2. Spis treści:
•cel i analiza efektywności funduszu szkoleniowego;
•co to jest kształcenie ustawiczne?
•do czego służy?
•rekomendacje dotyczące otoczenia prawnego;
•kształcenie ustawiczne w dokumentach strategicznych i programach;
•cel strategiczny;
•wzrost zatrudnienia i podnoszenia jego jakości;
•strategia uczenia się przez całe życie;
•organizacja systemu kształcenia ustawicznego w Polsce;
•instytucje działające w obszarze kształcenia ustawicznego przegląd
instytucji;
•Ministerstwo Edukacji Narodowej;
3. Cel i analiza efektywności funduszu szkoleniowego.
Celem głównym jest podjęcie badań w ramach analizy i oceny
efektywności szkoleniowej wspierającego kształcenie
ustawiczne.
Co to jest kształcenie ustawiczne?
Kształcenie ustawiczne jest procesem ciągłego odnawiania,
doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych
jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.
Skierowane do osób dorosłych część uczenia się przez całe
życie rozumianego jako całość aktywności poznawczych
podejmowanych w trakcie życia z myślą o pogłębieniu wiedzy,
umiejętności lub kwalifikacji.
4. Do czego służy?
Kształcenie ustawiczne może być sprawą indywidualnej
jednostki (podnoszącej swoje kwalifikacje z własnej inicjatywy i
na własny koszt), bądź też może być projektowane,
organizowane i finansowane przez pracodawcę. W takim
przypadku kształcenie ustawiczne pracowników jest elementem
uczenia się organizacji.
Rozwój kształcenia ustawicznego w Europie jest jednym z celów
Europejskiego Funduszu Społecznego. Dzięki funduszom
strukturalnym realizowane są liczne projekty adresowane do:
•osób, które znajdują się w zbyt trudnej sytuacji, by
samodzielnie finansować swoje kształcenie;
•przedsiębiorstw, które potrafią udowodnić, że doskonalenie ich
własnych kadr przyniesie korzyści krajowej gospodarce;
•instytucji, które rozwijają ofertę kształcenia ustawicznego i
promują w społeczeństwie postawę człowieka uczącego się
przez całe życie.
5. W świecie akademickim za rozwijanie oferty kształcenia
ustawicznego odpowiadają specjalnie wydzielone jednostki
uczelni: Lifelong Learning Centers, University Extensions
(USA), Departments for Continuing Education (Europa) itd.
W Polsce rolę taką pełni np. Wszechnica Uniwersytetu
Jagiellońskiego czy Centrum Rozwoju Edukacji
Niestacjonarnej SGH. Ciekawą formą edukacji jest Uniwersytet
Trzeciego Wieku skupiający osoby starsze i organizujący im
zajęcia w grupach tematycznych. Podobną rolę pełniły kiedyś
uniwersytety ludowe, służąc edukacji społecznej szerokich
rzesz.
6. Zgodnie z definicją kształcenia ustawicznego Wszechnicy
Uniwersytetu Jagiellońskiego, na rynku usług kształcenia
ustawicznego można wyodrębnić następujące role zawodowe:
• trener;
• coach;
• asesor kompetencji;
• konsultant;
• menedżer projektów szkoleniowych;
• projektant procesów rozwojowych;
• mentor kształcenia ustawicznego;
7. Rekomendacje dotyczące otoczenia prawnego:
1.Wprowadzenie do ustawy o działalności administracji rządowej
działu „ edukacja ustawiczna”, zrównując je z działaniami „ oświata
i wychowanie” oraz „ szkolnictwo wyższe”
2.Przygotowanie nowej ustawy o systemie edukacji, w której
powinna się znaleźć nowa, ujednolicona, definicja kształtowania
ustawicznego. Powinna ona także zawierać przepisy odnoszące się
do szkoleń, które obecnie zawarte są w innych ustawach.
3.Weryfikacja istniejących przepisów dotyczących kształcenia
ustawicznego w celu ich znacznego uproszczenia i ograniczenia,
a przede wszystkim ujednolicenia terminologii dotyczącej
kształcenia ustawicznego.
8. Kształcenie ustawiczne w dokumentach strategicznych i
programach:
Zainteresowanie tą problematyka systematycznie wzrasta, o
czym świadczą nie tylko liczne publikacje, prowadzone badania,
ale i – co najważniejsze – podejmowanie działania, które w
sposób systemowy i kompleksowym powinny przyczynić się do
rozwoju tego sposobu podnoszenia jakości zasobów ludzkich.
Ta perspektywiczna wizja rozwoju kształcenia ustawicznego na
poziomie ogólnopolskim zawarta jest przede wszystkim w
kluczowych dokumentach strategicznych i programowych, do
których należy zaliczyć:
9. - Strategie Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010;
- Strategie Rozwoju Kraju 2007-2015;
- Krajowy Program Reform na lata 2005-2008 na rzecz realizacji
Strategii Lizbońskiej;
- Narodowe Strategiczne Ramy odniesienia 2007-2013
wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienia. Narodowa
Strategia Spójności;
- Program Operacyjny Kapitał Ludzki;
- Regionalne Programy Operacyjne;
10. Cel strategiczny
Celem strategicznym rozwoju procesu kształcenia
ustawicznego i uczenia się w ciągu całego życia jest
wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju osobowości,
stymulowanie innowacyjności i kreatywności człowieka.
