Οι σημειώσεις της παρουσίασης του πρώτου κεφαλαίου της Γεωγραφίας της Ε' τάξης Περισσότερες πληροφορίες για την παρουσίαση και την ανάπτυξη του κεφαλαίου στην ιστοσελίδα της "Σχολικής Αποθήκης" στο link: http://educationalstorageegeo.weebly.com/1-omicron-chi940rhotauetasigmaf.html

1. Οι χάρτες
Ένα εργαλείο για τη μελέτη
του κόσμου
Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος

2. A’ Ενότητα - Εισαγωγή
«Με μια πυξίδα στρογγυλή
κι ένα φθαρμένο χάρτη
κίνησα μέσα στο πρωί
μέχρι της Γης την άκρη.
Γνώρισα χώρες και λαούς
κι ήμουν στους ξένους ξένος,
μα όταν ξαναγύρισα
ήμουν μ’ αυτούς δεμένος».
Μαρία Ταστσόγλου
Να διαβαστεί το ποίημα και να γίνουν ερωτήσεις όπως:
Γιατί ο χάρτης να είναι φθαρμένος;
Σε τι μας χρειάζονται οι χάρτες;
Έχετε ακούσει, δει σε ταινία, ιστορίες με χάρτες;
Γιατί ενώ ήταν ξένος μέσα στους ξένους όσο ταξίδευε, όταν γύρισε ήταν με αυτούς
δεμένος;

3. A’ Ενότητα - Εισαγωγή
Τo video να παίξει δυο φορές, την πρώτη χωρίς υπότιτλους και την δεύτερη με
υπότιτλους, ανάμεσα στις προβολές μπορούν να γίνουν ερωτήσεις όπως:
● Ποιο είναι το θέμα αυτής της Ενότητας
● Σε μας βοηθούν οι χάρτης έντυποι ή ψηφιακοί; (Να βρίσκουμε την θέση μας)
Όσες ερωτήσεις δεν απαντηθούν επαναλαμβάνονται μετά το τέλος της δεύτερης
προβολής

4. A’ Ενότητα - Εισαγωγή
Ερωτήσεις σχετικά με τους χάρτες.
1) Πρέπει μέσα από αυτές τις ερωτήσεις να βγει το συμπέρασμα ότι όλοι οι χάρτες
δεν είναι ίδιοι (Είδη χαρτών)
● Τι μας παρουσιάζει ο πρώτος χάρτης; (παραγωγή στην συγκεκριμένη περιοχή
- παραγωγικός)
● Τι παρουσιάζει ο δεύτερος; (αξιοθέατα της συγκεκριμένης περιοχής της
Πελοποννήσου - τουριστικός)
● Τι παρουσιάζει ο τρίτος χάρτης; (τα βουνα κλπ της Ελλάδας - γεωφυσικός)
2) Πρέπει να καταλάβουν ότι ο κάθε χάρτης έχει τον δικό του ρόλο - στόχο. (Γιατί
δημιουργούνται οι χάρτες)
● Γιατί πιστεύετε ότι υπάρχουν διαφορετικοί χάρτες (υπάρχει η ανάγκη
απεικόνισης διαφόρων στοιχείων σε σχέση με τις διάφορες περιοχές)
3) Πρέπει να καταλάβουν ότι οι χάρτες μπορεί να είναι πολύ λεπτομερείς σε σχέση με
κάποια περιοχή ή όχι (κλίμακα)
● Ποιος από τους χάρτες απεικονίζει μεγαλύτερη περιοχή;
● Ποιος την μικρότερη;
● Η μικρότερη περιοχή απεικονίζεται σωστά στον μεγάλο χάρτη παρόλο που οι
διαστάσεις του πρώτου και του τελευταίου χάρτη είναι ίδιες;

5. 4) Μπορείτε να καταλάβετε που είναι ο Βορράς ή Νότος κλπ έτσι όπως βλέπετε τους
χάρτες; (προσανατολισμός)

