Materiały stosowane w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

1. 1
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
Źródło: www.fotolia.pl
KURS
Roboty związane z montażem
i remontem instalacji
wentylacyjnych i instalacji
klimatyzacyjnych
MODUŁ
Materiały stosowane w instalacjach
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

2. 2
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
2 Materiały stosowane w instalacjach wentylacyjnych
i klimatyzacyjnych
2.1 Kanały grawitacyjne
Są to kanały wywiewne będące elementem konstrukcji budynku. Są murowane
z cegieł, a w budownictwie mieszkaniowym stosuje się je do 9 piętra (powyżej
wykorzystuje się wentylację grawitacyjną). Dobrze zaprojektowany kanał ma
odpowiednio dobraną średnicę i jest zlokalizowany tak, aby wykorzystać warunki
naturalne. Kanały grawitacyjne nie mogą odprowadzać powietrza z różnych rodzajów
pomieszczeń, zabrania się też wykonywania zbiorczego przewodu wentylacji
grawitacyjnej. Zaleca się wyprowadzanie przewodów nad dach, na wysokość
zabezpieczającą przed zawiewaniem (co najmniej 30 cm). Jeśli jednak zamiast wywiewu
powietrza w budynku jest nawiew, możliwym rozwiązaniem będzie zastosowanie nasad
kominowych, nasad hybrydowych – wentylatorów dachowych, uruchamianych tylko
w okresach problemów z ciągiem grawitacyjnym1.
2.2 Kanały sztywne2
Najczęściej stosuje się kanały sztywne z blachy stalowej. Mogą mieć różne
kształty przekroju: prostokątne, okrągłe lub owalne. Przewody wykonuje się z blachy
stalowej ocynkowanej – gwarantującej wytrzymałość. Spotyka się również przewody
wykonane z innych materiałów, np. ze stali kwasoodpornej, aluminium, stopów
aluminium. Jednak są to zazwyczaj produkty wykonywane na zamówienie do pracy
w nadzwyczajnych warunkach.
Kanały prostokątne mogą być prefabrykowane. Istnieją też narzędzia
pozwalające na samodzielne wykonanie odcinków kanałów z arkuszy blachy. Ich
zasadniczą zaletą jest szeroka gama kształtów, pozwalająca dostosować je praktycznie
do każdych warunków montażowych. Pod wieloma względami jednak ustępują kanałom
okrągłym.
Kanały okrągłe wykonywane są najczęściej jako kanały zwijane, tzw. spiro.
Należy tu podkreślić, że nazwa SPIRO® zarezerwowana jest dla kanałów
wykonywanych na maszynach SPIRO® – są one wówczas oznaczone znakiem
SPIRO®system. Są uszczelniane specjalnie zaprojektowaną uszczelką z gumy
kauczukowej. Takie przewody mają właściwą jakość, wytrzymałość i szczelność.
W stosunku do kanałów prostokątnych są tańsze, bardziej odporne na odkształcenia,
bardziej szczelne i mniej hałaśliwe, cechują się także lepszymi parametrami
hydraulicznymi. Dodatkowo są łatwiejsze w montażu (prostszy i mniej kosztowny jest,
np. montaż izolacji).
Kanały owalne powstały po to, by połączyć zalety systemów okrągłych
(szczelność, wytrzymałość na odkształcenia, gładkość hydrauliczna) z zaletami
systemów prostokątnych (nie potrzebują wiele miejsca na montaż).
1
http://www.instalator.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=4497%3Akinetyczne-
wspomaganie-wentylacji-grawitacyjnej-kogut-na-kominie&Itemid=160&lang=pl
2 http://www.fachowyinstalator.pl/wentylacja-i-klimatyzacja/201-przewody-wentylacyjne.html

