word

1. Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ
Ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας (1833-1862) ήταν ο Όθωνας (Otto Friedrich
Ludwig von Wittelsbach – Οττο φον Βίττελσμπαχ, 1815-1867). Δευτερότοκος γιος
του Λουδοβίκου Α΄, γεννήθηκε στο Σάλσμπουργκ της Αυστριακή Αυτοκρατορίας την
1η Ιουνίου 1815.
Ο Όθων έλαβε επιμελημένη μόρφωση,
όχι όμως για πρίγκιπας που προοριζόταν
να βασιλεύσει. Διδάχθηκε την ελληνική
και την λατινική γλώσσα. Λόγω της
ασθενικής του κράσης και της επισφαλούς
υγείας του προοριζόταν για εκκλησιαστική
σταδιοδρομία. Ήταν βαρήκοος και
ψεύδιζε κάπως, καθώς και κληρονόμος
γονιδίων ψυχικών νοσημάτων, είχε αργή
και δύσκαμπτη αντίληψη των πραγμάτων,
διστακτικός στη λήψη αποφάσεων, χωρίς
την ικανότητα να παίρνει πρωτοβουλία.
Παρά την ευθύτητα και το καλοκάγαθο
του χαρακτήρα του, τις πολλές αρετές και
την μεγάλη αγάπη που είχε για την Ελλάδα, δεν είχε την ικανότητα και την δύναμη
να διαχειριστεί αυτό το υψηλό αξίωμα που του δόθηκε στη νέα του πατρίδα.
Επελέγη βασιλιάς της Ελλάδας το 1832, σε ηλικία 17 ετών, από τις τρεις μεγάλες
Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) που υπέγραψαν το βασιλικό πρωτόκολλο (1/13
Φεβρουαρίου 1832) κατά την διάρκεια της
Διάσκεψης του Λονδίνου (25 Απριλίου-8 Μαΐου).
Ο Όθωνας αποδέχτηκε το στέμμα και ένα χρόνο
αργότερα, στις 6 Φεβρουαρίου 1833 και σε ηλικία
18 ετών, αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο, που τότε
ήταν η προσωρινή πρωτεύουσα του νεοσύστατου
ελληνικού κράτους και έτυχε αποθεωτικής
υποδοχής από ένα ταλαιπωρημένο λαό. Τον
συνόδευε δύναμη του Βαυαρικού στρατού 3.500
ανδρών που θα αντικαθιστούσε των αποχωρούντα
γαλλικό στρατό.
Μέχρι την προκαθορισμένη ενηλικίωση του
Όθωνα (1 Ιουνίου 1835) τη βασιλική εξουσία
ασκούσε η λεγόμενη Αντιβασιλεία, που την αποτελούσαν Βαυαροί αξιωματούχοι. Η
περίοδος αυτή δεν βοήθησε τον Όθωνα στην τέλεση του έργου του. Ήταν μια

2. περίοδος με πολλά λάθη και σφάλματα και με σημαντική επίδραση στη Β΄ περίοδο
βασιλείας του.
Με διάταγμα της 23 Σεπτεμβρίου/ 5η
Οκτωβρίου 1832 ο Λουδοβίκος όρισε τα
μέλη της Αντιβασιλείας. Αυτά ήταν:
Ο κόμης Γιόζεφ Λούντβιγκ Αρμανσμεργκ,
που ορίστηκε πρόεδρος της Αντιβασιλείας.
Είχε τη φήμη φιλελεύθερου πολιτικού.
Είχε εμπειρία στα οικονομικά ζητήματα,
πολιτική ευστροφία και κοινωνική άνεση.
Ο καθηγητής Γκέοργκ Λούντβιγκ φον
Μάουρερ επί των Εκκλησιαστικών και της
Δημόσιας Εκπαίδευσης καθώς και επί της
Δικαιοσύνης. Ήταν σπουδασμένος στο
Παρίσι και στη Χαιδελβέργη, ήταν
εξαιρετικός νομομαθής, σχολαστικός,
φιλάργυρος, εργατικός και εύστροφος στην εκτέλεση των καθηκόντων του.
