ΚΠΑ Γ΄ Γυμνασίου, 3ο Κεφάλαιο, Κοινωνική Οργάνωση και Κοινωνική Μεταβολή

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΜΕΤΑΒΟΛΗ
Kοινωνική και Πολιτική
Αγωγή

2. Κοινωνική θέση
 Τα άτομα συμμετέχουν σε διάφορες κοινωνικές
ομάδες όπου κατέχουν συγκεκριμένες κοινωνικές
θέσεις π.χ. Ο γονιός ή το παιδί στην οικογένεια , ο
καθηγητής , ο εργοδότης, ο εργαζόμενος στην
επιχείρηση κ.λ.π.
 Το άτομο δηλαδή κατέχει περισσότερη ή
λιγότερη εξουσία /δύναμη σε σχέση με τους
άλλους, περισσότερες ή λιγότερες
υποχρεώσεις κ΄ δικαιώματα.

3. Πώς καταλαμβάνει το άτομο μια κοινωνική
θέση;
 Τα κριτήρια για να καταλάβει το άτομο μια
κοινωνική θέση είναι τα κοινωνικά χαρακτηριστικά
π.χ. ηλικία , φύλο, η εκπαίδευση κ.ά.
 Οι κοινωνικές θέσεις, επομένως, αποδίδονται
στα άτομα με βάση τα κοινωνικά τους
χαρακτηριστικά.

4. Είδη κοινωνικών χαρακτηριστικών :
 Εκ γενετής χαρακτηριστικά (π.χ. φύλο, ηλικία,
εθνική προέλευση) που οδηγούν σε δοτές
κοινωνικές θέσεις, δίδονται με βάση αυτά τα
χαρακτηριστικά π.χ. άνδρας, μεσήλικας, έλληνας.
 Επίκτητα χαρακτηριστικά (π.χ. μόρφωση,
επάγγελμα, εισόδημα, κύρος, πλούτος ) που οδηγούν
σε κατακτημένες κοινωνικές θέσεις (με βάση τα
ατομικά προσόντα).
 Η σημασία των κοιν. χαρακτηριστικών διαφέρει από
κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή.

5.  Στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες μεγαλύτερη
σημασία αποδίδεται στα επίκτητα κοινωνικά
χαρακτηριστικά που οδηγούν στις κατακτημένες θέσεις,
εφόσον οι νόμοι κατοχυρώνουν την ισότητα όλων.
 Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (10/12/1948):
 Άρθρο 1 Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και
ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι
προικισμένοι με λογική και συνείδηση και οφείλουν να
συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.
 Ποια είναι η σημασία της κατοχύρωσης της αξιοκρατίας
και των ίσων ευκαιριών στην κατάκτηση κοιν. θέσεων;

6. Κοινωνικός ρόλος
 είναι: Η συμπεριφορά που οφείλει να έχει ένα άτομο
επειδή κατέχει μια θέση σε μια κοινωνική ομάδα.
 απορρέει: από δικαιώματα και υποχρεώσεις που
συνδέονται με την κοινωνική θέση.
 προσδιορίζεται: από συγκεκριμένους κοινωνικούς
κανόνες που καθορίζουν την συμπεριφορά μας.
 διαφοροποιείται: ανάλογα με την προσωπικότητα του
καθενός και την κοινωνία στην οποία ζούμε.
 Όσο πιο παραδοσιακή η κοινωνία τόση λιγότερη η
ελευθερία των ατόμων στη διαμόρφωση της
προσωπικότητας – το αντίθεο ισχύει στις δημοκρατικές
σύγχρονες κοινωνίες .

7. Σύγκρουση ρόλων
 Συμμετοχή σε πολλές κοινωνικές ομάδες
 Πολλοί κοινωνικοί ρόλοι
 Πολλές και ενδεχομένως
αλληλοσυγκρουόμενες υποχρεώσεις
 Σύγκρουση ρόλων (π.χ. εργαζόμενη μητέρα
κ΄σύζυγος)

8. Κοινωνικοί κανόνες
 Κοινωνική αξία : η θετική εκτίμηση ως ιδιαίτερα
σημαντικής μιας ιδέας ή μιας κατάστασης για τα
οποία τα άτομα μπορεί να αγωνίζονται και να
θυσιάζονται π.χ. αξία της ελευθερίας, αξία της ζωής.
 Κοινωνικοί κανόνες: πρότυπα συμπεριφοράς που
διαμορφώνονται με βάση τις κοινωνικές αξίες κάθε
κοινωνίας ή κοινωνικής ομάδας.

9. Είδη κοινωνικών κανόνων

10. Κοινωνική διαστρωμάτωση
( Κοινωνική ανισότητα - χαρακτηριστικά που
οδηγούν σε κοινωνική ανισότητα )
Είναι ο τρόπος που κάθε κοινωνία ιεραρχεί τα άτομα
με βάση τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά. Η
κοινωνία αξιολογεί και κατατάσσει τα άτομα
ανάλογα με τις ανάγκες και τα συμφέροντά της .
Κοινωνική τάξη: το βασικό είδος κοιν.
διαστρωμάτωσης
Συνέπειες :στο κύρος , στην εξουσία, στην
σταδιοδρομία, στις πολιτικές επιλογές, στο επίπεδο
ζωής, στην περίθαλψη, στην υγεία κ.α.