3. 3
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
2.3 Kanały sztywne z płyt
Ciekawym rozwiązaniem są kanały sztywne wykonywane z płyt z tworzyw
sztucznych, o budowie warstwowej. Systemy są lżejsze w stosunku do systemów
z blachy, nie wymagają dodatkowej izolacji, mają także mniejsze opory hydrauliczne.
Można podać dwa przykłady handlowe:
 system ALP – oparty na panelach z wysoko spienionej pianki poliuretanowej (PU)
o komórkach zamkniętych, powlekanych dwustronnie aluminium;
 system Climaver – płyty są w nim wykonane są z włókien szklanych z żywicą
termoutwardzalną, ze zbrojoną włóknem szklanym powłoką z folii aluminiowej.
2.3.1 System ALP
Opatentowany został jako system kanałów wrażliwych na jakość
mikrobiologiczną powietrza. W wewnętrznej warstwie aluminium i w profilach
łączących dodano jony srebra nieorganiczne AgION, które mają własności
bakteriobójcze3.
2.3.2 System Climaver
Ma odpowiednio ukształtowane płyty (krawędź pióra i wpust), co pozwala na
szybkie łączenie bez straty szczelności. Przewody można wykonywać na placu budowy,
a powstały produkt cechuje się znakomitą izolacją akustyczną. Kanały należy jednak
zabezpieczyć przed możliwością uszkodzenia płyty, stosowanie ich bez dodatkowych
zabezpieczeń jako ciągów pionowych ograniczone jest do dwóch kondygnacji4.
2.3.3 Kanały elastyczne (flex)
Kanały nadają się do wykonywania odejść od kanałów głównych i podejść do
urządzeń wentylacyjnych. Są lekkie i elastyczne, co umożliwia ich łatwe zginanie pod
dowolnym kątem, bez zmiany przekroju. Ponadto w miejscach zgięć nie powstaje hałas.
Dzięki odpowiedniej karbowanej strukturze kanały są stosunkowo wytrzymałe
mechanicznie. Mimo wszystko nie zaleca się wykonywania całej instalacji z kanałów
elastycznych5.
2.3.4 Kanały z tworzyw sztucznych
Do transportu powietrza w różnych środowiskach dobrze nadają się kanały
z tworzyw sztucznych: PVC, polipropylenu, polietylenu, poliuretanu czy
polifluorkuwinylidenu (PVDF).
Okrągłe kanały z PVC o małych średnicach i przekrojach (prostokątne płaskie) są
stosowane w prostych układach wentylacji wywiewnej (kuchnie, łazienki itp.).
Charakteryzują się lekkością i łatwością montażu. Większe wymiary mają głównie
kanały chemoodporne, znajdujące zastosowanie w wentylacji środowisk agresywnych.
3
http://www.wentylacja.org.pl/firmy-0-197.html
4 Tamże
5 http://www.fachowyinstalator.pl/index.php/porady/wentylacja-klimatyzacja-chodnictwo/292-
przewody-wentylacyjne.html

4. 4
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
Rury z polipropylenu i polietylenu stosowane są również do wykonywania
rurowych, gruntowych wymienników ciepła (GWC). Zanim powietrze zewnętrzne
dostanie się do budynku, przepływa przez GWC ułożony na odpowiedniej głębokości
w gruncie. Dzięki temu powietrze zewnętrzne zostaje wstępnie schłodzone lub
podgrzane przed wejściem do budynku. Rury te mają większą przewodność cieplną,
zapewniając efektywną wymianę ciepła oraz zabezpieczenia mikrobiologiczne.
Kanały wyposażone są na całej długości w dysze (kanały iniekcyjne) lub szczeliny
nawiewne, które pozwalają rozprowadzić powietrze w strefie przebywania ludzi
i uniemożliwiają jego gromadzenie się pod sufitem. Kanały mają wewnątrz powłokę
zabezpieczającą przed wnikaniem zatrzymanych pyłów i innych zanieczyszczeń
w strukturę tkaniny. Łatwo się je czyści (mogą być prane jak zwykłe tkaniny). Kanał
może też być kanałem nieprzepuszczalnym (transportowym). Tego typu rozwiązania
stosuje się zazwyczaj do transportu powietrza w pomieszczeniach tymczasowych, gdzie
liczą się łatwość montażu i demontażu oraz mały ciężar przewodów6.
2.4 Wymagania techniczne dla instalacji wentylacyjnej
Instalacja wentylacyjna powinna zapewniać obiektowi budowlanemu, w którym
go wykonano, możliwość spełnienia wymagań podstawowych, dotyczących
w szczególności:
 bezpieczeństwa konstrukcji;
 bezpieczeństwa pożarowego;
 bezpieczeństwa użytkowania;
 odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych;
 ochrony środowiska;
 ochrony przed hałasem i drganiami;
 oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród.
Instalacja ogrzewcza powinna być wykonana zgodnie z projektem oraz przy
spełnieniu – we właściwym zakresie – wymagań przepisów techniczno-budowlanych.
W przypadku nadbudowy, przebudowy i zmiany użytkowania w budynkach
istniejących lub w ich części należy zastosować się do wskazań ekspertyzy technicznej
właściwej jednostki badawczo-rozwojowej albo rzeczoznawcy budowlanego oraz do
spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, uzgodnionych z właściwym komendantem
wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej lub państwowym wojewódzkim
inspektorem sanitarnym – odpowiednio do przedmiotu tej ekspertyzy.
Instalacja wentylacyjna powinna być wykonana w sposób umożliwiający jej
prawidłowe użytkowanie w zakresie ogrzewania i wentylacji, zgodnych
z przeznaczeniem obiektu i założeniami projektu budowlanego tej instalacji oraz we
6 http://www.fachowyinstalator.pl/index.php/porady/wentylacja-klimatyzacja-chodnictwo/292-
przewody-wentylacyjne.html

