3. Tipos de dietas
• Sabes que tipos de dietas son estas?
– Dieta omnívora.
– Dieta carnívora.
– Dieta vexetariana:
• Veganismo.
• Vexetarianismo estricto.
• Lacto-vexetariana.
• Ovovexetariana.
• Lacto-ovo-vexetariana.
• Apivexetarianismo.
• Pescovexetariana.
• Crudiveganismo.
• Semivexetariano.
• Que tipos de dietas empregaron os primeiros homínidos?
4. As enfermidades da opulencia
• As enfermidades metabólicas e cardiovasculares
constitúen a principal causa de morte nos países
desenvolvidos. Sabes en que consisten:
– A diabetes mellitus?
– A obesidade?
– A hiperlipemia ou dislipemia?
– A aterosclerose?
– A hipertensión?
– O Síndrome X ou Síndrome Metabólico?
• E os transtornos alimentarios como a bulimia e a
anorexia?
7. Os mecanismos que regulan a fame
• O sistema límbico é o
responsable da fame, a
sede, a resposta á dor,
os niveis de pracer, a
satisfacción sexual e o
comportamento
agresivo, e regula as
funcións automáticas
do organismo e activa
as respostas
emocionais.
8. Os mecanismos que regulan a fame
• Funcións do cerebelo:
– Asóciase a actividades motoras
iniciadas noutras partes do sistema
nervioso.
– Contribúe ao control dos movementos
voluntarios proporcionándolles
precisión e coordinación.
– Regula e coordina a contracción dos
músculos esqueléticos.
– Controla os impulsos necesarios para
levar a cabo cada movemento,
apreciando a velocidade e calculando o
tempo que se necesitará para alcanzar
un punto desexado.
– Axuda a predecir as posicións futuras
das extremidades.
– É esencial para o mantenemento da
postura e o equilibrio polas súas
conexións kinestésicas e vestibulares.
11. Comida e evolución humana
• Os Australopithecus (A.
anamensis, A. afarensis,
A. africanus, A.
bahrelghazali, A. garhi, A.
sediba) vivían no leste e o
sul de África e consumían
de forma habitual follas e
froitos, pero tamén
tubérculos, raíces,
invertebrados e
vertebrados de pequeno
tamaño.
12. Comida e evolución humana
• Podemos asimilar a súa dieta á
alimentación branda e rica en
hidratos de carbono que hoxe teñen
os chimpancés e gorilas. Os seus ósos
e dentes fálanos dunha dieta máis ou
menos omnívora fai máis de tres
millóns de anos. A forma e o
microdesgaste dos seus dentes así
como o funcionamento das súas
mandíbulas e estruturas craneais
para a masticación así o testemuñan.
Os Australopitecos frecuentaban
tanto bosques de ribeira e entornos
forestais como áreas máis abertas
adaptando a súa alimentación aos
recursos dispoñibles en cada zoa,
como sucede na actualidade cos
gorilas e chimpancés.
13.
14.
15.
16. Comida e evolución humana
• Os homínidos cambiamos pouco a
pouco a nosa dieta case
exclusivamente vexetariana por
outra con máis contido en
proteínas e graxas de orixen
animal e iniciamos un proceso
para lograr unha inteligencia cada
vez máis complexa e única entre
os primates. Desta maneira, o
incremento do tamaño cerebral
esixiu convertirse nun omnívoro,
pero para obter carne e graxa
había que ser máis intelixente. Así
que ter un cerebro máis grande
convertiuse nunha ventaxa
evolutiva.
17.
18.
19. Comida e evolución humana
• No xacemento de Trincheira
Elefante da Serra de Atapuerca hai
evidencias de que fai máis dun
millón de anos xa se practicou o
canibalismo.
• Pero é no nivel TD6 da Gran Dolina
onde mellor está documentado este
comportamento ancestral. Os restos
atopados nese nivel permiten
constatar que fai 900.000 anos nove
individuos da especie Homo
antecessor, sete deles menores de
13 anos e os outros dos de entre 15
e 18 anos, foron consumidos por
outros humanos. Posteriormente, os
seus restos foron abandonados
mixturados cos doutros animais que
tamén foron consumidos, xunto aos
utensilios líticos que se empregaron
para procesar os cadáveres.
