1. Kuyu 1: Sismik Veri, Sismik Hız ve Model
Kuyu İçi Sismik Yöntem
Çalışma Amacı
Aletsel Donanım
Özet
JEOFİZİK BİTİRME PROJESİ: KUYU İÇİ SİSMİK ÇALIŞMALAR
Murat Budak, İÜ Jeofizik Mühendisliği Bölümü
İstanbul ili Kartal ilçesi’nde yapılan Kuyu İçi Sismik (Downhole) projesine katıldım ve
bu çalışma sürecinde açılmış üç adet ayrı kuyuda çalışmaların yapılmasına katkı
sağladım. Kuyu İçi Sismik çalışmasında ölçülen verilerin analizi ve direk ölçümlere
dayalı hesaplanan sismik hız verilerinden (Vs, Vp) ortamın tabaka yapısını tanımlayan
derinlik ve tabakalı malzemenin mekanik özellikleri (zemin grubu, yerel zemin sınıfı,
zemin hakim titreşim periyodu, spektrum karakter periyotları) ve elastisite sabitleri
(Poisson oranı, yoğunluk, kayma modülü, elastisite modülü ve bulk modülü)
bulunmuştur.
İstanbul ili Kartal ilçesinde; 40.896238, 29.198767 koordinatlarında bulunan arazinin,
yüksek katlı yapı inşasına uygun olup olmadığını anlamak amacıyla Downhole Kuyu
Yöntemi uygulanarak kuyu sismiği çalışması yapılmış ve elastik zemin parametreleri; Vp
ve Vs hızları elde edilerek yer altı tabaka modelleri oluşturulmuştur. Vp ve Vs hızları ve
elastik parametrelerden yararlanılarak arazinin deprem zararlarını azaltma odaklı zemin
parametreleri, zemin grubu ve yerel zemin sınıfı saptanmıştır.
Arazi Uygulamaları
 Kuyu içi yönteminde kaynak kuyunun
yakınında ver yeryüzünde bulunurken
alıcı kuyunun içine yerleştirilir.
 Jeofon sayısı imkânlara ve tercihe
bağlıdır. Ölçüm aralıkları elde ettiğimiz
verilerin ayrıntısıyla ters orantılıdır.
 Ölçüm aralıkları ne kadar daraltılırsa
tabaka sınırları ve hızları o kadar
gerçeğe yakın değerler olarak elde
edilir.
 Kuyu içindeki alıcılar kayıt cihazına
bağlanarak zamana bağlı ölçümler alınır.
Standartlara uygun yapılmış 3 adet kuyu için 70 m derinliğe kadar ölçü alınabileceği uzman
mühendisler (Rumeli Zemin) tarafından belirlenmiştir. Açılan üç kuyuda 5 m aralıklı olmak
üzere 14 farklı derinlikte (5m,10m,….70m) ölçü alınmıştır. Çalışma alanı içerisinde 3
kuyuda sismik ölçüm, analiz ve yorumlama gerçekleştirilmiştir. Arazi ölçümlerinde kayıtçı
(jeofon) pozisyonu (derinlik) ve sismik kaynak noktası arasında sismik dalgaların seyahat
sürelerinden sismik hızlarının (Vp, Vs) bulunur. Kartal İlçesinde jeofizik ölçümler yapılmış
ve derin jeolojik yapının jeofizikle belirlenmesinde çalışma alanının jeolojik yapısı (iri
taneli kireç taşı, karbonatlı şeyl, grovak ve fosilli killi kireçtaşı) ile ilişkilendirme
yapılmıştır.
Şekil 2 Kuyu içi yöntem dizilişi
Şekil 1. Çalışma Alanı Google Earth Görüntüsü
Kayıt sistemi : Seismicsource Daqlink III ( 24 kanallı mühendislik sismografı )
Jeofon : GeoStuff BHG-2 ( 3 bileşenli kuyu içi jeofonu )
Enerji Kaynağı : Balyoz ( 10 kg )
Tablo 1 . Bölgenin Deprem Zemin ve Elastisite Parametreleri
Şekil 1,2 ve 3 numaralı kuyular için Vp/Vs değerleri
Zemin Türü Vp/Vs
Kaya Ortamlarda 1,45-2
Çok Sıkı Sert Ortamlarda 1,5-2
Sıkı Katı Ortamlarda 2-3
Orta Sıkı Bozuşmuş Ortamlarda 3-4
Gevşek Yumuşak Ortamlarda 4-6
Gevşek Yer Altı Suyuna Doygun 5-8
Tablo 1
Vp/Vs Değerlerine göre
Zemin Türleri
Tablo 2. 2007 Deprem Yönetmeliği’ne (2007) göre zemin sınıflandırmaları
Katkı Belirtme
Çalışmanın saha çalışmasına katılmamı, değerlendirme ve yorumlama gücümün
gelişmesinde katkı sağlayan Rumeli Zemin Mühendisliğine ve değerli duayen
mühendisleri Serdar TANK, Uğur SÜRMELİ ve Levent GENÇMAN’a teşekkür ederim.
Kuyu 2: Sismik Veri, Sismik Hız ve Model
Kuyu 3: Sismik Veri, Sismik Hız ve Model
Özet Tartışma ve Sonuç