5. 5
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
właściwym zakresie zgodnych z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych
dotyczących warunków technicznych użytkowania obiektów budowlanych7.
Rysunek 2.1 Instalacja wentylacyjna
Źródło: www.fotolia.pl
2.4.1 Polibutylen (PB)
Elastyczność
Polibutylen (PB) odznacza się szczególnie wysoką elastycznością, która
wyróżnia go wśród innych tworzyw sztucznych. Ma to wiele zalet praktycznych. Wysoka
elastyczność oznacza, że polibutylen może być układany w tzw. systemie kablowym.
Daje to możliwość rozwinięcia rur ze zwoju, co ułatwia układanie (łatwiejsze „manewry”
niż w przypadku sztang). Pozwala to też na ograniczenie liczby kształtek (głównie
kolanek) i złączek. Rurę można wyginać – ręcznie można wykonać łuk odpowiadający
8 średnicom zewnętrznym. Przekłada się to też na aspekt ekonomiczny – niższy jest
koszt materiału (kształtki są zawsze najdroższym elementem systemu instalacyjnego)
oraz robocizny.
Wielką zaletą wynikającą z elastyczności materiału jest jego zdolność do
tłumienia drgań. W praktyce przekłada się to na cichą pracę instalacji – nawet przy
dużych prędkościach wody. Poza tym rura jest odporna na zmiany prędkości, np. na jej
gwałtowny wzrost (który może prowadzić do uderzenia hydraulicznego).
7 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie
warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych, Dz.U. Nr 74/99 poz. 836

