kushtin e xha- misë për praktikimin e itikafit dhe formën e tij ashtu siç e vëren në “Musannef-in” e Ibën Ebi Shejbës dhe “Musannef-in” e Abdurreza- kut si dhe në “El-muhal-la” të Ibni Hazmit e në vepra të tjera dhe nuk ekziston në këtë çështje fakt që vërtetohen me të, me përjash- tim të thënies së Zotit të Plotfuqishëm: "kur ju mbylleni për adhurim në xhami". Ky ajet është i përgjithshëm, ndërsa hadithi është i specifikuar. Sipas shkencës së Usulit, teksti i _________________ [7] Periudha para fillimit të zbritjes së Kur'anit. [8] Transmeton Buhariu 2042 dhe Muslimi 1656. [9] Transmeton Buhariu 2026 dhe Muslimi 1171. [10] Referoju fusnotës nr. 2. [11] Zumer, 65. [12] Transmeton Ebu Davudi, Nesaiu dhe të tjerë, ndërsa Albani e ka saktësuar në Irvaul Galil 297. [13] Shiko Zadul Mead 2/87. [14] Bekare, 187. [15] Në lidhje me autenticitetin e këtij hadithi me gjithë vlerësimin e tij shkencor si dhe sqarime dhe komente akademike, shiko Es-Sahihah, vëllimi i gjashtë, pjesa e parë, faqe 667 – 676 të muhaddithit Muhammed Nasirudin Albanit. [16] Janë tre mendime në lidhje me këtë mesele: 1. lejohet itikafi vetëm në tre xhamitë e specifikuara nga thënia profetike; 2. lejohet itikafi vetëm në xhamitë ku falen pesë kohët e namazit bashkë me namazin e xhumasë; 3. lejohet itikafi për personin në faltoren e shtëpisë së tij.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 20 përgjithshëm mbështetet tek i veçanti, pra hadithi e specifikon ajetin dhe e sqaron atë. E argumenton këtë thënia e Hudhejfes dhe hadithi që ai transmeton, edhe pse thëniet në këtë mesele kanë mospajtueshmëri, prandaj më parësore është që të merret mendimi që bie në pajtueshmëri me hadithin."[17] KOHA E HYRJES NË ITIKAF Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, ka thënë: "Kur Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem dëshironte të bënte itikaf, e falte sabahun dhe pastaj hynte në itikaf."[18] Shejh Husejn el Avajsheh thotë: "E kam pyetur mësuesin tim (Albanin) në lidhje me thënien e disa fukahave, të cilët thonë se ai që dëshiron të hyjë në itikaf duhet të hyjë para perëndimit të diellit për një ditë dhe dalja e tij të bëhet pas një dite. Më është përgjigjur: "Po, është e lejuar, me rëndësi është që personi të jetë agjërueshëm."[19] Ndërsa dijetari i madh dhe fekihu eminent Muhammed bin Salih el Uthejmin, Allahu e mëshiroftë, në lidhje me këtë thotë: "Shu- mica e dijetarëve mendojnë se fillimi i itikafit është prej natës së 21-të e jo nga mëngjesi i ditës së 21-të, edhe pse disa dijetarë kanë qëndrim se itikafi fillon nga agimi i ditës së 21-të, duke argumentuar me hadithin e Aishes, që gjendet te Buhariu: "Kur ai fali sabahun, hyri në itikaf." Mirëpo shumica e dijetarëve është përgjigjur në këtë se Pejgam- beri alejhi salatu ve selam është vetmuar nga njerëzit prej mëngjesit, ndërsa nijeti për itikaf duhet të bëhet nga fillimi i natës sepse dhjetë ditët e fundit fillojnë nga perëndimi i diellit të ditës së 20-të. Personi del nga itikafi kur të përfundojë Ramazani dhe Ramazani për- fundon kur dielli perëndon në natën e Ba- jramit.[20] ÇFARË ËSHTË E PËLQYER PËR ATË QË BËN ITIKAF? Personi i cili bën itikaf duhet që ta kalojë kohën duke u falur, duke lexuar Kur'an, duke e përmendur Allahun, duke i përkuj- tuar dhuntitë e Zotit, duke medituar për ar- gumentet e Kur'anit dhe hadithit e me gjëra të tjera të cilat sjellin dobi dhe janë faktorë determinues në rritjen e imanit dhe realizo- jnë përsosjen e personalitetit islamik tek in- dividi i cili dëshiron të formojë kulturë dhe civilizim të mbështetur brenda limiteve të sheriatit të Allahut. Po ashtu personi gjatë itikafit duhet të largohet nga gjërat që nuk i përkasin atij, duke u larguar gjithashtu edhe nga teprimi në të folur. ÇFARË ËSHTË E LEJUAR PËR ATË QË ËSHTË NË ITIKAF? 1. I lejohet të dalë në tualet si dhe të pastro- het, por duke mos e zgjatur largimin nga xhamia. 2. I lejohet të marrë abdest në xhami. 3. Të ndërtojë shatorre të vogël në fund të xhamisë. 4. I lejohet gruas ta vizitojë burrin e saj që është në itikaf dhe atij i lejohet ta përcjellë deri te dera e xhamisë. 5. I lejohet të ushqehet në xhami duke e mbajtur pastër vendin ku ushqehet. _________________ [17] Shiko në lidhje mbi kushtet e itikafit librin El Mevsuatul-Fikhijetul-Mujessereh 3/353. [18] Transmeton Buhariu 2041 dhe Muslimi 1173 dhe teksti i hadithit është prej tij. [19] Shiko librin El Mevsuatul Fikhijetul Mujesserh 3/356. [20] Shiko Fetava fadiletush-Shejhul Al-lameh Muhammed bin Salih el Uthejmin fiz- Zekati ves- Sijami, faqe 855
21 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t ÇFARË E PRISH ITIKAFIN? 1. Dalja nga feja. Allahu i Madhëruar thotë: "Nëse i shoqëron Allahut diçka tjetër (në ad- hurim), me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humbu- rit."[21] 2. Marrëdhëniet seksuale. Allahu tebarek ve teala thotë: "Mos iu afroni atyre (bashkësho- rteve) gjatë kohës kur mbylleni për adhurim në xhami!"[22][23] Këto ishin në mënyrë të shkurtër dhe të thjeshtë rregullat e nevojshme të itikafit me të cilat personi i cili dëshiron të praktikojë këtë adhurim i mjaftojnë që ta bëjë atë sipas sunnetit pejgamberik. Allahu na e lehtësoftë praktikimin e këtij ibadeti i cili ushqen sh- pirtërat e besimtarëve, Amin! Përgatiti: Adem Avdiu _________________ [21] Zumer, 65. [22] Bekare, 187 [23] Në lidhje se çfarë është e lejuar në itikaf dhe çfarë e prish atë, referoju librit El Mevsuatul Fikhijetul Mujesserh.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 22 S adakaja e fitrit (vitrat, siç njihet në popull) është adhurim prej adhurime- ve të mëdha për shkak të lidhjes me agjërimin, i cili është ndër shtyllat e Islamit. Adhurimet në Islam janë statike, në to nuk lejohet të shtohet e as të pakësohet, por duhet të kryhen ashtu siç i ka kryer i dashuri i Allahut, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel- lem, shokët e tij dhe të parët tanë të mirë. Është obligim i muslimanëve që t'i njohin rregullat e këtij adhurimi, kurse dijetarët dhe kërkuesit e diturisë e kanë për obligim t'ua mësojnë masës së rëndomtë rregullat e sada- kasë së fitrit. Edhe ata të cilët nuk i dinë këto rregulla duhet t'i pyesin hoxhallarët. Për këtë arsye, po ju paraqesim disa rregulla duke sh- presuar që nga ky shkrim të kenë dobi ata që e lexojnë dhe të përmirësohen disa mënyra dhe botëkuptime të gabuara në vendet tona rreth këtij adhurimi. Përkufizimi i sadakasë së fitrit Lëmosha e cila jepet në fund të muajit të Ra- mazanit quhet sadaka e fitrit. Është quajtur "fitër" për shkak të kthimit në ngrënien gjatë ditës pas një muaji agjërim. Vendimi i tij në Islam Sadakaja e fitrit është obligim. Argument për këtë është hadithi që transmeton Buhariu[1] dhe Muslimi[2] nga Abdullah ibën Umeri, Allahu qoftë i kënaqur me ta, ku thotë se Pe- jgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e ka bë- rë obligim sadakanë e fitrit në Ramazan. Është bërë obligim në vitin e dytë të hixhretit në muajin Ramazan, dy ditë para Fitër Ba- jramit. Urtësia e ligjshmërisë së tij Sadakaja e fitrit është bërë obligim për dy shkaqe: a) Pastrim për agjëruesin nga gjërat e pahi- jshme dhe nga gabimet që ka bërë gjatë agjërimit, sepse sadakaja e fitrit e pastron agjërimin ashtu siç i pastron sehvi-sexhdja gabimet në namaz; b) Ushqim për të varfrit në ditën e Fitër Ba- jramit. Transmetohet nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut e ka bërë obligim sadakatul fitrin si pastrim për agjëruesin nga gabimet dhe ush- qim për skamnorët dhe të mjerët.[3] Për kë është obligim sadakaja e fitrit? Sadakaja e fitrit është obligim për çdo mus- liman, siç transmetohet nga Abdullah ibën Umeri, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu ale- jhi ve sel-lem e ka bërë obligim zekatul fitrin sa'a nga hurmat dhe sa'a[4] nga elbi për të lirin dhe për robin, për mashkullin dhe fem- SADAKAJA E FITRIT VITRAT _________________ [1] (3/291). [2] (984). [3] Ebu Davudi (1622) dhe Nesaiu (5/50). [4] Njësi matëse e banorëve të Medinës, që është përdorur për gjëra të thata në kohën e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, që është e barabartë përafërsisht me 2.5 kg. Dhe një sa’a është e barabartë me katër emdad, një muddë do të thotë kur bashkon dy shuplakat e duarve dhe me to mbledh për shembull sa të zënë ato nga ushqimi.
23 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t rën, të madhin dhe të voglin nga musli- manët.[5] Kushtet e obligueshmërisë së sadakasë së fitrit Që një person ta ketë obligim sadakanë e fitrit duhet t'i plotësojë këto kushte: 1. Të jetë musliman. 2. Të ketë ushqim të mjaftueshëm më shumë se një ditë, për vete dhe për personat që është përgjegjës. 3. Perëndimi i diellit në ditën e fundit të muajit Ramazan. Ai që bëhet musliman pas perëndimit të diellit nuk obligohet të japë sadakanë e fitrit apo nëse i lind fëmijë pas perëndimit të diellit, nuk e ka obligim ta japë atë për të. Gjithashtu për atë që vdes para perëndimit të diellit nuk është obligim të jepet sadakaja e fitrit. Ai që nuk ka mundësi ta japë sadakanë e fitrit për të gjithë anëtarët e familjes, duhet të fil- lojë sipas renditjes: së pari për vetveten, pas- taj nëse ka mundësi edhe për bashkëshorten, pastaj nëse ka mundësi për prindërit dhe më pas për fëmijët. Për kë nuk je i obliguar ta japësh sadakanë e fitrit? a)Nëse ke nën mbikëqyrjen tënde jomusli- manë (jobesimtarë). b) Për fëmijën në barkun e nënës, mirëpo është mirë të jepet duke u bazuar në veprën e Uthmanit, Allahu qoftë i kënaqur me të.[5] Sasia dhe lloji i sadakasë së fitrit Sasia e sadakasë së fitrit është një (sa'a) nga ushqimi, siç u cek më lart në hadithin e Ibni Umerit. Ndërsa sa i përket llojit të tij, ai duhet të jepet nga ushqim i rëndomtë i një vendi, pa marrë parasysh a është i lëngët apo i ngurtë (grurë, miell, oriz, fasule, hurma, misër, rrush të thatë, etj). Imam Ibën Kajjimi, Al- lahu e mëshiroftë, thotë: “Nëse ushqimi i rëndomtë i një vendi është jo nga drithërat, si për shembull qumështi, mishi, peshku, atëherë jepet sadakaja e fitrit nga ushqimi i tyre i rëndomtë, çfarëdo që të jetë ai.”[7] Se a bën të jepet sadakaja e fitrit në të holla (siç ndodh në vendin tonë), dijetarët kanë shprehur mendime të kundërta. Tre med- hhebet (malikitë, shafitë dhe hanbelitë) tho- në se nuk lejohet të jepet sadakaja e fitrit përveçse ushqim, duke u bazuar në veprën e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ndërsa medhhebi hanefi e ka lejuar që të je- pet në shumë të hollash, mirëpo ky mendim nuk është i qëlluar dhe është i pabazë dhe nuk lejohet një gjë e tillë për disa arsye: 1. Fjala e lartpërmendur e Ibën Umerit, se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel- lem e ka bërë obligim sadakanë e fitrit një sa'a nga hurmat dhe një sa'a nga elbi (ha- dithi). 2. Vepra e të gjithë shokëve të Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, pasi nuk është transmetuar nga asnjëri prej tyre se e ka dhë- në sadakanë e fitrit në të holla. Ata janë më të diturit për Sunnetin e Pejgamberit dhe më të kujdesshmit që të punojnë me të, njëko- hësisht kanë qenë më të kujdesshmit për atë që u bën dobi njerëzve. 3. Monedhat e dinarit dhe të dërhemët gjen- deshin në Medinë në kohën e sahabëve e edhe pas tyre dhe njerëzit ishin më nevojtarë për to sesa sot, mirëpo megjithatë sahabët nuk e vepruan një gjë të tillë. 4. Nuk pranohet pikëpamja e një dijetari në prani të citatit kur'anor apo pejgamberik, e _________________ [5] Transmeton Buhariu, Libri i zekatit, nr. 1504; Muslimi, Libri i zekatit, nr. 2275. [6] “El-Muhal-la”, Ibën Hazëm (6/88). [7] “El-Mulah-has el-fikhij” (1/245-246) El-Fevzan, Tevdihul-Ahkam sherhu bulugil-meram” (2/475) të Abdullah Bessam.
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 24 në këtë rast kemi hadithin e Pejgamberit sal- lAllahu alejhi ve sel-lem. 5. Adhurimet janë statike (të paprekshme, nuk lejohet të shtohet e as të pakësohet në to, por duhet të kryhen ashtu siç i ka kryer i Dërguari i Allahut). Dije, vëlla i dashur, se ajo që nuk ka qenë fe në kohën e të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-em, edhe tani nuk konsiderohet fe. Në atë kohë të hollat nuk e çonin në vend këtë obligim dhe as sot nuk mjaftojnë. Allahu e di më së miri! Kujt i dedikohet zekatul fitri? Zekatul fitri u jepet vetëm atyre që u takon, e ata janë të varfrit. Argument për këtë është hadithi i Ibën Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të: "I Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e obligoi zekatin e fitrit si pastrim për agjëruesin nga gjërat e pahijshme dhe gabimet dhe ushqim për skamnorët dhe të mjerët." Ky është mendimi që ka zgjedhur hoxha i Islamit Ibën Tejmije, Allahu e mëshi- roftë, në librin e tij "Mexhmu’ul fetava (25/71-78), si dhe nxënësi i tij Ibën Kajimi në librin "Zadul mead" (244). Ndërsa disa dijetarë kanë thënë se ai u jepet tetë llojeve të njerëzve të cilëve u jepet edhe zekati i përgjithshëm (të përmendur në suren Tevbe), por për këtë nuk ka argument dhe Ibën Te- jmije e ka kundërshtuar duke u mbështetur në burimin e lartpërmendur. Prej sunnetit është që të caktohet dikush që e grumbullon atë, pasi i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e kishte ngarkuar me këtë detyrë Ebu Hurejrën, Allahu qoftë i kënaqur me të.[8] Koha e dhënies së sadakasë së fitrit Sadakaja e fitrit bëhet obligim me të perën- duar dielli natën e Bajramit, mirëpo koha më e vlefshme është para faljes së namazit të Ba- jramit, në bazë të veprës së të Dërguarit sal- lAllahu alejhi ve sel-lem, siç e transmeton Ibën Umeri, se i Dërguari i Allahut ka urd- hëruar të jepet sadakaja e fitrit para daljes së njerëzve për namaz (transmeton Muslimi). Mirëpo lejohet të jepet edhe një ditë apo dy para Bajramit, duke u mbështetur në veprën e Abdullah ibën Umerit, siç e transmeton Ibën Huzejme (483) nga Abdulvarith nga Ejubi, se ky ka thënë: "Thashë: Kur e jepte sadakanë e fitrit Ibën Omeri”? Ai tha: “Kur nëpunësi ulej." I thashë: "E kur ulej nëpun- ësi?" Tha: "Një apo dy ditë para Bajramit." Ndërsa nëse vonohet pas faljes së Bajramit, atëherë ajo nuk konsiderohet zekatul fitër, por sadaka e thjeshtë, siç aludon për këtë ha- dithi i Ibën Abasit, i cili thotë se i Dërguari i Allahut ka thënë: "…Nëse jepet para namazit (të Bajramit), ajo është sadaka (fitër)e pranuar, ndërsa nëse jepet pas namazit, ajo është si të gjitha sadakatë e tjera”.[9] Falënderimet e fundit i takojnë Allahut të Madhëruar, paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të Dërguarin e Tij, mbi familjen e tij, mbi shokët e tij dhe mbi të gjithë ata që e ndjekin rrugën e tij deri në Ditën e Gjykimit. Përgatiti: Fidan Xhelili Referencat: 1-“Mexhalisu Ramadan”, Muhammed Salih el-Uthe- jmin. 2-“Sherhul-Mumtië” i njëjti autor. 3-“Tevdihul-Ahkam”, Abdullah el-Bessam. 4-“Sifetu Savmin-Nebijj”, Ali Hasen dhe Selim Hilali. _________________ [8] Tra.Buhari (4/396). [9] Transmeton Ebu Davudi (1622) dhe Nesaiu (550).
25 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t NAMAZI I BAJRAMIT N amazi i Bajramit është obligim i domosdoshëm për çdo musliman. I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem i ka kushtuar rëndësi të veçantë duke i urdhëruar muslimanët që ta falin këtë namaz. Ummu Atijje thotë: “I Dër- guari i Allahut i urdhëronte edhe gratë që të dilnin dhe të falnin namazin e Bajramit”.[1] Ibën Tejmije ka thënë se Namazi i Bajramit është obligim për çdo musliman, siç ka thënë imam Ebu Hanife, Allahu e mëshiroftë, e disa të tjerë, një prej fjalëve të medhhebit shafi dhe njëra prej dy fjalëve të medhhebit hanbeli. Dije se i Dërguari i Allahut e ka falur nama- zin e Bajramit gjithmonë dhe nuk e ka lënë atë asnjëherë dhe i ka urdhëruar njerëzit që të jenë të pranishëm gjatë faljes së namazit të Bajramit. Ai urdhëroi që të dilnin edhe gratë e lira, beqaret e mbyllura dhe ato që ishin në kohën e ciklit mujor,[2] madje urdhëroi që të dilnin edhe ato gra të cilat nuk kishin rroba (xhilbabë), që t'i merrnin nga shoqet e veta.[3] Kjo argumenton qartë obligueshmërinë e na- mazit të Bajramit. Përderisa dalja është e ob- ligueshme, namazi është më parësor për të qenë i obligueshëm për atë që nuk ka ndonjë arsye nga sheriati. Fjala më e saktë në këtë çështje është obligueshmëria (vaxhib) e na- mazit të Bajramit dhe jo konsiderimi i tij thjesht sunnet... Kjo falje (e Bajramit) është obligim për secilin musliman, është prej sim- boleve të dukshme të fesë, madje njerëzit në këtë ditë tubohen më shumë se në ditën e xhuma. Kujt i pranohet namazi i Bajramit: ”Namazi i Bajramit është i pranuar për bur- rat, gratë, fëmijët, udhëtarët, vendasit, njerëz që falen me xhemat dhe njerëz që falen vetëm. Kur është Bajram? Dita e Bajramit - Fitër Bajramit, fillon me plotësimin e muajit të Ramazanit. Kjo ditë është dita e parë në të cilën shfaqet hëna e re e muajit Shevval, muaji hënor që vjen pas muajit të Ramazanit. Duhet ta dimë se një musliman duhet të bëjë festë bashkë me shumicën e popullatës e jo të ketë mendim individual për këtë. Në raste ndryshimi në caktimin e ditës së Bajramit, një musliman duhet të festojë në të njëjtën ditë dhe së bashku me muslimanët që ndod- hen në vendin e tij. Ky është mendimi i di- jetarit të kësaj kohe, Muhamed Nasirudin Albanit, Zoti e mëshiroftë, i cili e argumen- ton këtë mendim me traditën e përcjellë nga Ebu Hurejra Allahu qoftë i kënaqur prej Tij, i cili transmeton se i Dërguari i Allahut ka thënë: "Agjërimi fillon kur të agjëroni (të gjithë së bashku) dhe fitri (ndërprerja e agjërimit) _________________ [1] Buhari (2/463-974) dhe Muslimi (2/605, 5/890). [2] Gratë me cikël mujor i urdhëroi të mos falen, por të jenë të pranishme dhe të përfitojnë prej mirësisë së kësaj dite dhe prej lutjes së muslimanëve. [3] E gjithë kjo është vërtetuar nga hadithi i Umu Atijes, që transmetohet në koleksionin e Buhariut (324,351,971,974).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 26 është kur ta mbaroni (të gjithë së bashku)…”[4] Koha e namazit të Bajramit Koha e namazit të Bajramit fillon prej kur dielli ngrihet sa një shigjetë (afërsisht 45 min pas lindjes së diellit) dhe zgjatet deri në zenit, para kohës së drekës. Transmetohet nga sahabi i nderuar, Abdullah ibën Busër, se ai doli me njerëzit për faljen e namazit të Fitër Bajramit apo të Kurban Ba- jramit dhe e qortoi daljen me vonesë të ima- mit. Ai tha: ”Në kohën e të Dërguarit të Allahut, në këtë orë ne ishim kthyer në shtëpitë tona”.[5] Kjo kohë ishte pas lindjes së diellit, në kohën e namazit të duhasë, pas përfundimit të kohës në të cilin urrehet na- mazi. Ibën Kajjimi ka thënë: “I Dërguari i Allahut e vononte namazin e Fitër Bajramit dhe e sh- pejtonte namazin e Kurban Bajramit. Ibën Umeri, i cili ka qenë shumë i përpiktë në zbatimin e Sunnetit, nuk dilte për namazin e Bajramit pa lindur dielli.”[6] Sidik Hasen Han ka thënë: “Koha e namazit të dy Bajrameve është duke filluar që në ko- hën kur dielli ngrihet sa një shtizë e deri para namazit të drekës. Të gjithë dijetarët kanë konsensus në lidhje me atë që përfitohet prej haditheve, edhe pse vetë hadithet nuk janë në atë pozitë sa të konsiderohen si argument i padiskutueshëm.”[7] Namazi i Bajramit nuk ka ezan e as ikamet: Ky namaz është pa ezan dhe pa ikamet dhe kjo argumentohet me atë që është transmet- uar nga Xhabir ibën Semura, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili ka thënë: "Kam falur me të Dërguarin e Allahut namazin e Ba- jramit më tepër se një apo dy herë dhe nuk është thirrur ezan e as kiamet.”[8] Gjithashtu transmetohet nga Ibën Abbasi dhe Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, se kanë thënë: ”Nuk është thirrur ezani për namazin e Fitër Bajramit dhe as për atë të Kurban Bajramit."[9] Namazi i Bajramit duhet falur në një vend të posaçëm, musal-la, që është vend i veçantë në lagje, fshat apo qytetin ku kryhet namazi i Bajramit. Kjo është sunnet ngase i Dërguari i Allahut nuk është falur në xhaminë e vet, por ka dalë në vend të gjerë dhe të posaçëm në periferi të Medinës dhe aty i ka tubuar njerëzit për faljen e namazeve të Bajramit. Transmetohet nga Abdullah ibën Umeri radijAllahu anhu se: “Pejgamberi alejhis- selam në ditën e bajramit shkonte në Musal- la dhe me vete kishte një shkop sa gjysma e shtizës, kur arrinte tek musal-laja e vendoste atë para vete dhe falej në drejtim të saj sepse musal-laja ishte në fushë dhe nuk kishte diçka për ta marrë si sutër.”[10] Këtë e kanë bërë edhe udhëheqësit e musli- manëve pas tij. Forma e namazit të Bajramit: 1) Namazi i Bajramit ka dy rekate dhe dym- bëdhjetë tekbire. Umeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ka thënë: “Namazi i udhëtarit është me dy rekate, namazi i Kurban Bajramit është me dy rekate dhe namazi i Fitër Bajramit është me dy rekate, të plota dhe pa shkurtuar. Këtë _________________ [4] Sunenut-Tirmidhi -2/101/693), Sahihul-xhamiu (3869), es-Sahiha (224). [5] Sahih sunen Ebi Davud (1005) dhe Ibën Maxheh (1/48/1317). [6] Zadul-Mead (1/442). [7] El-Mev'idha el-Hasene (1/43-44). [8] Muslimi (887), Ebu Davudi (1148), Tirmidhiu (532). [9] Buhari (2/451/960), Muslimi (2/604/886). [10] Tra.Buhari (1/354), Muslimi (2/55) dhe shumë të tjerë. Sutra është pengesa e cila duhet qenë para atij që falet, dhe kjo mund të jetë muri, shtylla, apo shpinda e ndokujt, nëse është në xhami, kurse në fusha përdoret ndonjë shkop apo diçka e ngjashme me të.