Υποστράτηγος Καρλ Βίλχελμ φον Χάιντεκ επί των Στρατιωτικών και των Ναυτικών.
Ο υποστράτηγος είχε πολεμήσει στην Ελλάδα εναντίον των Τούρκων. Ανέλαβε τα
στρατιωτικά και τα ναυτικά ζητήματα. Είχε ένα μειονέκτημα καθώς είχε ταυτιστεί με
το φιλορωσικό κόμμα των Ναπαίων.
Τους τρεις παραπάνω, που αποτελούσαν την Αντιβασιλεία, επικουρούσαν ως
πάρεδρα μέλη οι: Κάρολος φον Άμπελ (Karl von Abel) - οικονομολόγος και
νομομαθής - αναπληρωματικό μέλος του συμβουλίου και γραμματέας, επέβλεπε τα
Οικονομικά.
Ιωάννης Βαπτιστής Γκράινερ (Johann Baptist Greiner) - οικονομολόγος - επέβλεπε τα
της Εξωτερικής πολιτικής και επόπτευε τα της Εσωτερικής διοικήσεως.
Η Αντιβασιλεία δεν ήταν αγαπητή στο μεγαλύτερο μέρος του λαού. Στις 2
Μαρτίου 1833 η Αντιβασιλεία δημοσίευσε το διάταγμα περί διαλύσεως των
ατάκτων στρατευμάτων και τη δημιουργία ταγμάτων Ακροβολιστών. Με τη συνθήκη
αυτή καθορίζονταν οι όροι υπηρεσίας και αμοιβής των ανδρών που θα
στρατολογηθούν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να παραγκωνιστούν οι Έλληνες, ακόμα
και οι φημισμένοι αγωνιστές του 21.
Διαβόητη, επίσης ήταν η δίκη κατά του Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα που
καταδικάστηκαν σε θάνατο, έπειτα μετατράπηκε η ποινή σε 20ετή κάθειρξη, και
τελικά ο Όθωνας τους απένειμε χάρη.
Η προσπάθεια των Αντιβασιλέων να εφαρμόσουν πιστά τα βαυαρικά διοικητικά
και νομικά πρότυπα στη χώρα, περιλαμβανομένου ακόμα και του νόμου περί
καθαρότητας της μπίρας, έδειχνε την άγνοια τους για την ελληνική πραγματικότητα.
Σύντομα τα μέλη της αντιβασιλείας διασπάστηκαν από εσωτερικές διαμάχες, κάτι
που οδήγησε στην αντικατάσταση των γαλλόφιλων Μάουερ και Άμπελ.

3. Στο διοικητικό σύστημα, η Αντιβασιλεία με διάταγμα της 3/15 Απριλίου 1833
διαίρεσε τη χώρα σε 10 νομούς, οι οποίοι με τη σειρά τους διαιρέθηκαν σε 42
επαρχίες, ενώ οι Δήμοι αποτέλεσαν την πρώτη διοικητική βαθμίδα. Επικεφαλής
βρισκόταν αντίστοιχα ο Νομάρχης, ο Έπαρχος και ο Δήμαρχος, περιστοιχιζόμενοι
από συμβούλια εκλεγμένα από τον λαό.
Εκπαίδευση
Τα μέλη της Αντιβασιλείας (και πιο συγκεκριμένα ο Μάουρερ) έλαβαν αποφάσεις
και εξέδωσαν διατάγματα σύμφωνα με τα οποία:
Ιδρύθηκαν δημοτικά σχολεία σε όλους τους δήμους με υποχρεωτική φοίτηση για
παιδιά άνω των 6 ετών (4ετής φοίτηση).
Ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία σε όλες τις επαρχίες (3ετής φοίτηση). Σε αυτά γίνονταν
δεκτοί, μετά από εξετάσεις, οι απόφοιτοι της Δ΄ τάξης του δημοτικού.
Ιδρύθηκαν γυμνάσια στην έδρα κάθε νομού (4ετής φοίτηση).
Έτσι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα οργανώθηκε πάνω στα πρότυπα του
αντίστοιχου βαυαρικού, με έναν κύκλο βασικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης και δύο
διαφορετικούς κύκλους μέσης, παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές κοινωνικές και
οικονομικές συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές από αυτές της Βαυαρίας. Κύριο
χαρακτηριστικό του περιεχομένου των σπουδών ήταν ο κλασικισμός και η
αρχαιολατρία, ενώ ελάχιστη βάση δινόταν στην απόκτηση θετικών και τεχνικών
γνώσεων.
Τη δαπάνη των δημοτικών σχολείων αναλάμβαναν οι δήμοι, ενώ των ελληνικών
σχολείων και των γυμνασίων το κράτος. Για την εκπαίδευση των δασκάλων
ιδρύθηκε το πρώτο «Διδασκαλείον» και συγκροτήθηκε επιτροπή που θα έκρινε τα
προσόντα όσων επιθυμούσαν να εργαστούν ως καθηγητές. Αργότερα, το 1855,
αποφασίστηκε οι καθηγητές να είναι αποκλειστικά απόφοιτοι του Πανεπιστημίου
της Αθήνας, που ιδρύθηκε και άρχισε να λειτουργεί το 1837.
Η Αντιβασιλεία διατήρησε ορισμένες από τις τομές που έγιναν στον τομέα αυτό
από τον Ιωάννη Καποδίστρια και έτσι έχουμε την επαναλειτουργία των
αλληλοδιδακτικών σχολείων, διορισμό νέων δασκάλων, αναδιοργάνωση του
Ορφανοτροφείου και της Βιβλιοθήκης στην Αίγινα. Τέλος, ιδρύθηκε η Αρχαιολογική
Υπηρεσία για τη συλλογή και την προστασία των αρχαιοτήτων.
Το 1837 ίδρυσε το Πολυτεχνικό Σχολείο στην Αθήνα και την Ανωτάτη Σχολή
Καλών Τεχνών, η οποία και έγινε φυτώριο νέων καλλιτεχνών (πολλοί από τους
οποίους αποτέλεσαν αργότερα μέλη της Σχολής του Μονάχου). Το 1842 ιδρύθηκε
και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

4. Εκκλησιαστικό
Η Εκκλησία εξακολουθούσε να υπάγεται στη διοίκηση του Πατριαρχείου της
Κωνσταντινούπολης, αλλά η Επανάσταση οδήγησε στη διακοπή των σχέσεων με το
Πατριαρχείο. Η Αντιβασιλεία προχώρησε στη ρύθμιση των σχέσεων με τη
συγκρότηση επταμελούς, μικτής επιτροπής για την εκπόνηση Σχεδίου Κανονισμού ή
Συντάγματος Εκκλησιαστικού με το οποίο αποφασιζόταν η εκκλησιαστική
ανεξαρτησία του Βασιλείου της Ελλάδος και η σύσταση Διαρκούς Ιεράς Συνόδου.
Από το 1833 η Εκκλησία της Ελλάδας θα είχε μόνο δογματική και πνευματική
εξάρτηση από το Πατριαρχείο. Ήταν δηλαδή αυτοκέφαλη με ανώτατη
εκκλησιαστική αρχή την πενταμελή Ιερά Σύνοδο. Τα μέλη όμως εκλέγονταν από το
βασιλιά και στις συνεδριάσεις θα παρίστατο βασιλικός επίτροπος με δικαίωμα
αρνησικυρίας.
