Хөлдөлт

1. ХӨЛДӨЛТ

2. ТОДОРХОЙЛОЛТ
• Хүйтний улмаас бие махбод болон эд
эсэд учрах хөнөөлийг хөлдөлт гэнэ.
• Хөлдөлт ихэвчлэн өвлийн улиралд агаарын
хэм -20-10 градусаас доош үед үүсдэг
боловч гадаа удаан байх, ялангуяа их
чийглэг, хүчтэй салхитай үед хавар,
намарын улиралд 0 градусаас дээш хэмд
хөлдөх тохиолдол байдаг.

3. ШАЛТГААН болон НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛ
• Цаг агаарын хүчин зүйлс
• Механик хүчин зүйлс
• Цусан хангамж алдагдсанаас
• Эрсдэлт хүчин зүйлс
• Нийгмийн хүчин зүйлс

4. ЭМГЭГ ЖАМ
Хөлдөлтийн улмаас хүйтээр
өдөөгдсөн эсийн үхэл, аажим
явцтай хэсэг газрын үрэвсэл
болон эдийн шиеми үүсдэг.
Түүнчлэн эсийн гадна болон
доторх шингэн хөлддөг. Үүний
улмаас эс задарч тромбоксан А2,
ПГ F2 альфа, брадикинин,
гистамины нөлөөгөөр үрэвсэл
сэдээгдэнэ. Эцэст нь эдийн
ишеми болон эдийн үхжил үүсдэг.

5. АНГИЛАЛ
Үе шатаар нь:
• Судас нарийсч цайрах үе /Ишемия/
• Судас өргөсөж цайрах үе /Гиперемия/
• Улайралтын дараах үе /Постгиперемия/
Явцаар нь:
• Цэврүүтэх, үхжил өгөх үе
• Сорогдох шимэгдэж, үхжил эд нь цэвэршиж төлжих үе
• Шарх нь хөрсжиж сорвижих
Эмгэг физиологиор:
• Үрэвслийн өмнөх үе /дореактивный период/
• Үрэвслийн үе /реактивный период/

6. АНГИЛАЛ
Үхжил эдийн гүнээр:
• Бүрэн үхжилийн үе
• Эргэж сэргэхээргүй өөрчлөлтийн бүс
• Эргэж сэргэх хөнөөлийн бүс
• Өгсөх хэсгийн үрэвслийн бүс
Клиник шинжээр нь:
• 1-р зэрэг: Арьсны өнгө хүрэнтэж, хөхрөх цэврүүгүй үе.
• 2-р зэрэг: Тунгалаг шингэнтэй цэврүүт хэлбэр. Цэврүүний ёроол
нь спиртийн сорилд мэдрэг байна.
• 3-р зэрэг: Цусархаг шүүдэс бүхий том цэврүүнүүд үүсэх бөгөөд
цэврүүний ёроол нь спиртын сорилд мэдрэг бус.
• 4-р зэрэг: Яс үенд хүрсэн гүн хөлдөлт. /Энэ зэрэгт хуурай,
нойтон үхжилүүд үүснэ./

8. АНГИЛАЛ
Хөлдөлтийн үе шатаар нь:
Хурц цочмог
• Хөнөөлийн үе
 Хөшилт үүсэх үе
 Мөстөх үе
• Паранекрозын үе
• Тогтворжих үе
Архаг
• Хөлдөлтийн ойрын хүндрэлүүд /судас мэдрэлийн дутмагшлийн хам шинж,
төлжилт султай шархлаа үүсэх, яс үений архаг идээт үрэвслүүд, ясны
сийрэгжилт болон үхжил/
• Хожуу хүндрэл, үр дагаварын үе /тараагуур хураагуур судасны архаг
үрэвсэл, нарийсалт, тунгалагын урсгал хямарснаас болж хөл бүдүүрэх,
архаг ясны идээт өвчин, хиймэл хөл хийхэд саадтай тайрдасын эмгэгүүд/

9. КЛИНИК ШИНЖ ТЭМДЭГ
1-р зэрэг
• Харахад тодорхой байвч анхааралгүй
орхиж болохгүй. Учир нь ерөнхий
осголттой хамт явагдах учраас
хүндэрч нас барж ч болно. Арьс
цайсан, цайвар толбууд үүсч өнгөн
хэсэг нь дарайж хатуурсан байх
боловч гэссэний дараа судсууд нь
тэлж өргөссөнөөс улайж хаван үүснэ.
Хожим нь арьсны өнгөн давхрага
гуужиж нимгэрч хөрс муутай болно.

10. КЛИНИК ШИНЖ ТЭМДЭГ
2-р зэрэг:
• Эхэн үедээ жижиг үеүдээр өвдөлт ихтэй,
хөдөлгөөн нь хязгаарлагдсан, арьс нь цайрч
хатуурсан байх ба зүү хатгах сорилоор арьсан
доорх өөхлөгт хүрэхэд өвдөлт өгнө. Гэссэний
дараа паранекрозын үедээ хуруу сарвуу,
тавхай, хацар, чихний дэлбээний арьс улайж
хавагнана. Мөн өвдөг тохой зэрэгт өвдөлттэй
байна. Хөлдсөн хэсэгт хуруугаар дарах үе
цайрч толбо нь удаан арилна. Тодорхой
хугацааны дараа цэврүү үүсч хагалахад
тунгалаг өнгөтэй шингэн гарна.