6. 6
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
Rury PB wykazują dobrą udarność (odporność na uderzenia), co pozwala
na stosowanie ich w instalacjach zagrożonych uderzeniem hydraulicznym. Jeśli chodzi
o temperatury, dzięki wysokiej elastyczności polibutylen ma szeroki zakres pracy. Rura
PB zachowuje elastyczność aż do -15°C. Dzięki temu może być układana w warunkach
zimowych. Może swobodnie odkształcać się i powracać do zwykłego kształtu, nawet jeśli
oddziałuje na nią zamarzająca i odmarzająca woda.
Zaletą polibutylenu jest też jego stosunkowo niski współczynnik rozszerzalności
cieplnej α. Wśród rur jednorodnych z tworzyw sztucznych zajmują one, po PVC, drugie
miejsce – α = 0,13 mm/(m·K)8.
Odporność na korozję
Rury polibutylenowe są odporne na działanie chloru zawartego w wodzie
(środka dezynfekcyjnego). Dopuszczalne stężenie chloru dla polibutylenu wynosi
2 mg/l. Jednocześnie, według Rozporządzenia Ministra Zdrowia, zawartość wolnego
chloru w wodzie pitnej nie powinna przekraczać 0,3 mg/l. Żywotność rur
polibutylenowych, nawet przy pewnym przekroczeniu dawki dopuszczalnej dla chloru,
ocenia się na ok. 50 lat. Polibutylen, podobnie jak wszystkie tworzywa sztuczne, jest
odporny na korozję i odkładanie kamienia kotłowego. Wykazuje też bardzo dobre
właściwości, jeśli chodzi o wzrost mikroorganizmów. Badania wykazują, że poziom
wzrostu bakterii w rurach PB, w tym niebezpiecznej Legionelli, jest porównywalny do
poziomu w rurach miedzianych (znanych z własności bakteriostycznych)9.
Łączenie rur polibutylenowych
Rury polibutylenowe mogą być zgrzewane polidyfuzyjnie lub elektrooporowo.
Nowoczesne systemy zawierają specjalne złączki, dzięki którym do łączenia, nie są
potrzebne specjalistyczne narzędzia.
2.4.2 Polipropylen kopolimerowy (PP-B)
System kanalizacji wewnętrznej produkowany jest z polipropylenu
kopolimerowego PP-B. Dzięki zastosowaniu polipropylenu kanalizacja posiada szereg
zalet.
 Odporność na wpływ wysokich temperatur, co umożliwia stosowanie systemów
z PP-B w warunkach zwiększonego przepływu ścieków o wysokiej temperaturze
(pralki, zmywarki itp.);
 Wytrzymałość na działanie zasad, kwasów i soli nieorganicznych, która pozwala
na szerokie zastosowanie rur z PP-B w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym,
w warsztatach samochodowych oraz w myjniach do odprowadzania ścieków o pH
od 2 do 12;
 Bardzo dobre parametry hydrauliczne uzyskane między innymi dzięki gładkiej
i lśniącej powierzchni wewnętrznej oraz dzięki kształtowi kielicha. Cechy te nie
8 http://www.e-instalacje.pl/a/3367,polibutylen-w-instalacjach-wodociagowych
9 http://www.igcp.org.pl/system/files/KRCS%20Lublin%202012%20Thermaflex%20%20Witkowska.pd
f

7. 7
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
sprzyjają osadzaniu się tłustych substancji, co zabezpiecza instalację przed
zatykaniem się;
 Odporność na uderzenia w szczególnie niskich temperaturach, która ma istotne
znaczenie dla montażu w warunkach zimowych;
 Odporność instalacji na korki lodowe;
 Bardzo lekka waga wyrobów wynikająca z niskiego ciężaru właściwego oraz
geometrii, co powoduje, że jest to najlżejszy dostępny na rynku system kanalizacji.
Właściwości
Kanalizacja wewnętrzna z PP-B zwana jest też wysokoudarową ze względu na jej
doskonałe właściwości mechaniczne w szerokim zakresie temperatur. Większa
w porównaniu do PVC odporność na temperaturę PP-B wiąże się z wyższą temperaturą
zeszklenia (Tg) PP-B niż w przypadku PVC. Temperatura mięknienia wg Vicata wynosi
dla PP-B 146°C, natomiast dla PVC-U – 79°C. Porównanie sztywności pierścieniowej dla
obu tych materiałów w funkcji temperatury przedstawia zamieszczony obok wykres10.
Rysunek 2.2 Sztywność obwodowa
Źródło: http://www.makdar.pl/index.php/kanalizacja?sid=1440:INSTALACJE
10 http://www.prik.pl/pdf/matkonf11.pdf

8. 8
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
Własności temperaturowe materiału PP-B przynoszą następujące korzyści:
 w porównaniu z PE PP-B wykazuje większą twardość, udarność, odporność
termiczną i odporność na korozję naprężeniową;
 odporność na ścieki o wysokiej temperaturze +95°C¸ 100°C, która została
potwierdzona otrzymaniem certyfikatu przyznanym przez ETA Dania;
 bardzo wysoka odporność na uderzenia w temperaturze do -20°C (co ma
szczególne znaczenie podczas montażu w warunkach zimowych);
 w porównaniu do kanalizacji wykonanej ze zwykłego polipropylenu PP PP-B
posiada wyższą udarność kanalizacji wewnętrznej w niskich temperaturach;
 wyroby z PP-B mają znacznie wyższą odporność na temperaturę – niższa
wytrzymałość PVC w podwyższonej temperaturze zmusza do produkcji rur
o grubszych ściankach tzw. PVC/HT;
 z punktu widzenia szkodliwości produktów wytworzonych w wyniku spalania
system kanalizacji wewnętrznej z PP-B jest bezpieczniejszy niż z PVC11.
2.4.3 Polietylen wysokiej gęstości sieciowany (PE-X)
System PE-X można montować w instalacjach zimnej i ciepłej wody użytkowej,
centralnego ogrzewania, ogrzewania płaszczyznowego, sprężonego powietrza, wody
lodowej oraz w instalacjach technologicznych w przemyśle12.
Zalety:
 trwałość (oceniana na min. 50 lat);
 odporność chemiczna;
 energooszczędność (niskie straty ciśnienia);
 nietoksyczność;
 amortyzacja uderzeń hydraulicznych;
 brak przenoszenia drgań;
 mały ciężar;
 nie przewodzi prądu;
 wysoka elastyczność;
 bardzo mała wydłużalność cieplna (0,025 mm/mK);
 100-procentowa szczelność rur i kształtek na dyfuzję tlenu;
 możliwość połączenia z każdym rodzajem instalacji (przy zastosowaniu kształtek
przejściowych wyposażonych w gwinty);
11 http://www.makdar.pl/index.php/kanalizacja?sid=1440:INSTALACJE
12 http://www.mpj.pl/System_pex_al_pex,pl,site,620,0,607.html

9. 9
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
 przyjazny dla środowiska (podczas palenia się rur powstają jedynie dwutlenek
węgla i woda);
 nie występuje zjawisko korozji elektrochemicznej (rury i złączki nie wchodzą
w reakcję z innymi materiałami, z których wykonana jest pozostała część
instalacji).
2.4.4 Homopolimer polipropylenu (PP-H)
Homopolimer polipropylenu PP-H – polipropylen jest jednym z najmłodszych
tworzyw produkowanych na skalę masową. Należy do grupy termoplastów
o półkrystalicznej budowie, a otrzymywany jest poprzez polimeryzację propylenu.
W zależności od przestrzennego umiejscowienia grupy CH3 względem łańcucha atomów
węgla otrzymujemy polipropylen syndioaktyczny, ataktyczny oraz izotaktyczny –
tworzywa o zróżnicowanych właściwościach fizyko-mechanicznych, z których
największe znaczenie gospodarcze ma polipropylen izotaktyczny13.
Właściwości:
 wysoka wytrzymałość i sztywność (wyższa od PE dla temperatur dodatnich);
 wysoka temperatura topnienia fazy krystalicznej (górna temperatura pracy
wynosi 100oC);
 wysoka twardość (wyższa od PE);
 wysoka odporność chemiczna również na działanie rozpuszczalników;
 wysoka odporność na korozję;
 bardzo dobre właściwości dielektryczne;
 wysoka trwałość/żywotność;
 niska gęstość;
 znaczny spadek wytrzymałości w temperaturze bliskiej 0°C – tworzywo staje się
kruche i podatne na obciążenia udarowe;
 słabe właściwości ślizgowe i stosunkowo wysokie zużycie cierne;
 brak odporności na promieniowanie UV postaci podstawowej, niemodyfikowanej;
 możliwość kontaktu z żywnością.
2.4.5 Wielowarstwowe konstrukcje
Konstrukcje wielowarstwowe składają się z warstwy zewnętrznej i wewnętrznej,
wykonanych z tworzywa sztucznego (PE-HD lub PEX) oraz środkowej – z aluminium
(zależnie od materiału warstw oznaczone symbolami PEX/A1/PE-HD lub PEX/A1/PEX).
Warstwa metalu zmniejsza wydłużalność cieplną, zapobiega przenikaniu tlenu
i umożliwia trwałe kształtowanie.
13 http://www.plastics.pl/produkty/tworzywa-techniczne/polipropylen-pp/homopolimer-
polipropylenu-pp-h-

10. 10
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
2.4.6 Stal
Stal jest to stop żelaza z węglem. Jest wykorzystywana w montażu instalacji
wodociągowych w postaci ocynkowanej. Cynkowa warstwa ochronna stali chroni rury
przed warunkami sprzyjającymi korozji.
Zalety:
 wytrzymałość na rozciąganie, zginanie i ściskanie – pozwala na układanie długich
instalacji i ułatwia tę czynność;
 oporność na obciążenia mechaniczne;
 brak możliwości przenikania gazów z otoczenia do wnętrza rury;
 odporność na działanie promieni UV;
 odporność na działanie wysokich temperatur;
 najniższy współczynnik rozszerzalności cieplnej wśród materiałów instalacyjnych,
wynoszący 0,013 mm/mK.
Wady:
 duża chropowatość ścianek rur prowadząca do tworzenia się osadów;
 łatwe osadzanie się osadu wapiennego wewnątrz rur ze stali ocynkowanej;
 podwyższone koszty eksploatacji związane z koniecznością płukania rur z błony
biologicznej;
 najsłabsze wytłumianie drgań;
 występowanie nieszczelności w szwach;
 mała odporność na korozję;
 brak możliwości gięcia rur ocynkowanych;
 duży ciężar.
2.4.7 Miedź
Rury miedziane mają zastosowanie w instalacjach wodociągowych wody ciepłej
i zimnej oraz w instalacjach grzewczych i gazowych. W zależności od stopnia
wytrzymałości mechanicznej wyróżniamy:
 rury miękkie R220 – instalacje wodociągowe i grzewcze;
 rury półtwarde R250 – instalacje wodociągowe i grzewcze;
 rury twarde R290 – instalacje wodociągowe, grzewcze i gazowe14.
14 http://www.zsb.gliwice.pl/pdf/monter_instlacji_i_urz_san/Monter_instalacji_i_ur-
san_713%5B02%5D_Z1_2_3_4.03_u.pdf

11. 11
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
Oprócz rur czysto miedzianych w instalacjach wykorzystywane są także rury
z płaszczem otulinowym oraz tworzywowym (preizolowane). W łącznikach instalacji
miedzianych stosowane są stopy miedzi, takie jak mosiądz i brąz.
Zalety:
 wysoka trwałość przewodów;
 niewielki ciężar materiału;
 łatwy i tani montaż dzięki wykorzystaniu połączeń lutowanych;
 większa niezawodność dzięki stosowaniu połączeń nierozłącznych;
 możliwość wykorzystywania rur o mniejszej średnicy i mniejszej grubości ścianek
– przy braku tej możliwości w przypadku stali;
 działanie bakteriostatyczne;
 nieprzepuszczanie gazów;
 umiarkowane koszty.
Ograniczeniem w stosowaniu instalacji miedzianych jest ich łączenie z innymi
materiałami. Uwzględniając kierunek przepływu wody, nie należy instalować
przewodów lub urządzeń stalowych za przewodami z miedzi.
2.5 Literatura
2.5.1 Literatura obowiązkowa
 Grzegorczyk W., Poradnik dla ucznia. Montaż instalacji wentylacyjnej
i klimatyzacji, Instytut Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy,
Radom 2006;
 Gutkowski K.M., Butrymowicz D.J., Chłodnictwo i klimatyzacja, WNT, Warszawa
2013;
 Piekarek M., Poradnik dla ucznia. Montaż instalacji z rur stalowych, Instytut
Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006;
 Recknagel H., Sprenger E., Schramek E.R., Kompendium wiedzy. Ogrzewnictwo,
klimatyzacja, ciepła woda, chłodnictwo, Omni Scala, 2008;
 Więcek M., Poradnik dla ucznia. Montaż instalacji z rur miedzianych, Instytut
Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006.
2.5.2 Literatura uzupełniająca
 Baumgarth, Hörner, Reeker, Poradnik klimatyzacji, Systherm, Poznań 2010;
 Maciej G., Miejscowa wentylacja wywiewna. Optymalizacja parametrów powietrza
w pomieszczeniach pracy, DW MEDIUM, 2007;

