2. AURKIBIDEA
• MAKINAK, ETA ZERTARAKO • ERAGILE MEKANIKOAK
ERABILTZEN DIREN -Hainbat eratako eragile
- Zertarako balio dute mekanikoak
makinak? -Engranajeak
- Makina mekanikoak -Kremailera- eta pinoi-
-Makina termikoak mekanismoa
- Komunikatzeko eta informazioa -Martxa-aldagailuak
erabiltzeko makinak
• AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA
• MAKINEN ZATIAK GIZARTEA
-Egitura eta karkasa -Lan egiteko moduen aldaketak
- Motorra eta zati higikorrak -Garraiobideen aldaketak
- Zirkuitu elektrikoa eta -Osasungintzako aldaketak
elektronikoa -Komunikabideetako aldaketak
- Sentsoreak - Kulturako eta aisiako
- Adierazgailuak eta pantaila aldaketak
3. MAKINAK,ETA ZERTARAKO
ERABILTZEN DIREN
Zertarako balio dute makinak?
Makinak jarduerak errazten dizkigute:
• Zereginak egiteko denbora gutxiago.
• Esfortzu gutxiago.
• Zereginak zehatz egiten laguntzen dute.
• Lan arriskutsuetan laguntzen digute.
• Energiak eralda ditzakegu.
4. MAKINA MEKANIKOAK ETA
MAKINA TERMIKOAK
Objetu astunak higitzeko, jasotzeko eta higidura sortzeko
erabiltzen dira. Makina sinpleekin indar handiagoa egitea lortzen
dugu. Eskuzko makinak eta automatikoak daude: Eskuzko makinak:
pertsonek ematen diote energia. Makina automatikoak: energia
elektrikoa edo erregaien energia erabiltzen dute.
Makina termikoak
Berotzeko eta hozteko erabiltzen diren makinak dira.
5. KOMUNIKATZEKO ETA
INFORMATZEKO MAKINAK
Makina berriak sortu dira elektrizitateari, elektronikari eta
informatikari esker, komunikatzeko, musika entzuteko,
argazkietarako... erabiltzen ditugu.
• Urrutira komunikatzeko: telefonoa, irratia eta telebista.
• Musika entzuteko:CDa eta mp3a.
• Irudi finko eta higikorrak graba daitezke argazki-
kamera eta bideo-grabagailuekin.
• Orientatzeko: GPSa.
• Jolasteko: bideo kontsolak.
• Ordenagailuekin gauza asko egin daitezke. Jolastu, web
orriak bisitatu...
6. EGITURA ETA KARKASA
Makina batean egitura gainerako elementuak hartzen dituen
oinarria da.
Karkasa edo estalkia makina babesten du, eta horrez gain,
elementuak makinara lotzeko balio du.
Karkasaren gainean jarri ohi dira makinaren funtzionamendua
kontrolatzeko elementuak.
7. MOTORRA ETA ZATI
HIGIKOKORRAK
Higidura sortzen duten makina automatikoek
motor bat behar dute.Bi motor motak daude:
• Erregaiz dabiltzan motorrak:
Ibilgailu gehienak eta beste makinak batzuek
erabiltzen dituzte.
• Motor elektrikoa:
Mota guztietako makinetan daude.
• Pieza higikorrek eta eragile mekanikoek
Motorraren higidura makinako beste zati
batzuetara helarazten dute.
8. ZIRKUITU ELEKTRIKOAK ETA
ELEKTRONIKA
Energia elektrikoaren bidez funtzionatzen duten
makinetan daude.Zirkuitu horiek energia
eramaten dute motorretara.
Zirkuitu elektronikoa osagaiak txiki-txikiak izaten
dira.Zirkuitu batek milioika osagai izan
ditzake;txipak,esate baterako.
Zirkuito elektrikoak edo elektronikoak sare
elektrikora konektatuta edo pilen edo berriz
kargatzeko baterien bidez funtzionatzen du.
9. SENTSOREAK
Makina jakin batek makinaren barruko eta
makinaz kanpoko informazioa jaso
dezake.
• Tenperatura-sentsore kanpoan zer
tenperatura dagoen kontuan hartuta.
• Argi-sentsore igogailuko ateei ixten
uzten, igogailuan sartzen edo
ateratzen ari bada.
• Infragorri-sentsoreari esker,urrutik
kontrola daiteke.
• Antena jasotzen du informazioa
kanpotik.
10. ADIERAZGAILUAK ETA
PANTAILAK
Makinaren funtzionamenduari buruzko informazioa
ematen duten elementuak dira.Autoetan abiadura
eta tenperatura-adierazgailuak. Igogailuan,zer
solairutan gauden ageri da pantailan.