6. Παρουσίαση κύκλου
Κεφάλαια κύκλου
● Ο χάρτης
● Τα είδη των χαρτών
● Η ταυτότητα του χάρτη:
Τίτλος και Υπόμνημα
● Η ταυτότητα του χάρτη:
Κλίμακα
● Προσανατολισμός
1ος Κύκλος
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος
Τo video να παίξει δυο φορές, την πρώτη χωρίς υπότιτλους και την δεύτερη με
υπότιτλους, ανάμεσα στις προβολές μπορούν να γίνουν ερωτήσεις όπως:
● Ποιας εποχής είναι το γραφείο του θαλασσοπόρου (των μεγάλων
εξερευνήσεων)
● Ξέρετε τίποτα γι αυτές τις εξερευνήσεις;
● Με ποιο μεταφορικό μέσο γινόταν οι μετακινήσεις εκείνη την εποχή; (πλοίο)
● Ποια ήταν τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιούσαν για να βρουν την ακριβή
τους θέση;
● Τι θα μάθουμε σε αυτήν την ενότητα (γιατί δημιουργούνται οι χάρτες, την
συμβολή τους στην ζωή των ανθρώπων, τα είδη των χαρτών, τα σύμβολα που
υπάρχουν πάνω στον χάρτη και πώς να βρίσκουμε τον δρόμο μας με την
βοήθεια του χάρτη και της πυξίδας - όπως οι θαλασσοπόροι)
Όσες ερωτήσεις δεν απαντηθούν επαναλαμβάνονται μετά το τέλος της δεύτερης
προβολής
Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα κεφάλαια - μαθήματα του κύκλου

7. 1ο Κεφάλαιο - Ο Χάρτης
Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
● τι είναι χάρτης
● για τη χρησιμότητα του χάρτη στη ζωή των
ανθρώπων
Τo video να παίξει δυο φορές, την πρώτη χωρίς υπότιτλους και την δεύτερη με
υπότιτλους, ανάμεσα στις προβολές μπορούν να γίνουν ερωτήσεις όπως:
● Τι χάρτης είναι αυτός που βρίσκεται πίσω από την Έλλη;
● Ποιο είναι το θέμα αυτού του κεφαλαίου;
● Τι δείχνουν οι χάρτες σύμφωνα με την Έλλη; (την εξέλιξη ενός τόπου)
● Μπορούμε να “διαβάσουμε” χάρτη που είναι σε άλλη γλώσσα έτσι ώστε να μη
χαθούμε;
Όσες ερωτήσεις δεν απαντηθούν επαναλαμβάνονται μετά το τέλος της δεύτερης
προβολής

8. Ας υποθέσουμε ότι οι παραπάνω εικόνες είναι
από τις χριστουγεννιάτικες διακοπές σου, όταν
μαζί με τα παιδιά που γνώρισες από την Ιταλία,
αποφασίσατε να κάνετε μια εκδρομή στο βουνό.
Με ποιο τρόπο προσπαθήσατε να
διαμορφώσετε το πρόγραμμα της πεζοπορίας
σας, ενώ δεν μιλούσατε την ίδια γλώσσα;
Εικόνα 1.1: Παιδιά εκδρομείς
Το «εργαλείο» που θα χρησιμοποιήσετε, για να
επικοινωνήσετε και να σχεδιάσετε την εκδρομή σας,
είναι ο χάρτης. Κάθε χάρτης απεικονίζει τη μορφή
που έχει ένα μέρος της επιφάνειας της Γης, όσο
μικρό ή μεγάλο κι αν είναι αυτό. Αναπαριστά την
πραγματικότητα που υπάρχει γύρω μας, δηλαδή τις
φυσικές ομορφιές και τα ανθρώπινα δημιουργήματα.
Η απεικόνιση γίνεται με διάφορα σύμβολα που όλοι
οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν.

