Μια παρουσίαση με το ανθρώπινο ερειστικό σύστημα. Περιέχει πολλά ξεχωριστά θέματα ενωμένα σε μια μεγάλη παρουσίαση. Μερικά από αυτά είναι τα οστά, οι αρθρώσεις, σπονδυλική στήλη και προβλήματα αυτής, σωστή στάση του σώματος.
Μια παρουσίαση με το ανθρώπινο ερειστικό σύστημα. Περιέχει πολλά ξεχωριστά θέματα ενωμένα σε μια μεγάλη παρουσίαση. Μερικά από αυτά είναι τα οστά, οι αρθρώσεις, σπονδυλική στήλη και προβλήματα αυτής, σωστή στάση του σώματος.
2. 2
ΣΥΣΤΗΜΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ
Το νευρικό σύστημα αποτελεί το σύστημα που ρυθμίζει και ελέγχει τη
λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρωπίνουσώματος, καθώς επίσης
καιτη μεταξύ τους αρμονικήσυνεργασία. Σε συνδυασμό με το σύστημα
των ενδοκρινών αδένων συμβάλλει στην ομοιόσταση, δηλαδή τη
διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος, ελέγχοντας και
συντονίζοντας τις λειτουργίες των υπόλοιπων συστημάτων του
οργανισμού. Ο οργανισμός πρέπει να αντιλαμβάνεται και να αντιδρά
ανάλογα στις μεταβολές του περιβάλλοντος. Οι πληροφορίες για τις
μεταβολές αυτές συλλέγονται από τους υποδοχείς και μεταβιβάζονται
στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Μετά την επεξεργασία των
πληροφοριών το κεντρικό νευρικό σύστημα δίνει τις κατάλληλες
εντολές στους μυς και στους αδένες. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στον
οργανισμό να προσαρμόζει τις λειτουργίες του σύμφωνα με τις
μεταβολές του περιβάλλοντος, κάτι που αποτελεί βασική προϋπόθεση
για την επιβίωσή του. Αποτελεί επίσης τον πυλώνα των ψυχικών
3. 3
λειτουργιών και επιπλέον μέσω των αισθητήριων οργάνων, όπως είναι
το μάτι, το αυτί, το δέρμα, η γλώσσα και η μύτη, συμβάλλει στην
αντίληψη του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο.
ΑΥΤΙ
Το αυτί λειτουργεί σαν αισθητήριο όργανο για δύο αισθήσεις, την ακοή
καιτην ισορροπία. Με την ακοήανιχνεύουμε τους ήχους ενώ με την
ισορροπία εντοπίζουμε την θέσητης κεφαλής μας στο χώρο και
διαπιστώνουμε την κίνηση μας ως προς τον κατακόρυφο άξονα
(γραμμικήεπιτάχυνση) καιτον οριζόντιο (περιστροφικήκίνηση).
Οι υποδοχείς είναικοινοίκαιγια τις δυο αισθήσεις, τα τριχοφόρα
κύτταρα, τα οποία συγκαταλέγονταιστους μηχανοϋποδοχείς. Οι
περίπλοκες όμως δομές πουτα πλαισιώνουν τα βοηθούν ώστε να
ανταποκρίνονταικαιστις δυο αισθήσεις. Το αυτί ποτελείταιαπό τρία
μέρη:
-Το έξω αυτί αποτελείταιαπό το πτερύγιο του αυτιού, τον έξω
ακουστικό πόρο καιτον τυμπανικό υμένα.
-Το μέσο αυτί είναιμία αεροφόρος κοιλότητα στην οποία βρίσκονταιτα
τρία ακουστικά οστάρια ή ακουστικήάλυσος, πουείναιη σφύρα , ο
άκμονας καιο αναβολέας. Ο χώρος μεταξύτου τυμπανικούυμένα και
του έσω ωτός ονομάζεταιτο κοίλο του τυμπάνου.
-Το έσω αυτί είναιμια κοιλότητα γεμάτη με υγρό βαθιά στο κρανίο.
Ονομάζεταικαι λαβύρινθος λόγωτης πολύπλοκης κατασκευής του.
4. 4
ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το έσω αυτί και το αιθουσαίο νεύρο αποτελούν δύο από τις
σημαντικότερες λειτουργικές δομές του αιθουσαίου συστήματος. Με
τον όρο αιθουσαίο σύστημα εννοούμε το σύνολο των ανατομικών
στοιχείων (παρεγκεφαλίδα, οφθαλμοί, αυτί κ.α.) και των μεταξύ τους
συνδέσεων, που συμβάλλουν στην ισορροπία του σώματος και στην
αίσθηση της θέσης του σώματος στο χώρο. Διαταραχή του αιθουσαίου
συστήματος προκαλεί ένα σύνολο συμπτωμάτων που λέγεται
αιθουσαίο σύνδρομο και περιλαμβάνει ίλιγγο, ναυτία, εμετό, ατονία,
ψυχρούς ιδρώτες, ωχρότητα μεταβολές της αρτηριακής πίεσης, πτώση
του σώματος, νυσταγμό κ.α.
Το αιθουσαίο σύστημα περιλαμβάνει τους αισθητηριακούς υποδοχείς
του εσωτερικού αυτιού, τα προσληπτικά συστήματα του εγκεφαλικού
στελέχους και της παρεγκεφαλίδας και την επίδραση αυτών των
συστημάτων μέσα στον εγκέφαλο. Το σύστημα αυτό προωθεί
πληροφορίες τόσο για την ταχύτητα όσο και την κατεύθυνση των
κινήσεων του κεφαλιού και τις αντιδράσεις στην βαρύτητα. Σε αυτό
οφείλεται η επίγνωση της θέσης, κίνησης, ταχύτητας και διεύθυνσης
της κίνησης. Περιλαμβάνει τον μυϊκό τόνο, κρατά το κεφάλι όρθιο
ενάντια στη βαρύτητα και συντονίζει την κίνηση των ματιών, κεφαλιού,
λαιμού και σώματος. Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει ο
λαβύρινθος, ο οποίος ελέγχει ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με την
κίνηση ή τη στάση του σώματος. Ο λαβύρινθος έχει μέγεθος όσο ένα
φασόλι και αποτελεί το κυρίως όργανο της ακοής και της ισορροπίας
του σώματος, αφού από αυτόν ξεκινά το νεύρο της ακοής (κοχλιακό
νεύρο) και της ισορροπίας (αιθουσαίο νεύρο). Διακρίνεται σε οστέινο
και υμενώδη. Μέσα στον οστέινο υπάρχει το σπλάχνο που ονομάζεται
υμενώδης λαβύρινθος και το οποίο είναι το αισθητήριο όργανο.