27 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t e kam dëgjuar nga goja e Muhamedit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të.”[11] 2) Rekati i parë fillon me tekbirin fillestar, ashtu si në të gjitha namazet e tjera, pastaj thuhen shtatë tekbire, ndërsa në rekatin e dytë thuhen pesë tekbire përveç tekbirit të rukusë.[12] Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, thotë: ”I Dërguari i Allahut në namazin e Fitër Ba- jramit dhe të Kurban Bajramit mori shtatë dhe pesë tekbire, përveç tekbireve të rukusë.” Nga Omeri e ky nga babai i tij, nga gjyshi i tij, thuhet: ”I Dërguari i Allahut në namazin e dy Bajrameve (Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit), mori shtatë tekbire në rekatin e parë dhe pesë në të dytin.”[13] Imam El Begavi ka thënë: “Fjala e shumicës së dijetarëve prej sahabëve e pasardhësve të tyre për këtë çështje është se në rekatin e parë të namazit të Bajramit thuhen shtatë tekbire përveç tekbirit fillestar dhe në të dytin pesë tekbire, përveç tekbirit të ngritjes nga sex- hdeja. Kjo është transmetuar nga Ebu Bekri, Umeri, Aliu…etj.”[14] Vërejtje: Mënyra se si falet sot namazi i Ba- jramit në disa vende islame është në kundër- shtim me Sunnetin e të Dërguarit të Allahut, posaçërisht te marrja e tekbireve. 3) Nuk është vërtetuar nga i Dërguari i Al- lahut ngritja e duarve në tekbiret e namazit të Bajramit, por Ibën Kajjimi ka thënë: "Ibën Umeri, me gjithë përkujdesjen e tij të madhe në zbatimin e Sunnetit, i ngrinte duart në çdo tekbir.” Muhaddithi Albani në librin “Tamamu el minneh” (fq. 348-349) ka thënë: “E sakta është se ngritja e duarve në tekbiret e namazit të Bajramit nuk është sunnet, sepse nuk është vërtetuar kjo nga i Dërguari i Allahut, edhe pse kjo vepër është transmetuar prej Umerit dhe djalit të tij. Kjo nuk e bën sunnet, kur e dimë se transmetimi nga Omeri dhe djali i tij për këtë çështje nuk është i saktë.” 4) Pasi i përfundonte tekbiret, lexonte suren El Fatiha dhe pas saj lexonte “Kaf, vel Ku- r'anil mexhid” në njërin prej rekateve, ndë- rsa në tjetrin lexonte “Ikterabetis-seatu ven shek-kal kamer” apo sure të tjera.[15] Nganjëherë lexonte: “Sebih-hisme rabikel eala" dhe “Hel etake hadithul gashije”. Nga Numan bin Beshiri transmetohet se ”i Dërguari i Allahut në dy Bajramet dhe ditën e xhumasë lexonte “Sebih-hisme rabikel eala” dhe “Hel etake hadithul gashije”.[16] Ibnul Kajjimi, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “Të dyja këto janë vërtetuar prej tij dhe përveç tyre nuk është vërtetuar gjë tjetër.”[17] 5) Veprimet e tjera janë të njëjta me ato të namazit të zakonshëm, pa pasur asnjë ndry- shim. Vërejtje: Atij të cilit i shpëton pa falur namazi i Bajramit me xhemat, duhet të falë vetëm dy rekate. Imam Buhariu, Allahu e mëshiroftë, në "Sahihun" e tij ka thënë: "Tema: “Atij të cilit i ikën namazi i Bajramit me xhemat, i fal dy rekate”.[18] Hutbeja mbahet pas namazit: Sunnet është që hutbeja e Bajramit të mba- het pas namazit. Nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, transmetohet se ka _________________ [11] Ahmedi (1/37), Nesaiu (3/183), Bejhakiu (3/200), Tahaviu në "Sherh meanil-Athar (1/421). [12] Irvaul-Galil (639), Sahih Sunen Ibën Maxhe (1058), Sunen Ebi Davud (Avnul-meabud (4/7,6/1138,37). [13] Sahihul-Mishkat (1441), Sahih Sunen Ibën Maxhe (1057). [14] Sherhus-Sunneh (4/309), Fetava Ibën Tejmije (24/220-221). [15] Muslimi (891), Nesaiu (8413), Tirmidhiu (534), Ibën Maxhe (1282), nga Ebi Vakid el-Lejthi. [16] Muslimi (878), Tirmidhiu (533), Nesaiu (3/184). [17] Zadul-Mead (1/443). [18] Sahihul Buhari (1/134-135).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 28 thënë: “Kam qenë në faljen e namazit të Ba- jramit me të Dërguarin e Allahut, Ebu Bek- rin, Umerin dhe Uthmanin,(Allahu qoftë i kënaqur prej tyre), dhe që të gjithë ata e fal- nin namazin e Bajramit para hutbes.”[19] Urimi për festë: Kur është pyetur Ibën Tejmije për urimin në ditën e festës së Bajramit ka thënë: "Për sa i përket urimit të njëri-tjetrit në ditën e festës, si për shembull “Tekab-belallahu mina ve minkum!” (Allahu na i pranoftë punët e mira neve dhe juve!) apo të tjera shprehje të ng- jashme me këtë, është transmetuar se disa prej sahabëve kështu kanë vepruar. Disa prej dijetarëve e kanë lejuar dhe lehtësuar urimin e njëri-tjetrit, si Imam Ahmedi, mirëpo Ah- medi ka thënë: “Unë nuk e uroj dikë i pari, nëse dikush më uron mua, atëherë edhe unë e uroj atë, sepse kthimi i urimit është vaxhib (obligim), ndërsa urimi nuk është sunnet me të cilin jemi urdhëruar dhe as nuk jemi nd- aluar prej tij. Ata të cilët e urojnë njëri-tjetrin kanë shëmbëlltyrë të parët e tyre, por edhe ata të cilët nuk veprojnë kështu gjithashtu kanë shëmbëlltyrë, e Allahu e di më së mi- ri.”[20] Dobia:”Lejohet urimi i njëri-tjetrit me atë që është i kënaqur Allahu, d.m.th. me fjalë të mira si “për hajër Bajramin apo urime Ba- jramin”, etj. Gjërat e preferuara në ditën e Bajramit: Është sunnet i të Dërguarit të Allahut që gjatë Bajramit të bëhen këto vepra: 1. Larja e trupit. Transmeton Nafiu nga Ibën Omeri se i Dërguari i Allahut lahej ditën e Bajramit para se të shkonte në musal-la”.[21] Aliu, Allahu qoftë i kënaqur me të, është pyetur për larjen dhe ka thënë: ”Në ditën e xhumasë, në ditën e Arafatit, në ditën e Fitër dhe Kurban Bajramit.”[22] 2. Veshja e rrobave të bukura: Nga Aliu, Al- lahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se i Dërguari i Allahut ka veshur ditën e dy Ba- jrameve një xhybe të kuqe.”[23] 3. Ngrënia e hurmave (apo diçkaje tjetër) para daljes për të falur namazin e Bajramit: Enesi thotë: "I Dërguari i Allahut, para se të shkonte për të falur namazin e Bajramit, hante hurma."[24] 4. Shkuarja herët në musal-la (apo xhami) për të falur namazin e Bajramit. 5. Shkuarja në musal-la (apo xhami) në kë- mbë: Aliu thotë: ”Prej sunnetit është shkuarja në këmbë në musal-la për të falur namazin e Bajramit.”[25] 7. Ndërrimi i rrugës gjatë shkuarjes dhe kthimit nga musal-la (apo xhamia): Xhabiri thotë se “I Dërguari i Allahut ditën e Ba- jramit e ndërronte rrugën.”[26] 8. Sadakatul-fitri të jepet para faljes së na- mazit të Bajramit (ose tri ditë para Bajramit), përndryshe llogaritet vetëm si sadaka e jo si sadakatul fitër! 10. Ngritja e zërit me tekbire: Nga Jezid bin Haruni, nga Ibën Ebu Dhiëbi, nga Zuhriu, thuhet se: ”I Dërguari i Allahut shkonte në musal-la duke madhëruar Allahun me tek- bire derisa fillonte namazin. Kur e mbaronte namazin, i ndërpriste tekbiret.” Forma e kën- dimit të tekbireve: _________________ [19] Buhariu (962), Muslimi (884), Ahmedi (1/331, 346). [20] Fetava Ibën Tejmije (24/253), El-havi lilfetava të Sujutiut (1/81, 82). [21] Sahih, transmeton Bejhakiu dhe Maliku. [22] Sahih, transmeton Bejhakiu nga rrugët e Shafiut nga Zad’hani. [23] Senedi i tij është i mirë, Silsiletu es-Sahiha (1279). [24] Buhariu (2/446/953), Tirmidhiu (2/27/541). [25] Sherh Sunen et-Tirmidhi –Ahmed Shakir -2/421-424. [26] Buhari (2/164), Sahih el-Mishkat (1434).
29 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t “Allahu ekber, Allahu ekber, La ilahe il-lall- ah, Allahu ekber, Allahu ekber, ve lil-lahil hamd”.[27] Kjo formë e këndimit nuk bëhet së bashku me xhematin sepse nuk ka bazë për të në fenë tonë të pastër. Gabimet e njerëzve në këtë ditë 1-Të veçuarit e ditës së Bajramit për të viz- ituar varrezat. Gjithashtu, përzierja e burrave dhe e grave aty, vajtimi me zë për të vdekurit dhe të tjera vepra të ndaluara. Dobia: Lejohet për një musliman që t'i viz- itojë varrezat në Bajram, nëse ai ka qenë prej atyre që i ka vizituar varrezat edhe para festës së Bajramit, ngase i Dërguari i Allahut ka thënë: ”Ua pata ndaluar vizitën e varreve, tani vizitoni varret sepse ata ua përkujtojnë botën tjetër, ahiretin.” Mirëpo më e mira është që të mos e veprojë ngase vepra e tij mund të ndikojë te musli- manët e dobët, të cilët mund të mendojnë se kjo vepër (veçimi i kësaj dite me vizitën e var- reve) qenka e lejuar!? Ndërsa ajo që ndodh te marshimi drejt var- reve pas faljes së Bajramit është risi dhe bidat, gjë që e ka ndaluar i Dërguari i Allahut: ”Kush vepron një vepër që nuk është prej nesh, ajo është e refuzuar”, d.m.th. risi. Al- lahu e di më së miri. 2- Shpërdorimi dhe harxhimi i tepërt në gjëra të padobishme dhe pa qenë nevoja. 3. Agjërimi i ditës së Bajramit: I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem e ka ndaluar këtë vepër, siç transmetohet nga Ebu Seid el-Hudriju.[28] 4. Mospjesëmarrja e grave në faljen e namazit të Bajramit, duke pasur parasysh faktin se i Dërguari i Allahut ka urdhëruar që gratë ta falin këtë namaz. Ummu Atijje thotë: "I Dër- guari i Allahut i urdhëronte edhe gratë që të dilnin dhe ta falnin namazin e Bajramit."[29] 5. Shqiptimi i tekbireve bashkarisht: Gjitha- shtu kjo është në kundërshtim me praktikën e të Dërguarit të Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem. 6. Gëzimi për shkak të kalimit të muajit të Ramazanit dhe kthimit te jeta e shfrenuar. Kjo ishte e tëra rreth dispozitave që kanë të bëjnë me namazin e bajramit, e ne e lusim Allahun që të na e mundësojë praktikimin e këtij namazi në përputhshmëri me sunnetin e pejgamberit tonë sal-lallahu alejhi ve sel- lem, Amin! Përmblodhi dhe përshtati: Lirim Sadiku Literatura e konsultuar: 1 - El-vexhiz fi fik el-sunneh uelkitab el-azijz -Abdulad- hijm bin bedeui el-halefi. 2 - el-ihtijarat el-fikhije lil-Imam el-Albani - Ibrahijm ebu Shadi. 3 - Temam el-mine fi talijk ala fik el-sunneh - Muhamed Nasirudin el-Albani. 4 - Ahkam el-Ijdejni fi sunneti el-Mutahara - Ali Hasen. 5 - Fikhus-sunneh - Sejid Sabik. 6 - Kur’ani i Madhërishëm - Prof.Hasan I. Nahi. _________________ [27] Sahih, Silsile es-Sahiha (171, 2/164), Irva el-Galil (3/125). [28] Buhari (4/238/1990), dhe Muslim (2/799-1137). [29] Buhariu (2/463-974), Muslimi (2-605, 5/890).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 30 KOMPENSIMI 1 Dije, o ti musliman, Allahu të dhë- ntë kuptim në fenë e Tij, se kom- pensimi i asaj që të ka ikur nga Ramazani nuk është obligim menjëherë pas tij, por obligueshmëria e saj shtrihet në kohë të gjerë, siç është transmetuar nga Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, e cila ka thënë: "Kam pasur borxh nga Ramazani dhe nuk kam pasur mundësi ta kompensoja veçse në Shabanin e ardhshëm (muajin para Ramazanit tjetër)."[1] Ibën Haxher Askalani në "El Fet'h" (4/191) thotë: "Ky hadith argumenton lejimin e vonimit të kompensimit të ditë- ve të prishura nga Ramazani në përgji- thësi, qoftë me arsye apo pa arsye." Mirëpo, siç dihet vetvetiu, shpejtimi në kompensimin e tij është më primar sesa vonimi, duke hyrë në argumentet e për- gjithshme të cilat nxisin për shpejtimin për punë të mira dhe mosneglizhimin e tyre. Argument për këtë kemi fjalën e Al- lahut: "Dhe nxitoni në rrugën drejt faljes nga Zoti juaj." Alu Imran: 133 Allahu thotë: "Të tillët janë që garojnë në vepra të mira dhe janë më të parët në to." Muminun: 61 2 Nuk obligohet vazhdimësia pa shk- ëputje në agjërimin e ditëve të mbetura për kompensim, me arsy- etimin e të bashkuarit të tyre me formën e agjërimit në kohën e vet. Allahu i Lartë- suar thotë: "Atëherë të agjërojë aq ditë në ditët e mëvonshme." Bekare: 185 Ibën Abasi thotë: "Nuk ka problem nëse agjërohen të ndara nga njëra-tjetra."[2] Ndërsa Ebu Hurejra thotë: "I agjëron një nga një, nëse dëshiron."[3] Në hadithin që ka transmetuar Bejhakiu (4/259) dhe Darekutni (2/191-192) nga Abdurrahman ibën Ibrahimi, nga El-Ala ibën Abdurrahmani, nga i ati i tij, nga Ebi Hurejra, i ngritur tek i Dërguari, sal- lAllahu alejhi ve sel-lem, ai ka thënë: "Kushdo nga ju që ka agjërim për të kom- pensuar nga Ramazani, t'i agjërojë ato ditë njëra pas tjetrës dhe jo ndarë nga njëra-tje- tra." Ky hadith është i dobët për shkaqet e më- poshtme: Darakutni thotë: "Abdurrahman ibën Ibrahimi është i dobët." DISPOZITAT E AGJËRIMIT II _________________ [1] Transmeton Buhariu (4/,66) dhe Muslimi (1146). [2] E ka shënuar Buhariu në “Tealika-tet” e tij (4/189), ndërsa Abdurrezzaku, Darekutni dhe Ibën Ebi Shejbe e kanë transmetuar të lidhur me zinxhir të saktë. Shih: "Tagliku et Ta’lik" (3/186). [3] Kthehu tek "Irvaul Galil" (4/95).
31 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t El Bejhakiu thotë: "E ka konsideruar të dobët atë Ibën Ma’ini, Nesai dhe Dara- kutni." Ndërsa Ibën Haxheri në "Et Telhis el Habir" (2/ 206), ka përcjellë nga Ibën ebi Hatimi se ky e ka refuzuar këtë hadith të Abdurrahmanit. Më hollësisht për dobësinë e këtij hadithi ka folur dijetari i hadithit Albani në "el Irva" (nr: 934). Ndërsa fjala në "Silsile- tul-Ehadith ed-Daife" (2/137), se shejhu e ka konsideruar të mirë këtë hadith, ai më pas është kthyer nga ajo fjalë (dhe e ka konsideruar të dobët hadithin).[4] Ndaj përqendrohu! Përfundimi është se nuk është përcjellë ndonjë hadith i saktë i ngritur tek i Dër- guari, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, me sa dimë ne, as për agjërimin e ditëve të kalu- ara nga Ramazani të ndara dhe as të ngji- tura me njëra-tjetrën. Por ajo që është më e afërt dhe më e lehtë është lejimi i të dy- jave. Kjo është edhe fjala e imamit të Ehli Sunnetit, Ahmed Ibën Hambelit, Allahu e mëshiroftë, siç transmeton Ebu Davudi në "Mesail" (faqe 95): "Kam dëgjuar Ah- medin kur u pyet për kompensimin e Ra- mazanit e ai tha: "Nëse dëshiron, t'i agjërojë ditët e mbetura njëra pas tjetrës dhe nëse dëshiron, t'i ndajë." E Allahu e di më së miri. Kështu, lejimi i shkëputjes nuk e mohon bashkimin. 3 Dijetarët janë të një mendimi se kush vdes dhe ka lënë namaze pa falur, përgjegjësi i tij nuk ia kom- penson ato e as dikush tjetër. Po kështu, kush nuk ka mundësi të agjërojë, nuk agjëron për të askush gjatë jetës së tij, por ushqen për çdo ditë nga një të varfër, ashtu siç ka bërë edhe Enes ibën Maliku në etherin-fjalën e tij, që e kemi përmen- dur më parë. Ndërsa kush vdes dhe ka agjërim të zo- tuar pa kryer, agjëron përgjegjësi për të, duke u bazuar në fjalën e Muhamedit, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Kush vdes dhe ka pasur agjërim për të kompensuar, le të agjërojë përgjegjësi i tij për të."[5] Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: "Një burrë erdhi tek i Dërguari i Allahut, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, dhe e pyeti: "O i Dërguari i Allahut! Nëna ime vdiq dhe i ka mbetur një muaj pa agjëruar (pa e kompensuar), a të kompensoj për të?" "Po. Borxhi i Allahut është më primar që të kthehet."[6] Këto hadithe të përgjithshme janë të qarta në ligjshmërinë e agjërimit të të gjitha llojeve të agjërimit nga përgjegjësi (apo i afërmi) i të vdekurit. Këtë mendim e kanë edhe disa nga shafiitë, gjithashtu edhe Ibën Hazmi (7/2,8). Mirëpo, këto hadithe janë prej llojit të përgjithshëm që janë ndeshur me përjash- timet dhe veçimet. Kështu që nuk agjëron përgjegjësi për të vdekurin veçse agjërimin e zotuar. Kjo është fjala e Ahmedit, siç thuhet në "Me- sail Imam Ahmed" nga transmetimi i Ebi Davudit (faqe 96), ku thotë: "Kam _________________ [4] Për sqarimin më të plotë të kësaj çështjeje e kemi pyetur personalisht hoxhën tonë, gojarisht dhe ai përmendi njësoj si fjalët që kemi shënuar më sipër, vel hamdu lil-lah. [5] Transmeton Buhari (4/168) dhe Muslimi (1147). [6] Transmeton Buhari (4/169) dhe Muslimi (1148).
Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 32 dëgjuar Ahmed ibën Hambelin duke thënë: "Nuk agjërohet për të vdekurin veçse në rast zotimi." Ebu Davudi thotë: "I kam thënë Ahmedit: Po muaji i Ra- mazanit? Ai tha: "Për të duhet të ushqejë të varfrit në vend të të vdekurit." Kjo e fundit është fjalë tek e cila të qetë- sohet shpirti, të hapet zemra dhe të freskohet gjoksi, pasi atë e përkrah gjitha- shtu edhe argumenti, sepse kështu futen në praktikë të gjitha hadithet e përcjella në këtë temë, pa kthyer asnjë prej tyre, e veçanërisht me kuptimin e hadithit të parë, ku Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, nuk ka kuptuar nga përgjithësimi i hadithit futjen e agjërimit të Ramazanit dhe të agjërimeve të tjera në të, por ajo shkoi te ushqimi, megjithëse vetë ajo e ka transmetuar hadithin e kompensimit. Ar- gument për këtë është transmetimi i Am- retes, se nëna e saj kishte vdekur dhe i kishin mbetur pa agjëruar disa ditë nga Ramazani. Kjo i tha Aishes: "A t'i kom- pensoj ato ditë për të?" Aishja i tha: "Jo, por jep lëmoshë për të, për çdo ditë nga gjysmë tasi për çdo të varfër." Këtë hadith e transmeton et Tahaviu në "Mushkil el Athar" (3/142) dhe Ibën Hazmi në "el Muhala" (7/4) me zinxhir të saktë. Dhe siç dihet, transmetuesi i hadithit është më i dituri për atë që ka transmet- uar. Në këtë dallim ka shkuar edhe më i dituri i umetit, Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kë- naqur prej tij, i cili thotë: "Nëse dikush sëmuret në Ramazan, pastaj vdes dhe nuk agjëron, për të jepet ushqim dhe nuk ka kompensim për të. E nëse ka qenë agjërim zotimi, atëherë agjëron për të përgjegjësi i tij." Këtë e transmeton Ebu Davudi me zinxhir të saktë dhe Ibën Hazmi në "el Muhal-la" (7/7), i cili thotë se zinxhiri i transmetuesve të tij është i saktë. Dhe është e ditur se Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, është trans- metuesi i hadithit të dytë, aq më tepër kur ai transmeton një hadith ku thuhet se përgjegjësi agjëron për të vdekurin për agjërim zotimi, ku thuhet se: "Sead ibën Ubadetu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, e pyeti të Dërguarin e Allahut, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Nëna ime ka vdekur dhe ka pasur agjërim zotimi (a të agjëroj në vend të saj)?" Ai, sal-lAllahu alejhi ve sel- lem, tha: "Kompensoje atë në vend të saj." E transmeton Buhariu, Muslimi, etj. Ky sqarim është në përputhje me parimet e sheriatit dhe bazat e tij, siç e ka sqaruar edhe Ibën Kajjimi në "I’lamul el Mu- vekiin", madje e ka zgjatur sqarimin edhe vërtetimin e kësaj në "Tehdhib suneni Ebu Davud" (3/279-282), kështu që kthehu tek ato, sepse janë të rëndësishme. 4 Kush vdes duke pasur agjërim zo- timi pa kryer, pastaj në vend të tij agjërojnë disa burra, sa numri i ditëve të zotuara për agjërim, kjo është e lejuar. El Hasen thotë: "Nëse për të agjërojnë tridhjetë burra, secili nga një ditë, kjo _________________ [1] Buhari (2/463-974) dhe Muslimi (2/605, 5/890). [2] Gratë me cikël mujor i urdhëroi të mos falen, por të jenë të pranishme dhe të përfitojnë prej mirësisë së kësaj dite dhe prej lutjes së muslimanëve. [3] E gjithë kjo është vërtetuar nga hadithi i Umu Atijes, që transmetohet në koleksionin e Buhariut (324,351,971,974).
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit

Recommended

Mesime nga Muaji i Ramazanit
Mesime nga Muaji i RamazanitMesime nga Muaji i Ramazanit
Mesime nga Muaji i RamazanitRregullatIslame
 
Ndejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanNdejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanRregullatIslame
 
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëmRregullatIslame
 
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...Shkumbim Jakupi
 
Amr Halid - Vlera e kohës
Amr Halid - Vlera e kohës Amr Halid - Vlera e kohës
Amr Halid - Vlera e kohës Shkumbim Jakupi
 
Abetarja Kuranore
Abetarja KuranoreAbetarja Kuranore
Abetarja KuranoreRregullatIslame
 
Amr halid pendimi
Amr halid pendimiAmr halid pendimi
Amr halid pendimiShkumbim Jakupi
 
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATË
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATËFLLADI I NJË MUAJI TË BEGATË
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATËRregullatIslame
 

Recommended

Mesime nga Muaji i Ramazanit
Mesime nga Muaji i RamazanitMesime nga Muaji i Ramazanit
Mesime nga Muaji i RamazanitRregullatIslame
 
Ndejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanNdejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanRregullatIslame
 
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëm
22. Hytbet e xhumasë dhe hatibët e sotshëmRregullatIslame
 
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...
Amr Halid - Deri sa mos ta ndryshojnë ...Shkumbim Jakupi
 
Amr Halid - Vlera e kohës
Amr Halid - Vlera e kohës Amr Halid - Vlera e kohës
Amr Halid - Vlera e kohës Shkumbim Jakupi
 
Abetarja Kuranore
Abetarja KuranoreAbetarja Kuranore
Abetarja KuranoreRregullatIslame
 
Amr halid pendimi
Amr halid pendimiAmr halid pendimi
Amr halid pendimiShkumbim Jakupi
 
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATË
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATËFLLADI I NJË MUAJI TË BEGATË
FLLADI I NJË MUAJI TË BEGATËRregullatIslame
 
Dr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - BujariaDr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - BujariaLibra Islame
 
Shtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateveShtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateveRregullatIslame
 
Dr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - FalënderimiDr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - FalënderimiLibra Islame
 
Dr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - MoraliDr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - MoraliLibra Islame
 
Për ty që (s') falesh
Për ty që (s') faleshPër ty që (s') falesh
Për ty që (s') faleshRregullatIslame
 
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast FitneshRregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast FitneshRregullatIslame
 
Libri i namazit
Libri i namazitLibri i namazit
Libri i namazitDurim Bajrami
 
Sq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesitSq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesitLoveofpeople
 
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...RregullatIslame
 
Dr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - EmanetiDr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - EmanetiLibra Islame
 
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tijHaxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tijRregullatIslame
 
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzimeRigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzimeRregullatIslame
 
Etika islame 2
Etika islame 2Etika islame 2
Etika islame 2E verteta vjen nga Zoti
 
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.RregullatIslame
 
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitKëshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitRregullatIslame
 
Rendi familjar ne Islam
Rendi familjar ne IslamRendi familjar ne Islam
Rendi familjar ne IslamRregullatIslame
 
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisëSq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisëFatos
 
Detyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanitDetyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanitRregullatIslame
 
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeveSq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeveLibra Islame
 
Imam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihinImam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihinLibra Islame
 
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të ShevalitLexo dhe Mëso
 
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDILexo dhe Mëso
 

More Related Content

What's hot

Dr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - BujariaDr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - BujariaLibra Islame
 
Shtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateveShtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateveRregullatIslame
 
Dr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - FalënderimiDr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - FalënderimiLibra Islame
 
Dr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - MoraliDr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - MoraliLibra Islame
 
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast FitneshRregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast FitneshRregullatIslame
 
Sq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesitSq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesitLoveofpeople
 
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...RregullatIslame
 
Dr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - EmanetiDr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - EmanetiLibra Islame
 
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tijHaxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tijRregullatIslame
 
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzimeRigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzimeRregullatIslame
 
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.RregullatIslame
 
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitKëshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitRregullatIslame
 
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisëSq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisëFatos
 
Detyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanitDetyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanitRregullatIslame
 
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeveSq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeveLibra Islame
 
Imam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihinImam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihinLibra Islame
 

What's hot (20)

Dr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - BujariaDr. Musli Vërbani - Bujaria
Dr. Musli Vërbani - Bujaria
 
Shtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateveShtysat e çlirimit prej mëkateve
Shtysat e çlirimit prej mëkateve
 
Dr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - FalënderimiDr. Musli Vërbani - Falënderimi
Dr. Musli Vërbani - Falënderimi
 
Dr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - MoraliDr. Musli Vërbani - Morali
Dr. Musli Vërbani - Morali
 
Për ty që (s') falesh
Për ty që (s') faleshPër ty që (s') falesh
Për ty që (s') falesh
 
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast FitneshRregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
Rregullat fetare që duhet të ndjekë një Musliman në rast Fitnesh
 
Libri i namazit
Libri i namazitLibri i namazit
Libri i namazit
 
Sq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesitSq ditet e agjeruesit
Sq ditet e agjeruesit
 
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
Fjalët e djetarëve lidhur mevludin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-...
 
Dr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - EmanetiDr. Musli Vërbani - Emaneti
Dr. Musli Vërbani - Emaneti
 
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tijHaxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
Haxhi, Vlera dhe Dobitë e tij
 
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzimeRigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
Rigjallërimi Islam, rregulla dhe udhëzime
 
Etika islame 2
Etika islame 2Etika islame 2
Etika islame 2
 
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
Namazin e Nates apo Namazin e Taravis.
 
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitKëshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
 
Rendi familjar ne Islam
Rendi familjar ne IslamRendi familjar ne Islam
Rendi familjar ne Islam
 
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisëSq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
Sq Roli i gruas në përmirësimin e shoqërisë
 
Detyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanitDetyrat e muajit të ramazanit
Detyrat e muajit të ramazanit
 
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeveSq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
Sq fragmente nga_jeta_e_sahabeve
 
Imam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihinImam neveviu rijadus salihin
Imam neveviu rijadus salihin
 

Similar to 05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit

05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të ShevalitLexo dhe Mëso
 
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDILexo dhe Mëso
 
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDIRregullatIslame
 
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te Ramazanit
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te RamazanitTë Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te Ramazanit
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te RamazanitLexo dhe Mëso
 
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitKëshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitLexo dhe Mëso
 
24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirënRregullatIslame
 
24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirënLexo dhe Mëso
 
Ndejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanNdejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanLexo dhe Mëso
 
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanSunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanLexo dhe Mëso
 
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanSunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanRregullatIslame
 
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi Libra Islame
 
Peshperitjeteramazanit
PeshperitjeteramazanitPeshperitjeteramazanit
Peshperitjeteramazanitguest3b04bc
 
1 ramazani ftese per meditim
1 ramazani ftese per meditim1 ramazani ftese per meditim
1 ramazani ftese per meditimMondi Marku
 
Të kapemi fort mbas Menhexhit Selefij
Të kapemi fort mbas Menhexhit SelefijTë kapemi fort mbas Menhexhit Selefij
Të kapemi fort mbas Menhexhit SelefijLexo dhe Mëso
 
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitAjka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitLexo dhe Mëso
 
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitAjka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitRregullatIslame
 
Amr halid vlera e kohës
Amr halid vlera e kohësAmr halid vlera e kohës
Amr halid vlera e kohësLibra Islame
 
Çelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitÇelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitLexo dhe Mëso
 
Çelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitÇelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitRregullatIslame
 
Sq Çelësat e meditimit të Kuranit
Sq Çelësat e meditimit të KuranitSq Çelësat e meditimit të Kuranit
Sq Çelësat e meditimit të KuranitFatos
 

Similar to 05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit (20)

05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit
 
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
 
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
04. MUAJI I RAMAZANIT DHE TEVHIDI
 
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te Ramazanit
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te RamazanitTë Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te Ramazanit
Të Përfitojmë nga Begatitë e Muajit te Ramazanit
 
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të RamadanitKëshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
Këshillë me rastin e pritjes së muajit të Ramadanit
 
24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën
 
24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën24. Bëhu çelës për të mirën
24. Bëhu çelës për të mirën
 
Ndejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit RamazanNdejat e muajit Ramazan
Ndejat e muajit Ramazan
 
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanSunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
 
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në RamazanSunetet e Neglizhuara në Ramazan
Sunetet e Neglizhuara në Ramazan
 
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi
Shefik kurdiq ramazani dhe namazi i teravive ne driten e medhhebit hanefi
 
Peshperitjeteramazanit
PeshperitjeteramazanitPeshperitjeteramazanit
Peshperitjeteramazanit
 
1 ramazani ftese per meditim
1 ramazani ftese per meditim1 ramazani ftese per meditim
1 ramazani ftese per meditim
 
Të kapemi fort mbas Menhexhit Selefij
Të kapemi fort mbas Menhexhit SelefijTë kapemi fort mbas Menhexhit Selefij
Të kapemi fort mbas Menhexhit Selefij
 
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitAjka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
 
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anitAjka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
Ajka e kuptimit të dhjetë sureve të fundit të Kur’anit
 
Amr halid vlera e kohës
Amr halid vlera e kohësAmr halid vlera e kohës
Amr halid vlera e kohës
 
Çelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitÇelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të Kuranit
 
Çelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të KuranitÇelësat e meditimit të Kuranit
Çelësat e meditimit të Kuranit
 
Sq Çelësat e meditimit të Kuranit
Sq Çelësat e meditimit të KuranitSq Çelësat e meditimit të Kuranit
Sq Çelësat e meditimit të Kuranit
 

More from RregullatIslame

Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndimin
Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndiminDielli i Allahut shkëlqen mbi perëndimin
Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndiminRregullatIslame
 
Studime rreth fesë Krishtere
Studime rreth fesë KrishtereStudime rreth fesë Krishtere
Studime rreth fesë KrishtereRregullatIslame
 
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetëriminRregullatIslame
 
21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut
21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut
21. Vlera e të qarët nga frika e AllahutRregullatIslame
 
18. A është kush që djeg Biblën
18. A është kush që djeg Biblën18. A është kush që djeg Biblën
18. A është kush që djeg BiblënRregullatIslame
 
16. Xhelozia për shenjat e fe
16. Xhelozia për shenjat e fe16. Xhelozia për shenjat e fe
16. Xhelozia për shenjat e feRregullatIslame
 
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e AllahutRregullatIslame
 
27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore
27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore
27. Si të shfrytëzojmë pushimet veroreRregullatIslame
 
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeveRregullatIslame
 
23. Turpi është nga degët e imanit
23. Turpi është nga degët e imanit23. Turpi është nga degët e imanit
23. Turpi është nga degët e imanitRregullatIslame
 
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimiRregullatIslame
 
10. A është kush që përvjel krahët
10. A është kush që përvjel krahët10. A është kush që përvjel krahët
10. A është kush që përvjel krahëtRregullatIslame
 
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëveRregullatIslame
 
17. Shkollimi në institucionet publike sot
17. Shkollimi në institucionet publike sot17. Shkollimi në institucionet publike sot
17. Shkollimi në institucionet publike sotRregullatIslame
 
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimiRregullatIslame
 
14. A ekzistojnë fantazmat
14. A ekzistojnë fantazmat14. A ekzistojnë fantazmat
14. A ekzistojnë fantazmatRregullatIslame
 
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 201213. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012RregullatIslame
 
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeveRregullatIslame
 

More from RregullatIslame (20)

Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndimin
Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndiminDielli i Allahut shkëlqen mbi perëndimin
Dielli i Allahut shkëlqen mbi perëndimin
 
Studime rreth fesë Krishtere
Studime rreth fesë KrishtereStudime rreth fesë Krishtere
Studime rreth fesë Krishtere
 
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin
30. Mësim besimi fuqizon dhe avancon qytetërimin
 
20. Kaloi edhe një vit
20. Kaloi edhe një vit20. Kaloi edhe një vit
20. Kaloi edhe një vit
 
21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut
21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut
21. Vlera e të qarët nga frika e Allahut
 
18. A është kush që djeg Biblën
18. A është kush që djeg Biblën18. A është kush që djeg Biblën
18. A është kush që djeg Biblën
 
16. Xhelozia për shenjat e fe
16. Xhelozia për shenjat e fe16. Xhelozia për shenjat e fe
16. Xhelozia për shenjat e fe
 
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut
29. Kënaqësia e të jetuarit me fenë e Allahut
 
27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore
27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore
27. Si të shfrytëzojmë pushimet verore
 
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve
26. Kush po e cenon tolerancën mes qytetërimeve
 
25. Mos u dëshpëro
25. Mos u dëshpëro25. Mos u dëshpëro
25. Mos u dëshpëro
 
23. Turpi është nga degët e imanit
23. Turpi është nga degët e imanit23. Turpi është nga degët e imanit
23. Turpi është nga degët e imanit
 
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi
28. Xhamia, institucion edukimi dhe adhurimi
 
10. A është kush që përvjel krahët
10. A është kush që përvjel krahët10. A është kush që përvjel krahët
10. A është kush që përvjel krahët
 
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve
19. Haxhi dhe uniteti i muslimanëve
 
17. Shkollimi në institucionet publike sot
17. Shkollimi në institucionet publike sot17. Shkollimi në institucionet publike sot
17. Shkollimi në institucionet publike sot
 
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi
15. Devotshmëria, sprovat, ballafaqimi
 
14. A ekzistojnë fantazmat
14. A ekzistojnë fantazmat14. A ekzistojnë fantazmat
14. A ekzistojnë fantazmat
 
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 201213. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012
13. A do të shkatërrohet bota në vitin 2012
 
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve
12. Kush po nxit konflikt mes civilizimeve
 

05. Agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalit

  • 1.
  • 2. Editorial MËSIMET E RAMAZANIT TË BEKUAR .........................................2 SELEFËT DHE LEXIMI I KUR’ANIT NË RAMAZAN ........................3 Redaksia RAMAZANI DHE SADAKAJA ...................................................... 9 Xheladin Leka NATA E KADRIT ........................................................................ 12 Unejs Murati DISPOZITA RRETH NATËS SË KADRIT ........................................ 16 Adem Avdiu ITIKAFI ...................................................................................... 18 Fidan Xhelili SADAKAJA E FITRIT (VITRAT) .................................................... 22 Lirim Sadiku NAMAZI I BAJRAMIT ................................................................ 25 Unejs Murati DISPOZITAT E AGJËRIMIT (II) .................................................... 30 Ylli Rama AGJERIMI I GJASHTË DITËVE TË SHEVALIT ............................... 35 Zejd Haziri NË LAMTUMIRËN E RAMAZANIT ............................................. 36 PËRMBAJTJA Kryeredaktor: Zejd Haziri Anëtarët e revistës: Unejs Murati Fidan Xhelili Xheladin Leka Bashkëpunëtorët: Adem Avdiu Muhamed Abdullahi Sabahudin Selimi Bali Sadiku Redaktor gjuhėsor: Arian Koçi Redaktor Teknik: Avni G. Gashi Ballina/Dizajni: Avni G. Gashi Boton: Shtëpia botuese Atik Gjilan, Republika e Kosovës Tirazhi: 1000 Adresa: Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan Republika e Kosovës Tel: 044 988 400 e-mail: delirjedheedukim@gmail.com Ndihmo Revisten: Nr. i llog.: 1150-138922-0101-09 ProCredit Bank of Kosovo Swift Code: MBKORS22 Gjilan, Republika e Kosovës
  • 3. S 'ka dyshim se çdo shkollë apo institut nxjerr gjenerata të njëpasnjëshme dhe sigurisht se ajo që këto gjenerata kanë mësuar nëpër ato shkolla ndikon në jetën e tyre, në sjelljet dhe moralin e tyre, vetëm nëse ndodh që në mësimin e tyre të ketë pasur ndonjë defekt. Edhe Ramazani është një shkollë e madhe, në të cilën janë shkolluar gjenerata të ndry- shme qëkurse Allahu i Madhërishëm ka ur- dhëruar që ky muaj të agjërohet e deri më sot, madje do të nxjerrë akoma deri në Ditën e Gjykimit, me lejen e Allahut, edhe pse ekziston një dallim i dukshëm mes shkollës së Ramazanit dhe shkollave të tjera të kësaj dynjaje në aspekte të ndryshme, e posaçërisht në çështjet e bindjes, moralit dhe edukatës. Pa mëdyshje që njerëzit janë të ndryshëm në raport me këtë muaj, mirëpo esenca e kësaj çështjeje kthehet te vetë njerëzit e jo te Ra- mazani, sepse bazamentet e këtij muaji janë stabilë e të qëndrueshëm, nuk pranojnë luha- tshmëri sepse janë vendosur nga i madhi Ligjvënës, prandaj njerëzit janë ata të cilët shkojnë e vijnë, ndryshojnë dhe pësojnë, for- cohen dhe dobësohen dhe e tërë kjo në bazë të asaj se si muslimanët e kanë përvetësuar konceptin real të këtij muaji madhështor. Ra- mazani është një shkollë akademike dhe edukative, shkollë sakrifice dhe besimi, është shkolla në të cilën mësohet durimi dhe bi- ndja e plotë, me të cilat arrihet udhëheqja në fe. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ne zgjod- hëm prej tyre prijës, të cilët udhëzonin me urdhrat Tanë, për sa kohë që ishin të du- rueshëm dhe besonin bindshëm.” Sexhde: 24 Pra, kjo shkollë e Ramazanit paska mësime të shumta dhe ne prej tyre po veçojmë disa, të cilat janë të pashmangshme për agjëruesin e këtij muaji. 1 - Arritja e devotshmërisë: Një nga qëllimet kryesore të agjërimit të këtij muaji është ar- ritja e devotshmërisë si në zemrën e musli- manit edhe në gjymtyrët e tij. Për këtë Allahu i Lartësuar ka thënë: “O besimtarë! Agjërimi u është bërë obligim siç ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm.” Bekare: 183 2 - Lidhshmëria dhe afërsia mes robit dhe Krijuesit: Ne në këtë muaj forcojmë lidhjen me Allahun dhe shpirtit tonë i tregojmë më seriozisht mbikëqyrjen e Allahut si në fshe- htësi edhe në publik, duke e shtuar frikën prej Tij, përkushtimin dhe përuljen, nën- shtrimin strikt ndaj Tij dhe arritjen e kënaqë- sisë së Tij. Tërë këto elemente që aludojnë për afërsinë dhe lidhshmërinë tonë me Al- lahun arrihen me anë të shpeshtimit të na- mazeve dhe posaçërisht namazit të natës, duke shpeshtuar leximin e Kur’anit, duke u ndalur në meditimin e kuptimeve të tij, duke futur në praktikë ligjet dhe rregullat e tij, duke zbatuar agjërimin legjitim me të gjitha konceptet e tij, jo vetëm me abstenim nga ushqimi, pija dhe marrëdhëniet intime ligj- ore, por duke agjëruar edhe nga veset e këqija, si gënjeshtra, sharja, përgojimi, shpifja dhe turpet e tjera të gjuhës. Në këtë muaj e tregojmë afrimin tonë ndaj Allahut duke liruar dorën në dhënien e sadakasë të var- fërve, duke shtruar iftare për agjëruesit, duke e dhënë zekatin e obliguar në këtë muaj, sepse në këtë muaj veprat shpërblehen më shumë, pra, duke arritur kulmin e bujarisë dhe dorëdhënies, duke praktikuar kështu shëmbëlltyrën e Pejgamberit tonë fisnik e bujar, i cili në dorëdhënien e tij ishte më i sh- pejtë sesa era. Tregojmë devotshmërinë tonë MËSIMET E R AMAZANIT TË BEKUAR 2 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t
  • 4. 3 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t duke forcuar lidhjet me familjen dhe të afër- mit tanë, duke ua falur atyre padrejtësitë dhe gabimet ndaj nesh, nëse ekzistojnë, duke hapur zemrën e faljes për të gjithë, nëse dë- shirojmë faljen nga Allahu. Kjo lidhshmëri arrihet edhe më shumë me itikafin, i cili ndihmon që me tërë qenien tonë të bëhemi robër shumë të afërt me Allahun, sepse me të tregohet dorëzimi dhe përkushtimi mak- simal ndaj Allahut. Kjo bëhet edhe më e fuqishme kur bëjmë umren në këtë muaj, e cila e ka shpërblimin e haxhit, por edhe më tutje me adhurimet e tjera specifike të këtij muaji, sepse çdonjëra prej tyre na afron më shumë tek Allahu. 3 - Përmirëson moralin: Njeriu në agjërim ka elemente përngjasimi me engjëjt, sepse nuk ha, nuk pi, nuk bën marrëdhënie intime dhe në të njëjtën kohë largohet edhe prej fjalëve të fëlliqura, ofendimeve, gënjeshtrave etj. Këtë e vërteton edhe fakti se agjërimi është një mbrojtje, siç ka thënë edhe Pejgam- beri ynë alejhis-selam: “Agjërimi është mbro- jtje, kështu që nëse ndokush prej jush është duke agjëruar, mos ta fëlliqë gojën.” Sahabi i madh, Xhabir ibën Abdullahu, thotë: “Kur të agjërosh, le të agjërojnë edhe veshët e tu, sytë e tu, gjuha jote le të agjërojë nga gënjeshtra, mëkatet dhe lëre shqetësimin e fqinjit. Ditën kur je agjërueshëm le të vërehet te ti qetësimi dhe përulja si dhe dita kur nuk je agjërue- shëm të mos jetë e njëjtë si dita kur je agjëru- eshëm.” 4 - Agjërimi e kalit epshin dhe shpirtin e bes- imtarit, e gdhend atë, e bën më bujar, më fis- nik, më të përgatitur moralisht e shpirtërisht, pasi në braktisjen e shumë epsheve ka dobi të ndryshme, si thyerja e pasionit, sepse ba- rku i ngopur dhe marrëdhëniet me bashkë- shorten e shpijnë njeriun drejt më së keqes: neglizhencës, përtacisë e të tjerave. Braktisja e epsheve e bën zemrën të pastër për të men- duar dhe për të përmendur Allahun, kurse zhytja në epshe e bën zemrën të ngurtë dhe të verbër, pengesë mes robit dhe përmendjes së Allahut. Braktisja e epsheve të ndryshme ia bën të mundshme të pasurit që ta kuptojë varfërinë e të tjerëve, se si ata jo vetëm në Ra- mazan, por edhe në muajt e tjerë janë të privuar nga të mirat që gëzon ai. Kjo e mo- tivon atë që të jetë më dorëlirë dhe më bujar ndaj të varfërve. Pra, mësimet e këtij muaji janë të shumta, por ne po mjaftohemi me përmendjen e këtyre që lexuat, të nderuar lexues. I lumtur është ai që i ka kuptuar mësimet e këtij muaji dhe i ka përvetësuar praktikisht. Allahu është dhënësi i sukseseve! Kryeredaktori
  • 5. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 4 F alënderimet qofshin për Allahun e Lartësuar, që ia zbriti Kur’anin Pe- jgamberit të Tij, dallues mes hallallit dhe haramit, të vërtetës dhe të kotës. E bëri atë udhërrëfyes për njerëzit në përgji- thësi dhe për të devotshmit në veçanti, i nxori me të njerëzit prej errësirave të kufrit, mëkateve dhe injorancës për në dritën e bes- imit, devotshmërisë dhe diturisë. Ai e zbriti Kur'anin si shërim për zemrat nga sëmundjet e epsheve dhe dyshimeve dhe përmes tij arrihet besimi i thellë, i lartë dhe i sinqertë. Allahu i Madhëruar e zb- riti Kur’anin përmes me- lekut Xhibril, i cili ia lexoi dhe ia mësoi atë Pejgamberit sal-lAlla- hu alejhi ve sel-lem dhe Pejgamberi ua le- xoi shokëve të vet dhe duke u përcjellë grup pas grupi arriti deri te ne. Një ditë prej ditësh, Pe- jgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem iu drejtua Ubej ibën Kabit duke i thënë: “Me të vërtetë Allahu më urd- hëroi mua që të ta recitoj ty Kur’anin.” (Trans- meton Buhariu dhe Muslimi) Nuk ka dyshim se leximi i Kur’anit është ibadet dhe se lexuesi i Kur’anit shpërblehet për çdo shkronjë që lexon me dhjetë sevape. Transmeton ibën Mes’udi se Pejgamberi sal- lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Kush lexon një shkronjë prej Kur’anit, do të shpërble- het me një të mirë, ndërsa e mira shumëfishohet për dhjetë. Nuk po them elif lam mim një shkronjë, por elifi një shkronjë, lami një shkro- një dhe mimi një shkronjë.” [1] Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e recitonte Kur’anin dhe i porosiste shokët e tij që ta lexonin atë. Transmeton Ebi Umamete, All- ahu qoftë i kë- naqur me të, dhe thotë se e ka dëgjuar Pejgam- berin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke thënë: “Lexojeni Kur’anin se me të vërtetë ai (Kur’ani) në Ditën e Ki- ametit do të vijë si ndërmjetësues për lexuesit e tij.” [2] E në një transmetim tjetër: “Kush e lexon Kur’anin dhe punon me të...” Selefët dhe leximi i Kur’anit në Ramazan _________________ [1] Transmeton Tirmidhiu, nr. 2910, dhe thotë se hadithi është i mirë-hasen. [2] Transmeton Muslimi, nr. 804.
  • 6. 5 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t Kuptohet prej këtyre dy transmetimeve se ata të cilët e lexojnë Kur’anin ndahen në dy grupe: 1. Ata të cilët e lexojnë dhe nuk punojnë me të; të tillët janë ata për të cilët Kur’ani në Ditën e Kiametit do të dëshmojë kundër tyre; 2. Ata të cilët e lexojnë Kur’anin, i besojnë atij dhe punojnë me të; të tillët janë ata për të cilët Kur’ani do të dëshmojë dhe do të ndërmjetësojë Ditën e Kiametit. Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Kur’ani do të dëshmojë për ty ose kundër teje.” [3] Nga këto hadithe kuptohet se gjëja më e rëndësishme në Kur’an qenka të punuarit me të, Allahu i Lartësuar thotë: “(Ky është) Libër i begatshëm, Ne ta shpallëm ty këtë, që t’i stu- diojnë argumentet e tij dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mendje.” Sad: 29 “…që t’i studiojnë argumentet e tij...”, pra t'i kuptojnë ato dhe qëllimet e tyre. “…dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mendje”, të punojnë me të. Allahu i Lartësuar e përmendi punën pas studimit ngase nuk mund të ketë punë të shëndoshë vetëm se me meditim, studim dhe mësim, ngase puna e shëndoshë, e mirë dhe e qëndrueshme është si rrjedhojë e diturisë. Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem i kushtoi rëndësi të madhe leximit të Kur’anit dhe meditimit të tij; ngrihej natën, falte na- maz shumë e ndonjëherë ndalej me një ajet dhe e përsëriste atë, qante shumë e kështu e kalonte tërë natën. Tregohet se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e kishte kaluar tërë natën duke për- sëritur këtë ajet: “Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robërit e Tu e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti.” Maideh: 118 Ebu Dherri, Allahu qoftë i kënaqur me të, tregon se është falur Pejgamberi, sal-lAll- llahu alejhi ve sel-lem një natë dhe recitonte këtë ajet e kështu vazhdoi derisa gdhiu mën- gjesi, bënte ruku dhe sexhde dhe thoshte: “Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robërit e Tu e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti.” E i thashë: "O i Dërguari i Allahut! (Recitove këtë ajet dhe) Vazhdove së lexuari derisa gdhiu mëngjesi, bëje ruku dhe sexhde (duke thënë prapë këtë ajet)!?" Atëherë i Dërguari i Allahut më tha: "Me të vërtetë unë kërkova prej Zotit tim që të më jepte shefat (ndërmjetësim) për umetin tim e Ai ma dha mua atë, kështu që do ta gëzojë këtë ndër- mjetësim kush nuk i bën shok Allahut të Lartë- suar."[4] E në një transmetim tjetër: ”…i ngriti duart lart dhe tha: "O Zot, umeti im!" Dhe filloi të qajë. Allahu i Lartësuar i tha Xhibrilit: "O Xhibril, shko te Muhamedi dhe pyete atë për se qan." E, Allahu e di më së miri. Erdhi Xhibrili dhe e pyeti atë dhe Pejgamberi e lajmëroi Xhib- rilin (se çfarë e bëri për të qarë) e pastaj Allahu i Lartësuar i tha Xhibrilit: "O Xhibril, shko te Muhamedi dhe lajmëroje atë se me të vërtetë Allahu do të bëjë të kënaqesh me umetin tënd dhe nuk do të të zhgënjejë.”[5] Ngrihej natën dhe falte namaz aq shumë, _________________ [3] Transmeton Muslimi, nr. 223. [4] E ka përmendur Ibën Kethiri në Tefsirin e tij (3/170). [5] Transmeton Muslimi, nr. 202, dhe Imam el-Bagaviju në Sherhus Sunneh (15/165-166).
  • 7. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 6 saqë ndonjëherë i ënjteshin edhe këmbët, në mënyrë që të jetë rob falënderues i Allahut të Madhëruar. E kur vinte muaji i Ramazanit, ai e shtonte recitimin e Kur’anit, namazin dhe ibadetet e tij. Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmeton: “Kur hynin dhjetë ditët e fundit (të muajit të Ramazanit), Pejgamberi sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem e shtonte ibadetin e tij, e ngjallte natën e tij me namaz, por zgjonte edhe familjen e tij (që të bënin namaz dhe t'i luteshin Allahut të Lartësuar)."[6] Dijetarët dhe njerëzit e mirë të umetit islam, duke pasur shembullin më të mirë të Dër- guarin e Allahut, Muhamedin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, e pasuan një sunnet të tillë, zgjoheshin natën, falnin namaz shumë, saqë kur kalonin nëpër ajete në të cilat përmendej xheneti dhe xhehenemi, ndaleshin, i përsë- ritnin ato, qanin shumë, bënin dua që Allahu i Lartësuar t'i largojë nga zjarri i xhehenemit dhe dënimi i Tij dhe kërkonin nga Ai falje dhe që t'i shpërblente me xhenet, gjerësia e së cilit është sa gjerësia e qiejve dhe tokës. Transmetohet prej Xhafer ibën Zejd el- Abdij, i cili thotë: "Doli një natë Umeri nëpër Medinë që të shohë se si është gjendja e banorëve të Medinës dhe kaloi pranë një shtëpie të një muslimani. Ai ishte duke u falur e Umeri u ndal për të dëgjuar leximin e tij. Ai po lexonte suren “et-Tur”, derisa arriti te fjala e Allahut: “... është e vërtetë se dënimi i Zotit tënd patjetër do të ndodhë, atë nuk ka kush që mund ta largojë.” Tur: 8-9 E atëherë Umeri tha: "Pasha Allahun, Zotin e Qabes, dënimi i Allahut është i vërtetë." Zbriti prej gomarit të tij, u mbështet në mur, qëndroi pak e pastaj u kthye për në shtëpinë e tij, ku qëndroi një muaj. E vizitonin njerë- zit dhe nuk e dinin se prej çfarë ankohej.”[7] Thotë Ibrahim ibën Beshshari: “Me të vërtetë ajeti në të cilin kishte vdekur Ali ibën Fuda- jili është: “Dhe sikur t’i kishte parë ata kur të ndalohen para Zotit të tyre…” En’am: 30, ose “…pranë zjarrit…” En’am: 27, e në këtë ajet vdiq ai dhe unë isha prej atyre që ia falën xhenazen atij.”[8] Vallë çfarë i bëri ata në këtë gjendje? A mos ndonjë sëmundje prej së cilës anko- heshin? A mos lodhja e tepërt pas punëve të dynjasë? Jo, pasha Allahun! Nuk ka dyshim se ishte frika e madhe që kishin nga dënimi i Allahut të Madhëruar. E nëse i referohemi gjendjes së selefëve me Kur’anin gjatë muajit të Ramazanit, shohim gjëra të çuditshme. E si të mos jetë ashtu kur ata e kishin shem- _________________ [6] Transmeton Buhariu, nr. 2024, dhe Muslimi, nr. 1174. [7] E ka përmendur Ibën Kethiri në Tefsirin e tij (7/330) e me një transmetim tjetër vetë Umeri kishte qenë duke e lexuar këtë ajet, shiko El-mexhalisu ve xhevahiru el-ilm ( 2/376: 545). [8] El-Mexhalisu ve shevahiru el-ilm (4/434:1627).
  • 8. 7 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t bullin më të mirë të Dërguarin e Allahut, i cili recitonte shumë Kur’an brenda dhe jash- të Ramazanit, mirëpo në muajin e Ra- mazanit lexonte më shumë se në çdo muaj tjetër. Tregon Hudhejfe dhe thotë: “Jam falur me Pejgamberin një natë prej netëve të Ra- mazanit dhe ai recitoi suren Bekareh, pastaj Nisa, pastaj Alu Imran dhe nuk ka kaluar nëpër ndonjë ajet frikësues vetëm se është ndalur dhe e ka lutur Allahun e Lartësuar." Hudhejfe shton: "Nuk kishte plotësuar dy rekate kur erdhi Bilali dhe thirri për na- maz.”[9] Saib Bin Jezidi rrëfen: “Umer Ibën Hatabi e ka urdhëruar Ubej Ibën Kabin dhe Temim Ed-Dariun për t’i udhëhequr në namazin e Ramazanit. Secili prej tyre lexonte njëqind ajete në një rekat, derisa ne duhej të mbë- shteteshim në shkop për shkak të gjatësisë që duhej të qëndronim. Ne arrinim ta mba- ronim namazin vetëm pak para kohës së sabahut.”[10] Abdullahu, djali i Ebu Bekrit, rrëfen se e ka dëgjuar babanë e tij duke thënë: “Derisa ne përfundonim namazin në Ramazan, shërbë- torët duhej të nguteshin për të përgatitur ushqimin nga frika se mos po agonte dita.”[11] Ndërsa në kohën e tabi’inëve lexonin suren Bekareh në tetë rekate e nëse imami e për- fundonte atë në dymbëdhjetë, e konsideron- in se ai ishte duke ua lehtësuar atyre.[12] Disa prej selefëve e bënin Kur’anin hatme në namazin e natës gjatë muajit të Ramazanit për çdo të tretën natë, e disa prej tyre në çdo të shtatën e disa të tjerë në çdo dhjetë net. Prej tyre ishte Ebu Rexha el-Utaridij. Ata e lexonin Kur’anin në namaz dhe jashtë tij. Esvedi e lexonte Kur’anin njëher në dy netë gjatë muajit të Ramazanit, ndërsa en-Nehaiu e vepronte një gjë të tillë vetëm gjatë dhjetë netëve të fundit të muajit të Ramazanit, ndërsa në pjesën tjetër të muajit një herë në tre net. Katade e bënte hatme Kur’anin gjithmonë për shtatë ditë, ndërsa kur vinte muaji i Ra- mazanit e bënte hatme për tre net. Në dhjetë netët e fundit të muajit të Ramazanit e bënte hatme çdo natë. Imam Shafiu në muajin e Ramazanit bënte hatme gjashtëdhjetë herë jashtë namazit dhe një gjë e tillë përmendet edhe për imam Ebu Hanifen, Allahu i mëshiroftë të gjithë! Kur vinte muaji i Ramazanit, Zuhriu tho- shte: “Me të vërtetë ky muaj është për lexim të Kur’anit dhe ushqim të të varfërve.”[13] Selefët kanë qenë ata të cilët kur vinte muaji i Ramazanit, largoheshin prej leximit të ha- ditheve dhe mexhliseve të dijes e i rrekeshin leximit të Kur’anit. Thotë Abdurrezaku: “Kur vinte Ramazani, Sufjan eth-Thevrij e linte anash çdo ibadet dhe i rrekej leximit të Kur’anit.“[14] Nëse dikush pyet se si ata e kanë lexuar Ku- ranin në më pak se tri ditë kur Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e ka ndaluar një gjë të tillë? Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë, thotë: ”Ndalohet leximi i Kur’anit në më pak se tri _________________ [9] Transmeton Ahmedi në Musnedin e tij (5/400). [10] Transmeton Abdurrezaku në Musannefin e tij, nr. 7730. [11] Transmeton Maliku në el-Muvatta, nr. 254. [12] Transmeton Abdurrezaku në Musannefin e tij, nga Abdurrahman ibën Hurmuz, nr. 7734. Dhe shiko Letaiful-Mea’arif: 316. [13] Letaifu el-Mea’arif: 318. [14] Po aty.