11. КЛИНИК ШИНЖ ТЭМДЭГ
3-р зэрэг:
• Илүү гүн хөнөөлтэй байхаас гадна 2, 4-р зэргийн хөлдөлтүүд хамт
байна. Зүү хатгах сорилд арьсны мэдрэхүй бүрэн алдагдсан, сийвэн
алдалт ихтэй байна. Хумс нь суларсан, хавчуураар сул ховхорно.
Хөлдсөн хэсгийн арьс нь нилдээ цэврүүтэж, цэврүү нь хагарч хатаад
хар хөх өнгийн гуужас илэрнэ. Ойролцоох үеүүдийн хөдөлгөөн
хязгаарлагдахаас гадна, үе нээндсэн бол халдварлагдаж үений идээт
үрэвслээр хүндэрнэ.

12. КЛИНИК ШИНЖ ТЭМДЭГ
4-р зэрэг:
• Голдуу бугуй, шагайн үенээс дээш хөлдөнө.
Гэссэний дараа арьсний өнгө хөхөрч харлаж
үзэгдэх бөгөөд яваандаа дээшлэх
хандлагатай. Сийвэн алдалт 2 дахь хоногтоо
туйлдаа хүрч аажим багасна. Хөлдсөний
дараах 3-4 дэхь хоногтоо дээрх шинж тэмдэг
нэг түвшинд тогтворжиж улмаар зааг шугам
гарна. Хөлдсөн мөч нь үзүүрээсээ харлан
хатаж хорчихийг Мумификаци гэнэ. 7-14 дэхь
хоногтоо зааг шугам нь тодорхой илрэх
бөгөөд түүнээс дээгүүр 2,3-р зэргийн
хөлдөлттэй холбоогоор өнгөц үхжил
явагдаж тэр нь идээлснээс идээ тархах
аюултай.

13. ОНОШЛОГОО
• Анамнез
• Хөлдөлтөнд нөлөөлсөн хүчин зүйлс
• Анхны тусламж
• Бодит үзлэг
• Спиртын сорил
• Бежаевын арга
• Рентген бусад

14. АНХНЫ ТУСЛАМЖ
• Анхны тусламж нь хамгийн эхлээд
хүйтнээс хамгаалж, гар, хөлийг
дулаацуулах, гэмтэж даарсан эдийн цусан
хангамжийг сэргээн халдвар орохоос
урьдчилан сэргийлэх ёстой. Эхний
ээлжинд ойролцоох байранд оруулж гутал,
оймс, бээлий зэргийг ханзалж хайчилж
авна. Халуун юм уулгах (халуун хоол, цай,
кофе, архи), дулаан хучиж, дулаан хувцас
өмсгөх.

15. АНХНЫ ТУСЛАМЖ
• I хөлдөлтийн үед мөчдийг гараараа дулаацуулах, хөнгөн
массаж хийж өгөөд дараа нь хөвөн марлиар боолт хийж
өгнө. II-IV зэргийн хөлдөлтийн үед аль болох хурдан
дулаацуулна, хөлдсөн хэсэгт үрэх буюу массаж хийж
болохгүй, харин дулаан хамгаалах боолт хийж өгнө. Гарын
доорхи материалаар чиг хийн бэхэлж өгнө. Эмийн
бэлдмэлээс аспирин, анальгин, 2 таблеток “Но-шпа” болон
папаверина өгнө. Цасаар үрэх, мөчийг галд ээх, халуун
грелки тавих, тос, өөхөөр үрэх, спиртээр арчих зэрэг нь
тийм ч үр дүнтэй аргад ордоггүй. Хөнгөн осголтын үед
өвчтөнг бүхий л биеээр нь 24 хэмийн халуун устай ваннд
хийж усны хэмийг аажмаар нэмж биеийн хэвийн хэмд
хүргэнэ.

16. АНХНЫ ТУСЛАМЖ
• Сүүлийн үед III-IV зэргийн осголтын үед өвчтөнийг дулаацуулах
хялбар энгийн арганд дулааны болон хийн халаагуурыг ашиглаж
байгаа. Энэ аргын үр дүнг шулуун гэдэсний халуун өсөж байгаа
эсэхээр баримжаалан явуулдаг, шулуун гэдэсний халуун 34-35 хэм
болтол эрчимтэй халаагаад түүнээс хойш зугуухан халаах замаар
дулаацуулна. Хөвөн даавуун материалаар хийсэн дулаан хувцас
өмсгөх, хучих, целофан уут углах г.м. Тасалгааны хэмийг 24 градус
байхад хангалттай гэж үздэг. Дунд зэргийн болон хүнд осголттой хүнд
амьсгал, зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих эм бэлдмэл
(кордиамин арьсан дор, гепарин, судасны агчил тавиулах холимог,
халуун зусал, мөн 40% ийн уусмал 20-60 мл ийг халуунаар зүрхний
бэлдмэлийн хамт судсаар тарина) яаралтай хэрэглээд идэвхитэй
дулаацуулах хэрэгтэй. Мөчийг биеэс өндөрлөж төвийн хэсгийн судас
орчимд бүлээн жин тавина.

17. ТӨРӨЛЖСӨН НАРИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ТУСЛАМЖ
• Шокийн болон шинж тэмдэгийн эсрэг нийтлэг эмчилгээг хийнэ. Бид
эхний 3 хоногт хайрагдаж, хөлдсөн мөчдийн артерт хориг тариа
хийдэг, энэ нь нэлээд бэрхшээлтэй ажилбарт тооцогддог. Хоригийн
найрлага нь:
• Гепарин 5000МЕ буюу 1 мл Витамин PP 1мл Бензилпенициллин 1 сая
Новокайн 0,25% - 8мл Хэсэг газрын (боолт – шархаа харж байгаад
юугаар боохоо шийднэ, сүүлийн үед потидон иодын 10 % ийн тосон
түрхлэг, мөнгөжүүлсэн тос, баавгайн тос)
• Ерөнхий эмчилгээ Мэс заслын эмчилгээ (некроэктомия, ампутация
конечности)