Μεταξύ οστέινου και υμενώδους λαβυρίνθου υπάρχει υγρό, η έξω
λέμφος ή περίλεμφος, ενώεντός τουυμενώδους λαβυρίνθουυπάρχει η
έσω λέμφος ή ενδόλεμφος. Η ειδική σύσταση των δύο υγρών συνιστά
την ηλεκτροχημική βάση, πάνω στην οποία βασίζεται η αισθητήρια
λειτουργία του λαβυρίνθου. Ο υμενώδης λαβύρινθος διακρίνεται σε
πρόσθιο (ή κοχλία), που είναι αισθητήριο του ήχου (μικρόφωνο) και
εξυπηρετεί την ακοή, και σε οπίσθιο, που είναι αισθητήριο της
επιταχύνσεως και εξυπηρετεί την ισορροπία.
5. 5
Περιέχει ταυτόχρονα και τους ακουστικούς και τους αιθουσιαίους
υποδοχείς. ‘Ενα είδος υποδοχέα απαντά στην δύναμη της βαρύτητας.
Αυτοί οι υποδοχείς αποτελούνται από μικρούς κρυστάλλους ασβεστίoυ
προσαρμοσμένους σε τριχωτούς νευρώνες. Η βαρύτητα ασκεί έλξη σε
αυτούς τους κρυστάλλους έτσι ώστε να μετακινηθούν τα τριχωτά
κύτταρα και ενεργοποιούν έπειτα τις νευρικές ίνες του αιθουσαίου
συστήματος. Η νευρική ίνα μεταφέρει αιθουσαία ερεθίσματα στους
αιθουσαίους πυρήνες του εγκεφαλικού στελέχους. Επειδή η βαρύτητα
είναι παντού παρούσα στον πλανήτη οι υποδοχείς της βαρύτητας
αποστέλλουν ένα διαχρονικό ρεύμα αιθουσαίων μηνυμάτων κατά την
διάρκεια της ζωής. Όταν το κεφάλι γέρνει προς τη μία πλευρά, κινείται
μπροστά πίσω ή πάνω κάτω ή προς οποιαδήποτε κατεύθυνση η οποία
αλλάζειτην έλξη πάνω στα τριχωτά κύτταρα το αισθητηριακό ερέθισμα
από την βαρύτητα αλλάζει την πληροφορία στο αιθουσαίο σύστημα. Οι
υποδοχείς της βαρύτητας είναι ακόμη ευαίσθητοι στις δονήσεις των
οστών που μετακινούν τους κρυστάλλους.
Το δεύτερο είδος αιθουσαίων υποδοχών βρίσκεται πάνω στους
ημικυκλικούς σωλήνες. Ο συνδυασμός ερεθισμάτων από τους
υποδοχείς της βαρύτητας και τους ημικύκλιους σωλήνες είναι πολύ
ακριβές και μας δείχνει που βρισκόμαστε ακριβώς σε σχέση με τη
βαρύτητα, εάν είμαστε ακίνητοιή, αν κινούμαστε, την ταχύτητα και την
κατεύθυνση προς την οποία οδεύουμε. Το αιθουσαίο σύστημα είναι
τόσο ευαίσθητο έτσι ώστε μεταβoλές στην θέση και στην κίνηση έχουν
πολύ μεγάλο αντίκτυπο στον εγκέφαλο. Αυτός ο αντίκτυπος ξεκινάει
πολύ νωρίς κατά την εμβρυική περίοδο. Οι αιθουσαίοι πυρήνες
6. 6
εμφανίζονται την ένατη εβδoμάδα και αρχίζουν να λειτουργούν μετά
την δέκατη - ενδέκατη εβδoμάδα. Οι αιθουσαίες πληροφορίες
επεξεργάζονταικατά μεγάλο μέρος στους αιθουσαίους πυρήνες και την
παρεγκεφαλίδα. Στη συνέχεια αποστέλλονται προς τον νωτιαίο μυελό
και το εγκεφαλικό στέλεχος όπου και επιτελούν έναν ισχυρό και
ενωτικό ρόλο. Οι ώσεις που κατέρχονται από τον νωτιαίο μυελό
αλληλεπιδρούν με άλλες αισθητηριακές και κινητικές ώσεις για να μας
βοηθήσουν με την στάση, την ισορροπία και την κίνηση. Οι ώσεις που
οδεύουν προς ανώτερα εγκεφαλικά επίπεδααλληλεπιδρούν με απτικά,
ιδιοδέκτικά ακουστικά καιoπτικά ερεθίσματα καιμας δημιουργούν την
αντίληψη του χώρου και την θέσης και του προσανατολισμού μας μέσα
σε αυτό. Το αιθουσαίο σύστημα λειτουργεί ουσιαστικά ως ένα
κεντρομόλο αντανακλαστικό τόξο του κινητικού συστήματος. Οι
πληροφορίες από τις αίθουσες μαζί με οπτικές και ιδιοδεκτικές
πληροφορίες από εξειδικευμένες αισθητηριακές δομές στο δέρμα,
αρθρώσεις, μύες κ.τ.λ., επεξεργάζονται στο επίπεδο του εγκεφαλικού
στελέχους και της παρεγκεφαλίδας σε συνδυασμό με σημαντικές
αλληλεπιδράσεις από τον μετωπιαίο, τον ινιακό και τον βρεγματικό
λοβό στον εγκεφαλικό φλοιό. Η επεξεργασία και η ενοποίηση των
πληροφοριών αυτών οδηγεί σε αλληλεπιδράσεις με ανώτερα νοητικά
κέντρα αλλά και με
κινητικούς νευρώνες στην
περιφέρεια για την
διενέργεια οφθαλμικών
κινήσεων και κινήσεων
ισορροπίας του κορμού, της
κεφαλής και των άκρων.
Αυτό το εκτεταμένο δίκτυο
νευρικών οδών θα μπορούσε
κανένας να πει ότι
αντιπροσωπεύει το σύστημα
ισορροπίας, ένα δυναμικό
σύστημα η καλή λειτουργία του οποίου προϋποθέτει συνεχή
ανατροφοδότηση από την περιφέρεια.
Οι λειτουργίες που ελέγχονται από το αιθουσαίο σύστημα
περιλαμβάνουν:
• Λειτουργίες της ακοής μέσω του αιθουσαίο-κοχλιακούνεύρου(που
μεταφέρειτις πληροφορίες στον εγκέφαλο από το εσωτερικό αυτί)
όπως αναλύεταιπαρακάτω
7. 7
• Λειτουργίες της όρασης
Σταθεροποιείτο οπτικό πεδίο προσαρμόζοντας τηθέσητων ματιών
καθώς το κεφάλικαιο αυχένας κινούνται. Έτσιτα μάτια μπορούν να
κοιτούν σταθερά κάτιμπροστά ενώκινούμαστε. Η ικανότητα οπτικής
εστίασης και γρήγορης οπτικής σάρωσης (όπως για παράδειγμα όταν
διαβάζουμε) συνδέεταιάμεσα με την ωρίμανσητου αιθουσαίου
συστήματος. Τα μάτια πρέπεινα κινούνταιμε αυτόματο συγχρονισμό
σε αλλαγές στηθέση του σώματος. Όταν το αιθουσαίο σύστημα
αισθάνεταιότι περιστρεφόμαστε προς τα αριστερά,, στέλνεισήμα στο
οπτικό σύστημα να κινήσειτα μάτια προς τα αριστερά για
αντιστάθμιση. Το αιθουσαίο αντιλαμβάνεταιτην περιστροφικήκίνηση
της κεφαλής με τη μεσολάβησηλεπτών τριχών –ινών που κάμπτονται
όταν το σώμα επιταχύνεται. Αυτό είναιγνωστό ως αιθουσαιο—
οφθαλμικό ανατανακλαστικό, το οποίο λειτουργείγια να κρατήσειμια
εικόνα στο κεντρικά στον αμφιβληστροεϊδή, τον ιστό στο εσωτερικό του
ματιού που συλλέγει το φως κατά τη διάρκεια της κίνησης της
κεφαλής.
• Μυϊκός τόνος, ισορροπία και ιδιοδεκτικότητα. Η ιδιοδεκτικότητα
είναιμέρος του αιθουσαίου συστήματος ισορροπίας. Οιπαράγοντες
αυτοί αναλύονταιπιο διεξοδικά παρακάτω.
8. 8
Το αιθουσαίο σύστημα διαχωρίζεται:
Α) Στον κοχλία, πρωταρχικά
αναµεµειγµένο µε την ακοή.
Ο κοχλίας είναι ένας ελικοειδής
σωλήνας μήκους 3 cm πουι έχει σχήμα
κελύφους σαλιγκαριού. Εσωτερικά και
σε όλο το μήκος του υπάρχουν τρία
κανάλια, το αιθουσαίο,
το τυμπανικό και ο κοχλιακός πόρος.
Τα κανάλια χωρίζονται μεταξύ τους με μεμβράνες και είναι γεμάτα με
λέμφο. Το αιθουσαίο κανάλι ενώνεται στην κορυφή του κοχλία με το
τυμπανικό. Το μεσαίο τμήμα, ο κοχλιακός πόρος, περιέχει τη λέμφο η
οποία μεταβιβάζει τις δονήσεις στη βασική μεμβράνη του καθώς και
το όργανο Corti. Το όργανο Corti αποτελεί το υποδεκτικό όργανο της
ακοής, βρίσκεται στη βασική μεμβράνη του κοχλιακού πόρου και
περιέχει αισθητήρια τριχοφόρα κύτταρα που συγκαταλέγονται στους
μηχανοϋποδοχείς, δηλαδή ειδικευμένα κύτταρα στην ανίχνευση
μηχανικών ερεθισμάτων. Στο όργανο Corti οι φυσικές παλμικές
δονήσεις ανιχνεύονται από τα αισθητήρια τριχοφόρα κύτταρα που
διεγείρονται και δημιουργούν νευρικές ώσεις, οι οποίες φτάνουν μέσω
του κοχλιακούνεύρουστο φλοιό του εγκεφάλουκαισυγκεκριμένα στον
κροταφικό λοβό και ερμηνεύονται ως ήχος. Με άλλα λόγια, μετατρέπει
τη μηχανική ενέργεια (ήχος) σε βιοηλεκτρική . Ήχοι διαφορετικής
συχνότητας διεγείρουν τριχοφόρα κύτταρα σε διαφορετικά σημεία του
οργάνου Corti, επιτρέποντας μας να αντιλαμβανόμαστε τους
περίπλοκους ήχους, όπως είναι ο λόγος και η μουσική.
Β) την αίθουσα (ελλειπτικό και σφαιρικό κυστίδιο)
Γ) ω στους ηµικύκλιους σωλήνες. Οι ημικύκλιοι σωλήνες είναι τρεις
σωλήνες γεμάτοι με λέμφο. Η κίνηση της λέμφου δίνει πληροφορίες
9. 9
στον εγκέφαλο σχετικές με την ταχύτητα και την κατεύθυνση της
κίνησης, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια. (πρόσληψη γωνιακής
επιτάχυνσης)
Οι ημικύκλιοι σωλήνες και η αίθουσα δεν έχουν σχέση με την ακοή
αλλά με την αίσθηση της ισορροπίας.