  • 9. ditë për atë që e vazhdon këtë vepër, kurse sa i takon ko- hëve të bekuara, siç është muaji i Ramazanit, sidom- os netët kur kër- kohet nata e Kadrit ose në vende të vlefsh- me, siç është Mekja për ata që nuk janë të Mekës, është mustehab leximi i shumtë i Kur’anit duke shfrytëzuar këtë kohë dhe vend të vlef- shëm.”[15] Ibën Mesudi, Allahu qoftë i kë- naqur prej tij, thotë: “Duhet që lexuesi i Kur’anit të njihet gjatë natës kur njerëzit flenë dhe gjatë ditës kur njerëzit hanë e pinë. Të njihet me të qarët e tij kur njerëzit qeshin, me devotshmërinë e tij kur njerëzit zhyten në mëkate, me të heshturit e tij kur njerëzit flasin fjalë të kota, me butësinë dhe frikëre- spektin e tij kur njerëzit tregohen mend- jemëdhenj dhe me mërzinë e tij kur njerëzit gëzohen.”[16] Pra, lexuesi i Kur’anit duhet të dallohet nga të tjerët me namazin e natës kur njerëzit flenë, ngase leximi i Kur’anit gjatë namazit të natës është më afër meditimit për arsye se robi natën është më larg problemeve të dyn- jasë. Nuk ka dyshim se natën Allahu e ka bërë për gjumë e qetësi dhe pushim nga lod- hja e ditës dhe kur robi e lë gju- min, atëherë kur trupi dhe shpirti i tij anon nga ai, ndërsa ai ngrihet për namaz natën, s'ka fare dyshim se kjo është një sakrificë e madhe që ve- tëm Allahu di të shpërblejë për të. Lexuesi i Ku- r'anit duhet të dallohet ditën me agjërimin dhe du- rimin e tij kur nje- rëzit hanë e pinë dhe kënaqen me të mirat e kësaj dynjaje. Duhet të njihet me të qarët e tij kur njerëzit qeshin, duke mos u dhënë tepër pas punëve të dynjasë, duke e kujtuar shpesh ahiretin, ditën kur do të dalë para Al- lahut të Lartësuar, një ditë për të cilën ai nuk e di do të jetë prej shpëtimtarëve apo jo. Ai duhet të dallohet prej të tjerëve duke mos qe- shur tepër, ngase të qeshurit e shumtë është vdekje e zemrës. Ai dallohet nga të tjerët me praktikimin e urdhrave të Allahut dhe të përmbajturitnga ndalesat e Tij atëherë kur njerëzit zhyten në to. Ai nuk duhet të flasë fjalë të cilat Allahu i Madhërishëm nuk i do dhe duhet të njihet me modestinë dhe butësinë e tij dhe morali i tij të jetë Kur’ani, siç ishte edhe morali i të Dërguarit të lexuesve të Kur'anit. Muhamed ibën Kabi thotë: “Më parë e dall- Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 8 “Kush lexon një shkronjë prej Kur’anit, do të shpërblehet me një të mirë, ndërsa e mira shumëfishohet për dhjetë. Nuk po them elif lam mim një shkronjë, por elifi një shkro- një, lami një shkronjë dhe mimi një shkronjë.” _________________ [15] Letaifu el-Mea’arif: 319. [16] Sifetu es-Safveh (1/413), Fevaidu el-Fevaid: 474 dhe Letaifu el-Mea’arif: 321. [17] Letaifu el-Mea’arif: 321. [18] El-Mexhalisu ve xhevahiru el-ilm (2/260-261: 398). [19] Letaifu el-Mea’arif: 321.
  • 10. 9 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t onim lexuesin e Kur’anit përmes fytyrës së zbehur të tij, që tregonte pagjumësinë.”[17] Muavijeh ibën Is’haku thotë: “Kam takuar Said ibën Xhubejrin një ditë herët në mëng- jes dhe e pashë se gjuha i ishte rënduar dhe i thashë: "Çfarë ke që gjuha t'u paska rënd- uar?" Ai më tha: "Për arsye se e kam lexuar mbrëmë Kur’anin dy herë e gjysmë.”[18] Dhe thotë Uhejl el-Veri: “I është thënë një njeriu, a nuk po fle?" Ka thënë: "Me të vër- tetë çudirat e Kur’anit e kanë larguar gjumin (prej meje).”[19] O robër të Allahut, ky është muaji i Ra- mazanit, në të cilin zbriti Kur’ani, libër të cilin e dëgjojmë dhe e lexojmë. E sikur të zbriste ky libër në ndonjë kodër, do ta shihje atë të strukur e të çarë prej frikës nga Allahu, e megjithëkëtë sot nuk ka zemra që frikëso- hen, as sy që përloten, as agjërim që është i ruajtur prej harameve e t'i bëjë dobi pronarit të tij, e as namaz nate që të ndërmjetësojë për të. Zemrat janë zbrazur nga devotshmëria dhe të përmendurit e Allahut, janë mbuluar me errësirat e mëkateve dhe as nuk shohin e as nuk dëgjojnë. Sa e sa herë i lexojmë ajetet e Kur’anit e nuk ndiejmë asgjë për arsye se zemrat na janë bërë si guri, madje edhe më të forta! Sa e sa herë vjen dhe shkon muaji i Ramazanit e gjendja jonë nuk përmirësohet fare! Nuk ka të rinj që kth- ehen në rrugën e kë- naqësisë dhe lumturisë, por edhe të vjetrit janë larguar prej saj! Ku jemi ne në krahasim me ata të cilëve kur u lexo- heshin ajetet e Kur’anit, u rrëqetheshin zem- rat dhe sytë u rridhnin lot? Pse atëherë të mos marrim shembull prej tyre? Andaj, robër të Allahut, kthehuni tek Allahu, që të jeni të lumtur dhe të kënaqur në këtë botë dhe në botën tjetër. Referenca: 1. Me’alimut-Tenzil: Ebi Muhamed el-Husejn ibën Me’ud el-Begavi. 2. Tefsiru el-Kur’ani el-Adhim, Ebu el-Fida Ismail ibën Kethir ed-Dimeshki. 3. Tejsiru el-Kerimi err-Rrahman…, Abdurrahman ibën Nasir es-Se’adi. 4. El- Musannef, Abdurrezak es-San’anij. 5. El-Muvetta, Ebu Abdil-lah Malik ibën Enes el-Es- buhi. 6. El-Musned, Ebu Abdil-lah Ahmed ibën Hanbel esh- Shejbani. 7. Sahihu el-Buhari, Ebu Abdil-lah Muhamed ibën Is- mail el-Buhari. 8. Sahihu Muslim, Ebu el-Haxhaxh Muslim ibën el- Haxhxhaxh en-Nejsaburi. 9. Es-Sunen, Ebu Isa Muhamed ibën Isa et-Tirmidhi. 10. Es-Sunen, Ebu Abdil-lah ibën Maxheh. 11. Sherhus-Sunneh, Ebi Muhamed el-Husejn ibën Me’ud el-Begavi. 12 .El-Mexhalisu ve Xhevahiru el-Ilmi, Ebu Bekër Ahmed ibën Mervan ibën Muhamed ed-Dineveri. 13. Sifetu es-Safveh, Ebu el-Ferexh Abdur- rahman ibën Ali ibën el-Xhevzi. 14. Fevaidu el-Fevaid, Ibën Ka- jjim el-Xhevzijeh. 15. Letaifu el-Mea’arif, Ebu el-Ferexh Abdurrahman ibën Ahmed ibën Rexheb el-Hanbeli ed-Dimeshki. 16. Sherhu Rijadus Sali- hin, Muhamed ibën Salih el-Uthejmin.
  • 11. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 10 K y muaj i begatshëm bën stërvitje të ndryshme shpirtërore tek agjëruesi, dhe secila prej tyre e ka cakun e vet efektiv, por një nga stërvitjet shumë të rëndë- sishme për të është se e bën atë të largojë çdo përbërje të mundshme të kopracisë dhe dorështrëngimit. Pra, e ngritë agjëruesin kah shkallët e fisnikshmërisë dhe mbjell në të thellë bujarinë dhe dorëdhënien, në atë masë që sadakaja për të bëhet sikur gjaku i cili rrjedh nëpër damarët e tij. Për ta kuptuar këtë më mirë kemi zgjedhur për ju disa hadithe pejgamberike rreth sada- kasë, në mënyrë që edhe ju lexues të nderuar ta provoni arritjen e kënaqësisë së këtij virtyti fisnik dhe ta shijoni atë në këtë muaj po- saçërisht, e me këtë t'i përkujtoni në vete dhuntitë dhe të mirat që Allahu u ka begat- uar me to, qofshin ato nga të mirat e dunjasë apo nga të mirat e fesë. Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë:[1] 1. "Kur njeriu të jep sadaka nga hallalli, Al- lahu e pranon atë prej tij, e merr me të djathtën e Tij dhe e rritë (shumon) atë, ashtu siç dikush prej jush rritë të posalindurin e devës, dhe kur njeriu jep lëmoshë qoftë edhe sa një kafshatë goje, ajo shumohet në dorën e Allahut derisa të bëhet sa një kodër. Kështu që jepni sadaka!".[2] 2. "Allahu me të vërtetë pranon sadakanë duke e marrë atë me të djathtën e Tij, dhe e kultivon atë ashtu siç kultivon dikush nga ju të voglin e devës, derisa edhe një kafshatë goje (që është dhënë si sadaka) bëhet si kodra e Uhudit".[3] 3."Pasuria kurrë nuk pakësohet nga dhënja e Sadakasë".[4] 4. "Njeriu vazhdimisht thotë: "Pasuria ime, pasuria ime, kurse vetëm tri pjesë nga pasuria e tij i takojnë atij: atë që e ka ngrënë e është hargjuar, apo atë që e ka veshur e është shkatër- ruar, dhe atë që e ka dhënë lëmoshë e është rez- ervuar për ahiretin e tij. Çdo pasuri tjetër përveç këtyre, ajo humbet dhe ua lë njerëzve pas".[5] 5. "Çdonjërit nga ju Allahu do t'i flet (në ditën e kiametit) pa kurrfarë përkthyesi mes tyre, atëherë njeriu do të shiqojë në të djathtën e tij e nuk do të sheh gjë tjetër veç asaj që ka punuar, pastaj shikon në të majtën e tij e nuk sheh asgjë tjetër veç asaj që ka bërë. Më pas shikon para vete dhe nuk sheh gjë tjetër përveç zjarrit për- ballë fytyrës së tij. Andaj, mbrohuni nga zjarri (i xhehennemit) duke dhënë qoftë edhe vetëm gjysmë hurme sadaka. Tra.Buhari dhe Mus- lim. 6. Në një transmetim tjetër: "Kush nga ju ka mundësi që të mbrohet nga zjarri duke dhënë sadaka qoftë edhe gjysmë hurme, le ta bëjë".[6] Tra.Muslimi. 7. Ukbete ibën Amir e ka dëgjuar Pejgam- R A M A Z A N I DHE S A D A K A J A _________________ [1] Të gjitha hadithet janë të zgjedhura nga libri “Et-Tergibu vet-Terhib” të Mundhiriut me recensim të Muhamed Nasiruddin Albanit [2] Et-Tergibu vet-Terhib (1/373 nr.1227). [3] Po aty (1/374). [4] Po aty (1/375,nr.1231). [5] Po aty (1/375, nr.1235). [6] Po aty (1/376, nr.1238).
  • 12. 11 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t berin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke thënë: "Në ditën e kiametit secili njeri do të qëndrojë nën hijen lëmoshës së tij (që e ka dhënë në këtë dynja) derisa të kryhet gjykimi mes tyre". Jezidi tha: Ebu Merthedit kurrë nuk i kalonte ndonjë ditë pa dhënë sadaka, qoftë edhe me një pjesë ëmbëlsire apo edhe me një qepë. (1/379, nr.1250). 8.Transme ohet nga Jezid ibën Ebi Habib se ka thënë: "Merthed ibën Ebi Abdilah el-Jezeni ishte prej të parëve nga banorët e Egjiptit që shkonte në xhami, por edhe sa herë që e kam parë duke hyrë në xhami ai në dorën e tij kishte diçka për ta dhënë si sadaka, ose të holla, ose bukë, ose grurë. Sa që njëherë e kam parë duke bartur qepë, e i thashë: O Ebul-Hajr! Kjo ta zhytë rrobën tënde. Ai më tha: O Ibën Ebi Habib! Unë nuk gjeta në shtëpi diç tjetër për të dhënë sadaka përveç kësaj. Dhe me të vërtetë mua më ka lajmëruar një nga shokët e të Dër- guarit të Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem se pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Ombrella (hija) e besimtarit në ditën e kiametit do të jetë sadakaja e tij". (1/380, nr.1250). 9. "Padyshim që sadakaja e fikë (ulë) nga dhënësi i saj nxehtësinë e varrit të tij". (1/380, nr.1251). 10. Transmetohet nga Enesi radijallahu se Ebu Talha ishte më i pasuri nga ensarët e Medinës me trupa të hurmeve, dhe pasuria më e dashur për të ishte kopshti i hurmeve Bejreha, e cila ishte përballë xhamisë dhe Pe- jgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem hynte në të dhe pinte nga uji i mirë që ishte në të. Enesi tha: Kur zbriti ajeti: "Nuk do ta arrini Birrin derisa të shpenzoni nga ajo që e doni më së shumti" Alu Imran: 92, Ebu Talha shkoi tek Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel- lem dhe i tha: "O i dërguar i Allahut! Allahu i madhërishëm dhe i lartësuar thotë: " Nuk do ta arrini Birrin derisa të shpenzoni nga ajo që e doni më së shumti", e pasuria ime më e dashur për mua është kopshti Bejreha, dhe unë po e jap atë sadaka me shpresë që të ar- rijë Birrin dhe të rezervojë shpërblimin e saj tek Allahu, prandaj vendose atë o i Dërguar i Allahut aty ku Allahu të ka drejtuar. Atëherë Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem tha: "Oh, kjo është pasuria e fituesit, kjo është pa- suria e fituesit". Tra.Buhariu, Muslimi, Tir- midhiu dhe Nesaiu. (1/381, nr.1255). 11. Transmetohet nga Umeri radijallahu anhu se ka thënë: "Më është thenë mua se veprat lavdërohen se cila prej tyre është më e mira, dhe sadakaja thotë: "Unë jam më e mira nga ju". (1/383, nr.1264). 12. Transmetohet nga Ebu Hurejre radijal- lahu anhu se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem njëherë kishte thënë: "Një dirhem ia ka kaluar njëqind mijë dirhemëve". Njëri tha: E si është e mundur kjo, o i Dërguar i Allahut? Ai tha: "Kur një njeri ka pasuri të shumtë, dhe jep nga ajo vetëm njëqind mijë, kurse një tjetër nuk posedon më shumë se dy dirhemë, porse e merr njërin prej tyre dhe e jep sadaka". (1/384, nr.1269). 13. Transmetohet se Umu Buxhejjid radijAl- lahu anha i kishte thënë Pejgamberit sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem: O i Dërguar i Allahut! Ndodh që ndonjë i varfër të më troket derën, kurse unë nuk kam asgjë për t'i dhënë. Pejgam- beri sal-lAllahu alejhi ve sel-lem asaj ia ktheu: "Nëse nuk gjen tjetër përveç litarit që me të lidhë bagëtinë, atë jepja atij". Në një transme- tim tjetër: "Mos e kthe atë bosh, qoftë edhe nëse i jep litarin që me të lidhë bagëtinë". (1/384, nr.1270). Redaksia
  • 13. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 12 E falënderoj Allahun e Madhërishëm për çdo mirësi të dukshme dhe të fshehur. E falënderoj Atë edhe për mirësinë e agjërimit, një mundësi e cila përsëritet vetëm një herë në vit dhe vetëm për një muaj. Mundësitë që Allahu i dha një muslimani për ta adhuruar Atë sa më tepër janë të shumta. Ai dalloi disa muaj gjatë vitit dhe disa ditë e net gjatë javës dhe në këto ve- çime ka dhënë shpërblime të mëdha, të cilat nuk arrihen dot gjatë muajve dhe ditëve të rëndomta. Nga këto net të dalluara është edhe nata më e vlefshme dhe më e dalluar e vitit, Nata e Kadrit. Allahu për ta paralajmëru- ar besimtarin çdo herë për këtë natë të madhe zbriti një sure, e cila është speciale për këtë natë, bile kjo kaptinë përmban edhe emrin e kësaj nate, pra, kaptina e Kadrit. Vlen të theksohet edhe një gjë interesante në lidhje me këtë kaptinë. Kjo kaptinë ka vetëm 5 ajete, por rrëfen për një shpër- blim i cili arrin vlerën e një mijë muajve! Tani fillojmë komentin e kësaj sureje, në të cilën Allahu thotë: 1. Ne e zbritëm atë (Kur'anin) në Natën e Kadrit. 2. E kush mund të ta shpjegojë ty se ç’është Nata e Kadrit? 3. Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj! 4. Engjëjt dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë, me të gjitha vendimet. 5. Ajo (natë) është paqe deri në lindjen e agimit. Vendi i zbritjes: Kjo kaptinë ka zbritur në Mekë, siç është transmetuar nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur me të.[1] Përmbajtja e përgjithshme e kësaj kaptine Kjo kaptinë trajton Natën e Kadrit dhe tregon për vlerën e madhe të kësaj nate si dhe disa veçori që ka kjo natë ndaj netëve të tjera. Gjithashtu, nga kjo kaptinë na bëhet e qartë se kjo natë gjendet në mua- jin Ramazan, ngase Allahu që në fillim të kaptinës tregoi se në këtë natë e ka zbritur NATA E KADRIT ( K o m e n t i k a p t inë s E l K a d ë r ) _________________ [1] Komentatorët e Kur’anit kanë mospajtim për këtë kaptinë se a ka zbritur në Mekke apo në Medine, shumica e tyre mendojnë se ka zbritur në Medine ashtu siç e potencon Kurtubiu, ku përmend që edhe nga vetë Ibën Abbasi janë dy transmetime; njëri transmetim është që kjo sure ka zbritur në Meke -siç e cekëm më lart- dhe transmetimi tjetër është se ka zbritur në Medine, pra, çështja është diskutabile! Ekziston mundësia që kjo kaptinë ka zbritur dy herë, një herë në Meke dhe tjetrën në Medine, Allahu e di më së miri. Unë solla mendimin e parë –që kjo kaptinë është mekase- ashtu siç e ka cekë Imam Su- jutiu në librin e tij “Ed-durrul Menthur”(567/8), ngase edhe të këtij mendimi janë Zubejri dhe Aisheja –Allahu qoft i kënaqur me ta- (nëpërmjet librës “El-istiab fi bejanil esbab” 539/3).
  • 14. 13 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t Kur’anin, kurse në kaptinën Bekare tre- gon që Kur’ani ka zbritur në Ramazan. Allahu thotë: “Muaji i Ramazanit, që në të (filloi të) shpallet Kur'ani.” Bekare: 185 “Ne e zbritëm atë (Kur'anin) në Natën e Kadrit.” Nga ky ajet nxjerrim tri dobi: 1. Vlerën e madhe të Natës së Kadrit: Al- lahu tregon që këtë natë e ka zgjedhur për zbritjen e librit që do të jetë ligj për të gjitha kohërat. 2. Vlerën e madhe të Kur’anit Fisnik: Kjo vlerë në këtë kaptinë tregohet në dy mënyra: a. Allahu i Madhërishëm ka treguar për zbritjen e Kur’anit nga Ai; b. dhe ka përdorur përemrin duke mos e përmendur në emër Kur’anin, ngase Ku- r’ani është aq i njohur dhe i vlefshëm, saqë s’ka nevojë përmendja me emër. 3. Në këtë kaptinë theksohet lartësimi i Allahut ndaj krijesave të Tij, ngase Allahu thotë: “Ne e kemi zbritur...” dhe s’ka dyshim që zbritja vjen nga lart. Për ç’arsye është quajtur “Nata e Kadrit”? Komentatorët e Kur’anit kanë mendime të shumta rreth arsyes pse është quajtur me emrin Nata e Kadrit. Ndër këto men- dime do të cekim më të njohurat:[2] 1. Është quajtur Kadër, që do të thotë përcaktim, ngase në këtë natë përcakto- hen veprat e njerëzve për një vit, siç thotë Allahu: “Në atë (natë) zgjidhet çdo çë- shtje në mënyrë të prerë.” Duhan: 4 Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, thotë: “Caktohen çështjet e vitit, përfshirë jeta e njerëzve, furnizimin dhe gjithçka që do t'u ndodhë atyre deri në përfundimin e vitit. Kështu është transmetuar nga Ibën Umeri, Muxhahidi etj.”[3] 2. Është quajtur Nata e Kadrit, natë e nderit dhe e fuqisë, ngase në të ka shumë të mira dhe begati. 3. Kadër do të thotë edhe pozitë e lartë, sepse ai person që e adhuron Allahun në këtë natë do të ketë pozitë të lartë për arsye se kjo natë ka një pozitë të lartë. 4. Kadër, ngushtim, ngase toka ngushto- het për shkak të pranisë së madhe të melaikeve. 5. Kadër, e respektuar, ngase në të ka zbritur një libër i respektuar, në një natë të respektuar te një popull i respektuar. Përveç këtyre mendimeve ka edhe men- dime të tjera se për ç’arsye është quajtur me këtë emër, po ajo që është me rëndësi të ceket është se të gjitha këto mendime nuk janë në kundërshtim mes tyre, ngase që të gjitha kuptimet i përmban Nata e Kadrit. Pra, gjithë këto mendime bashk- ohen dhe japin kuptimin e merituar të kësaj nate. Kështu theksohet edhe më dukshëm vlera e madhe e kësaj nate, sido- mos kur dihet që fjalët e Allahut janë të përkryera dhe një fjalë përmban fjalë të shumta nga fjalët e njerëzve. Allahu e di më së miri. Pastaj Allahu thotë: “E kush mund të ta shpjegojë ty se ç'është nata e Kadrit?” All- ahu e pyet Pejgamberin sal-lallahu alejhi ve sel-lem në formën mohuese, d.m.th. ti _________________ [2] Shiko më gjerësisht në Tefsirin e Kurtubiut “el Xhamiu li ahkamil Kur’an”(130-131/10) dhe “Edvaul bejan”(385/9), Shenkiti. [3] “Tefsirul Kur’anil Adhim”(176/4), Ibën Kethir.