9. Εικόνα 1.2: Eικόνες από την περιοχή της Bυτίνας
Είσαι μαθητής του Δημοτικού σχολείου της Βυτίνας, τοπία της οποίας δείχνουν οι
παραπάνω εικόνες. Ποια από αυτές θα στείλεις στους νέους Ιταλούς φίλους σου,
ώστε να τους «μιλήσεις» για τον τόπο σου και τη γύρω περιοχή; Δικαιολόγησε την
απάντησή σου.
Όλες οι εικόνες
απεικονίζουν
ομορφιές της
Βυτίνας, όμως
μόνο μία από
αυτές μπορεί να
σε βοηθήσει να
«επικοινωνήσεις»
με τους φίλους
σου. Είναι αυτή
που περιλαμβάνει
πληροφορίες για
τις φυσικές
ομορφιές και τα
ανθρώπινα έργα
που υπάρχουν
στην περιοχή
Πριν γίνει η ερώτηση ζητάμε από τους μαθητές να μας περιγράψουν τις φωτογραφίες.
Όπως είναι φυσικό η φωτογραφία του χάρτη είναι αυτή που πρέπει να σταλεί.

10. Εικόνα 1.3: Tοπίο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους
Παρατηρώντας τις παραπάνω εικόνες ας συζητήσουμε για
τις αλλαγές που προκάλεσαν οι άνθρωποι στο τοπίο.
Τα τοπία που υπάρχουν γύρω μας,
καθώς περνούν τα χρόνια, αλλάζουν
συνεχώς μορφή. Ένα μικρό βουνό μπορεί
να εξαφανιστεί και στη θέση του να γίνει
ένας μεγάλος δρόμος, τα νερά της βροχής
ίσως δημιουργήσουν ένα μικρό χείμαρρο,
ένας ισχυρός σεισμός πιθανόν να ανοίξει
ρήγμα ή να καταστρέψει ένα ανθρώπινο
έργο, ένα ηφαίστειο με τη λάβα του ίσως
δημιουργήσει ένα μικρό νησί κ.ά. Όλες
αυτές οι αλλαγές διαμορφώνουν την
επιφάνεια της Γης και μπορούν να
απεικονιστούν σε ένα χάρτη. Επομένως ο
χάρτης είναι το «εργαλείο» που μας βοηθά
να μελετήσουμε τη μορφή ενός τοπίου
Με το χάρτη, δηλαδή, οι άνθρωποι :
● Αναπαριστούν τοπία της Γης
● Επικοινωνούν
● Απεικονίζουν τις αλλαγές που γίνονται
πάνω στη Γη
Δραστηριότητα: Βρείτε τις διαφορές και προσδιορίστε τον λόγο των αλλαγών
Ανθρώπινη παρέμβαση
Χτίστηκε ένα χωριό, το δάσος αριστερά “εξαφανίστηκε” και έγινε καλλιεργήσιμη
έκταση όπως και το κάτω δεξιά που έγιναν χωράφια
Φυσικές αλλαγές
Το δάσος πάνω δεξιά “εξαφανίστηκε (δεν ξέρουμε αν είναι ανθρώπινη παρέμβαση) τα
βουνά δείχνουν να άλλαξαν, η κοίτη του ποταμού βάθυνε.
Σημαντικό: Στο λινκ με το μικροσκόπιο υπάρχει πολύ καλή παρουσίαση τέτοιων
αλλαγών
Το λινκ με την τηλεόραση οδηγεί σε εφαρμογή του Φώδεντρου η οποία
χρειάζεται κάποιο πρόσθετο για να εκτελεστεί
Στο λινκ με το μολύβι υπάρχει ένα ενδιαφέρων quiz