Προσθετα στοιχεία για το αιθουσαίο σύστημα:
-Δουλεύει24 ώρες το 24ωρο, αφούη έλξητης βαρύτητας υπάρχει
πάντα καιεπηρεάζεικαθετίπουκάνουμε. Επομένως είναιυψίστης
σημασίας να λειτουργείομαλά.
-Έχει πολύσημαντικό ρυθμιστικό ρόλο σε σχέση με τα υπόλοιπα
αισθητηριακά συστήματα (πχ απτικό, οπτικό, ακουστικό) καιησωστή
λειτουργία του είναιαπαραίτητηπροϋπόθεσηγια την επιτυχήερμηνεία
των ερεθισμάτων πουλαμβάνουμε από εκείνα.
-Επηρεάζειτον μυικό τόνο και τη στάση του σώματός μας, δίνοντας
συνεχώς εντολές στους μύες για το πόσο θα πρέπεινα ενεργοποιούνται
κάθε στιγμή για να διατηρήσουν το σώμα σε θέση ενάντια στη
βαρύτητα.
-Βοηθά την ρύθμιση της εγρήγορσής μας. Η αργή, ρυθμική κίνησητου
σώματός μας μας χαλαρώνει, ενώαντίθετα ηγρήγορη, άρρυθμηκίνηση
μας ενεργοποιεί.
10. 10
ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Η ισορροπία αποτελείσημαντική λειτουργική ικανότητα του ανθρώπου
που του επιτρέπει να πραγματοποιεί καθημερινές δραστηριότητες.
Πρόκειται για τη διαδικασία με την οποία το άτομο στέκεται (στατική
ισορροπία) ή κινείται (δυναμική ισορροπία) και ανταποκρίνεται στις
ανάγκες τουπεριβάλλοντος χώρουτου. Η φυσιολογικήισορροπία είναι
αποτέλεσμα συνεχούς αλληλεπίδρασης μεταξύ αιθουσαίων,
ιδιοδεκτικών και οπτικών μηχανισμών, που με τη σειρά τους
απαρτιώνονται και υφίστανται ρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα του
κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα μάτια, τα αυτιά, οι μύες, ο
αρθρώσεις και τα νεύρα, όλα μαζί συνεργάζονται ώστε να διατηρούμε
την ισορροπία. Μια βλάβη ή δυσλειτουργία οποιουδήποτε από αυτούς
τους μηχανισμούς μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα ισορροπίας ή
να παρεμποδίσει την αποκατάσταση μιας κατά τα άλλα ξεκάθαρης
αιθουσαίας διαταραχής. Στο εσωτερικό αυτί βρίσκεται και το κέντρο
της ισορροπίας. Το κέντρο αυτό στέλνει συνεχώς μηνύματα στον
εγκέφαλο για τη θέση του σώματος και έτσι συντελείται η αίσθηση
αλλά και η διατήρηση της ισορροπίας. Οι υποδοχείς της ισορροπίας
είναι οι ακουστικές ακρολοφίες και οι ακουστικές κηλίδες, οι οποίες
11. 11
βρίσκονται στις βάσεις των ημικύκλιων σωλήνων και στην αίθουσα
αντίστοιχα. Οι νευρικές ώσεις από τις ακουστικές ακρολοφίες και τις
ακουστικές κηλίδες μεταφέρονται μέσω του αιθουσαίου νεύρου,
αρχικά, στον προμήκη και, τελικά, στην παρεγκεφαλίδα, η οποία
ρυθμίζει αντανακλαστικά την ισορροπία του σώματος.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ
Α) ΗΜΙΚΥΚΛΙΟΙ ΣΩΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Η αντίληψη της περιστροφικής κίνησης γίνεται λόγω της βραδύτερης
κίνησης του υγρού των ημικύκλιων σωλήνων από την κίνηση των ίδιων.
Έτσι διεγείρονται τα τριχοφόρα κύτταρα και στέλνουν ηλεκτρικά
σήματα στον εγκέφαλο για την γωνία καιτην κατεύθυνσητης κλίσης της
κεφαλής. Αναλυτικότερα:
Ο λαβύρινθος περιέχει
τρεις χαρακτηριστικές
δομές, τους ημικύκλιους
σωλήνες, και χάριν αυτών
των δομών μπορούμε να
αντιλαμβανόμαστε πότε
διαγράφουμε
περιστροφική (κυκλική)
κίνηση. Υπάρχουν τρία
ζευγάρια τέτοιων σωλήνων
σε κάθε αυτί: ο ένας είναι
τοποθετημένος οριζόντια,
ο άλλος κάθετα καιο τρίτος
κάθετα με διαφορετική κατεύθυνση από τον προηγούμενο. Με άλλα
λόγια, είναι διατεταγμένοι έτσι ώστε να ορίζουν τρίεδρο γωνία. Ο
πρόσθιος, οπίσθιος καιοριζόντιος ημικύκλιος σωλήνας, περιέχουν υγρό
(λέμφο). Όταν το υγρό κινείται, τότε ο εγκέφαλος δέχεται πληροφορίες
12. 12
σχετικά με την κατεύθυνση και την ταχύτητα περιστροφής του
κεφαλιού. Οι ηµικύκλιοι σωλήνες αναφέρονται ως ο κινητικός
λαβύρινθος εξαιτίας του ρόλου τους στην ανίχνευση των ενεργητικών
ισορροπίας. Ο άνω και οπίσθιος σωλήνας είναι ευαίσθητοι στην κίνηση
στο οβελιαίο επίπεδο λόγω της θέσης τους, ενώ ο οριζόντιος σωλήνας
αντιδρά σε στροφή γύρω από τον άξονα του σώµατος. Στις ληκύθους
των ηµικυκλικών σωλήνων βρίσκονται οι ακουστικές ή ληκυθικές
ακρολοφίες. Στην κορυφή κάθε ακρολοφίας βρίσκεται µια ζελατινώδης
ουσία που ονομάζεται και κυπέλλιο. Στη ζελατινώδη (πηκτοειδή) μάζα
στερεώνονται οι βλεφαρίδες των τριχωτών κυττάρων που βρίσκονται
κατά µήκος της ακουστικής ακρολοφίας και αυτές µε τη σειρά τους
συνδέονται µε αισθητικές νευρικές ίνες που οδεύουν µε το αιθουσαίο
νεύρο. Τα τριχωτά κύτταρα του έσω ωτός είναι τα επιθηλιακά κύτταρα
τα οποία, στο έμβρυο σπονδυλωτό, προέρχονται από το επιφανειακό
εξώδερμα και όχι από τον νευρικό σωλήνα που σχηματίζει το κεντρικό
νευρικό σύστημα. Τα τριχωτά κύτταρα όλων είναι μορφολογικά
παρόμοια. Η ζελατινώδης ουσία κατά την περιστροφική κίνηση της
κεφαλής κινείται λόγω της κίνησης της λέμφου στους ημικύκλιους
σωλήνες, με αποτέλεσμα να κάμπτονταιοιβλεφαρίδες των τριχοφόρων
κυττάρων και τη δημιουργία νευρικής ώσης. Η κλίση του κυπελλίου
προς τη µία πλευρά διεγείρειτα τριχωτά κύτταρα, ενώ η κλίση προς την
αντίθετη κατεύθυνση τα αναστέλλει. Έτσι για παράδειγµα κίνηση της
κεφαλής σύμφωνα με τη φορά των δεικτών του ρολογιού προκαλεί
κάµψη του κυπελλίουπρος τα δεξιά προκαλώντας διέγερση του δεξιού
αιθουσαίου νεύρου και την αναστολή του αριστερού.
