1. ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ПО ПРЕДМЕТОТ БИОЛОГИЈА
ТЕМА

2. ОРГАНЕЛИ
Органела е клеточна структура во која се одвиваат
најразлични процеси кои се од важност за клетката. По
аналогија, улогата на органелите во клетката е како
онаа на органите од организмот. Органелите се делат
на универзални, растителни и животински органели.

3. УНИВЕРЗАЛНИ ОРГАНЕЛИ
 ЈАДРО
 Јадрото е основна компонента на клетката. Тоа е една
од најзабележителните структури во еукариотската
клетка. Во јадрото се извршуваат најсуштинските
процеси поврзани со размножувањето и наследството.
 Јадрото најчесто има топчест облик, а големината
обично е пропорционална со големината на клетката.
 Кај секое јадро се разликуваат:
- јадрена обвивка
- јадрена плазма

4.  МИТОХОНДРИИ
 Митохондриите (од грчки: mitos-нишка и hondros-зрно)
се клеточни органели кои се наоѓаат во сите еукариотски
клетки.
 Нивниот облик е непостојан и се менува во зависност од
физиолошката состојба на клетката.
 Функција: обезбедуваат енергија за животните процеси
на клетката (клеточно дишење)

5.  РИБОЗОМИ
 Рибозомите се ситни, субмикроскопски органели во
облик на зрна, што можат да се набљудуваат само со
електронски микроскоп. Тоа се универзални органели за
сите живи клетки.
 Се создаваат во јадренцето и по нивното создавање
преминуваат во цитоплазмата, каде или остануваат во
неа, или се прикрепуваат за ендоплазматичнио
ретикулум.
 Функција: остваруваат синтеза на протеините

6.  ЕНДОПЛАЗМАТИЧЕН РЕТИКУЛУМ
 Ендоплазматичниот ретикулум (латински: reticulum-
мрежа) е универзална органела која во клетката е
претставена со систем на ципни структури, кои најчесто
се поврзани и формираат мрежа.
 Е.П.Р. претставува внатрешноклеточен крвоток, низ кој
се пренесуваат белковините, јаглехидратите и други
материи.
 Функција: Е.П.Р. учествува во синтезата на белковините.

7.  ГОЛЏИЕВ СИСТЕМ
 Голџиев систем е органела која е именувана по
италијанскиот научник Камилио Голџи.
 Голџиевиот систем е изграден од голем број нееднакво
дебели и делумно свиткани мембрански структури,
сродни на ендоплазматичниот ретикулум, наречени
диктиозоми, кои најчесто се наоѓаат околу јадрото.
 Функција: пакување на молекулите на вода, протеини и
ензими.

8.  МИКРОТУБУЛИ
 Микротубулите (од грчки micros - мал, tubulu - цевче) се
цевковидни органели изградени од 13 надолжни редови
од глобуларниот протеин наречен тубулин, чиишто
молекули се димери составени од α и β протеин.
 Микротубулите настануваат спонтано, односно со
полимеризација на тубулинските димери, кои, инаку се
присутни во цитоплазмата.
 Функција: го градат внатрешниот скелет на клетката, ги
градат центриолите, ги движат органелите.

9. РАСТИТЕЛНИ ОРГАНЕЛИ
 Тоа се органели кој се карактеристични
исклучиво зарастителната клетка
 Во оваа група спаѓаат:
* вакуоли
* пластиди
- хлоропласти
- хромопласти
- леукопласти
* сферозоми

10.  ВАКУОЛИ
 Вакуолите се органели на клетката. Тие се
карактеристични особено за растителните и протистните
клетки.
 Вакуолите се простори во цитоплазмата ограничени со
мембрана наречена тонопласт и исполнети со
растворени органски и неоргански соединенија во вода,
како што се протеини, јаглехидрати, витамини,
аминокиселини, соли итн.
 Функција: го одржуваат тургорот во клетката

11.  ПЛАСТИДИ
 Пластидите се карактеристични органели само за
еукариотските растителни клетки и некои протисти (како
алгите), а ги нема во животинските, габните или
прокариотските.
 Пластидите се органели кои поседуваат сопствена ДНК,
што значи дека тие се полу-автономни.
 Според ендосимбиотската теорија, пластидите се
резултат на еволуција на симбиозата помеѓу
растителните клетки и фотоавтотрофни бактерии.

12.  Класификација на пластидите
 За прв пат пластидите подетално ги проучува Шимпер, кој го
дава и името на овие органели (од грчките зборови plasticos,
plastos = образува, оформува). Од Шимпер е предложена и
првата класификација на пластидите според пигментацијата,
која е во употреба и денес:
*Леукопласти
*Хлоропласти
*Хромопласти
 Пластидите кои содржат пигменти се познати и како
хроматофори. За разлика од Шимпер, Матиенко смета дека по
правилно би било пластидите да се поделат на две групи, и
тоа:
*Безбојни пластиди - леукопласти
*Пигментирани (обоени) пластиди - хромопласти
*Хлоропласти
*Каротеноидопласти

13.  СФЕРОЗОМИ
 Сферозомите се органели својствени за растителната
клетка и во нив се врши синтеза на масни материи.
 Слични се со масните клетки бидејќи боењето е со исти
бои како и кај масните клетки.
 Тие се обвиени со липопротеинска мембрана.
 Внатрешноста е наречена строма и има зрнест изглед.
 Содржи масни материи и ензими.
 Со развитокот зрнестиот изглед на стромата исчезнува и
се добива хомогена строма.
 Функција: синтеза на масни материи