  • 15. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 14 O Muhamed nuk e ke ditur çfarë vlere ka kjo natë para se të të tregonim Ne. Po ashtu, kjo formë e të shprehurit në Kur’an tregon edhe më shumë për vlerën e madhe të kësaj nate, sepse Allahu i Lartësuar për ta ngulitur thellë në mend- jen e çdo muslimani se sa vlerë të madhe ka kjo natë, pyet edhe një herë në këtë ajet, në mënyrë që të përgatitet mendja dhe zemra e lexuesit se është duke u folur për një gjë shumë me rëndësi, prandaj përgatituni për atë që do të thuhet në vijim. Pastaj Allahu tregon për vlerën e madhe të kësaj nate duke thënë: “Nata e Kadrit është më e mirë se një mijë muaj!” Adhurimi në këtë natë është sa adhurimi i një mijë muajve pa qenë në mesin e tyre kjo natë, d.m.th. një mijë muaj të rën- domtë të vitit duke përjashtuar këtë natë, ashtu siç është transmetuar nga shumë komentatorë të Kur’anit, si: Muxhahidi, Katade etj. Po këtë mendim e kanë përzg- jedhur edhe dy komentatorët e njohur të Kur’anit, Ibën Xherir et-Taberi dhe Ibën Kethiri, Allahu i mëshiroftë të gjithë. Një mijë muaj përafërsisht janë 83 vjet e katër muaj, d.m.th. ai i cili bën ibadet në këtë natë llogaritet sikur të kishte bërë ibadet 83 vjet e katër muaj pa ndërprerje. Për shkak të vlerës së madhe të kësaj nate, Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem nuk ka thënë rastësisht që: “Kush ngrihet në ibadet Natën e Kadrit me besim dhe duke llogaritur shpërblimin e Allahut, do t’i fshihen atij mëkatet e kaluara.”[4] Allahu pastaj thotë: “Engjëjt dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë, me të gjitha vendimet.” Edhe ky ajet tregon për vlerën e madhe të kësaj nate, saqë melaiket zbresin pandërprerë gjatë saj, ngase shprehja “zb- resin” është në kohën e tashme të vazh- dueshme, që do të thotë se vazhdojnë të zbresin në këtë natë deri në agim. Ndërsa përmendja e Xhibrilit në formë të veçantë është për shkak të vlerës së tij të madhe në raport me melaiket e tjera. Edhe kjo tregon për vlerën e kësaj nate. Aq shumë melaike ka në tokë në këtë natë, saqë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: “... melaiket në atë natë janë në tokë më shumë se numri i guralecëve.”[5] Në këtë natë, pra, melaiket zbresin nga qielli pa u ndalur për shkak të bereqetit të madh që ka kjo natë. Ibën Kethiri, Al- lahu e mëshiroftë, thotë: “Melaiket zbre- sin bashkë me zbritjen e bereqetit dhe mëshirës, ashtu siç zbresin kur të lexohet Kur’ani dhe mbulojnë tubimet ku për- mendet Allahu dhe ashtu siç i shtrijnë krahët e tyre për nxënësin e dijes që ka sinqeritet në diturinë e tij, si nderim për të.”[6] Pastaj Allahu i Lartësuar tregon për një veçori tjetër të kësaj nate në ajetin e fun- dit të kësaj sureje duke thënë: “Paqe është ajo deri në lindjen e agimit.” Kjo natë është “paqe” ngase shejtani nuk ka mundësi të bëjë keq apo të dëmtojë dikë. Është “paqe” sepse aty ku zbresin melaiket nuk mbizotëron diçka tjetër përveç paqes. Sha’biu thotë: “Kjo natë është paqe ngase melaiket i përshëndesin _________________ [4] Transmeton Buhari (1901) dhe Muslimi (175). [5] “Silsiletul ehadith es-sahiha” (2205). [6] “Umdetut-tefsir”(708/3).
  • 16. 15 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t në këtë natë njerëzit që janë duke u falur nëpër xhami derisa të gdhijë agimi.” Ndërsa Katade thotë: “Kjo natë është e hairit në tërësi, nuk ka ndonjë sherr në këtë natë deri kur del agimi.”[7] Dhe në fund po ju sjellim shkurtimisht dobitë e mëdha të kësaj nate: 1. Allahu në këtë natë e zbriti Kur’anin, i cili është udhërrëfyes për njerëzit. E, sikur të mos të kishte pasur kjo natë vlerë tjetër vetëm se këtë, do të mjaftonte, ngase vlera e Kur’anit nuk është e panjohur për një musliman. 2. Allahu e ngriti aq lart këtë natë, saqë në ajet tha: “E kush mund të ta shpjegojë ty se ç'është Nata e Kadrit?” 3. Kjo natë është më e dobishme se një mijë muaj të tjerë (83 vjet e katër muaj). 4. Melaiket zbresin në këtë natë në tokë; ato nuk zbresin vetëm se për punë të mira, për këtë arsye në këtë natë shumo- hen punët e mira. 5. Kjo natë është paqe, ngase Allahu në këtë natë liron shumë njerëz nga zjarri i xhehenemit dhe fut shumë të tjerë në xhenet. 6. Allahu për këtë natë zbriti një sure të plotë, e cila këndohet deri në Ditën e Gjykimit. Përgatiti: Xheladin Leka Literatura e konsultuar: 1 - El-Xhamiu li ahkamil-Kur’an, Kurtubi. 2 - Tefsirul-Kur’anil-Adhim, Ibën Kethir. 3 - Umdetut-tefsir, Ahmed Shakir. 4 - Edvaul-Bejan, Shenkiti. 5 - El-istiab fi bejanil-esbab, Musa Nasër, Selim Hilali. _________________ [7] “Umdetut-tefsir”(709/3).
  • 17. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 16 1. KOHA E NATËS SË KADRIT Ë shtë transmetuar nga i Dërguari i All- ahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem se ajo natë është nata e njëzetë e një, apo e njëzetë e tre, apo e njëzetë e pestë, apo e njëzetë e shtatë, apo e njëzetë e nëntë, apo nata e fundit e Ramazanit.[1] Imam Shafiu (Allahu e mëshiroftë!) thotë: "Sipas mendimit tim, e Allahu e di më së miri, i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem përgjigjej në varësi të pyetjes që i drejtohej. Dikush p.sh. i thoshte: A t'a rua- jmë atë në filan natë? Ai përgjigjej: Ruajeni në këtë natë."[2] Fjala më dominuese është se Nata e Kadrit është një nga netët e dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit dhe për këtë argumenton edhe hadithi të cilin e transmeton Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) se i Dërguari i Al- lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në dhjetë- ditëshin e fundit të Ramazanit thoshte: “Kërkojeni Natën e Kadrit në netët teke të dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit."[3] Dhe ajo që është e njohur në Sunnet, është se njohja e kësaj nate është e paditur për shkak se njerëzit u grindën, siç transmeton Ubadetu ibnus-Samit (Allahu qoftë i kë- naqur prej tij!) se ka thënë: "I Dërguari i Al- lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem doli në natën e Kadrit dhe pa dy burra prej musli- manëve që po grindeshin me njëri-tjetrin. Atëherë ai tha: "Unë dola që t'ju njoftoj për natën e Kadrit, mirëpo filani dhe filani u grindën, e për këtë shkak ajo u ngrit (njohja e saj u fsheh), e ndoshta kjo ka qenë më e mirë për ju. Megjithatë, ju kërkojeni atë në nën- tëshin, shtatëshin, dhe pesëshin (e fundit) - ndërsa në një transmetim tjetër thuhet: në shtatëshin, nëntëshin dhe pesëshin."[4] Si përfundim, muslimani duhet ta kërkojë natën e Kadrit në netët teke të dhjetëshit të fundit të Ramazanit: natën e njëzetë e një, e njëzetë e tre, e njëzetë e pesë, e njëzetë e shtatë dhe e njëzetë e nëntë. E nëse dobëso- het apo nuk ka mundësi në kërkimin e saj, atëherë t'a kërkojë në shtatëshin e mbetur nga Ramazani: natën e njëzetë e pestë, të njëzetë e shtatë dhe të njëzetë e nëntë. E All- ahu e di më së miri. _________________ [1] Mendimet për këtë janë të shumta e të ndryshme. Imam el Iraki ka shkruar një broshurë të posaçme për këtë, të titulluar "Sherh es Sadër bi dhikri Lejletil Kadër", ku ai ka përfshirë të gjitha fjalët e dijetarëve në këtë çështje. [2] Këtë e ka përcjellë nga ai imam el Begavi në "Sherhus Sunneh" (6/388). [3] Transmeton Buhariu (4/225) dhe Muslimi (1169). [4] Transmeton Buhariu (4/232). DISPOZITA RRETH NATËS SË KADRIT
  • 18. 17 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 2. LUTJA E PREFERUAR NË NATËN E KADRIT Ë shtë e rekomandueshme të shtohen lutjet në këtë natë. Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) transmeton se ajo kishte pyetur të Dërguarin e Alla- hut,sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "O i Dër- guari i Allahut! Sikur unë t'a dija se cila ishte Nata e Kadrit, si të lutesha në të? - Thuaj: "Allahume inneke afuvun tuhibbul afve fe’afu anni" – O Allah! Ti je Falës dhe e do faljen, pra më fal mua!"[5] 3.SHTIMI I ADHURIMEVE NË KËTË NATË V ëlla, e mësove tashmë se çfarë nate është kjo natë, kështu që ngjalle atë me adhurim dhe largim nga gruaja (nga marrëdhëniet intime) dhe urdhëro familjen tënde për këtë. Shtoji adhurimet në të. Aisheja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) thotë: "Kur fillonin të dhjetat [e fundit të Ra- mazanit], Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel- lem e shtrëngonte izarin e tij,[6] e kalonte tërë natën zgjuar [në namaz] dhe e zgjonte familjen e tij."[7] Transmetohet gjithashtu nga Aisha (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) se ka thënë: "I dër- guari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem për- piqej më shumë [në adhurim] në dhjetë netët e fundit (të Ramazanit) sesa në çdo natë tjetër."[8] 4. SHENJAT E KËSAJ NATE[9] D ije, se i Dërguari i Allahut sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem e ka përshkr- uar me disa cilësi mëngjesin e natës se kadrit, me qëllim që muslimani ta dijë se cila natë është ajo: Transmeton Ubej (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!), se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Mengjesin e natës se Kadrit, dielli lind pa rrezatim, sikur të ishte tas, derisa të ngrihet lart."[10] Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) thotë: Përmendëm një herë Natën e Kadrit te i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe ai tha: "Cili nga ju e kujton hënën kur lind? Kur është në formën e gjysmës së koshit?"[11] Ibën Abbasi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmeton se i Dërguari i Allahut sal-lAl- lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Nata e Kadrit është natë bujare, e lirshme, as e nxehtë e as e ftohtë. Në mëngjesin e saj dielli lind i dobët dhe me ngjyrë të kuqe."[12] E shkëputur nga libri “Sifetu savmin-Nebijj” Ali Hasen, Selim Hilali. Përshtati: Unejs Murati _________________ [5] Transmeton Tirmidhiu (3760) dhe Ibën Maxhe (3850) nga Aisheja. Zinxhiri i tij është i saktë. [6] D.m.th. ai largohej nga gratë e tij me qëllim për të pasur më shumë kohë për adhurim. [7] Transmeton Buhari (4/233) dhe Muslimi (1174). [8] Muslimi (1174). [9] Në popull fliten shumë shenja dhe thashetheme për natën e Kadrit, si dhe bindje të kota, prej të cilave është edhe fjala e tyre se pemët bëjnë sexhde, ndërtesat flenë! etj, etj. Sigurisht që këto janë të kota të dukshme dhe lajthitje të qarta. [10] Transmeton Muslimi (762). [11] Transmeton Muslimi (1170). Për fjalën "gjysëm koshi", Kadi Ijad thotë: Kjo tregon se kjo natë gjendet në dhjetëshin e fundit të mujit, sepse hëna nuk ka mundësi me qenë në këtë gjendje kur lind, por në fund të muajit. [12] Transmeton et Tajalisi (349), Ibën Huzejme (3/231) dhe el Bezzar (1/486). Zinxhiri i tij është i mirë.
  • 19. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 18 M isioni i njeriut në këtë botë është që të adhurojë vetëm Allahun e Lartmadhëruar, i Cili në librin e Tij thotë: "Unë nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për asgjë tjetër vetëm që të më ad- hurojnë."[1] Ky mision u implementua vetë- m nga ata që iu nënshtruan mesazhit hyjnor që nga zanafilla e gjer më sot dhe ky fenomen do të vazhdojë deri në kataklizëm, e këta janë muslimanët- triumfuesit në amshueshmëri. Prej adhurimeve me të cilat muslimani i afro- het Allahut të Madhëruar është itikafi, me të cilin besimtari përsos devotshmërinë e tij dhe i shton shpërblimet vetes së tij, dhuratë nga i madhi Zot. Ky adhurim ka pozitë të rëndësishme në fenë islame. I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem e praktikonte, ndërsa shokët e tij, Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë, e reflek- tonin në vepër dritën e kësaj tradite pejgam- berike me zell, dashuri dhe respekt. Tregohet nga Ebu Hurejra radijallahu anhu, i cili ka thënë: “Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem në çdo Ramazan bënte itikaf nga dhjetë ditë, ndërsa në vitin në të cilin vdiq bëri itikaf njëzet ditë.”[2] Ky hadith argumenton për legjitimitetin e këtij adhurimi dhe i inkurajon dhe i motivon besimtarët që të bëhen realizues të kësaj prak- tike pejgamberike, prandaj në lidhje me le- galizimin e itikafit nga ana e sheriatit nuk ka mospajtueshmëri në umetin islam. Fjala itikaf gjuhësisht do të thotë të përqen- druarit në një gjë dhe burgosje e vetes në të. Ndërsa sipas sheriatit me termin itikaf është për qëllim qëndrimi në xhami i personit të veçantë duke e zbatuar atë në formë të posaçme e specifike.[3] Të vepruarit e itikafit është sunnet gjatë Ra- mazanit dhe në muajt e tjerë, ndërsa kur një person zotohet se do të bëjë itikaf, atëherë për të është obligim që ta realizojë zotimin e tij.[4] Hafidh Ibën Haxheri, Allahu e mëshi- roftë, thotë: "Itikafi nuk është vaxhib me ixhma (konsensus) përveç kur ndokush zo- tohet për të (se do ta praktikojë).[5] Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, tregon se Pe- jgamberi sal-lallahu aljehi ve sel-lem ka thënë: "Kush zotohet se do t'i nënshtrohet Allahut, atëherë le t'i nënshtrohet, e kush zo- tohet se do të mëkatojë ndaj Allahut, të mos mëkatojë."[6] Ndërsa Umeri i ka thënë Pe- jgamberit sal-lallahu aljehi ve sel-lem: "O i Dërguari i Allahut! Unë jam zotuar në kohën ITIKAFI _________________ [1] Kaptina Dhariatë: 56. [12] Transmeton Buhariu në Sahihun tij, 2044, botoi Darul-Kutub ilmijeh 1420h-1999, ndërsa pjesa e parë e këtij hadithi gjendet edhe tek sahihu i Mus- limit, nr. 1172, i treguar nga Aishja radijallahu anha. Shiko “El-Minhaxh sherhu Sahih Muslim” (8/308 nga Neveviu rahimehullah, botoi Darul-Mearifeh 1421h. [3] Shiko librin El Mevsuatul Fikhijetul Mujessereh 3/349 të dijetarit Husejn bin Avdeh el Avajshe. [4] Për këtë shiko Kijamu Ramadan, faqe 34, të Imam Albanit dhe El Ixhmau, faqe 47, të Ibën Mundhirit. [5] Shiko Fet'hul Bari 4/271. [6] Transmeton Buhariu në Sahihun e tij, nr. 6696 dhe 6700.
  • 20. 19 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t e injorancës[7] se do të bëj itikaf një natë në Qabe."I tha Pejgamberi alejhi selatu ve selem: "Çoje në vend zotimin tënd dhe bëj një natë itikaf."[8] Siç theksuam, të praktikuarit e itikafit në Ra- mazan dhe në muajt e tjerë është i lejuar, por më me vlerë është që ky ibadet të bëhet në fund të Ramazanit "ngase i Dërguari alejhi selatu ve selem bënte itikaf dhjetë ditët e fun- dit të Ramazanit derisa vdiq,"[9] "ndërsa në vitin në të cilin vdiq bëri itikaf njëzet ditë."[10] KUSHTET E ITIKAFIT 1. Islami: Allahu i Madhëruar thotë: "Nëse i shoqëron Allahut diçka tjetër (në adhurim), me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humburit."[11] 2. Të jetë i shëndoshë mentalisht: Aishja tre- gon se Pejgamberi salallahu alejhi ve selem ka thënë: "Lapsi nuk shënon për tre kategori njerëzish, e ata janë: për atë që është duke fje- tur derisa të zgjohet, për të çmendurin derisa të shërohet dhe për fëmijën derisa të arrijë moshën e pjekurisë."[12] 3. Ai që bën itikaf patjetër duhet të jetë agjërueshëm: Imam Ibn Kajimi rahimehul- lah thotë: "Nuk është transmetuar nga Pe- jgamberi salallahu alejhi ve selem se ka bërë itikaf duke mos qenë agjërueshëm, madje Aishja ka thënë: "Nuk ka itikaf vetëm se me agjërim." Allahu subhanehu ve teala e ka për- mendur itikafin vetëm duke e përmendur bashkë me agjërimin dhe Pejgamberi salal- lahu alejhi ve selem e ka praktikuar itikafin vetëm duke qenë agjërueshëm.[13] 4. Itikafi duhet të bëhet në xhami. Allahu i Lartmadhëruar thotë: "Mos iu afroni atyre (bashkëshorteve) gjatë kohës kur mbylleni për adhurim në xhami!"[14] Dijetari bashkë- kohor dhe eksperti eminent i shkencës së fikhut dhe i lëmive të tjera, Muhamed Nasirudin Albani, Allahu e mëshiroftë, thotë: "Unë më pas hasa në hadithin auten- tik dhe shumë të qartë, i cili i specifikon xhamitë që u përmendën në këtë ajet (ku duhet të praktikohet itikafi) në tri xhami, e ato janë: Mesxhidul Haram - Qabja, xhamia e Pejgamberit dhe xhamia e Aksasë. Pejgam- beri alejhi salatu ve selam thotë: "Nuk ka itikaf vetëm se në tri xhami."[15] Imam Al- bani thotë: "Dijeni se dijetarët kanë rënë në mospajtim[16] në lidhje mbi kushtin e xha- misë për praktikimin e itikafit dhe formën e tij ashtu siç e vëren në “Musannef-in” e Ibën Ebi Shejbës dhe “Musannef-in” e Abdurreza- kut si dhe në “El-muhal-la” të Ibni Hazmit e në vepra të tjera dhe nuk ekziston në këtë çështje fakt që vërtetohen me të, me përjash- tim të thënies së Zotit të Plotfuqishëm: "kur ju mbylleni për adhurim në xhami". Ky ajet është i përgjithshëm, ndërsa hadithi është i specifikuar. Sipas shkencës së Usulit, teksti i _________________ [7] Periudha para fillimit të zbritjes së Kur'anit. [8] Transmeton Buhariu 2042 dhe Muslimi 1656. [9] Transmeton Buhariu 2026 dhe Muslimi 1171. [10] Referoju fusnotës nr. 2. [11] Zumer, 65. [12] Transmeton Ebu Davudi, Nesaiu dhe të tjerë, ndërsa Albani e ka saktësuar në Irvaul Galil 297. [13] Shiko Zadul Mead 2/87. [14] Bekare, 187. [15] Në lidhje me autenticitetin e këtij hadithi me gjithë vlerësimin e tij shkencor si dhe sqarime dhe komente akademike, shiko Es-Sahihah, vëllimi i gjashtë, pjesa e parë, faqe 667 – 676 të muhaddithit Muhammed Nasirudin Albanit. [16] Janë tre mendime në lidhje me këtë mesele: 1. lejohet itikafi vetëm në tre xhamitë e specifikuara nga thënia profetike; 2. lejohet itikafi vetëm në xhamitë ku falen pesë kohët e namazit bashkë me namazin e xhumasë; 3. lejohet itikafi për personin në faltoren e shtëpisë së tij.