13. 13
Με αυτό τον τρόπο, κατάλληλες ώσεις οδεύουν µε το αιθουσαίο νεύρο
για να ενηµερώσουν το κεντρικό νευρικό σύστημα για την κίνηση του
υγρού µέσα στον αντίστοιχο ηµικύκλιο σωλήνα. Η στοιχειώδης αρχική
επιτάχυνσηείναιη δύναµηπου υποχρεώνειτο κυπέλλιο να παρεκκλίνει
και να ενεργοποιηθεί σε µεγαλύτερη στάθµη. Αυτός ο εσωτερικός
µηχανισµός είναι έτσι φτιαγµένος ώστε να επηρεάζεται από την
γωνιακή επιτάχυνση του κεφαλιού παρά από την ταχύτητα ή τη θέση
του. Ωστόσο, η εκφόρτιση των νευρικών ινών που φεύγουν από τους
ηµικύκλιους σωλήνες είναι περισσότερο ανάλογη της ταχύτητας παρά
της επιτάχυνσης του κεφαλιού. Αυτό συµβαίνει γιατί το κυπέλλιο
συµπεριφέρεται ως ένα υγρό στροφικό εκκρεµές. Εποµένως η κίνηση
του υγρού µέσα στους σωλήνες δρα ως ένας µηχανικός επεξεργαστής,ο
οποίος µετατρέπει την
επιτάχυνση του κεφαλιού
σε ταχύτητα υγρού. Εν
κατακλείδη, οι ημικύκλιοι
σωλήνες είναι υπεύθυνοι
για τις γωνιακές κινήσεις,
ειδικά τη στροφή της
κεφαλής προς όλες τις
κατευθύνσεις .
Β) ΑΙΘΟΥΣΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
14. 14
Η αίθουσα βρίσκεται τοπογραφικά ανάµεσα στους ηµικύκλιους
σωλήνες και τον κοχλία. Ονοµάζεται και στατικός λαβύρινθος επειδή
εκλύει τονικά αντανακλαστικά προς απάντηση σε αλλαγές των θέσεων
του σώµατος και των βαρυτικών επιδράσεων. Το κεντρικό τμήμα του
αιθουσαίου συστήματος είναι τα ωτολιθοφόρα όργανα που
διακρίνονται σε σφαιρικό και ελλειπτικό κυστίδιο, τα οποία είναι
κάθετα μεταξύ τους. Τα δύο είδη κυστιδίων επικοινωνούν µεταξύτους
και περιλαμβάνουν συμπλέγματα τριχωτών κυττάρων. Στα τοιχώµατα
των δύο κυστιδίων βρίσκεται µια µικρή περιοχή διαµέτρου 2mm
περίπου που ονοµάζεται ακουστική κηλίδα που περιέχει
νευροεπιθηλιακά κύτταρα στα οποία καταλήγει το αιθουσαίο νεύρο.
