Лекц-3

1. Хичээлийн нэр: Ногоон байгууламжийн механикжуулалт
Индекс: АС265
Кредит: 2
Анги: Ой-IV, ХЧД-IV
Лекц: 3

2.  XV зууны дундуур Сэргэн мандлын уран
барилга хөгжихөд эртний грекийн болон римийн
уран барилгын хэлбэрүүдийг давтан нээсэн
явдал гол түлхэц нь болжээ.

3.  Уран барилгачид сонгодог арга барилуудыг
судласны дараа тэдний буй болгосон уран
барилгын шинэ арга маягууд Баруун болон Төв
Европын бүхий л нутаг дэвсгэр дээгүүр нэлээд
хурдан тархав.

4.  Сэргэн мандлын уран барилга XV зуунд Италийн
Флоренцид бүрэлдэн төлөвшиж, удалгүй бүхий л Итали
даяар болон түүний хилийг давж, Баруун болон Төв
Европын ихэнх хэсэгт голлогч арга маяг нь болжээ.

Санта-Мария Новелла, Итали: нүүрэн талыг 1470 онд
Леон Батист Альберти дуусгажээ
 XV зуунд Италид худалдааны язгуур угсаа улам бүр
дээдсийн, энэрэнгүй болж, ялангуяа Флоренцид
амжилттай арилжаа наймаа нь түүнийг маш баян хот
болгов. Хүчирхэг гэр бүлүүд урлагийг дэмжиж,
хотынхон эртний грек болон латин хэлнээс орчуулагдсан
сонгодог зохиолчдын бүтээлүүдийг судлаж, эртний
тууриудад малтлага хийж байлаа.

5.  Сэргэн мандалтын үе 16-р зууны Италийн
сэрүүн лаврын цэцэрлэгүүд нилээд өөр янзтай.
Италийн цэцэрлэг нь хаалттай хэлбэртэй, дур
булаам боловч түүний төлөвлөлт нь
байгуулалтын тэнхлэгт яг захирагддаг ба
лаврингийнхаа орчинтойгоо салашгүй холбоотой
байдаг онцлогтой.

6.  Цогцолборын тэгш хэмтэй байгуулалт газарын
гадаргуугийн өөрчилөлт оршин оруулсан эгц
налуу нь дэвсгэр үүсгэх ба тулгуур хана, шатууд
ерөнхий зохиомжинд багтана.

7.  Хүрхэрээ байдлаар буусан элбэг ус, илт сүүдэр
өгдөг өтгөн ногоон суулгац, шат, агуй, оргилуур,
усан сан, барималууд маягийн жижиг
хэлбэрүүдийн олон янз байдлууд нийлээд зохион
байгуулалтгүй байгалийн гамшиг учруулах
хэмжээний хожуу архелогийн цогцолбор бий
болгоход хүргэдэг.

8.  1,4 га талбай бүхий
энэхүү бичил цэцэрлэг
нь маш эртний ой
модтой цэцэрлэгт
хүрээлэнгээр
хүрээлэгдсэн нь маш
сайхан дүр төрхтэй
цогцолбор үүсгэдэг.

9.  Цэцэрлэг нь тэнхлэгийн дагуу орших 16 метр
хүртэл ялгаатай 5 дэвсгэр дээр байгуулдаг
сэрүүн лаврингын барилга цэцэрлэгийн
төлөвлөлттэй салашгүй холбоотойгоор 4-р
дэвсэг дээр байгуулах ба байгуулалтын үндсэн
тэнхлэгийн хажуу дахь план зураг дээр адилхан
повильон маягтай 2кв болж харагдана.

10.  Энэхүү тэнхлэг нь ер бусаар байгуулагдсан янз
бүрийн усан төрхөөр ялгарах системээр
тодордог. Толгодын хажуу хадан хясаагаар урсах
нарийн хүрхэрээг ус сүрлэг том платон модны
сүүдрийг орлох дээд дэвсгэрийн жижиг усан
санд цутгадаг.