11. Γεωγραφικό γλωσσάριο
Απεικόνιση: Η ακριβής αναπαράσταση ή
περιγραφή ενός αντικειμένου
Xάρτης: Η απεικόνιση των στοιχείων ενός τοπίου
με σύμβολα σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή
Ομαδική δραστηριότητα (προαιρετική)
Χωρισμένοι σε ομάδες μοιραζόμαστε
διαφορετικά σχολικά βιβλία, καταγράφουμε τους
χάρτες που βρίσκονται σ΄ αυτά και μελετάμε το
ρόλο του κάθε χάρτη μέσα στο κείμενο.
Αν θέλεις, διάβασε κι αυτό…
Η ιστορία του χάρτη…
Ο άνθρωπος άρχισε να ασχολείται με τη χρήση των χαρτών
πολύ πριν ανακαλύψει τη γραφή.Τα αρχαιότερα δείγματα χαρτών
χρονολογούνται στο 2300 π.Χ. και δημιουργήθηκαν από τους
Βαβυλωνίους, οι οποίοι σχεδίαζαν χάρτες πάνω σε πήλινες πλάκες, για
να απεικονίσουν διάφορα τμήματα της Γης. Την ίδια εποχή οι Αιγύπτιοι
έφτιαχναν σχέδια της ξηράς, τα οποία βρέθηκαν σε τάφους. Οι πρώτοι
χάρτες απεικόνιζαν δρομολόγια προς γειτονικές φυλές, όπου θα
μπορούσαν να βρουν νερό ή τρόφιμα ή τις θέσεις των εχθρών. Οι
Ινδιάνοι έφτιαχναν τους χάρτες τους πάνω σε δέρμα ελαφιού. Οι Ίνκας
σκάλιζαν χάρτες πάνω σε πέτρες, για να δείξουν τα χαρακτηριστικά του
ανάγλυφου. Οι Εσκιμώοι κατασκεύαζαν χάρτες πάνω σε δέρμα, ξύλο και
οστά. Στην Ελλάδα το 500 π.Χ. ο Εκαταίος ο Μιλήσιος πιθανότατα
έγραψε το πρώτο βιβλίο Γεωγραφίας που περιείχε χάρτη. Η μεγαλύτερη
μορφή του αρχαίου κόσμου στη δημιουργία χαρτών ήταν ο Κλαύδιος ο
Πτολεμαίος (90-168 μ.Χ.), ο οποίος σχεδίασε πολλούς αξιόλογους
χάρτες της Γης.
Όπως παρατηρούμε, ο άνθρωπος από πολύ νωρίς κατάλαβε τη
μεγάλη σημασία του χάρτη.
Οι συγγραφείς
Οι καινούριες λέξεις που μάθαμε σήμερα είναι η απεικόνιση και ο χάρτης
Η ομαδική δραστηριότητα μπορεί να δοθεί για το σπίτι.
Στο link με το μικροσκόπιο υπάρχουν μερικοί ενδιαφέροντες ιστορικοί χάρτες

12. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 1η
Σχεδίασε στο παρακάτω πλαίσιο το πάρκο της περιοχής σου. Σκέψου τι μπορεί να περιλαμβάνει ένα
πάρκο και τοποθέτησέ το μέσα σ’ αυτό. Σχεδίασε, δηλαδή, τον χάρτη του πάρκου.
Η δραστηριότητα μπορεί να γίνει στον πίνακα όπου οι μαθητές περιγράφουν ένα
πάρκο της γειτονιάς και ο εκπ/κός ζωγραφίζει στον πίνακα ή οι μαθητές προσθέτουν ο
καθένας κάτι πάνω στην απεικόνιση του πάρκου.

13. Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητα 2η & 3η
Συμπλήρωσε τις λέξεις που λείπουν στο παρακάτω κείμενο:
Ο χάρτης απεικονίζει τη ________________ ενός τοπίου. Περιλαμβάνει πολλές ____________________ ,
που είναι χρήσιμες σε όλους μας. Είναι, δηλαδή, ένα χρήσιμο ____________________.
Ποιες από τις παρακάτω αλλαγές έχουν γίνει από τη φύση και ποιες από την παρέμβαση του
ανθρώπου; Να κάνεις τις αντιστοιχίσεις.
Σήραγγα
Ρήγμα
Διώρυγα
Κατολισθήσεις
Δημιουργία χειμάρρου
Κυματοθραύστες
Γέφυρα
Αλλαγές από τη φύση
Αλλαγές από τον άνθρωπο
μορφή πληροφορίες
εργαλείο

14. Ώρα για διάβασμα.
Καλή
συνέχεια!!!
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος