Presentatie: Pensioen anno 2020: toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling van Marc Heemskerk. De presentatie is gegeven op 7 september 2010 op de 4e editie van het Mercer Werkgevers Pensioenseminar.

1. Bussum, 7 september 2010
Toekomstbestendigheid
huidige pensioenregeling
Marc Heemskerk, Amstelveen
Marc.Heemskerk@mercer.com
www.mercer.nl

2. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 1

3. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer)
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 2

4. Demografische ontwikkelingen tweede pijler (1)
Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking
2010 2020 2040
ma nn en v ouw en
r ma nn en v ouw en
r ma nn en v ouw en
r
90 90 90 90 90 90
80 80 80 80 80 80
70 70 70 70 70 70
60 60 60 60 60
60
50 50 50 50 50
50
40 40 40 40 40
40
30 30 30 30
30 30
20 20 20 20
20 20
10 10 10 10
10 10
0 0 0 0
0 0
150 100 50 0 0 50 100 150 150 100 50 0 0 50 100 150
150 100 50 0 0 50 100 150 duize nd en du izend en duize nd en du izend en
duize nd en du izend en
Gemiddelde leeftijd potentiële beroepsbevolking
Aanname: Verminderde participatie 5 jaar vóór richtleeftijd, richtleeftijd
verschuift 1 jaar per 10 jaar
Conclusie: Geen veroudering beroepsbevolking!!
Mercer 3

5. Demografische ontwikkelingen tweede pijler (2)
Pensioenlasten door wijziging beroepsbevolkingssamenstelling
Pensioenlasten door oplopende levensverwachting:
Levensverwachting 65-jarige
25
24
23
22 Man
21 Vrouw
20
19
18
17
16
15
25
20
30
40
45
10
15
35
50
20
20
20
20
20
20
20
20
20
Mercer 4

6. Demografische ontwikkelingen tweede pijler (3)
Pensioenlasten door beleggingsrendement
Pensioenpremie 1970-2008 (% bruto loonsom)
Bron: CPB memorandum januari 2010
Goudswaard-rapport is scenario-keuze, met inrekening indexatielast “premie
van 12,7% naar 17,2%”. Inrekening indexatielast reëel?
Mercer 5

7. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 6

8. Demografische ontwikkelingen eerste pijler
Ontwikkeling gehele bevolking
2 010 2 020 20 40
ma n e n
n r ou e n
v w ma nn e n r o we n
v u ma nn e n r ou we n
v
90 90 90 90 90 90
80 80 80 80 80 80
70 70 70 70 70 70
60 60 60 60 60 60
50 50 50 50 50 50
40 40 40 40 40 40
30 30 30 30 30 30
20 20 20 20 20 20
10 10 10 10 10 10
0 0 0 0 0 0
150 100 50 0 0 50 10 0 15 0 150 100 50 0 0 50 1 00 150 150 100 50 0 0 50 100 150
duizend en d i ze n e n
u d d u z de
i en n du z e e n
i nd d u ze n d en
i d uz e en
i nd
Conclusie: Sterke veroudering gehele bevolking!!
Mercer 7

9. Demografische ontwikkelingen (conclusies)
Stijging pensioenlasten (2e pijler) door wijziging beroepsbevolking en
levensverwachting is zeer beperkt
Toekomstscenario’s beleggingen onduidelijk. Tegenvallend rendement
(lage rente) wel problematisch, maar leidt eerder tot indexatiekorting
en aanpassing regeling dan lastenverzwaring!
Stijging AOW-lasten (1e pijler) door oplopende levensverwachting en
wijziging verhouding AOW-ers ÷ beroepsbevolking
Mercer 8

10. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 9

11. Kosten pensioenregelingen in perspectief (1)
Zorguitgaven (in % bbp en in % van de collectieve uitgaven)
Pensioenambitie vaak weergegeven in kostprijs (% salaris)
Mercer 10

12. Kosten pensioenregelingen in perspectief (2)
Werktijd ook maatgevend
Arbeidsduur van voltijdbaan Levensverwachting 65 jarige
25
23
21 Man
Vrouw
19
17
15
13
50
65
70
75
90
95
00
05
55
60
80
85
10
19
19
19
19
19
19
20
20
19
19
19
19
20
Conclusie: Tijdens onze werkzame leven zijn we al 25% “gepensioneerd” in
60 jaar. Uitkeringswaarde voor 65-jarige ook nog eens bijna 40% gestegen
Kostprijs pensioen als percentage salaris verdient dan ook nuancering
Arbeidsproductiviteit maatstaf haalbaarheid
Mercer 11

13. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 12

14. Inrichting pensioensysteem, kernafspraken
DB or DC, that is NOT the question.
Wat dan wel?
1. Afspraken over risico's
2. Beleid op gebied Human Capital
3. Flexibiliteit en individualiteit
Randvoorwaarde:
4. Eenvoud en uitlegbare solidariteit Vertrouwen!
Mercer 13

15. Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (1)
1. Afspraken over risico's
Beleggingsrisico: het ingerekende rendement (rentetermijnstructuur) in
de verplichtingen wordt niet behaald!
Langlevenrisico: door langer leven zijn onvoldoende uitkeringen
ingerekend
Beide risico’s kunnen tegen of MEEvallen!
Niet-pensioentrekkenden hebben ander risicoprofiel dan
pensioengerechtigden (kunnen langer doorwerken).
Nu:
– Risicodrager niet altijd duidelijk benoemd, uiteindelijk de
fondsdeelnemers!
– Communicatie hierover niet altijd toereikend
Mercer 14

16. Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (2)
2. Beleid op gebied Human Capital
Pensioenregeling onderdeel van algehele beloningsaanpak?
Pensioenregeling afgestemd op deelnemersbestand?
Pensioenregeling onderdeel ouderenbeleid?
Mercer 15

17. Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (3)
3. Flexibiliteit en individualiteit
Pensioenleeftijd veelal vast gegeven
Aandacht voor individuele doelstellingen en levenstandaard?
Mercer 16

18. Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (4)
4. Eenvoud en solidariteit
Effect leeftijd op premie% (salaris € 35.000; franchise € 12.000)
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
25 45 65
Overgangsregelingen solidair naar nieuwe toetreders?
Mercer 17

19. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 18

20. Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (1)
1. Afspraken over risico's
“Pensioenambities en verwachtingen van deelnemers in lijn met
realistisch ingeschatte financiële mogelijkheden”
Risico voornamelijk bij werknemers
Stijgende levensverwachting via voorwaardelijke rekenleeftijd (66 jaar
vanaf 2011 of vaste forfetaire periode, gelijk pensioenbudget)
Beleggingsrisico:
a. Combicontract, lage opbouw gegarandeerd nominaal, winstdeling
b. Reële contract
Mercer 19

21. Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (2)
2. Beleid op gebied Human Capital
Verbetering arbeidspositie oudere werknemers
Mercer 20

22. Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (3)
3. Flexibiliteit en individualiteit
Introductie “rekenleeftijd” in plaats van pensioenleeftijd
Aandacht voor jongeren met laag salaris
Mercer 21

23. Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (4)
4. Eenvoud en solidariteit
Solidariteit blijft behouden en wordt evenwichtiger?
Mercer 22

24. Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (5)
“Aandachtspuntje” akkoord.
AOW-leeftijd verschuift te snel als 2e pijler richtleeftijd. Dit zou moeten
zijn:
Hoe is AOW welvaartsvast na te komen?
Mercer 23

25. Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling
Inleiding
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen,
Werkgever/Werknemer )
Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten)
Kosten pensioenregelingen in perspectief
Inrichting pensioensysteem
a. De kernafspraken in ons huidige systeem
b. De uitwerking van het pensioenakkoord
c. Een mogelijk alternatief
Mercer 24

26. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (1)
Als we vandaag een pensioensysteem zouden inrichten….
- zou ik het grootste risico (rente/beleggingsopbrengst) niet verzwijgen
en:
1. blijven nemen voor iedereen in de opbouwfase
2. uitsluiten voor pensioengerechtigden
- zou ik het (al beperkte) langlevenrisico oplossen
- zou ik aansprakenopgave blijven kiezen boven kapitaalopgave
- zou ik iedereen in de opbouwfase indexeren.
Dus….
Mercer 25

27. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (2)
Geen rendement meer inrekenen in opbouwfase, dus rekenrente 0%.
Beleggingsrisico blijft aanwezig, wel rendement uitkeren!! Harde
garantie op (lagere) 0%-aanspraken!
Vanaf uitkeringsfase geen beleggingsrisico meer. Nominale (hoge)
uitkering of eventueel geïndexeerde (lage) uitkering
Pensioenbijdrage blijft gelijk
Mercer 26

28. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (3)
1. Afspraken over risico's
0% rendementsgarantie en uitkeringsgarantie na ingang volledig bij
het fonds
Rendementsonzekerheid boven 0% bij de deelnemer
Fonds bepaalt beleggingsbeleid en communiceert hierover!
Langlevenrisico bij het fonds (beperkte issue, mogelijke buffervorming
enkele procenten)
Mercer 27

29. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (4)
Hoe moet belegd worden om garantie na te komen (in opbouwfase)?
Marktrente bepaalt matchingpercentage:
Na opbouwfase volledige matching (beleggingen in balans met
verplichtingen)
Mercer 28

30. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (5)
4. Eenvoud en solidariteit
Effect leeftijd op premie% (salaris € 35.000; franchise € 12.000)
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
25 45 65
Alle leeftijden ontvangen gelijke waarde!! Verschuiving van bijdrage
van jong naar oud!
Mercer 29

31. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (6)
2. Beleid op gebied Human Capital
Iedere werknemer krijgt gelijk bijdrage
Nog steeds aandacht positie (oudere) werknemer
- demotie meer acceptabel maken, variabele werktijden
- checklist ouderenbeleid
Mercer 30

32. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (7)
3. Flexibiliteit en individualiteit
Rekenleeftijd introductie
Communicatie!
Mercer 31

33. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (8)
Mogelijke verfijning:
– Beleggingsresultaat gestaffeld verdelen, bijv. 5 jaar (of
indexvolgend?)
– Inkoop geleidelijk, bijv. in 5 jaar, maandelijks naar matchend
omzetten
– Opbouwpercentage koppelen aan factor levensverwachting, 1 bij
start, aflopend naar 0,9 na 40 jaar…
Mercer 32

34. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (9)
Gevolgen:
Voor ouderen al veel winstbijschrijving: meer zekerheid over uitkering
op latere leeftijd!
Geen intergenerationele solidariteit maakt systeem houdbaar
Eenvoudig te implementeren
Oude aanspraken. Over naar nieuwe regeling of in ieder geval gelijk
behandelen, geen sponsoring vanuit nieuwe regeling, korten bij
tegenvallers!
Overgangsprobleem huidige (oudere) deelnemers, grootste
achteruitgang uiteindelijk voor circa 45-jarigen.
Mercer 33

35. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (10)
Overgangsproblematiek op te lossen door:
Pensioen beter incorporeren arbeidsvoorwaardenpakket
Langer doorwerken tot nieuwe AOW leeftijd (Bovenberg/ Boom)
Communicatie, de voor pensioen beschikbare middelen wijzigen niet
Is uw premie momenteel kostendekkend????
Mercer 34

36. Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (11)
Praten over wijziging pensioenregeling?
Mercer 35