12. 12
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
 Makowiecki J., Montaż i eksploatacja urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych,
Arkady, Warszawa 2004;
 Staniszewski D., Targański W., Odzysk ciepła w instalacjach chłodniczych
i klimatyzacyjnych, Masta, Warszawa 2007;
 Szczęśniak S., Pełech A., Wentylacja i klimatyzacja. Zadania z rozwiązaniami
i komentarzami, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012;
 Żurański Jerzy A., Gaczek M., Oddziaływanie klimatyczne na konstrukcje
budowlane według eurokodu 1. Komentarze z przykładami obliczeń, Instytut
Techniki Budowlanej, Radom 2011.
2.5.3 Netografia
 http://termodom.pl/buduj/wentylacja_i_klimatyzacja/prostokatne_czy_okragle__z
alety_i_wady_kanalow_wentylacyjnych?show=all;
 http://www.e-instalacje.pl/a/3367,polibutylen-w-instalacjach-wodociagowych;
 http://www.fachowyinstalator.pl/index.php/porady/wentylacja-klimatyzacja-
chodnictwo/292-przewody-wentylacyjne.html;
 http://www.igcp.org.pl/system/files/KRCS%20Lublin%202012%20Thermaflex%
20-%20Witkowska.pdf;
 http://www.instalator.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=4497
%3Akinetyczne-wspomaganie-wentylacji-grawitacyjnej-kogut-na-
kominie&Itemid=160&lang=pl;
 http://www.makdar.pl/index.php/kanalizacja?sid=1440:INSTALACJE;
 http://www.mpj.pl/System_pex_al_pex,pl,site,620,0,607.html;
 http://www.plastics.pl/produkty/tworzywa-techniczne/polipropylen-
pp/homopolimer-polipropylenu-pp-h-;
 http://www.prik.pl/pdf/matkonf11.pdf;
 http://www.wentylacja.org.pl/firmy-0-197.html;
 http://www.zsb.gliwice.pl/pdf/monter_instlacji_i_urz_san/Monter_instalacji_i_ur-
san_713%5B02%5D_Z1_2_3_4.03_u.pdf.
2.6 Spis rysunków
Rysunek 2.1 Instalacja wentylacyjna.......................................................................................................5
Rysunek 2.2 Sztywność obwodowa .........................................................................................................7
2.7 Spis treści
2 Materiały stosowane w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.......................2
2.1 Kanały grawitacyjne........................................................................................................................................2

13. 13
Kurs: Roboty związane z montażem i remontem instalacji wentylacyjnych i instalacji klimatyzacyjnych
2.2 Kanały sztywne .................................................................................................................................................2
2.3 Kanały sztywne z płyt.....................................................................................................................................3
2.3.1 System ALP...........................................................................................................................................................................3
2.3.2 System Climaver ................................................................................................................................................................3
2.3.3 Kanały elastyczne (flex) .................................................................................................................................................3
2.3.4 Kanały z tworzyw sztucznych .....................................................................................................................................3
2.4 Wymagania techniczne dla instalacji wentylacyjnej..........................................................................4
2.4.1 Polibutylen (PB).................................................................................................................................................................5
2.4.2 Polipropylen kopolimerowy (PP-B) .........................................................................................................................6
2.4.3 Polietylen wysokiej gęstości sieciowany (PE-X) .................................................................................................8
2.4.4 Homopolimer polipropylenu (PP-H)........................................................................................................................9
2.4.5 Wielowarstwowe konstrukcje.....................................................................................................................................9
2.4.6 Stal ........................................................................................................................................................................................10
2.4.7 Miedź....................................................................................................................................................................................10
2.5 Literatura..........................................................................................................................................................11
2.5.1 Literatura obowiązkowa.............................................................................................................................................11
2.5.2 Literatura uzupełniająca.............................................................................................................................................11
2.5.3 Netografia..........................................................................................................................................................................12
2.6 Spis rysunków.................................................................................................................................................12