Zajęcia żywieniowe w gimnazjum (Nowa Era)

1. SKŁADNIKISKŁADNIKI
odżywczeodżywcze
Lekcja 4

2. Zasady racjonalnego żywieniaZasady racjonalnego żywienia
RACJONALYRACJONALY to inaczejto inaczej rozsądnyrozsądny,, przemyślanyprzemyślany,, oparty naoparty na
naukowych podstawachnaukowych podstawach..
W taki właśnie sposób powinniśmy się odżywiać, żeby zachowaćW taki właśnie sposób powinniśmy się odżywiać, żeby zachować
zdrowie, siłę i energię.zdrowie, siłę i energię.

3. Zasady racjonalnego żywieniaZasady racjonalnego żywienia
Prawidłowe odżywianie jest szczególnie ważne dlaPrawidłowe odżywianie jest szczególnie ważne dla dzieci idzieci i
młodzieżymłodzieży, bo zapewnia niezakłócony, bo zapewnia niezakłócony rozwój fizycznyrozwój fizyczny ii
intelektualnyintelektualny..

4. Zasady racjonalnego żywieniaZasady racjonalnego żywienia
NiedożywienieNiedożywienie może być spowodowane nie tylkomoże być spowodowane nie tylko trudnościamitrudnościami
materialnymimaterialnymi, lecz także, lecz także nieodpowiednim doborem pokarmównieodpowiednim doborem pokarmów
(np. zastępowanie pełnowartościowych pokarmów batonikami i(np. zastępowanie pełnowartościowych pokarmów batonikami i
chipsami).chipsami).

5. Zasady racjonalnego żywieniaZasady racjonalnego żywienia
Żywienie racjonalne oznacza spożywanie takich produktów i wŻywienie racjonalne oznacza spożywanie takich produktów i w
takich ilościach, aby pokrywały one zapotrzebowanie organizmutakich ilościach, aby pokrywały one zapotrzebowanie organizmu
na wszystkie składniki odżywcze i dostarczały odpowiedniejna wszystkie składniki odżywcze i dostarczały odpowiedniej
ilości energii.ilości energii.

6. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Energię zużywamy nawet podczas całkowitego odpoczynku.Energię zużywamy nawet podczas całkowitego odpoczynku.
Potrzebujemy jej do:Potrzebujemy jej do:
• oddychania,oddychania,
• trawienia,trawienia,
• pracy mózgu,pracy mózgu,
• bicia serca,bicia serca,
• itp.itp.
Jest to tzw.Jest to tzw. podstawowa przemiana energiipodstawowa przemiana energii (PPM)(PPM)
wydatkowana na procesy fizjologiczne organizmu.wydatkowana na procesy fizjologiczne organizmu.

7. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Gdy wykonamy dodatkowe czynności, to nasze zapotrzebowanieGdy wykonamy dodatkowe czynności, to nasze zapotrzebowanie
na energię wzrośnie.na energię wzrośnie.
Zwiększy się, gdy:Zwiększy się, gdy:
• zasznurujemy buty,zasznurujemy buty,
• napoimy psa,napoimy psa,
• nakarmimy kanarka,nakarmimy kanarka,
• pójdziemy do szkoły,pójdziemy do szkoły,
• odrobimy lekcje,odrobimy lekcje,
• itp.itp.

8. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
1.1. Od naszego trybu życia...Od naszego trybu życia...
(im aktywniejszy, tym więcej potrzeba(im aktywniejszy, tym więcej potrzeba
energii).energii).

9. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
2.2. Od rodzaju wykonywanej pracy...Od rodzaju wykonywanej pracy...
(murarz spala więcej kalorii, niż(murarz spala więcej kalorii, niż pracownikpracownik
biura).biura).

10. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
3.3. Od naszego stanu zdrowia...Od naszego stanu zdrowia...
(kobieta w ciąży i rekonwalescenci(kobieta w ciąży i rekonwalescenci
mają większe zapotrzebowaniemają większe zapotrzebowanie energetyczne).energetyczne).

11. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
4.4. PłciPłci
(mężczyźni potrzebują więcej energii niż(mężczyźni potrzebują więcej energii niż
kobiety).kobiety).

12. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
5.5. Od wieku...Od wieku...
(organizm dziecka potrzebuje więcej(organizm dziecka potrzebuje więcej
energii niż organizm człowieka dorosłego).energii niż organizm człowieka dorosłego).

13. Zapotrzebowanie energetyczneZapotrzebowanie energetyczne
Zależy od wielu czynników. Jakich?Zależy od wielu czynników. Jakich?
5.5. Od czynników genetycznych...Od czynników genetycznych...
(mężczyzna „dobrze” zbudowany potrzebuje(mężczyzna „dobrze” zbudowany potrzebuje
więcej energii, niż mężczyzna „szczupły”).więcej energii, niż mężczyzna „szczupły”).

14. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.
• SENSEN
-- 8080 WW

15. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.
• PRACA UMYSŁOWAPRACA UMYSŁOWA
-- 150150 WW

16. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.
• JAZDA NA ROWERZEJAZDA NA ROWERZE
-- 500500 WW

17. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.Przykładowe wydatki energetyczne u ludzi.
• WYCZYNWYCZYN
-- 10001000 WW

18. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Spalenie 500 g tłuszczu wymaga:Spalenie 500 g tłuszczu wymaga:
• SPOCZYNEKSPOCZYNEK (praca 80 W)(praca 80 W)
-- ok.ok. 6464 godzingodzin

19. Wydatki energetyczneWydatki energetyczne
Spalenie 500 g tłuszczu wymaga:Spalenie 500 g tłuszczu wymaga:
• INTENSYWNA GIMNASTYKAINTENSYWNA GIMNASTYKA (praca(praca
500500 W)W)
-- ok.ok. 1010 godzingodzin

20. Racjonalne żywienie polega na stosowaniu takich
produktów i w takich ilościach, aby pokrywały one
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , na wszystkie niezbędne składniki
. . . . . . . . . . . . . . . . i dostarczały odpowiedniej ilości
. . . . . . .
Zapotrzebowanie energetyczne jest zróżnicowane i zależy
od:
• . . . . . . . . . . . . . człowieka,
• rodzaju wykonywanej . . . . . . . . . . . . . . ,
• stanu . . . . . . . . . . . . . . ,
• . . . . . . . . . . . . . . ,
• . . . . . . . . . . . . . . człowieka
• czynników !
ĆwiczeniaĆwiczenia
Uzupełnij zdania dotyczące racjonalnego żywienia!
zapotrzebowanie organizmu
aktywności
odżywcze
energii
pracy
zdrowia
płci
wieku
genetycznych

21. Podstawowe składniki odżywczePodstawowe składniki odżywcze
Jedząc dostarczamy organizmowi składników odżywczych –Jedząc dostarczamy organizmowi składników odżywczych –
substancji niezbędnych nie tylko do utrzymania podstawowychsubstancji niezbędnych nie tylko do utrzymania podstawowych
funkcji życiowych, ale też dla prawidłowego wzrostu i rozwoju,funkcji życiowych, ale też dla prawidłowego wzrostu i rozwoju,
tworzenia nowych komórek zachowania dobrego zdrowia.tworzenia nowych komórek zachowania dobrego zdrowia.

22. Podstawowe składniki odżywczePodstawowe składniki odżywcze
Najważniejszymi składnikami odżywczymi są:Najważniejszymi składnikami odżywczymi są:
• białka,białka,
• cukry (węglowodany),cukry (węglowodany),
• tłuszcze,tłuszcze,
• witaminy,witaminy,
• sole mineralne.sole mineralne.

23. Niedobór składników odżywczychNiedobór składników odżywczych
Niedobory podstawowych składników odżywczych mogąNiedobory podstawowych składników odżywczych mogą
wywoływać choroby.wywoływać choroby.
Na przykład:
• niedostatek żelaza bywa przyczyną anemii,

24. Niedobór składników odżywczychNiedobór składników odżywczych
Niedobory podstawowych składników odżywczych mogąNiedobory podstawowych składników odżywczych mogą
wywoływać choroby.wywoływać choroby.
Na przykład:
•zbyt niskie spożycie jodu może powodować choroby
tarczycy,

25. Niedobór składników odżywczychNiedobór składników odżywczych
Niedobory podstawowych składników odżywczych mogąNiedobory podstawowych składników odżywczych mogą
wywoływać choroby.wywoływać choroby.
Na przykład:
•niewystarczająca ilość błonnika w diecie skutkuje
zaparciami,

26. Niedobór składników odżywczychNiedobór składników odżywczych
Niedobory podstawowych składników odżywczych mogąNiedobory podstawowych składników odżywczych mogą
wywoływać choroby.wywoływać choroby.
Na przykład:
•niedobór białka w diecie najmłodszych jest przyczyną
połowy zgonów dzieci do 5 roku życia (wg. Obliczeń Światowej
Organizacji Zdrowia – WHO).

27. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
BiałkaBiałka są jednym z podstawowych składników odżywczychsą jednym z podstawowych składników odżywczych
niezbędnych do funkcjonowania organizmuniezbędnych do funkcjonowania organizmu. W procesie. W procesie
trawienia białko dostarczane z pożywieniem rozkładane jest natrawienia białko dostarczane z pożywieniem rozkładane jest na
aminokwasyaminokwasy, których organizm używa potem jako, których organizm używa potem jako budulcabudulca..
Białka wchodzą w skład wszystkich naszych tkanek –Białka wchodzą w skład wszystkich naszych tkanek – mięśni,mięśni,
kościkości,, skóryskóry,, włókien nerwowychwłókien nerwowych,, płynów ustrojowychpłynów ustrojowych..

28. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
A.A. AMINOKWASYAMINOKWASY
- budulec mięśni- budulec mięśni

29. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
B.B. KREATYNAKREATYNA
- budulec włosów- budulec włosów

30. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
C.C. HEMOGLOBINAHEMOGLOBINA
- transportuje tlen do komórek organizmu- transportuje tlen do komórek organizmu

31. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
D.D. ENZYMYENZYMY
- bez nich nie mogłoby się odbyć trawienie- bez nich nie mogłoby się odbyć trawienie

32. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
E.E. PRZECIWCIAŁAPRZECIWCIAŁA
- zwalczają bakterie i wirusy- zwalczają bakterie i wirusy

33. 1. Białko1. Białko „BUDULEC”„BUDULEC”
Organizm człowieka nie potrafi magazynować BIAŁKA, dlatego
tak ważne jest by regularnie dostarczać go w pożywieniu.
Wartość kaloryczna 1 g białek przeciętnie wynosi 4,0 kcal
(i jest stosunkowo niska).

34. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
A.A. MIĘSOMIĘSO

35. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
B.B. RYBYRYBY

36. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
C.C. OWOCE MORZAOWOCE MORZA

37. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
D.D. DRÓBDRÓB

38. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
E.E. MLEKO I PRZETWORY MLECZNEMLEKO I PRZETWORY MLECZNE

39. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Najlepszym źródłem białek są produkty pochodzeniaNajlepszym źródłem białek są produkty pochodzenia
zwierzęcego.zwierzęcego.
F.F. JAJAJAJA

40. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Białek dostarczają równieżBiałek dostarczają również roślinyrośliny, jednak białka roślinne, jednak białka roślinne
nie zawierają kompletu potrzebnych organizmowinie zawierają kompletu potrzebnych organizmowi
aminokwasówaminokwasów!!
G.G. ROŚLINY STRĄCZKOWEROŚLINY STRĄCZKOWE

41. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Białek dostarczają równieżBiałek dostarczają również roślinyrośliny, jednak białka roślinne, jednak białka roślinne
nie zawierają kompletu potrzebnych organizmowinie zawierają kompletu potrzebnych organizmowi
aminokwasówaminokwasów!!
H.H. NASIONANASIONA

42. 1.1. ŹródłaŹródła białkabiałka
Białek dostarczają równieżBiałek dostarczają również roślinyrośliny, jednak białka roślinne, jednak białka roślinne
nie zawierają kompletu potrzebnych organizmowinie zawierają kompletu potrzebnych organizmowi
aminokwasówaminokwasów!!
I.I. ORZECHYORZECHY

43. 2. Cukry2. Cukry „PALIWO”„PALIWO”
CukryCukry (inaczej(inaczej węglowodanywęglowodany lublub sacharydysacharydy) to) to
bardzo ważne źródło energii organizmubardzo ważne źródło energii organizmu
człowieka.człowieka.
Rodzaje:Rodzaje:
• monomonosacharydysacharydy (glukoza i fruktoza),(glukoza i fruktoza),
• didisacharydysacharydy (sacharoza),(sacharoza),
• popolisacharydylisacharydy (skrobia i błonnik).(skrobia i błonnik).