11.  Усан сан энэхүү
дэвсэгийн дугуй
оргилуурын усаар
тэтгэнэ. Жнь: Ус
хавтгай хүрхэрээн
шатуудаар урсаж 2-р
дэвсгийн хагас дугуй
хүрхэрээнд орно. Ус
гүехэн урсгалаар нэг
орчиноос нөгөө рүү
цутгана.

12.  Феодалын нийгмийн онцлог нь архитектурыг авч
хэрэглэж эхэлсэн.
 Дундад зууны үеийн соёл (V-XV) хоёр үндсэн
хэв маягт хуваагддаг. Үүнд: романтик хэв маяг
нь 13-р зууны хагас хүртэл давамгайлсан бөгөөд
готик хэв маяг романтик хэв маягийг халж
сэргэн мандалтын үе хүртэл ноёрхсон.

13.  Дундад зууны үеийн парк цэцэрлэгийн урлагын
хөгжилд газар боловсруулах техникт зориулсан
эртний мэдлэг, хөдөлмөр нөлөө үзүүлсэн.
 13-14-р зууны үед язгууртны хүрээнд бий болж
нилээд тархсан (Болонский, Парижский,
Пражский университеты).

14.  Р. Бэкон (1214-1292), Альберт Великий (1193-1280)
зэрэг эрдэмтэд байгалийн шинжлэх ухааныг
хөгжүүлэх үндэс суурийг тавьсан. Альберт Великий
ботаникийн цэцэрлэгүүдийг байгуулсан.
 Сүм, ордны хотын цайз хэрмийн дотор байгуулах
цэцэрлэгүүдийн хэмжээ эрс багасгаж паркийн хурц
болгоход цэцэрлэгийн дотоод талд ихээхэн анхаарал
тавьсан.
 Тухайлбал цэцэрлэгийн дотор байгалийн болон
оршин суух хотын хооронд холбох хэсэг нэг бүрчлэн
бий болгосон.

15.  Дундад зууны үеийн сүм хийд 1-2 гадаад хана
хотын цайз хэрмийн хилээс гарсан болон
хүрээлэн буй орчинтой холбоотой байсан.
 Лам нар өөрийн сүм хийдийг баялаг устай,
үржил шимтэй эх газар байгуулсан байдаг. Эндээ
цэцэрлэг байгуулж байв.

16.  Сүм хийдийн болон шилтгээний орчны
ойролцоо төгөл, ердийн хэрэгцээний цэцэрлэгт ч
байнга амарч зугаалахын тулд жимс жимсгэнэ
тарьдаг.

17.  Эмийн болон чимэглэлийн ургамал тарина.
 Цэцэрлэгийн төв хэсэгт фонтан, бассейнтэй.
 Геометрийн болон энгийн хэлбэрүүдийг
төлөвлөдөг байсан.
 Хөндлөн зөрөх замын хоёр талд загалмай
дүрсэлж цэцэрлэгийг 4 хэсэгт хуваана.

18.  Төв хэсэгт загалмай байрлуулж сарнайн бут
суулгасан.
 Сүмийн цэцэрлэгүүд ганцаар байх, бясалгалын,
нам гүм, ердийн хэрэгцээний гэсэн 4 хэсэгтэй.
 Ихэнх сүмийн цэцэрлэгүүд ороонго асаж
ургасан беседк, нэг хэсгийг нөгөөгөөс
тусгаарлах өндөр биш ханаас бүрдэнэ.
 Сүмүүдийн цэцэрлэгүүдээс Швейцарын Сент-
Галлен цэцэрлэг хамгийн алдартай.

19.  Дундад зууны үеийн цэцэрлэгийн хэв маягт
ордны цэцэрлэг орж ирсэн. Эдгээр нь нуугдмал
байсан.
 Ордны цэцэрлэг: Цэцэг ургасан задгай
ширэгтэй, худаг булагтай, хааяа сүмийн фонтан,
бассейнтэй.
 Усан үзэм, сарнайн аллей байгуулж, алимны мод
тарьсан.
 Цэцгийн мандлыг тусгай зураглалаар ургуулдаг
байсан.

20.  Ордны цэцэрлэгүүдээс хамгийн алдартай Карла
Велик /МЭӨ 768-814/ эзэн хааны цэцэрлэг.