Κάθε ακουστική κηλίδα είναι αισθητική περιοχή που ανιχνεύει τον
προσανατολισµό του κεφαλιού
σε σχέση µε την κατεύθυνση
της βαρύτητας ή άλλων
επιταχυντικών δυνάµεων. Οι
βλεφαρίδες των τριχοφόρων
κυττάρων της ακουστικής
κηλίδας βρίσκονται και αυτά
μέσα σε πηκτοειδή μάζα, πάνω
στην οποία βρίσκονται και οι
ωτόλιθοι. Όταν το σώμα δε
μετακινείται, οιωτόλιθοι ηρεμούν. Κατά την κάμψη της κεφαλής ή κατά
την επιτάχυνση του σώματος οι ωτόλιθοι μετακινούνται, προκαλούν
κάμψη στις βλεφαρίδες και δημιουργείται νευρική ώση. Γύρω από τις
βάσεις των τριχωτών κυττάρων υπάρχουν περιελίξεις αισθητικών
νευραξόνων του αιθουσαίου νεύρου. Το ελλειπτικό και το σφαιρικό
κυστίδιο παρέχουν κατά κύριο λόγο τις πληροφορίες στο κεντρικό
νευρικό σύστημα σχετικά µε την τρέχουσα (στατική) θέση της κεφαλής
αλλά παράλληλα συμμετέχουν και στην πληροφόρηση σχετικά µε τη
γραµµική επιτάχυνση. Ακόµη και στην ηρεµία, οι περισσότερες από τις
νευρικές ίνες που περιβάλλουν τα τριχωτά κύτταρα µεταβιβάζουν
συνεχείς ώσεις στο αντίστοιχο νεύρο. Κατά την κίνηση της κεφαλής, η
εκφόρτιση συγκεκριµένων τριχωτών κυττάρων αυξάνει σε σχέση µε τα
υπόλοιπα τριχωτά κύτταρα. Αυτό συµβαίνει διότι τα τριχωτά κύτταρα
15. 15
είναικατανεµηµένα σε διαφορετικέςκατευθύνσεις. Η κάµψη της τρίχας
του τριχωτού κυττάρου προς τη µια πλευρά επιφέρει αύξηση των
ώσεων στις νευρικές τους ίνες, ενώ η κάµψη προς την αντίθετη πλευρά
προκαλεί ελάττωση και συχνά διακοπή της αγωγής των ώσεων. Με
αυτόν τον τρόπο, καθώς αλλάζει ο προσανατολισµός της κεφαλής στο
χώρο, το βάρος των ωτόλιθων προκαλεί κάµψη των τριχών που
συνεπάγεται µετάδοση νευρικών ώσεων στον εγκέφαλο για τον έλεγχο
της ισορροπίας. Οι περισσότεροι από τους κροσσούς στο σφαιρικό
κυστίδιο είναι διατεταγµένοι σε µια κατακόρυφη θέση σε αντιδιαστολή
µε αυτούς του ελλειπτικού κυστιδίου που είναι τοποθετηµένοι σε µια
οριζόντια θέση. Συνεπώς, οι κινήσεις σε κατακόρυφο επίπεδο
ενεργοποιούν περισσότερο τα τριχωτά κύτταρα στο ελλειπτικό
κυστίδιο. Αντίθετα, σε οριζόντιο επίπεδο ενεργοποιούν τα κύτταρα του
σφαιρικού κυστιδίου.
16. 16
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα τριχωτά κύτταρα και στα δύο
κυστίδια είναι ευαίσθητα σε ποικιλία ερεθισµάτων. Για παράδειγµα,
παλινδροµικές κινήσεις θα ενεργοποιήσουν και τα δυο συστήµατα.
Κατά συνέπεια, για να χρησιµοποιήσουµε την επίδραση της αίθουσας
στη διαµόρφωση της στάσης και της κίνησης θα πρέπει το υποκείµενο
να κινηθεί για να επηρεάσει τους υποδοχείς µε αίτιο πάντα την αλλαγή
της ταχύτητας, δηλαδή την γραµµική επιτάχυνση ή επιβράδυνση.
Συμπερασματικά, Τα κυστίδια είναι υπεύθυνα για την ευθυγράμμιση ή
σταθερότητα του σώματος κατά την αλλαγή της θέσης σε ένα επίπεδο,
όπως μπρος - πίσω, πάνω - κάτω, αριστερά - δεξιά. Άτομα χωρίς
ωτολιθοφόρα όργανα ή με ελαττωματικούς ωτολίθους έχουν μειωμένες
ικανότητες στην αίσθηση της κίνησης καθώς επίσης και στον
προσανατολισμό της βαρύτητας.
ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Για τη διατήρηση της ισορροπίας
χρησιµοποιούνται πληροφορίεςαπό διάφορα
µέρη του σώµατος. Όλες αυτές οι
πληροφορίες ολοκληρώνονται στους
πυρήνες του δικτυωτού σχηµατισµού και του
εγκεφαλικού στελέχους. Αποτέλεσµα αυτής
της ολοκλήρωσης είναι η εκτέλεση
κατάλληλων ρυθµίσεων που αφορούν
αυτόµατες και προβλέψιµες αλλαγές στον
µυϊκό τόνο ανάλογα µε τη θέση της κεφαλής
σε σχέση µε το σώµα. Οι αλλαγές αυτές
ακολουθούν συγκεκριµένη πορεία και
αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία θα
διαµορφωθούν τα φυσιολογικά πρότυπα
κίνησης.
17. 17
ΣΩΜΑΤΟΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΤΡΑΧΗΛΙΚΟΙ – Ι∆ΙΟ∆ΕΚΤΙΚΟΙ
ΥΠΟ∆ΟΧΕΙΣ)
Οι αισθητηριακοί υποδοχείς για το ιδιοδεκτικό σύστημα βρίσκονται
στους μυς και τις αρθρώσεις. Το σύστημα αυτό παίρνει πληροφορίες
από τους μυς μας, τένοντες και συνδέσμους και μας δίνει μια αίσθηση
του πού βρίσκεται το σώμα μας στον χώρο και τα όρια του σώματός
μας. Οι ιδιοδεκτικοί υποδοχείς στέλνουν στο ΚΝΣ πληροφορίες για την
κίνηση των μελών του σώματος σε σχέση με άλλα μέλη. Η αίσθηση της
ισοδεκτικότητας είναι πολύ σημαντική. Χωρίς αυτή δε θα μπορούσαμε,
για παράδειγμα, να τοποθετήσουμε την τροφή στο στόμα μας χωρίς να
βλέπουμε το χέρι μας να κινείται προς το στόμα. Οι σπουδαιότερες,
απαραίτητες για τη διατήρηση της ισορροπίας, ιδιοδεκτικές
πληροφορίες είναι αυτές που προέρχονται από τους υποδοχείς των
αρθρώσεων του τραχήλου γιατί αυτές ενηµερώνουν το ΚΝΣ για τον
προσανατολισµό του κεφαλιού σε σχέση µε το σώµα. Όταν το κεφάλι
κάµπτεται προς την µία ή την άλλη κατεύθυνση, ώσεις από τους
τραχηλικούς ιδιοδεκτικούς υποδοχείς εµποδίζουν την αιθουσαία
συσκευή να δώσει στο άτοµο την αίσθηση της απώλειας της
ισορροπίας. Αυτό επιτυγχάνεται µε το να µεταβιβάζουν ώσεις ακριβώς
αντίθετες προς τις ώσεις που µεταβιβάζονται µε το αιθουσαίο όργανο.
Ωστόσο, όταν αλλάζει η θέση ολόκληρου του σώµατος σε σχέση µε τη
βαρύτητα, οι ώσεις των ιδιοδεκτικών υποδοχέων του τραχήλου δεν
παρεµποδίζουν τις ώσεις των αιθουσαίων υποδοχέων και το άτοµο
αντιλαµβάνεται τη µεταβολή της κατάστασης της ισορροπίας. Γενικά οι
ιδιοϋποδοχείς του τραχήλου αποτελούν µία από τις µεγαλύτερες
συγκεντρώσεις µυϊκών ατράκτων ενώ ο ερεθισµός τους σχετίζεται µε τα
τονικά αντανακλαστικά του αυχένα. Το ιδιοδεκτικό σύστημα
συνεργάζεται με το αιθουσαίο σύστημα για να «χτίσει» τον μυϊκό τόνο.
Ενώ το αιθουσαίο σύστημα σχετίζεται κυρίως με τον κύριο τόνο, το
ιδιοδεκτικό σύστημα ρυθμίζει και οργανώνει γενικά υπόβαθρα του
τόνου σε σχέση με όλο το κορμί. Οι τραχηλικοί υποδοχείς είναι
αισθητήρες πίεσης στα χέρια και στα πόδια που παρέχουν εξωτερικές
χωρικές πληροφορίες σχετικά με την τοπογραφία του εδάφους ή της
επιφάνειας στήριξης. Συμβάλλουν επίσης στο συνολικό σύστημα την
ισορροπία, αναμεταδίδοντας πληροφορίες σχετικά με την κίνηση του
18. 18
εδάφους. Ένα παράδειγμα θα ήταν η διαφορά μεταξύ του να
στεκόμαστε σε στέρεο έδαφος και του να βυθιζόμαστε σε λάσπη.
ΝΕΥΡΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝ∆ΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΘΟΥΣΑΙΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΜΕ ΤΟ Κ.Ν.Σ.
Οι περισσότερες από τις αιθουσαίες νευρικές ίνες καταλήγουν- µέσω
του 8ου
κρανιακού νεύρου- στους αιθουσαίους πυρήνες, ενώ µερικές
από αυτές συνδέονται µε την παρεγκεφαλίδα, το δικτυωτόσχηµατισµό,
το θάλαµο και τον εγκεφαλικό φλοιό. Οι ίνες που καταλήγουν στους
αιθουσαίους πυρήνες συνάπτονταιµε άλλους νευρώνες δεύτερηςτάξης
και τελικά πορεύονται στους παραπάνω σχηµατισµούς. Υπάρχει πολύ
στενή σχέση µεταξύ αιθουσαίας συσκευής, αιθουσαίων πυρήνων και
παρεγκεφαλίτιδας. Η βασική οδός των αντανακλαστικών της
ισορροπίας αρχίζει από αυτό το σχηµατισµό. Ακολούθως, µετά από τη
ροή ώσεων προς τις δύο κατευθύνσεις (αιθουσαίοι πυρήνες-
παρεγκεφαλίδα) εκπέµπονται ώσεις προς το δικτυωτό σχηµατισµό και
προς το νωτιαίο µυελό διαμέσου του αιθουσονωτιαίου και
δικτυονωτιαίουδεµατίου. Οιώσεις που κατευθύνονται προς το νωτιαίο
µυελό ελέγχουν την αλληλεπίδραση ευόδωσης- αναστολής των
αντιβαρικών µυών της στάσης, ρυθµίζοντας με αυτό τον τρόπο την
ισορροπία του σώµατος µε αυτόµατο τρόπο.
ΟΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Η όραση παίζει σημαντικό ρόλο στην ισορροπία. Περίπου είκοσι τοις
εκατό των νευρικών ινών από τα μάτια αλληλεπιδρούν με το αιθουσαίο
σύστημα. Υπάρχει μια ποικιλία οπτικών δυσλειτουργιών που μπορούν
να προκαλέσουν, ή συσχετίζονται με ζάλη και με προβλήματα
ισορροπίας. Μερικές φορές αυτά είναι καθαρά προβλήματα όρασης,
και μερικές φορές προκαλούνται από άλλες διαταραχές, όπως
εγκεφαλικό επεισόδιο, τραύμα στο κεφάλι, αιθουσαία δυσλειτουργία,
αποπροσανατολισμός και αντιρρόπηση. Οι πληροφορίες που
αντλούνται από τον οπτικό μηχανισμό αφορούν τη θέση του σώματος
σε σχέση με άλλα αντικείμενα, το βάθος τους, την ταχύτητα και την
19. 19
κίνηση και αποστέλλονται στον εγκέφαλο Ακόµη και µετά από πλήρη
καταστροφή της αιθουσαίας συσκευής ή των περισσότερων
ιδιοδεκτικών πληροφοριών τουσώµατος, το άτοµο έχει την δυνατότητα
να διατηρήσει την ισορροπία του σε ικανοποιητικό βαθµό. Αυτό
οφείλεται στο γεγονός ότι τα µάτια παίζουν σηµαντικό ρόλο στην
ανάπτυξη της ισορροπίας µέσω των οπτικών αντανακλαστικών
προσανατολισµού. Η οπτική πληροφόρηση συµβάλλει στην
ευθυγράµµιση και τον προσανατολισµό του σώµατος εντοπίζοντας την
κίνηση και την κατεύθυνσή της. Αυτή η λειτουργία του οπτικού
συστήµατος μπορεί να εξηγηθεί αν λάβουµε υπόψη µας ότι η εικόνα
που τα µάτια λαµβάνουν και προωθούν στους ανώτερους
σχηµατισµούς του εγκεφάλου εµπεριέχει τους παράγοντες κίνητρο -
αίσθηση - στόχος. Αυτές οι τρεις έννοιες µπορούν να ενσωµατωθούν
στις κινητικές δραστηριότητες πουκαλούνταινα ρυθµίσουν τα φλοιώδη
κέντρα της ισορροπίας. Έτσι το οπτικό σύστηµα δίνει τη δυνατότητα για
ακριβή έναρξη και έλεγχο µιας κίνησης σε σχέση µε τις συνθήκες του
περιβάλλοντος.