Επίσης, έκλεισαν όλα τα μοναστήρια που είχαν κάτω από 6 μοναχούς και οι
ελλαδικές επισκοπές περιορίστηκαν σε 10. Έκλεισαν τα γυναικεία μοναστήρια και
απαγορεύτηκαν οι δωρεές. Εκποιήθηκε, τέλος, μεγάλο μέρος της περιουσίας των
διαλυθεισών εκκλησιών για τα κονδύλια του κράτους, γεγονός που προκάλεσε
μεγάλες αντιδράσεις (απομάκρυνση από παραδόσεις και εφαρμογή ενός
καισαροπαπικού σχεδίου Βαυαρών).
Στρατός
Ο τακτικός στρατός μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια διαλύθηκε.
Άτακτα στρατιωτικά σώματα περιφέρονταν στην περιοχή του Ναυπλίου και έδιναν
μια εικόνα αναρχίας. Τα στρατεύματα αυτά θεωρούνταν από την Αντιβασιλεία ως
εχθρικά προς τη μοναρχία.
Η Αντιβασιλεία διέλυσε όλα τα άτακτα
στρατεύματα και απομακρύνθηκαν οι
στρατολογηθέντες μετά τη δολοφονία του
κυβερνήτη. Άλλοι που πολέμησαν στην
Ελληνική Επανάσταση είχαν τη δυνατότητα να
διαλέξουν μεταξύ της απόλυσής τους και της
κατάταξής τους στον τακτικό στρατό. Για την
απορρόφηση των παλαιών πολεμιστών
θεσπίσθηκε η συγκρότηση 10 ελαφρών
ταγμάτων τακτικού στρατού αμιγώς ελληνικών,
που όμως δεν συμπληρώθηκαν λόγω του
μικρού αριθμού προσέλευσης ανδρών για
κατάταξη.
Τελικά, καταρτίσθηκαν μόνο δύο ελαφρά
τάγματα («ακροβολισταί»), τα οποία

5. ενσωμάτωσαν εθελοντές από τη Μάνη και τη Στερεά Ελλάδα. Παράλληλα, υπήρχε
το πεζικό της γραμμής, με μικτή ελληνοβαυαρική σύνθεση στην αρχή και αμιγώς
ελληνική μετά το 1840. Κάθε τάγμα, από τα τρία που τελικά δημιουργήθηκαν,
αποτελείτο από 6 λόχους των 120 περίπου ανδρών έκαστος. Επικεφαλής των
ταγμάτων διορίστηκαν παλιοί οπλαρχηγοί του Αγώνα. Θέσεις στο στρατό
κατέλαβαν και οι Βαυαροί, καθώς και φιλέλληνες όπως ο Αμαδαίος-Εμμανουήλ Χαν,
ο οποίος ήταν υπασπιστής του Όθωνα και επιθεωρητής των δυνάμεων του πεζικού.
Ιδίως στα τεχνικά σώματα, πυροβολικό-μηχανικό, η παρουσία των αλλοδαπών
αξιωματικών και βαθμοφόρων αποτελούσε την πλειονότητα.
Ακόμα η ίδρυση της Ελληνικής Χωροφυλακής ανάγεται στα χρόνια του Όθωνα,
και συγκεκριμένα το 1833.
Δικαιοσύνη
Κατά την διάρκεια της Αντιβασιλείας ιδρύθηκαν ο Άρειος Πάγος, Πρωτόκλητα
Δικαστήρια, τρία Εμποροδικεία και δύο Εφετεία.
Το 1833 η κατάσταση ήταν αποκαρδιωτική. Τα δημόσια ταμεία άδεια και η
εθνική γη είχε εκποιηθεί και καταπατηθεί παράνομα για να ξεπληρώσουν τα δάνεια
προς τους Τούρκους. Η περίοδος τελείωσε και τη θέση της πήρε η Απόλυτη
Μοναρχία.
Μυρτώ-Θεοδώρα Χατζηδάκη, Γ3