Tak zdefiniowany cel strategiczny będzie realizowany poprzez
następujące działania priorytetowe:
11. 1. Zwiększenie dostępu do kształcenia ustawicznego;
2. Podnoszenie jakości kształcenia ustawicznego;
3. Współpraca i partnerstwo;
4. Wzrost inwestycji w zasoby ludzkie;
5. Tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia
ustawicznego i rozwój usług doradczych;
6. Uświadamianie roli i znaczenia kształcenia ustawicznego;
12. Wzrost zatrudnienia i podnoszenia jego jakości:
Na liście działań wchodzących w skład tego priorytetu znajduje
się właśnie zapis dotyczący rozwoju uczenia się przez cale życie.
W dokumencie tym wskazuje się, iż w celu zapewnienia
odpowiedniego poziomu konkurencyjności gospodarki konieczne
jest zwrócenie uwagi na adaptacyjność pracowników
i przedsiębiorstw. To zaś można osiągnąć poprzez wspieranie
uczenia się przez całe życie, zarówno w systemie edukacji
(oświaty i szkolnictwa wyższego) jak i poza nim.
13. Wspieranie to ma być realizowane poprzez zwiększenie
dostępności i wzbogacenia oferty programowej szkół
i instytucji edukacyjnych, jak i stworzenia trwałych
mechanizmów aktualizacji i rozwoju kwalifikacji zawodowych
w miejscu pracy, w szczególności dla pracowników
starszych lub o niskich kwalifikacjach. Przewiduje się
opracowanie i wdrożenie ogólnokrajowego systemu
informacji o możliwościach kształcenia
ustawicznego w poszczególnych regionach kraju.
Wprowadzane będą jednocześnie zachęty do inwestowania
w edukację, tak przez pracowników, jak i pracodawców.
Ważnym zadaniem będzie stworzenie Krajowych Ram i
Systemu Kwalifikacji, co pozwoli na uznawanie nabytych
kwalifikacji przez pracodawców w kraju, jak i za granicą.
14. Strategia uczenia się przez całe życie:
- poprawa jakości i efektywności kształcenia i szkolenia
(uwzględnienie kompetencji kluczowych w standardach
kształcenia i egzaminowania, w kształceniu i doskonaleniu
kadry nauczycielskiej i szkoleniowej oraz w ewaluacji
kształcenia i szkolenia, rozwój systemu akredytacji instytucji
kształcenia ustawicznego);
- utworzenie systemu walidacji i certyfikacji kwalifikacji
uzyskanych poza systemem;
- synchronizacji treści i programów kształcenia i doskonalenia
zawodowego z potrzebami rynku pracy w oparciu o standardy
kwalifikacji zawodowych oraz ich stałej aktualizacji;
15. - poprawie upowszechniania informacji dot. kształcenia
ustawicznego i promowaniu idei uczenia się przez całe życie,
a także intensyfikacji współpracy z partnerami społecznymi;
- wdrożenie rozwiązań wspierających rozwój kształcenia na
odległość (e-learning) i rozwój systemu doradztwa
zawodowego, prowadzących do likwidacji barier w dostępie do
edukacji spowodowanych ubóstwem i niepełnosprawnością;
- utworzenie Krajowego Systemu Kwalifikacji oraz Krajowych
Ram Kwalifikacji, które ułatwia porównywanie poziomu
kwalifikacji zawodowych i ogólnych pracowników
pochodzących z różnych państw członkowskich UE.
16. Organizacja systemu kształcenia ustawicznego w Polsce
Kształcenie ustawiczne w Polsce kształtowane jest w sposób
dwutorowy – z jednej strony jest osadzone w systemie oświaty,
z drugiej, warunkowane poprzez wolny rynek. W ramach
polskiego systemu oświaty jest organizowane i prowadzone w:
• szkołach dla dorosłych,
• placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach
kształcenia praktycznego, ośrodkach dokształcania i
doskonalenia zawodowego. Ponadto kształcenie ustawiczne
może być realizowane na zasadach określonych w przepisach o
działalności gospodarczej (tzw. zasadach komercyjnych) lub na
zasadach wynikających z innych przepisów, np.: przepisów
dotyczących wykonywania zawodów regulowanych.
17. Rynek instytucji szkoleniowych będzie mieć, zatem charakter
dwuwymiarowy, a aktorami tegoż rynku będą instytucje
niejednokrotnie działające w oparciu o równe zasady.
Dotychczas w Polsce system kształcenia ustawicznego
skierowany był do dwóch kluczowych grup docelowych.