Εάν κάποιο από αυτά τα συστήματα υποστεί καταστροφή, τότε
ενδέχεται να υποστούμε ζαλάδα ή αίσθηση απώλειας της ισορροπίας.
ΜΥΙΚΟΣ ΤΟΝΟΣ
Ο µυϊκός τόνος αναφέρεται ως η κατάσταση της µυϊκής τάσης ή ο
βαθµός ετοιµότητας ενός µυός για δραστηριότητα, όταν βρίσκεται σε
κατάσταση ηρεµίας. Ο φυσιολογικός τόνος είναι αρκετά υψηλός για να
συγκρατεί το σώµα ενάντια στη βαρύτητα, αλλά και αρκετά χαµηλός
ώστε να επιτρέπειστο σώµα να κινείταιενάντια σε αυτή. Δεν πρόκειται
απλά για µία κατάσταση των µυών, αλλά ολόκληρου του νευροµυϊκού
µηχανισµού. Επειδή ο τόνος δεν είναιένα φαινόµενο πουσυναντάµε σε
µεµονωµένες µυϊκές οµάδες, συχνά χρησιμοποιούμε τον όρο στατικός
τόνος για να περιγράψουμε την κατάσταση που βρίσκουµε κλινικά να
υπάρχει στο σώµα κατά τη διάρκεια της κίνησης ή διατήρησης µιας
στάσης. Ο φυσιολογικός τόνος επιτρέπει µια συνεχή αλληλεπίδραση
20. 20
των ποικίλων µυϊκών οµάδων του σώµατος, µεταδίδει µια συνεχή
ετοιµότητα για κίνηση και αντιδρά σε αλλαγές του περιβάλλοντος
(εξωτερικό, εσωτερικό). Επίσης παρέχει τη δυνατότητα να ρυθµίζεται
αυτόµατα και συνεχώς η κίνηση. Αυτές οι ρυθµίσεις εξασφαλίζουν τη
σταθερότητα πουείναιαπαραίτητηγια τη διατήρησητης θέσης ενάντια
στη βαρύτητα, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει την εκτέλεση των εκούσιων
καιθεληµατικών κινήσεων χωρίς έντονηκαι υπέρμετρη προσπάθεια. Η
ρύθµιση του µυϊκού τόνουσε όλο το σώµα για τη διατήρησητης στάσης
και την εκτέλεση των κινήσεων είναι λειτουργία του ιδιοδεκτικού
συστήµατος. Τα στασικά αντανακλαστικά παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη
ρύθµιση του βαθµού της κατανοµής του µυϊκού τόνου. Τα περισσότερα
από αυτά τα αντανακλαστικά προκαλούνται από τον ερεθισµό των
αισθητικών υποδοχέων των µυών, των αρθρώσεων και από τον
λαβύρινθο. Εξαιρέσεις είναι εκείνες οι αντιδράσεις προσανατολισµού,
οι οποίες προκαλούνται από τον απτικό ερεθισµό της επιφάνειας του
σώµατος καιοπτικά αντανακλαστικά προσανατολισµού. Ο µυϊκός τόνος
εξαρτάται από ένα ανέπαφο ιδιοδεκτικό αντανακλαστικό τόξο, του
οποίου η πηγή βρίσκεται µέσα στον ίδιο τον µυ. Τα ιδιοδεκτικά όργανα
ερεθίζονται από τις κινήσεις του σώµατος.
Εγκεφαλικό στέλεχος
Οι πληροφορίες από το οπτικό σύστημα, τους μύες, τους τένοντες, τις
αρθρώσεις και τα όργανα του εσωτερικού αυτιού αποστέλλονται στο
εγκεφαλικό στέλεχος. Το στέλεχος λαμβάνει επίσης πληροφορίες από
την παρεγκεφαλίδα και τον εγκεφαλικό φλοιό, κυρίως για
προηγούμενες εμπειρίες που έχουν επηρεάσει την αίσθηση της
ισορροπίας. Ο εγκέφαλος μπορεί να ελέγξει την ισορροπία
χρησιμοποιώντας την πληροφορία που είναι η σημαντικτερη για μια
συγκεκριμένη κατάσταση. Για παράδειγμα, στο σκοτάδι, όταν η
πληροφόρηση από τα μάτια μειώνεται ή δεν είναι ακριβής, ο
εγκέφαλός θα χρησιμοποιήσει περισσότερες πληροφορίες από τα
πόδια και το εσωτερικό αυτί. Όταν περπατάμε σε μία αμμώδη παραλία
21. 21
κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι πληροφορίες που προέρχονται από τα
πόδια μας είναι λιγότερο αξιόπιστες και το μυαλό σας θα
χρησιμοποιήσει περισσότερο τις πληροφορίες από το οπτική και το
αιθουσαίο συστήματα.
Ακοή
Ο ήχος κινείται στον αέρα σε μορφή κυμάτων. Τα κύματα αυτά
συγκεντρώνονται από το πτερύγιο του αφτιού και οδηγούνται
στο τύμπανο μέσω του ακουστικού πόρου. Τα ηχητικά κύματα
χτυπάνε στο τύμπανο και το κάνουν να δονείται. Οι δονήσεις
περνούν μετά στην κοιλότητα του μέσου αφτιού μέσω τριών
οσταρίων: Της σφύρας, του άκμονα και του αναβολέα. Όταν
μπουν στο έσω αφτί, οι δονήσεις φτάνουν στον κοχλία, όπου
προκαλούν μετατοπίσεις της λέμφου. Τα τριχοφόρα κύτταρα του
οργάνου του Corti ερεθίζονται από τις μετατοπίσεις της λέμφου.
Οι νευρικές ώσεις που δημιουργούνται μεταφέρονται μέσω του
κοχλιακούνεύρουστον κροταφικό λοβό, όπου και ερμηνεύονται.
22. 22
Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει ήχους, συσχετίζοντάς τους με μια
«τράπεζα μνήμης» περασμένων εμπειριών των ήχων αυτών.
