1. UNIBERTSOAREN ETORKIZUNA
Zati ezaguna 1.000.000.000 argi-urte Galaxien artean dauden espazio hutsak materia
Galaxiaren gehienezko diametroa 100.000 argi-urte ilunez beteak egon litezke. Baina materia ilun
Galaxiaren gutxienezko diametroa 15.000 argi-urte hori zer eta nolakoa den ezezaguna da oraindik.
Eguzkitik galaxi zentrorainoko distantzia 32.000 argi-urte Materia-kantitate honen erakarpen
Galaxiako izar-kopurua 100.000.000.000 grabitatorioak unibertsoaren hedapena gelditu
Lurretik gure galaxiako nebulosa hurbilerainoko distantzia 14.600.000 argi-urte eta guztia uzkurraraziko luke, unibertsoaren
Lurretik gure galaxiako nebulosa urrunerainoko distantzia 720.000.000 argi-urte sorreran bezala, izugarrizko dentsitatea lukeen
Aurkitutako galaxia-kopurua 200.000 puntuan kontzentratzeraino.
GALAXIAK
IZARREZ eta izarrarteko hauts eta gasez Eliptikoak (E): Elipse-forma dute, Kiribil arruntek (S) globo-itxura-
osatutako multzoa da galaxia. Bere kohe- besorik eta irtenunerik gabe. Nagusiki, ko nukleoa dute eta nukleoaren tamaina
sioa grabitate-indarrek bermatzen dute. oso beroak ez diren izar zaharrez, izar erlatiboaren arabera (besoekiko), hiru
Ezagutzen dugun unibertsoaren nano gorriez, osatuta daude. Elipsearen mota bereizten dira: a (txikia), b (erdi-
zatian galaxiak dira multzorik konple- eszentrikotasunaren arabera, 0tik (globo- -mailakoa) eta c (handia). Adibidez,
xuenak. XVIII. mendearen erdialdera -itxurakoa) 7ra (disko zapalaren itxura- Andromeda Sb mailakoa da; Esne-Bidea
arte, galaxien barneko izarrak ikusteko koa) bitarteko zenbaki batez sailkatzen ere galaxia kiribil arrunta da eta Eguzkia
teleskopio egokirik ez zegoen; horregatik dira. Galaxia-motarik zaharrena da. haren besoetako batean dago.
nebulosa izena eman zitzaien hasieran. Galaxia jaleak eliptikoen artean Kiribil barradunek (SB) ere
Gerora, galaxiak eta nebulosak bereizi sailkatuta daude. Oso astunak dira eta nukleoa dute, baina nukleoa zeharka-
ahal izan ziren: galaxiak izar- eta bestela- haien grabitate-indarra sekulakoa denez, tzen duen barra distiratsuaren itxurako
ko argizagi-multzoak dira; nebulosak ondoko galaxia txikiagoak irentsi egiten lerro bat dute eta beso kiribilak barraren
berriz, metatutako gas eta hautsez osatu- dituzte. bi muturretatik irteten dira. Hauetan ere,
ta daude eta ez dute izarrik. Lurretik beha a, b eta c motak bereizten dira nukleoa-
daitezkeen nebulosa gehienak Esne- Kiribilak: Galaxia kiribilek gune zen- ren tamainaren arabera.
-Bidean daude, gure galaxian alegia. tral bat dute eta hortik beso kiribilak irte-
Kanpo-itxuraren arabera eta Hubble ten dira. Nagusiki, izar urdinez —oso Irregularrak (I): aurreko bi taldee-
astronomoaren sailkapena erabiliz, gala- beroez— osatuta daude. Galaxia motarik tan sartzen ez diren gainerakoak dira.
xiak hiru talde nagusitan banatzen dira: ohikoena da. Bi azpisail daude: Txikiak dira eta ez oso argitsuak.
Eliptikoa Eliptiko jalea Kiribila Kiribil arrunta Irregularra
Andromeda (M 31) kiribila 2.200.000
Esne-Bidea kiribila
Triangulum Australeren galaxia (M 33) kiribila 2.400.000
Magallaesen Hodei Handia irregularra 170.000
NGC 205 eliptikoa 2.200.000 Esne-
NGC 221 eliptikoa 2.200.000 -Bidearen
Magallaesen Hodei Txikia irregularra 190.000 besoetako
NGC 185 eliptikoa 2.200.000 bati eginiko
NGC 147 eliptikoa 2.200.000 argazkia.
ARGI-URTEA
galaxia espiral edo kiribila da. Hiru beso ditu.
Argiak urtebetean egiten duen
Adina 13.000 milioi urte inguru distantziari deitzen zaio argi-
Izar-kopurua 200.000 milioi -urtea. Neurri-mota hau distan-
Diametroa 10.000 argi-urte tzia izugarriak neurtzeko era-
Lodiera maximoa 20.000 argi-urte biltzen da. Sistema metrikoare-
Lodiera eguzkiaren posizioan 700 argi-urte kin konparatzen badugu, argi-
Eguzkitik galaxiaren zentrorainoko distantzia 25.000 argi-urte -urtea 9,5 milioi kilometro egi-
Eguzkiak galaxiaren zentroaren inguruan bira osoa emateko behar duen denbora 240 milioi urte tearen pareko da.