  • 21. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 20 përgjithshëm mbështetet tek i veçanti, pra hadithi e specifikon ajetin dhe e sqaron atë. E argumenton këtë thënia e Hudhejfes dhe hadithi që ai transmeton, edhe pse thëniet në këtë mesele kanë mospajtueshmëri, prandaj më parësore është që të merret mendimi që bie në pajtueshmëri me hadithin."[17] KOHA E HYRJES NË ITIKAF Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, ka thënë: "Kur Pejgamberi sal-lallahu alejhi ve sel-lem dëshironte të bënte itikaf, e falte sabahun dhe pastaj hynte në itikaf."[18] Shejh Husejn el Avajsheh thotë: "E kam pyetur mësuesin tim (Albanin) në lidhje me thënien e disa fukahave, të cilët thonë se ai që dëshiron të hyjë në itikaf duhet të hyjë para perëndimit të diellit për një ditë dhe dalja e tij të bëhet pas një dite. Më është përgjigjur: "Po, është e lejuar, me rëndësi është që personi të jetë agjërueshëm."[19] Ndërsa dijetari i madh dhe fekihu eminent Muhammed bin Salih el Uthejmin, Allahu e mëshiroftë, në lidhje me këtë thotë: "Shu- mica e dijetarëve mendojnë se fillimi i itikafit është prej natës së 21-të e jo nga mëngjesi i ditës së 21-të, edhe pse disa dijetarë kanë qëndrim se itikafi fillon nga agimi i ditës së 21-të, duke argumentuar me hadithin e Aishes, që gjendet te Buhariu: "Kur ai fali sabahun, hyri në itikaf." Mirëpo shumica e dijetarëve është përgjigjur në këtë se Pejgam- beri alejhi salatu ve selam është vetmuar nga njerëzit prej mëngjesit, ndërsa nijeti për itikaf duhet të bëhet nga fillimi i natës sepse dhjetë ditët e fundit fillojnë nga perëndimi i diellit të ditës së 20-të. Personi del nga itikafi kur të përfundojë Ramazani dhe Ramazani për- fundon kur dielli perëndon në natën e Ba- jramit.[20] ÇFARË ËSHTË E PËLQYER PËR ATË QË BËN ITIKAF? Personi i cili bën itikaf duhet që ta kalojë kohën duke u falur, duke lexuar Kur'an, duke e përmendur Allahun, duke i përkuj- tuar dhuntitë e Zotit, duke medituar për ar- gumentet e Kur'anit dhe hadithit e me gjëra të tjera të cilat sjellin dobi dhe janë faktorë determinues në rritjen e imanit dhe realizo- jnë përsosjen e personalitetit islamik tek in- dividi i cili dëshiron të formojë kulturë dhe civilizim të mbështetur brenda limiteve të sheriatit të Allahut. Po ashtu personi gjatë itikafit duhet të largohet nga gjërat që nuk i përkasin atij, duke u larguar gjithashtu edhe nga teprimi në të folur. ÇFARË ËSHTË E LEJUAR PËR ATË QË ËSHTË NË ITIKAF? 1. I lejohet të dalë në tualet si dhe të pastro- het, por duke mos e zgjatur largimin nga xhamia. 2. I lejohet të marrë abdest në xhami. 3. Të ndërtojë shatorre të vogël në fund të xhamisë. 4. I lejohet gruas ta vizitojë burrin e saj që është në itikaf dhe atij i lejohet ta përcjellë deri te dera e xhamisë. 5. I lejohet të ushqehet në xhami duke e mbajtur pastër vendin ku ushqehet. _________________ [17] Shiko në lidhje mbi kushtet e itikafit librin El Mevsuatul-Fikhijetul-Mujessereh 3/353. [18] Transmeton Buhariu 2041 dhe Muslimi 1173 dhe teksti i hadithit është prej tij. [19] Shiko librin El Mevsuatul Fikhijetul Mujesserh 3/356. [20] Shiko Fetava fadiletush-Shejhul Al-lameh Muhammed bin Salih el Uthejmin fiz- Zekati ves- Sijami, faqe 855
  • 22. 21 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t ÇFARË E PRISH ITIKAFIN? 1. Dalja nga feja. Allahu i Madhëruar thotë: "Nëse i shoqëron Allahut diçka tjetër (në ad- hurim), me siguri që punët e tua do të zhvlerësohen dhe do të jesh ndër të humbu- rit."[21] 2. Marrëdhëniet seksuale. Allahu tebarek ve teala thotë: "Mos iu afroni atyre (bashkësho- rteve) gjatë kohës kur mbylleni për adhurim në xhami!"[22][23] Këto ishin në mënyrë të shkurtër dhe të thjeshtë rregullat e nevojshme të itikafit me të cilat personi i cili dëshiron të praktikojë këtë adhurim i mjaftojnë që ta bëjë atë sipas sunnetit pejgamberik. Allahu na e lehtësoftë praktikimin e këtij ibadeti i cili ushqen sh- pirtërat e besimtarëve, Amin! Përgatiti: Adem Avdiu _________________ [21] Zumer, 65. [22] Bekare, 187 [23] Në lidhje se çfarë është e lejuar në itikaf dhe çfarë e prish atë, referoju librit El Mevsuatul Fikhijetul Mujesserh.
  • 23. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 22 S adakaja e fitrit (vitrat, siç njihet në popull) është adhurim prej adhurime- ve të mëdha për shkak të lidhjes me agjërimin, i cili është ndër shtyllat e Islamit. Adhurimet në Islam janë statike, në to nuk lejohet të shtohet e as të pakësohet, por duhet të kryhen ashtu siç i ka kryer i dashuri i Allahut, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel- lem, shokët e tij dhe të parët tanë të mirë. Është obligim i muslimanëve që t'i njohin rregullat e këtij adhurimi, kurse dijetarët dhe kërkuesit e diturisë e kanë për obligim t'ua mësojnë masës së rëndomtë rregullat e sada- kasë së fitrit. Edhe ata të cilët nuk i dinë këto rregulla duhet t'i pyesin hoxhallarët. Për këtë arsye, po ju paraqesim disa rregulla duke sh- presuar që nga ky shkrim të kenë dobi ata që e lexojnë dhe të përmirësohen disa mënyra dhe botëkuptime të gabuara në vendet tona rreth këtij adhurimi. Përkufizimi i sadakasë së fitrit Lëmosha e cila jepet në fund të muajit të Ra- mazanit quhet sadaka e fitrit. Është quajtur "fitër" për shkak të kthimit në ngrënien gjatë ditës pas një muaji agjërim. Vendimi i tij në Islam Sadakaja e fitrit është obligim. Argument për këtë është hadithi që transmeton Buhariu[1] dhe Muslimi[2] nga Abdullah ibën Umeri, Allahu qoftë i kënaqur me ta, ku thotë se Pe- jgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e ka bë- rë obligim sadakanë e fitrit në Ramazan. Është bërë obligim në vitin e dytë të hixhretit në muajin Ramazan, dy ditë para Fitër Ba- jramit. Urtësia e ligjshmërisë së tij Sadakaja e fitrit është bërë obligim për dy shkaqe: a) Pastrim për agjëruesin nga gjërat e pahi- jshme dhe nga gabimet që ka bërë gjatë agjërimit, sepse sadakaja e fitrit e pastron agjërimin ashtu siç i pastron sehvi-sexhdja gabimet në namaz; b) Ushqim për të varfrit në ditën e Fitër Ba- jramit. Transmetohet nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut e ka bërë obligim sadakatul fitrin si pastrim për agjëruesin nga gabimet dhe ush- qim për skamnorët dhe të mjerët.[3] Për kë është obligim sadakaja e fitrit? Sadakaja e fitrit është obligim për çdo mus- liman, siç transmetohet nga Abdullah ibën Umeri, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu ale- jhi ve sel-lem e ka bërë obligim zekatul fitrin sa'a nga hurmat dhe sa'a[4] nga elbi për të lirin dhe për robin, për mashkullin dhe fem- SADAKAJA E FITRIT VITRAT _________________ [1] (3/291). [2] (984). [3] Ebu Davudi (1622) dhe Nesaiu (5/50). [4] Njësi matëse e banorëve të Medinës, që është përdorur për gjëra të thata në kohën e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, që është e barabartë përafërsisht me 2.5 kg. Dhe një sa’a është e barabartë me katër emdad, një muddë do të thotë kur bashkon dy shuplakat e duarve dhe me to mbledh për shembull sa të zënë ato nga ushqimi.
  • 24. 23 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t rën, të madhin dhe të voglin nga musli- manët.[5] Kushtet e obligueshmërisë së sadakasë së fitrit Që një person ta ketë obligim sadakanë e fitrit duhet t'i plotësojë këto kushte: 1. Të jetë musliman. 2. Të ketë ushqim të mjaftueshëm më shumë se një ditë, për vete dhe për personat që është përgjegjës. 3. Perëndimi i diellit në ditën e fundit të muajit Ramazan. Ai që bëhet musliman pas perëndimit të diellit nuk obligohet të japë sadakanë e fitrit apo nëse i lind fëmijë pas perëndimit të diellit, nuk e ka obligim ta japë atë për të. Gjithashtu për atë që vdes para perëndimit të diellit nuk është obligim të jepet sadakaja e fitrit. Ai që nuk ka mundësi ta japë sadakanë e fitrit për të gjithë anëtarët e familjes, duhet të fil- lojë sipas renditjes: së pari për vetveten, pas- taj nëse ka mundësi edhe për bashkëshorten, pastaj nëse ka mundësi për prindërit dhe më pas për fëmijët. Për kë nuk je i obliguar ta japësh sadakanë e fitrit? a)Nëse ke nën mbikëqyrjen tënde jomusli- manë (jobesimtarë). b) Për fëmijën në barkun e nënës, mirëpo është mirë të jepet duke u bazuar në veprën e Uthmanit, Allahu qoftë i kënaqur me të.[5] Sasia dhe lloji i sadakasë së fitrit Sasia e sadakasë së fitrit është një (sa'a) nga ushqimi, siç u cek më lart në hadithin e Ibni Umerit. Ndërsa sa i përket llojit të tij, ai duhet të jepet nga ushqim i rëndomtë i një vendi, pa marrë parasysh a është i lëngët apo i ngurtë (grurë, miell, oriz, fasule, hurma, misër, rrush të thatë, etj). Imam Ibën Kajjimi, Al- lahu e mëshiroftë, thotë: “Nëse ushqimi i rëndomtë i një vendi është jo nga drithërat, si për shembull qumështi, mishi, peshku, atëherë jepet sadakaja e fitrit nga ushqimi i tyre i rëndomtë, çfarëdo që të jetë ai.”[7] Se a bën të jepet sadakaja e fitrit në të holla (siç ndodh në vendin tonë), dijetarët kanë shprehur mendime të kundërta. Tre med- hhebet (malikitë, shafitë dhe hanbelitë) tho- në se nuk lejohet të jepet sadakaja e fitrit përveçse ushqim, duke u bazuar në veprën e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ndërsa medhhebi hanefi e ka lejuar që të je- pet në shumë të hollash, mirëpo ky mendim nuk është i qëlluar dhe është i pabazë dhe nuk lejohet një gjë e tillë për disa arsye: 1. Fjala e lartpërmendur e Ibën Umerit, se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel- lem e ka bërë obligim sadakanë e fitrit një sa'a nga hurmat dhe një sa'a nga elbi (ha- dithi). 2. Vepra e të gjithë shokëve të Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, pasi nuk është transmetuar nga asnjëri prej tyre se e ka dhë- në sadakanë e fitrit në të holla. Ata janë më të diturit për Sunnetin e Pejgamberit dhe më të kujdesshmit që të punojnë me të, njëko- hësisht kanë qenë më të kujdesshmit për atë që u bën dobi njerëzve. 3. Monedhat e dinarit dhe të dërhemët gjen- deshin në Medinë në kohën e sahabëve e edhe pas tyre dhe njerëzit ishin më nevojtarë për to sesa sot, mirëpo megjithatë sahabët nuk e vepruan një gjë të tillë. 4. Nuk pranohet pikëpamja e një dijetari në prani të citatit kur'anor apo pejgamberik, e _________________ [5] Transmeton Buhariu, Libri i zekatit, nr. 1504; Muslimi, Libri i zekatit, nr. 2275. [6] “El-Muhal-la”, Ibën Hazëm (6/88). [7] “El-Mulah-has el-fikhij” (1/245-246) El-Fevzan, Tevdihul-Ahkam sherhu bulugil-meram” (2/475) të Abdullah Bessam.
  • 25. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 24 në këtë rast kemi hadithin e Pejgamberit sal- lAllahu alejhi ve sel-lem. 5. Adhurimet janë statike (të paprekshme, nuk lejohet të shtohet e as të pakësohet në to, por duhet të kryhen ashtu siç i ka kryer i Dërguari i Allahut). Dije, vëlla i dashur, se ajo që nuk ka qenë fe në kohën e të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-em, edhe tani nuk konsiderohet fe. Në atë kohë të hollat nuk e çonin në vend këtë obligim dhe as sot nuk mjaftojnë. Allahu e di më së miri! Kujt i dedikohet zekatul fitri? Zekatul fitri u jepet vetëm atyre që u takon, e ata janë të varfrit. Argument për këtë është hadithi i Ibën Abasit, Allahu qoftë i kënaqur me të: "I Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e obligoi zekatin e fitrit si pastrim për agjëruesin nga gjërat e pahijshme dhe gabimet dhe ushqim për skamnorët dhe të mjerët." Ky është mendimi që ka zgjedhur hoxha i Islamit Ibën Tejmije, Allahu e mëshi- roftë, në librin e tij "Mexhmu’ul fetava (25/71-78), si dhe nxënësi i tij Ibën Kajimi në librin "Zadul mead" (244). Ndërsa disa dijetarë kanë thënë se ai u jepet tetë llojeve të njerëzve të cilëve u jepet edhe zekati i përgjithshëm (të përmendur në suren Tevbe), por për këtë nuk ka argument dhe Ibën Te- jmije e ka kundërshtuar duke u mbështetur në burimin e lartpërmendur. Prej sunnetit është që të caktohet dikush që e grumbullon atë, pasi i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e kishte ngarkuar me këtë detyrë Ebu Hurejrën, Allahu qoftë i kënaqur me të.[8] Koha e dhënies së sadakasë së fitrit Sadakaja e fitrit bëhet obligim me të perën- duar dielli natën e Bajramit, mirëpo koha më e vlefshme është para faljes së namazit të Ba- jramit, në bazë të veprës së të Dërguarit sal- lAllahu alejhi ve sel-lem, siç e transmeton Ibën Umeri, se i Dërguari i Allahut ka urd- hëruar të jepet sadakaja e fitrit para daljes së njerëzve për namaz (transmeton Muslimi). Mirëpo lejohet të jepet edhe një ditë apo dy para Bajramit, duke u mbështetur në veprën e Abdullah ibën Umerit, siç e transmeton Ibën Huzejme (483) nga Abdulvarith nga Ejubi, se ky ka thënë: "Thashë: Kur e jepte sadakanë e fitrit Ibën Omeri”? Ai tha: “Kur nëpunësi ulej." I thashë: "E kur ulej nëpun- ësi?" Tha: "Një apo dy ditë para Bajramit." Ndërsa nëse vonohet pas faljes së Bajramit, atëherë ajo nuk konsiderohet zekatul fitër, por sadaka e thjeshtë, siç aludon për këtë ha- dithi i Ibën Abasit, i cili thotë se i Dërguari i Allahut ka thënë: "…Nëse jepet para namazit (të Bajramit), ajo është sadaka (fitër)e pranuar, ndërsa nëse jepet pas namazit, ajo është si të gjitha sadakatë e tjera”.[9] Falënderimet e fundit i takojnë Allahut të Madhëruar, paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të Dërguarin e Tij, mbi familjen e tij, mbi shokët e tij dhe mbi të gjithë ata që e ndjekin rrugën e tij deri në Ditën e Gjykimit. Përgatiti: Fidan Xhelili Referencat: 1-“Mexhalisu Ramadan”, Muhammed Salih el-Uthe- jmin. 2-“Sherhul-Mumtië” i njëjti autor. 3-“Tevdihul-Ahkam”, Abdullah el-Bessam. 4-“Sifetu Savmin-Nebijj”, Ali Hasen dhe Selim Hilali. _________________ [8] Tra.Buhari (4/396). [9] Transmeton Ebu Davudi (1622) dhe Nesaiu (550).
  • 26. 25 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t NAMAZI I BAJRAMIT N amazi i Bajramit është obligim i domosdoshëm për çdo musliman. I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem i ka kushtuar rëndësi të veçantë duke i urdhëruar muslimanët që ta falin këtë namaz. Ummu Atijje thotë: “I Dër- guari i Allahut i urdhëronte edhe gratë që të dilnin dhe të falnin namazin e Bajramit”.[1] Ibën Tejmije ka thënë se Namazi i Bajramit është obligim për çdo musliman, siç ka thënë imam Ebu Hanife, Allahu e mëshiroftë, e disa të tjerë, një prej fjalëve të medhhebit shafi dhe njëra prej dy fjalëve të medhhebit hanbeli. Dije se i Dërguari i Allahut e ka falur nama- zin e Bajramit gjithmonë dhe nuk e ka lënë atë asnjëherë dhe i ka urdhëruar njerëzit që të jenë të pranishëm gjatë faljes së namazit të Bajramit. Ai urdhëroi që të dilnin edhe gratë e lira, beqaret e mbyllura dhe ato që ishin në kohën e ciklit mujor,[2] madje urdhëroi që të dilnin edhe ato gra të cilat nuk kishin rroba (xhilbabë), që t'i merrnin nga shoqet e veta.[3] Kjo argumenton qartë obligueshmërinë e na- mazit të Bajramit. Përderisa dalja është e ob- ligueshme, namazi është më parësor për të qenë i obligueshëm për atë që nuk ka ndonjë arsye nga sheriati. Fjala më e saktë në këtë çështje është obligueshmëria (vaxhib) e na- mazit të Bajramit dhe jo konsiderimi i tij thjesht sunnet... Kjo falje (e Bajramit) është obligim për secilin musliman, është prej sim- boleve të dukshme të fesë, madje njerëzit në këtë ditë tubohen më shumë se në ditën e xhuma. Kujt i pranohet namazi i Bajramit: ”Namazi i Bajramit është i pranuar për bur- rat, gratë, fëmijët, udhëtarët, vendasit, njerëz që falen me xhemat dhe njerëz që falen vetëm. Kur është Bajram? Dita e Bajramit - Fitër Bajramit, fillon me plotësimin e muajit të Ramazanit. Kjo ditë është dita e parë në të cilën shfaqet hëna e re e muajit Shevval, muaji hënor që vjen pas muajit të Ramazanit. Duhet ta dimë se një musliman duhet të bëjë festë bashkë me shumicën e popullatës e jo të ketë mendim individual për këtë. Në raste ndryshimi në caktimin e ditës së Bajramit, një musliman duhet të festojë në të njëjtën ditë dhe së bashku me muslimanët që ndod- hen në vendin e tij. Ky është mendimi i di- jetarit të kësaj kohe, Muhamed Nasirudin Albanit, Zoti e mëshiroftë, i cili e argumen- ton këtë mendim me traditën e përcjellë nga Ebu Hurejra Allahu qoftë i kënaqur prej Tij, i cili transmeton se i Dërguari i Allahut ka thënë: "Agjërimi fillon kur të agjëroni (të gjithë së bashku) dhe fitri (ndërprerja e agjërimit) _________________ [1] Buhari (2/463-974) dhe Muslimi (2/605, 5/890). [2] Gratë me cikël mujor i urdhëroi të mos falen, por të jenë të pranishme dhe të përfitojnë prej mirësisë së kësaj dite dhe prej lutjes së muslimanëve. [3] E gjithë kjo është vërtetuar nga hadithi i Umu Atijes, që transmetohet në koleksionin e Buhariut (324,351,971,974).
  • 27. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 26 është kur ta mbaroni (të gjithë së bashku)…”[4] Koha e namazit të Bajramit Koha e namazit të Bajramit fillon prej kur dielli ngrihet sa një shigjetë (afërsisht 45 min pas lindjes së diellit) dhe zgjatet deri në zenit, para kohës së drekës. Transmetohet nga sahabi i nderuar, Abdullah ibën Busër, se ai doli me njerëzit për faljen e namazit të Fitër Bajramit apo të Kurban Ba- jramit dhe e qortoi daljen me vonesë të ima- mit. Ai tha: ”Në kohën e të Dërguarit të Allahut, në këtë orë ne ishim kthyer në shtëpitë tona”.[5] Kjo kohë ishte pas lindjes së diellit, në kohën e namazit të duhasë, pas përfundimit të kohës në të cilin urrehet na- mazi. Ibën Kajjimi ka thënë: “I Dërguari i Allahut e vononte namazin e Fitër Bajramit dhe e sh- pejtonte namazin e Kurban Bajramit. Ibën Umeri, i cili ka qenë shumë i përpiktë në zbatimin e Sunnetit, nuk dilte për namazin e Bajramit pa lindur dielli.”[6] Sidik Hasen Han ka thënë: “Koha e namazit të dy Bajrameve është duke filluar që në ko- hën kur dielli ngrihet sa një shtizë e deri para namazit të drekës. Të gjithë dijetarët kanë konsensus në lidhje me atë që përfitohet prej haditheve, edhe pse vetë hadithet nuk janë në atë pozitë sa të konsiderohen si argument i padiskutueshëm.”[7] Namazi i Bajramit nuk ka ezan e as ikamet: Ky namaz është pa ezan dhe pa ikamet dhe kjo argumentohet me atë që është transmet- uar nga Xhabir ibën Semura, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, i cili ka thënë: "Kam falur me të Dërguarin e Allahut namazin e Ba- jramit më tepër se një apo dy herë dhe nuk është thirrur ezan e as kiamet.”[8] Gjithashtu transmetohet nga Ibën Abbasi dhe Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, se kanë thënë: ”Nuk është thirrur ezani për namazin e Fitër Bajramit dhe as për atë të Kurban Bajramit."[9] Namazi i Bajramit duhet falur në një vend të posaçëm, musal-la, që është vend i veçantë në lagje, fshat apo qytetin ku kryhet namazi i Bajramit. Kjo është sunnet ngase i Dërguari i Allahut nuk është falur në xhaminë e vet, por ka dalë në vend të gjerë dhe të posaçëm në periferi të Medinës dhe aty i ka tubuar njerëzit për faljen e namazeve të Bajramit. Transmetohet nga Abdullah ibën Umeri radijAllahu anhu se: “Pejgamberi alejhis- selam në ditën e bajramit shkonte në Musal- la dhe me vete kishte një shkop sa gjysma e shtizës, kur arrinte tek musal-laja e vendoste atë para vete dhe falej në drejtim të saj sepse musal-laja ishte në fushë dhe nuk kishte diçka për ta marrë si sutër.”[10] Këtë e kanë bërë edhe udhëheqësit e musli- manëve pas tij. Forma e namazit të Bajramit: 1) Namazi i Bajramit ka dy rekate dhe dym- bëdhjetë tekbire. Umeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ka thënë: “Namazi i udhëtarit është me dy rekate, namazi i Kurban Bajramit është me dy rekate dhe namazi i Fitër Bajramit është me dy rekate, të plota dhe pa shkurtuar. Këtë _________________ [4] Sunenut-Tirmidhi -2/101/693), Sahihul-xhamiu (3869), es-Sahiha (224). [5] Sahih sunen Ebi Davud (1005) dhe Ibën Maxheh (1/48/1317). [6] Zadul-Mead (1/442). [7] El-Mev'idha el-Hasene (1/43-44). [8] Muslimi (887), Ebu Davudi (1148), Tirmidhiu (532). [9] Buhari (2/451/960), Muslimi (2/604/886). [10] Tra.Buhari (1/354), Muslimi (2/55) dhe shumë të tjerë. Sutra është pengesa e cila duhet qenë para atij që falet, dhe kjo mund të jetë muri, shtylla, apo shpinda e ndokujt, nëse është në xhami, kurse në fusha përdoret ndonjë shkop apo diçka e ngjashme me të.