11. ERAGILE MEKANIKOAK
Eragile mekanikoak higidura eta indarra transmititzen duten pieza higikorrak dira. Mota
hauetakoak daude:
• Gurpilak: Leunak eta horzdunak dira.
• Ardatza: Gurpiletan eta motorrean akoplatzen dira.
• Uhalak: Gurpil batetik beste batera transmititzen dute higidura.
• Palankak: Indar bat handitu edo murriztu eta transmititu egiten dute.
• Malgukiak: Energia metatzen dute.
• Kremailerak: Hortzak dituzten pieza luzeak dira.
Mekanismoa esaten zaio hainbat eragilez
osatutako multzoari.
13. KREMAILERA ETA
PINOI-MEKANISMOA
• Gurpilak erabiliz, higidura zirkular bat transmititu eta biraketa-abiadura alda
dezakegu. Higidura lineal bihurtu nahi baldin badugu, engranaje berezi bat erabili
behar dugu: pinoi- eta kremailera- mekanismoa.
• Mekanismo horretan, pinoi deritzon gurpil horzduna kremaileran akoplatzen da.
Pinoia biratzen duenean, kremailera noranzko batean higitzen da eta pinoia kontrako
noranzkoan biratzen denean, kremailera beste noranzkoan higitzen da.
Pinoia
Kremailera
14. MARTXA-ALDAGAILUAK
• Martxa-aldagailuak edo transmisio aldagailuak dira biraketa-abiadura aldatzeko
erabiltzen diren engranajeak. Autoetan eta bizikletetan erabiltzen dira.
• Martxak dituzten biziletak gurpil horzdunak dituzte. Atzekoak dira txikienak
eta pinoi deritze, aurrekoak handiagoak dira eta plater deritze. Pinoiak eta
platerak kate batean engranatzen dira.
• Pedalak platerak biratzen dituzten biraderak dira, higidura atzeko gurpilera
iristen da katearen bidez. Higidura horrek bizikleta bultzatzen du.
15. AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA
GIZARTEA
LAN EGITEKO MODUEN ALDAKETAK:
Makinek asko aldatu dute lan-mundua.
• Makinei esker, langileek ez dituzte eskuz egin behar lan gogor eta nekagarrienak.
Garabiek eta hondeatzeko makinek egiten dute lana.
• Makina bat hainbat pertsonaren lana egin dezake.Uzta-makina
hainbat nekazarien lana egiten du,eta robot industriala zenbait langileren lana
fabriketan.Hori dela eta, jende askok galdu du lana.
• Informatika eta elektronika asko aldatu dute; ordenagailuen, fotokopiagailuen eta
faxen bidez.
16. GARRAIOBIDEEN ALDAKETAK:
Duela ehun urtetik asko aldatu dira garraiobideak.
• Pertsonak trenean, autobusean, autoan edo beste garraiobideren
batean joaten dira lanera.
• Urrutiko herrialdeetara joan gaitezke hegazkinez.
• Salgaiak mundu osoan zehar ibiltzen dira itsasontzietan eta hegazkinetan.
• Erregai fosilak erabiltzen dituzte, eta berotze-globala eragiten dute.
17. OSASUNGINTZAKO ALDAKETAK
Duela mende bat inguru ez zegoen erradiografiarik, anestesiarik eta txertorik.
Medikuek ez zekiten nola sortzen ziren gaisotasun asko. Gaur egun, botikak eta
txertoak daude. X izpietako tresnak erabiltzen dira, gorputzaren barrualdea
ikusteko.Osasungintzako aurrepenei esker, luzaroan bizi gaitezke.
18. KOMUNIKABIDEETAKO
ALDAKETAK
Elektrizitatea asmatu aurretik, oinez edo zaldien bidez bidaltzen ziren mezuak.
Gaur egun, telebista, irratia, telefonoa eta Internet ditugu.Posta elektronikoak
posta arrunta baino azkarrago da, segundu gutxi batzuen buruan bidali
ditzakegu testudun, irudidun eta soinudun mezuak munduko-txoko batetik
bestera.
19. KULTURAKO ETA AISIAKO
ALDAKETAK
Inprentaren sorrerak asko aldatu zuen duela 500 urte baino gehiago.
Inprentaren bidez azkarrago eta merkeago kopia zitezkeen liburuak,
kultura eta entretenimendua jende gehiagorengana iristen da.
Gerora, zinema, internet, irratia, telbista asmatu zituzten eta horrek asko
aldatu zuen kultura sortzeko, banatzeko eta ongi pasatzeko moduak.