44. 2. Cukry2. Cukry „PALIWO”„PALIWO”
A.A. GLUKOZA i FRUKTOZAGLUKOZA i FRUKTOZA
- związki organiczne zbudowane z atomów- związki organiczne zbudowane z atomów węglawęgla,,
wodoruwodoru ii tlenutlenu, szeroko rozpowszechnione w, szeroko rozpowszechnione w
przyrodzie, stanowiącyprzyrodzie, stanowiący materiał budulcowymateriał budulcowy ii
zapasowyzapasowy,, źródło energiiźródło energii organizmów żywych.organizmów żywych.
Są to cukry proste i łatwo przyswajalne.Są to cukry proste i łatwo przyswajalne.

45. 2. Cukry2. Cukry „PALIWO”„PALIWO”
B.B. SACHAROZASACHAROZA (disacharyd - dwucukry)(disacharyd - dwucukry)
-- tak jak cukry proste, disacharydy rozpuszczają się w
wodzie, mają słodki smak i również są nazywane cukrami

46. 2. Cukry2. Cukry „PALIWO”„PALIWO”
C.C. SKROBIASKROBIA (polisacharyd)(polisacharyd)
- ich długie łańcuchy pod wpływem łańcuchów- ich długie łańcuchy pod wpływem łańcuchów
trawiennych ulegają rozkładowi i zostajątrawiennych ulegają rozkładowi i zostają
przekształcone np. w glukozę krążącą po naszymprzekształcone np. w glukozę krążącą po naszym
organizmie –organizmie – dlatego po posiłku złożonym zdlatego po posiłku złożonym z
produktów zbożowych dłużej czujemy się syciproduktów zbożowych dłużej czujemy się syci..

47. 2. Cukry2. Cukry „PALIWO”„PALIWO”
D.D. BŁONNIKBŁONNIK
- organizm człowieka- organizm człowieka nie umienie umie strawićstrawić błonnika,błonnika,
więc nie dostarcza on energii. Błonnik pełni jednakwięc nie dostarcza on energii. Błonnik pełni jednak
bardzo ważną rolę „bardzo ważną rolę „wypełniaczawypełniacza” i działa w” i działa w
jelitachjelitach jak szczotkajak szczotka, pomagając usuwać resztki, pomagając usuwać resztki
pokarmowe i szkodliwe produkty przemianypokarmowe i szkodliwe produkty przemiany
energii.energii.

48. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
GLUKOZY I FRUKTOZYGLUKOZY I FRUKTOZY
A.A. OWOCEOWOCE
Zawartość cukrów prostych dla 100 gramów owoców:Zawartość cukrów prostych dla 100 gramów owoców:
• Rabarbar – 1 gRabarbar – 1 g
• Cytryny – 2,5 gCytryny – 2,5 g
• Maliny – 4,5 gMaliny – 4,5 g
• Truskawki – 5 gTruskawki – 5 g
• Pomarańcze – 9 gPomarańcze – 9 g
• Jabłka – 10 gJabłka – 10 g
• Winogrona – 15,5 gWinogrona – 15,5 g
• Figi – 16 gFigi – 16 g
• Jabłka suszone – 50-70 gJabłka suszone – 50-70 g
• Daktyle – 66 gDaktyle – 66 g
• Rodzynki – 70 gRodzynki – 70 g

49. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
GLUKOZY I FRUKTOZYGLUKOZY I FRUKTOZY
B.B. MIÓDMIÓD

50. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
GLUKOZY I FRUKTOZYGLUKOZY I FRUKTOZY
C.C. NIEKTÓRE WARZYWANIEKTÓRE WARZYWA
Najbardziej kaloryczne warzywa:Najbardziej kaloryczne warzywa:
• kapusta czerwona – 50 kcal / 100gkapusta czerwona – 50 kcal / 100g
• burak – 55 kcal / 1 sztukaburak – 55 kcal / 1 sztuka
• chrzan – 67 kcal / 100gchrzan – 67 kcal / 100g
• bób – 88 kcal / 100gbób – 88 kcal / 100g
• fasola czerwona – 100 kcal / 100gfasola czerwona – 100 kcal / 100g
• fasola biała – 350 kcal / 100gfasola biała – 350 kcal / 100g

51. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
SACHAROZYSACHAROZY
D.D. BIAŁY CUKIERBIAŁY CUKIER
- używany pospolicie w kuchni- używany pospolicie w kuchni

52. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
SKROBIASKROBIA
E.E. NASIONANASIONA
- ziarna zbóż i wyrabiana z nich- ziarna zbóż i wyrabiana z nich mąkamąka,,
płatkipłatki, ale również „, ale również „popcornpopcorn””

53. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
SKROBIASKROBIA
F.F. BULWYBULWY
- to popularne u nas- to popularne u nas ziemniakiziemniaki,,

54. 2.2. ŹródłaŹródła cukrówcukrów
SKROBIASKROBIA
G.G. KŁĄCZA ROŚLINKŁĄCZA ROŚLIN
- używany pospolicie w kuchni- używany pospolicie w kuchni szparagszparag,,
w surviwaluw surviwalu pałka wodnapałka wodna

55. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
Tkanka tłuszczowa to miejsce , gdzieTkanka tłuszczowa to miejsce , gdzie
gromadzimy rezerwy kalorii.gromadzimy rezerwy kalorii.
U dorosłego człowieka o normalnej wadze wU dorosłego człowieka o normalnej wadze w
tkance tłuszczowej zmagazynowane jest ok.tkance tłuszczowej zmagazynowane jest ok.
140 000140 000 kkcal!cal!
Jeśli jemyJeśli jemy za dużoza dużo, nadmiar kalorii, nadmiar kalorii
przekształcany jest wprzekształcany jest w tkankę tłuszczowątkankę tłuszczową – to– to
jeden z mechanizmów powstawania otyłości.jeden z mechanizmów powstawania otyłości.
Lecz tak samo jak białko i cukry, tłuszcze sąLecz tak samo jak białko i cukry, tłuszcze są
niezbędnym składnikiem diety.niezbędnym składnikiem diety.

56. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
ROŚLINNEROŚLINNE
A.A. OLEJEOLEJE
- rzepakowy, sojowy, słonecznikowy,- rzepakowy, sojowy, słonecznikowy,
lniany, z pestek winogronlniany, z pestek winogron

57. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
ROŚLINNEROŚLINNE
A.A. OLIWAOLIWA
- tłuszcz wyciskany z owoców oliwek,- tłuszcz wyciskany z owoców oliwek,

58. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
ROŚLINNEROŚLINNE
A.A. NASIONA i ORZECHYNASIONA i ORZECHY

59. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
ROŚLINNEROŚLINNE
A.A. NIEKTÓRE WARZYWANIEKTÓRE WARZYWA
- awokado, rośliny strączkowe- awokado, rośliny strączkowe

60. 3. Tłuszcze3. Tłuszcze „REZERWA”„REZERWA”
ZWIERZĘCEZWIERZĘCE
A.A. WSZELKIE PRODUKTYWSZELKIE PRODUKTY
POCHODZENIA ZWIERZĘCEGOPOCHODZENIA ZWIERZĘCEGO

61. PodsumowaniePodsumowanie
Racjonalne żywienie polega na stosowaniu takich
produktów i w takich ilościach, aby pokrywały one
zapotrzebowanie organizmu na wszystkie niezbędne
składniki odżywcze i dostarczały odpowiedniej ilości
energii.
Zapotrzebowanie energetyczne jest zróżnicowane i
zależy od:
• aktywności człowieka,
• rodzaju wykonywanej pracy,
• stanu zdrowia,
• płci,
• wieku człowieka,
• czynników genetycznych!

62. PodsumowaniePodsumowanie
Podstawowe składniki odżywcze:Podstawowe składniki odżywcze:
• białka,białka,
• cukry (węglowodany),cukry (węglowodany),
• tłuszcze,tłuszcze,
• witaminy,witaminy,
• sole mineralne.sole mineralne.

63. Praca domowaPraca domowa
1.Podaj po 3 przykłady źródła białek, cukrów,
tłuszczy.
2.Utrwal poznane wiadomości.

64. Opracowanie i wykonanie
Zdzisław Bach