Pierwszej z nich umożliwiał podejmowanie lub kontynuacje
nauki w szkołach dla dorosłych, drugiej zapewniał zdobywanie
umiejętności zawodowych, po to by zwiększyć szanse na
znalezienie zatrudnienia. Innymi słowy, skierowany został do
osób bezrobotnych (dominowały w tym wypadku szkolenia i
warsztaty z elementami poradnictwa), bądź do osób dorosłych
planujących uzupełnić swój poziom wykształcenia (z przewaga
szkół dla dorosłych).
18. Co interesujące, w obu przypadkach wśród osób kształcących
się ustawicznie przeważali ludzie relatywnie młodzi.
Współcześnie, wraz ze wzrostem świadomości konieczności
dostosowywania naszej wiedzy i umiejętności do wciąż
zmieniającej się rzeczywistości, wzrosła ta liczba instytucji
zaangażowanych w proces kształcenia się przez całe życie, a
przestrzeń, w której funkcjonują, wraz ze wzrostem liczby
podmiotów, zaczęła sie systematycznie komplikować.
Wraz z rozszerzeniem zakresu znaczenia pojecie kształcenie
ustawiczne, coraz częściej definicja instytucji zaangażowanej w
proces kształcenia przez całe życie obejmuje się nie tylko i
wyłącznie instytucje kształcące dorosłych, ale też i formalny
system nauczania, począwszy już od szkoły podstawowej, który
warunkuje późniejsza aktywność edukacyjna osoby dorosłej.
19. Instytucje działające w obszarze kształcenia ustawicznego –
przegląd instytucji.
Zgodnie z podziałem administracyjnym kraju, istnieje podział
administracji odpowiedzialnej za kształcenie ustawiczne na kilka
analogicznych poziomów. Oprócz podziału w oparciu o poziomy
funkcjonowania wyróżnić możemy podział w oparciu o
podstawie prawna warunkująca funkcjonowanie instytucji,
zgodnie z tym podejściem wymienić możemy:
- instytucje, które działają w oparciu o Ustawie o systemie
oświaty z dnia z dnia 7 września 1991;
- instytucje rynku pracy, których zadania wyznacza Ustawa o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20
kwietnia 2004 r.;
20. - inne instytucje kształcące ustawicznie, które działają w
oparciu o szereg ustaw i rozporządzeń szczegółowych, w tym
prawo gospodarcze.
Władze administracji centralnej odpowiedzialne są za kreowanie
polityki w sferze kształcenia ustawicznego oraz ustaleń
prawnych jej dotyczących. Na szczeblu wojewódzkim politykę
oświatową realizują: Urząd Marszałkowski, Kurator Oświaty,
odpowiedzialny za realizacje polityki oświatowej (przy
współdziałaniu z jednostkami samorządu terytorialnego) oraz
Wojewódzki Urząd Pracy.
21. Samorząd powiatowy odpowiedzialny jest za prowadzenie szkół
ponadgimnazjalnych oraz placówek kształcenia ustawicznego i
praktycznego, a Powiatowe Urzędy Pracy m.in. za inicjowanie
i organizowanie szkoleń dla osób bezrobotnych i poszukujących
pracy, czy przyznawanie i wypłacanie dodatków szkoleniowych.
Podobnie sam rynek usług edukacyjnych dla dorosłych nie ma
charakteru jednowymiarowego i podzielić możemy go na:
instytucje edukacji (szkoły dla dorosłych, Centra Kształcenia
Praktycznego i Centra Kształcenia Ustawicznego, ośrodki
dokształcania i doskonalenia zawodowego), szkoły wyższe
(funkcjonujące w oparciu o Ustawie z dnia 12 wrzenia 1990 r. o
szkolnictwie wyższym), placówki naukowe, ośrodki badawczo –
rozwojowe, Ośrodki szkolenia, dokształcania i doskonalenia
kadr, stowarzyszenia, fundacje, spółki, spółdzielnie i inne
(funkcjonujące w oparciu o odrębne przepisy).
22. Ministerstwo Edukacji Narodowej
Minister Edukacji, w ramach działań mających na celu
kształtowanie polityki uczenia się przez całe życie określa w
drodze rozporządzenia rodzaje placówek kształcenia
ustawicznego, a także szczegółową organizacje, sposób,
warunki i formy prowadzenia przez placówki oraz ośrodki
kształcenia ustawicznego, uwzględniając w szczególności
centra kształcenia ustawicznego i centra kształcenia
praktycznego.
23. Ponadto Minister określa, w drodze rozporządzenia, warunki i
tryb uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy
ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach
pozaszkolnych, a także może określić warunki i tryb
przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych umożliwiających
uzyskanie tytułów zawodowych, skład, warunki powoływania i
odwoływania przez Kuratora Oświaty państwowych komisji
egzaminacyjnych, wzory wydawanych świadectw i dyplomów,
wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminów
kwalifikacyjnych, oraz warunki wynagradzania członków
komisji.