12. Είδη
 Κλειστό σύστημα
κοινωνικής
διαστρωμάτωσης
(παραδοσιακές κοινωνίες
)
 Η κοινωνική τάξη του
ατόμου παραμένει
σταθερή (δούλοι,
κάστες)
 Ανοιχτό σύστημα
κοινωνικής
διαστρωμάτωσης
(σύγχρονες –
δημοκρατικές κοινωνίες)
 Η κοινωνική τάξη του
ατόμου αλλάζει

13. Κοινωνική κινητικότητα
 Η δυνατότητα μετακίνησης ενός ατόμου από μια
κοινωνική τάξη σε άλλη (κυρίως μέσω της εργασίας,
εκπαίδευσης, κατάρτισης, αλλαγής επαγγέλματος)
 Ισότητα ευκαιριών:
Η δωρεάν παιδεία, η ενίσχυση και κατάρτιση ευάλωτων
ομάδων, όπως οι άνεργοι, οι γυναίκες, τα άτομα με
αναπηρίες, οι νέοι, οι μετανάστες, οι γυναίκες, είναι
μέτρα που προσπαθούν να αμβλύνουν τις κοινωνικές
ανισότητες σε βάρος συγκεκριμένων κοινωνικών
ομάδων, δίνοντας δυνατότητα βελτίωσης της
κοινωνικής θέσης των ατόμων.

14. Είδη κοινωνικής κινητικότητας

15. Κοινωνική μεταβολή: η μεταβολή στην οργάνωση
της κοινωνίας
 Αιτίες:
 1. Μεταβολές στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. ξηρασία,
σεισμός)
 2. Μεταβολές στην τεχνολογία ( βιομηχανική
επανάσταση , επανάσταση υψηλής τεχνολογίας =
παγκοσμιοποίηση)
 3.Λόγω πολέμων, επαναστάσεων , κοινωνικών
κινημάτων(Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος)

16. Τρόποι κοινωνικών μεταβολών
 Αργά (παραδοσιακές
κοινωνίες)
 Ραγδαία( σύγχρονες
βιομηχανικές κοινωνίες)
 Αλλάζουν ταχύτερα ο
υλικός πολιτισμός και η
τεχνολογία και πιο αργά
οι νοοτροπίες και οι αξίες
μας.
 Ειρηνικά (με εκλογές ή
αλλαγή νομοθεσίας)
 Επαναστατικά (Ρωσική ή
Γαλλική Επανάσταση )

17. Συνέπειες κοινωνικών μεταβολών :
 Στο άτομο:
 Θετικές: βελτίωση
συνθηκών ζωής – ευκαιρίες
ανοδικής κινητικότητας
 Αρνητικές : ψυχολογικά
προβλήματα- μοναξιά,
ανασφάλεια, προβλήματα
κοιν. προσαρμογής
(αποξένωση, αλλοτρίωση)
 Στην κοινωνία :
 Χαρακτηριστικό της η κοιν.
μεταβολή # εξαφάνιση.
 Θετικές: δημοκρατικές
κατακτήσεις, πλανητική
επικοινωνία ,
επιστημονικές εξελίξεις.
 Αρνητικές : κοινωνικά
προβλήματα (π.χ. φτώχεια,
ανεργία, κοιν. διακρίσεις ,
περιβαλλοντικά
προβλήματα)

18. Ενδεικτικές Ερωτήσεις:
1) Τι είναι η κοινωνική θέση και πώς σχετίζεται μ' αυτήν η εξουσία που έχει κάθε
άτομο στην κοινωνία όπου ζει; Πώς αποδίδονται στα άτομα οι διάφορες κοινωνικές
θέσεις; Δώστε παραδείγματα. Ποια κοινωνικά χαρακτηριστικά είχαν περισσότερη
σημασία στις παλαιότερες κοινωνίες και ποια σήμερα;
2) Οι δοτές κοινωνικές θέσεις στη σύγχρονη εποχή: μήπως και σήμερα η κοινωνική
θέση που έχουν ορισμένα άτομα είναι συνάρτηση κάποιων εκ γενετής
χαρακτηριστικών;
3) Οι κεκτημένες κοινωνικές θέσεις στη σύγχρονη εποχή: οι θέσεις στις οποίες
οδηγούν σήμερα τα επίκτητα κοινωνικά χαρακτηριστικά είναι πάντα ανάλογες των
χαρακτηριστικών αυτών;
4) Πώς οδηγείται το άτομο σε σύγκρουση ρόλων;
5) Ποια είναι τα είδη των κοινωνικών και ποια η έννοια του καθενός; Δώστε ένα
παράδειγμα για κάθε κανόνα.
6) Τι είναι η κοινωνική διαστρωμάτωση; Τι εννοούμε όταν μιλάμε για κλειστό και
ανοιχτό σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης; Τι είναι η κοινωνική κινητικότητα
και ποια είναι η βασική προϋπόθεση για να υπάρξει; Αναφερθείτε στα είδη
κοινωνικής κινητικότητας.
7) Ποιες είναι οι βασικότερες αιτίες κοινωνικών μεταβολών; Με ποιους τρόπους
πραγματοποιείται η κοινωνική μεταβολή; Ποιες συνέπειες έχουν οι κοινωνικές
μεταβολές στο άτομο και στην κοινωνία;