20. Comida e evolución humana
• No nivel TD10 da Gran Dolina temos
documentados varios campamentos
de entre 300.000 e 400.000 anos de
antigüidade que evidencian que
estes homínidos tamén practicaban
a caza de grandes mamíferos. No
nivel TD10-2 en concreto a presa
dominante dos homínidos foi o
bisonte. Estas poboacións do
Pleistoceno medio poseían unha
tecnoloxía máis avanzada e eficaz
(Modo 2), e comenzaron a
desenvolver novas tácticas de caza a
media distancia, mellorando o éxito
das cacerías. Así, no xacemento
alemán de Bilzingsleben se
conservaron lanzas fabricadas en
madeira que serían utilizadas polos
H. heidelbergensis para cazar
mamíferos de mediano ou grande
tamaño
Dente de Homo heidelbergensis
21.
22.
23. Comida e evolución humana
• Os neandertais habitaron rexións
xélidas en Europa central, pero
tamén climas máis benignos no
Mediterráneo e o Próximo
Oriente.
• Para sobrevivir en ambientes tan
dispares a súa dieta tivo que
adaptarse aos recursos
disponibles en cada rexión. Nas
rexións frías a carne constituía o
recurso básico, como mostran os
estudos isotópicos,
complementada con vegetais
sempre que estes estiveran
dispoñibles. En contraste, nas
rexións costeiras do
Mediterráneo explotábanse
recursos mariños como diferentes
invertebrados, tartarugas, etc.
24. Comida e evolución humana
• Cos neandertai o emprego do
lume fíxose cotián. As melloras
que proporciona o lume na
tecnoloxía, así como noutras
actividades sociais son moi
coñecidas. Nas preparacións
culinarias, o lume aumentou a
dixestibilidade dos alimentos e
fixo comestibles algúns que ata o
momento non podían
consumirse, permitindo así un
mellor aproveitamento dos seus
nutrientes. Isto podemos
coñecelo polos evidentes sinais
que deixa o lume sobre os ósos
de animais consumidos e a
presencia de fogares nos
xacementos neandertais.
25.
26.
27. Comida e evolución humana
• Un dos maiores éxitos
evolutivos do Homo
sapiens é a versatilidade
e amplitude das nosas
dietas. Recoñecemos ás
poboacións do final do
Pleistoceno como
cazadores recolectores
do Paleolítico superior,
que coñecían moi ben o
seu entorno.
28. Comida e evolución humana
• Fai 30.000 años, as poboacións de
H. sapiens perfeccionaron os seus
sistemas técnicos. O utillaxe dos
cazadores paleolíticos
enriqueceuse con novas
ferramentas, armas e proxectiles,
non só en pedra senón tamén en
óso, asta ou marfil que obtiñan
das presas cobradas. Esta
tecnoloxía (Modo 4) posibilitou
avanzadas modalidades de caza a
longa distancia favorecendo o
abatimento de presas de gran
tamaño, asegurando unha morte
máis rápida do animal e o cobro
da peza en menor tempo.
29. Comida e evolución humana
• Os grupos productores dO Holoceno
comenzaron paulatinamente a
incorporar alimentos ata entón
descoñecidos nas súas dietas aínda
que seguiron utilizando os recursos
tradicionais, explotados durante
longo tempo.
• A domesticación de prantas e animais
supuso unha verdadeira revolución
na subsistencia humana ao permitir
dispoñer dunha maior cantidade de
alimentos. As novas formas da
agricultura e a gandería consistían na
producción propia de alimentos
vegetais e animais. Este salto
cualitativo nos hábitos alimentarios
ocurriu de forma independente en
varios puntos do planeta.
30. Comida e evolución humana
• Coa producción de alimentos as
poboacións concentráronse en certos
lugares, creándose grupos ligados a
uns recursos productivos máis
estables. Iníciase a sedentarización.
As sociedades organízanse en torno a
uns poboados e incipientes aldeas
que, pouco a pouco, fóronse
adueñando de certos recursos,
establecendo uns lazos sociais
baseados no poder e o control sobre
os territorios de maneira individual
ou familiar. Isto trouxo consigo un
crecemento demográfico,
enfrentamentos polo control dos
alimentos e diferenzas no acceso aos
mesmos así como a aparición de
algunhas enfermidades carenciais
(avitaminose, escorbuto, beriberi,
pelagra) e hambrunas nos periodos
de escasez.