  • 28. 27 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t e kam dëgjuar nga goja e Muhamedit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të.”[11] 2) Rekati i parë fillon me tekbirin fillestar, ashtu si në të gjitha namazet e tjera, pastaj thuhen shtatë tekbire, ndërsa në rekatin e dytë thuhen pesë tekbire përveç tekbirit të rukusë.[12] Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, thotë: ”I Dërguari i Allahut në namazin e Fitër Ba- jramit dhe të Kurban Bajramit mori shtatë dhe pesë tekbire, përveç tekbireve të rukusë.” Nga Omeri e ky nga babai i tij, nga gjyshi i tij, thuhet: ”I Dërguari i Allahut në namazin e dy Bajrameve (Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit), mori shtatë tekbire në rekatin e parë dhe pesë në të dytin.”[13] Imam El Begavi ka thënë: “Fjala e shumicës së dijetarëve prej sahabëve e pasardhësve të tyre për këtë çështje është se në rekatin e parë të namazit të Bajramit thuhen shtatë tekbire përveç tekbirit fillestar dhe në të dytin pesë tekbire, përveç tekbirit të ngritjes nga sex- hdeja. Kjo është transmetuar nga Ebu Bekri, Umeri, Aliu…etj.”[14] Vërejtje: Mënyra se si falet sot namazi i Ba- jramit në disa vende islame është në kundër- shtim me Sunnetin e të Dërguarit të Allahut, posaçërisht te marrja e tekbireve. 3) Nuk është vërtetuar nga i Dërguari i Al- lahut ngritja e duarve në tekbiret e namazit të Bajramit, por Ibën Kajjimi ka thënë: "Ibën Umeri, me gjithë përkujdesjen e tij të madhe në zbatimin e Sunnetit, i ngrinte duart në çdo tekbir.” Muhaddithi Albani në librin “Tamamu el minneh” (fq. 348-349) ka thënë: “E sakta është se ngritja e duarve në tekbiret e namazit të Bajramit nuk është sunnet, sepse nuk është vërtetuar kjo nga i Dërguari i Allahut, edhe pse kjo vepër është transmetuar prej Umerit dhe djalit të tij. Kjo nuk e bën sunnet, kur e dimë se transmetimi nga Omeri dhe djali i tij për këtë çështje nuk është i saktë.” 4) Pasi i përfundonte tekbiret, lexonte suren El Fatiha dhe pas saj lexonte “Kaf, vel Ku- r'anil mexhid” në njërin prej rekateve, ndë- rsa në tjetrin lexonte “Ikterabetis-seatu ven shek-kal kamer” apo sure të tjera.[15] Nganjëherë lexonte: “Sebih-hisme rabikel eala" dhe “Hel etake hadithul gashije”. Nga Numan bin Beshiri transmetohet se ”i Dërguari i Allahut në dy Bajramet dhe ditën e xhumasë lexonte “Sebih-hisme rabikel eala” dhe “Hel etake hadithul gashije”.[16] Ibnul Kajjimi, Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “Të dyja këto janë vërtetuar prej tij dhe përveç tyre nuk është vërtetuar gjë tjetër.”[17] 5) Veprimet e tjera janë të njëjta me ato të namazit të zakonshëm, pa pasur asnjë ndry- shim. Vërejtje: Atij të cilit i shpëton pa falur namazi i Bajramit me xhemat, duhet të falë vetëm dy rekate. Imam Buhariu, Allahu e mëshiroftë, në "Sahihun" e tij ka thënë: "Tema: “Atij të cilit i ikën namazi i Bajramit me xhemat, i fal dy rekate”.[18] Hutbeja mbahet pas namazit: Sunnet është që hutbeja e Bajramit të mba- het pas namazit. Nga Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, transmetohet se ka _________________ [11] Ahmedi (1/37), Nesaiu (3/183), Bejhakiu (3/200), Tahaviu në "Sherh meanil-Athar (1/421). [12] Irvaul-Galil (639), Sahih Sunen Ibën Maxhe (1058), Sunen Ebi Davud (Avnul-meabud (4/7,6/1138,37). [13] Sahihul-Mishkat (1441), Sahih Sunen Ibën Maxhe (1057). [14] Sherhus-Sunneh (4/309), Fetava Ibën Tejmije (24/220-221). [15] Muslimi (891), Nesaiu (8413), Tirmidhiu (534), Ibën Maxhe (1282), nga Ebi Vakid el-Lejthi. [16] Muslimi (878), Tirmidhiu (533), Nesaiu (3/184). [17] Zadul-Mead (1/443). [18] Sahihul Buhari (1/134-135).
  • 29. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 28 thënë: “Kam qenë në faljen e namazit të Ba- jramit me të Dërguarin e Allahut, Ebu Bek- rin, Umerin dhe Uthmanin,(Allahu qoftë i kënaqur prej tyre), dhe që të gjithë ata e fal- nin namazin e Bajramit para hutbes.”[19] Urimi për festë: Kur është pyetur Ibën Tejmije për urimin në ditën e festës së Bajramit ka thënë: "Për sa i përket urimit të njëri-tjetrit në ditën e festës, si për shembull “Tekab-belallahu mina ve minkum!” (Allahu na i pranoftë punët e mira neve dhe juve!) apo të tjera shprehje të ng- jashme me këtë, është transmetuar se disa prej sahabëve kështu kanë vepruar. Disa prej dijetarëve e kanë lejuar dhe lehtësuar urimin e njëri-tjetrit, si Imam Ahmedi, mirëpo Ah- medi ka thënë: “Unë nuk e uroj dikë i pari, nëse dikush më uron mua, atëherë edhe unë e uroj atë, sepse kthimi i urimit është vaxhib (obligim), ndërsa urimi nuk është sunnet me të cilin jemi urdhëruar dhe as nuk jemi nd- aluar prej tij. Ata të cilët e urojnë njëri-tjetrin kanë shëmbëlltyrë të parët e tyre, por edhe ata të cilët nuk veprojnë kështu gjithashtu kanë shëmbëlltyrë, e Allahu e di më së mi- ri.”[20] Dobia:”Lejohet urimi i njëri-tjetrit me atë që është i kënaqur Allahu, d.m.th. me fjalë të mira si “për hajër Bajramin apo urime Ba- jramin”, etj. Gjërat e preferuara në ditën e Bajramit: Është sunnet i të Dërguarit të Allahut që gjatë Bajramit të bëhen këto vepra: 1. Larja e trupit. Transmeton Nafiu nga Ibën Omeri se i Dërguari i Allahut lahej ditën e Bajramit para se të shkonte në musal-la”.[21] Aliu, Allahu qoftë i kënaqur me të, është pyetur për larjen dhe ka thënë: ”Në ditën e xhumasë, në ditën e Arafatit, në ditën e Fitër dhe Kurban Bajramit.”[22] 2. Veshja e rrobave të bukura: Nga Aliu, Al- lahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se i Dërguari i Allahut ka veshur ditën e dy Ba- jrameve një xhybe të kuqe.”[23] 3. Ngrënia e hurmave (apo diçkaje tjetër) para daljes për të falur namazin e Bajramit: Enesi thotë: "I Dërguari i Allahut, para se të shkonte për të falur namazin e Bajramit, hante hurma."[24] 4. Shkuarja herët në musal-la (apo xhami) për të falur namazin e Bajramit. 5. Shkuarja në musal-la (apo xhami) në kë- mbë: Aliu thotë: ”Prej sunnetit është shkuarja në këmbë në musal-la për të falur namazin e Bajramit.”[25] 7. Ndërrimi i rrugës gjatë shkuarjes dhe kthimit nga musal-la (apo xhamia): Xhabiri thotë se “I Dërguari i Allahut ditën e Ba- jramit e ndërronte rrugën.”[26] 8. Sadakatul-fitri të jepet para faljes së na- mazit të Bajramit (ose tri ditë para Bajramit), përndryshe llogaritet vetëm si sadaka e jo si sadakatul fitër! 10. Ngritja e zërit me tekbire: Nga Jezid bin Haruni, nga Ibën Ebu Dhiëbi, nga Zuhriu, thuhet se: ”I Dërguari i Allahut shkonte në musal-la duke madhëruar Allahun me tek- bire derisa fillonte namazin. Kur e mbaronte namazin, i ndërpriste tekbiret.” Forma e kën- dimit të tekbireve: _________________ [19] Buhariu (962), Muslimi (884), Ahmedi (1/331, 346). [20] Fetava Ibën Tejmije (24/253), El-havi lilfetava të Sujutiut (1/81, 82). [21] Sahih, transmeton Bejhakiu dhe Maliku. [22] Sahih, transmeton Bejhakiu nga rrugët e Shafiut nga Zad’hani. [23] Senedi i tij është i mirë, Silsiletu es-Sahiha (1279). [24] Buhariu (2/446/953), Tirmidhiu (2/27/541). [25] Sherh Sunen et-Tirmidhi –Ahmed Shakir -2/421-424. [26] Buhari (2/164), Sahih el-Mishkat (1434).
  • 30. 29 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t “Allahu ekber, Allahu ekber, La ilahe il-lall- ah, Allahu ekber, Allahu ekber, ve lil-lahil hamd”.[27] Kjo formë e këndimit nuk bëhet së bashku me xhematin sepse nuk ka bazë për të në fenë tonë të pastër. Gabimet e njerëzve në këtë ditë 1-Të veçuarit e ditës së Bajramit për të viz- ituar varrezat. Gjithashtu, përzierja e burrave dhe e grave aty, vajtimi me zë për të vdekurit dhe të tjera vepra të ndaluara. Dobia: Lejohet për një musliman që t'i viz- itojë varrezat në Bajram, nëse ai ka qenë prej atyre që i ka vizituar varrezat edhe para festës së Bajramit, ngase i Dërguari i Allahut ka thënë: ”Ua pata ndaluar vizitën e varreve, tani vizitoni varret sepse ata ua përkujtojnë botën tjetër, ahiretin.” Mirëpo më e mira është që të mos e veprojë ngase vepra e tij mund të ndikojë te musli- manët e dobët, të cilët mund të mendojnë se kjo vepër (veçimi i kësaj dite me vizitën e var- reve) qenka e lejuar!? Ndërsa ajo që ndodh te marshimi drejt var- reve pas faljes së Bajramit është risi dhe bidat, gjë që e ka ndaluar i Dërguari i Allahut: ”Kush vepron një vepër që nuk është prej nesh, ajo është e refuzuar”, d.m.th. risi. Al- lahu e di më së miri. 2- Shpërdorimi dhe harxhimi i tepërt në gjëra të padobishme dhe pa qenë nevoja. 3. Agjërimi i ditës së Bajramit: I Dërguari i Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem e ka ndaluar këtë vepër, siç transmetohet nga Ebu Seid el-Hudriju.[28] 4. Mospjesëmarrja e grave në faljen e namazit të Bajramit, duke pasur parasysh faktin se i Dërguari i Allahut ka urdhëruar që gratë ta falin këtë namaz. Ummu Atijje thotë: "I Dër- guari i Allahut i urdhëronte edhe gratë që të dilnin dhe ta falnin namazin e Bajramit."[29] 5. Shqiptimi i tekbireve bashkarisht: Gjitha- shtu kjo është në kundërshtim me praktikën e të Dërguarit të Allahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem. 6. Gëzimi për shkak të kalimit të muajit të Ramazanit dhe kthimit te jeta e shfrenuar. Kjo ishte e tëra rreth dispozitave që kanë të bëjnë me namazin e bajramit, e ne e lusim Allahun që të na e mundësojë praktikimin e këtij namazi në përputhshmëri me sunnetin e pejgamberit tonë sal-lallahu alejhi ve sel- lem, Amin! Përmblodhi dhe përshtati: Lirim Sadiku Literatura e konsultuar: 1 - El-vexhiz fi fik el-sunneh uelkitab el-azijz -Abdulad- hijm bin bedeui el-halefi. 2 - el-ihtijarat el-fikhije lil-Imam el-Albani - Ibrahijm ebu Shadi. 3 - Temam el-mine fi talijk ala fik el-sunneh - Muhamed Nasirudin el-Albani. 4 - Ahkam el-Ijdejni fi sunneti el-Mutahara - Ali Hasen. 5 - Fikhus-sunneh - Sejid Sabik. 6 - Kur’ani i Madhërishëm - Prof.Hasan I. Nahi. _________________ [27] Sahih, Silsile es-Sahiha (171, 2/164), Irva el-Galil (3/125). [28] Buhari (4/238/1990), dhe Muslim (2/799-1137). [29] Buhariu (2/463-974), Muslimi (2-605, 5/890).
  • 31. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 30 KOMPENSIMI 1 Dije, o ti musliman, Allahu të dhë- ntë kuptim në fenë e Tij, se kom- pensimi i asaj që të ka ikur nga Ramazani nuk është obligim menjëherë pas tij, por obligueshmëria e saj shtrihet në kohë të gjerë, siç është transmetuar nga Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, e cila ka thënë: "Kam pasur borxh nga Ramazani dhe nuk kam pasur mundësi ta kompensoja veçse në Shabanin e ardhshëm (muajin para Ramazanit tjetër)."[1] Ibën Haxher Askalani në "El Fet'h" (4/191) thotë: "Ky hadith argumenton lejimin e vonimit të kompensimit të ditë- ve të prishura nga Ramazani në përgji- thësi, qoftë me arsye apo pa arsye." Mirëpo, siç dihet vetvetiu, shpejtimi në kompensimin e tij është më primar sesa vonimi, duke hyrë në argumentet e për- gjithshme të cilat nxisin për shpejtimin për punë të mira dhe mosneglizhimin e tyre. Argument për këtë kemi fjalën e Al- lahut: "Dhe nxitoni në rrugën drejt faljes nga Zoti juaj." Alu Imran: 133 Allahu thotë: "Të tillët janë që garojnë në vepra të mira dhe janë më të parët në to." Muminun: 61 2 Nuk obligohet vazhdimësia pa shk- ëputje në agjërimin e ditëve të mbetura për kompensim, me arsy- etimin e të bashkuarit të tyre me formën e agjërimit në kohën e vet. Allahu i Lartë- suar thotë: "Atëherë të agjërojë aq ditë në ditët e mëvonshme." Bekare: 185 Ibën Abasi thotë: "Nuk ka problem nëse agjërohen të ndara nga njëra-tjetra."[2] Ndërsa Ebu Hurejra thotë: "I agjëron një nga një, nëse dëshiron."[3] Në hadithin që ka transmetuar Bejhakiu (4/259) dhe Darekutni (2/191-192) nga Abdurrahman ibën Ibrahimi, nga El-Ala ibën Abdurrahmani, nga i ati i tij, nga Ebi Hurejra, i ngritur tek i Dërguari, sal- lAllahu alejhi ve sel-lem, ai ka thënë: "Kushdo nga ju që ka agjërim për të kom- pensuar nga Ramazani, t'i agjërojë ato ditë njëra pas tjetrës dhe jo ndarë nga njëra-tje- tra." Ky hadith është i dobët për shkaqet e më- poshtme: Darakutni thotë: "Abdurrahman ibën Ibrahimi është i dobët." DISPOZITAT E AGJËRIMIT II _________________ [1] Transmeton Buhariu (4/,66) dhe Muslimi (1146). [2] E ka shënuar Buhariu në “Tealika-tet” e tij (4/189), ndërsa Abdurrezzaku, Darekutni dhe Ibën Ebi Shejbe e kanë transmetuar të lidhur me zinxhir të saktë. Shih: "Tagliku et Ta’lik" (3/186). [3] Kthehu tek "Irvaul Galil" (4/95).
  • 32. 31 Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t El Bejhakiu thotë: "E ka konsideruar të dobët atë Ibën Ma’ini, Nesai dhe Dara- kutni." Ndërsa Ibën Haxheri në "Et Telhis el Habir" (2/ 206), ka përcjellë nga Ibën ebi Hatimi se ky e ka refuzuar këtë hadith të Abdurrahmanit. Më hollësisht për dobësinë e këtij hadithi ka folur dijetari i hadithit Albani në "el Irva" (nr: 934). Ndërsa fjala në "Silsile- tul-Ehadith ed-Daife" (2/137), se shejhu e ka konsideruar të mirë këtë hadith, ai më pas është kthyer nga ajo fjalë (dhe e ka konsideruar të dobët hadithin).[4] Ndaj përqendrohu! Përfundimi është se nuk është përcjellë ndonjë hadith i saktë i ngritur tek i Dër- guari, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, me sa dimë ne, as për agjërimin e ditëve të kalu- ara nga Ramazani të ndara dhe as të ngji- tura me njëra-tjetrën. Por ajo që është më e afërt dhe më e lehtë është lejimi i të dy- jave. Kjo është edhe fjala e imamit të Ehli Sunnetit, Ahmed Ibën Hambelit, Allahu e mëshiroftë, siç transmeton Ebu Davudi në "Mesail" (faqe 95): "Kam dëgjuar Ah- medin kur u pyet për kompensimin e Ra- mazanit e ai tha: "Nëse dëshiron, t'i agjërojë ditët e mbetura njëra pas tjetrës dhe nëse dëshiron, t'i ndajë." E Allahu e di më së miri. Kështu, lejimi i shkëputjes nuk e mohon bashkimin. 3 Dijetarët janë të një mendimi se kush vdes dhe ka lënë namaze pa falur, përgjegjësi i tij nuk ia kom- penson ato e as dikush tjetër. Po kështu, kush nuk ka mundësi të agjërojë, nuk agjëron për të askush gjatë jetës së tij, por ushqen për çdo ditë nga një të varfër, ashtu siç ka bërë edhe Enes ibën Maliku në etherin-fjalën e tij, që e kemi përmen- dur më parë. Ndërsa kush vdes dhe ka agjërim të zo- tuar pa kryer, agjëron përgjegjësi për të, duke u bazuar në fjalën e Muhamedit, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Kush vdes dhe ka pasur agjërim për të kompensuar, le të agjërojë përgjegjësi i tij për të."[5] Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë: "Një burrë erdhi tek i Dërguari i Allahut, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, dhe e pyeti: "O i Dërguari i Allahut! Nëna ime vdiq dhe i ka mbetur një muaj pa agjëruar (pa e kompensuar), a të kompensoj për të?" "Po. Borxhi i Allahut është më primar që të kthehet."[6] Këto hadithe të përgjithshme janë të qarta në ligjshmërinë e agjërimit të të gjitha llojeve të agjërimit nga përgjegjësi (apo i afërmi) i të vdekurit. Këtë mendim e kanë edhe disa nga shafiitë, gjithashtu edhe Ibën Hazmi (7/2,8). Mirëpo, këto hadithe janë prej llojit të përgjithshëm që janë ndeshur me përjash- timet dhe veçimet. Kështu që nuk agjëron përgjegjësi për të vdekurin veçse agjërimin e zotuar. Kjo është fjala e Ahmedit, siç thuhet në "Me- sail Imam Ahmed" nga transmetimi i Ebi Davudit (faqe 96), ku thotë: "Kam _________________ [4] Për sqarimin më të plotë të kësaj çështjeje e kemi pyetur personalisht hoxhën tonë, gojarisht dhe ai përmendi njësoj si fjalët që kemi shënuar më sipër, vel hamdu lil-lah. [5] Transmeton Buhari (4/168) dhe Muslimi (1147). [6] Transmeton Buhari (4/169) dhe Muslimi (1148).
  • 33. Dëlirje&Edukim | S H TAT O R 2 0 0 9 , M u a j i i R a m a z a n i t 32 dëgjuar Ahmed ibën Hambelin duke thënë: "Nuk agjërohet për të vdekurin veçse në rast zotimi." Ebu Davudi thotë: "I kam thënë Ahmedit: Po muaji i Ra- mazanit? Ai tha: "Për të duhet të ushqejë të varfrit në vend të të vdekurit." Kjo e fundit është fjalë tek e cila të qetë- sohet shpirti, të hapet zemra dhe të freskohet gjoksi, pasi atë e përkrah gjitha- shtu edhe argumenti, sepse kështu futen në praktikë të gjitha hadithet e përcjella në këtë temë, pa kthyer asnjë prej tyre, e veçanërisht me kuptimin e hadithit të parë, ku Aishja, Allahu qoftë i kënaqur prej saj, nuk ka kuptuar nga përgjithësimi i hadithit futjen e agjërimit të Ramazanit dhe të agjërimeve të tjera në të, por ajo shkoi te ushqimi, megjithëse vetë ajo e ka transmetuar hadithin e kompensimit. Ar- gument për këtë është transmetimi i Am- retes, se nëna e saj kishte vdekur dhe i kishin mbetur pa agjëruar disa ditë nga Ramazani. Kjo i tha Aishes: "A t'i kom- pensoj ato ditë për të?" Aishja i tha: "Jo, por jep lëmoshë për të, për çdo ditë nga gjysmë tasi për çdo të varfër." Këtë hadith e transmeton et Tahaviu në "Mushkil el Athar" (3/142) dhe Ibën Hazmi në "el Muhala" (7/4) me zinxhir të saktë. Dhe siç dihet, transmetuesi i hadithit është më i dituri për atë që ka transmet- uar. Në këtë dallim ka shkuar edhe më i dituri i umetit, Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kë- naqur prej tij, i cili thotë: "Nëse dikush sëmuret në Ramazan, pastaj vdes dhe nuk agjëron, për të jepet ushqim dhe nuk ka kompensim për të. E nëse ka qenë agjërim zotimi, atëherë agjëron për të përgjegjësi i tij." Këtë e transmeton Ebu Davudi me zinxhir të saktë dhe Ibën Hazmi në "el Muhal-la" (7/7), i cili thotë se zinxhiri i transmetuesve të tij është i saktë. Dhe është e ditur se Ibën Abbasi, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, është trans- metuesi i hadithit të dytë, aq më tepër kur ai transmeton një hadith ku thuhet se përgjegjësi agjëron për të vdekurin për agjërim zotimi, ku thuhet se: "Sead ibën Ubadetu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, e pyeti të Dërguarin e Allahut, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Nëna ime ka vdekur dhe ka pasur agjërim zotimi (a të agjëroj në vend të saj)?" Ai, sal-lAllahu alejhi ve sel- lem, tha: "Kompensoje atë në vend të saj." E transmeton Buhariu, Muslimi, etj. Ky sqarim është në përputhje me parimet e sheriatit dhe bazat e tij, siç e ka sqaruar edhe Ibën Kajjimi në "I’lamul el Mu- vekiin", madje e ka zgjatur sqarimin edhe vërtetimin e kësaj në "Tehdhib suneni Ebu Davud" (3/279-282), kështu që kthehu tek ato, sepse janë të rëndësishme. 4 Kush vdes duke pasur agjërim zo- timi pa kryer, pastaj në vend të tij agjërojnë disa burra, sa numri i ditëve të zotuara për agjërim, kjo është e lejuar. El Hasen thotë: "Nëse për të agjërojnë tridhjetë burra, secili nga një ditë, kjo _________________ [1] Buhari (2/463-974) dhe Muslimi (2/605, 5/890). [2] Gratë me cikël mujor i urdhëroi të mos falen, por të jenë të pranishme dhe të përfitojnë prej mirësisë së kësaj dite dhe prej lutjes së muslimanëve. [3] E gjithë kjo është vërtetuar nga hadithi i Umu Atijes, që transmetohet në koleksionin e Buhariut (324,351,971,974).