CONFERENCE with Prof. Berna Alpagut; January 17th 2001, Municipality of ANTAKYA and Association of Archeaological Friends of Hatay; “Conservation of Historical Assets of Antakya”, “Conservation, Urban Design And Urban Planning Relationships In Historic Environs: Cases Ankara And Konya Some Proposals For Antakya”.

1. ANKARA ÜN VERS TESİ İ İ
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜİ İ İ
SOSYAL B L MLER ÇEVRE ANAB L M DALIİ İ İ İ
ETK NL KLERİ İ İ
Konferans
ANTIOCHEIA AD ORONTES (ANTAKYA)
TAR HSEL KENT DOKUSUİ
ve KORUMA PLANLAMASI ÇALI MALARIŞ
26 Mart 2001
Prof. Dr. Berna ALPAGUT Doç.Dr.Mehmet TUNÇER

2. Bu SUNUMUZUN ’nun amacı ;
“Dünya Kültür Mirası” çinde Önemli Bir Yeriİ
Bulunan Antakya Tarihsel Kent Dokusu Ve Kültürel
Çevresi’nin Korunması Ve Geli tirilmesi çin ;ş İ

3. Yapılmakta Olan Güncel Çalı malarınş
Sunulması,
Sosyal Bilimler “Çevre” le “Kent Veİ
Çevre” Anabilim Dallarının Kesi meş
Noktasında Çözümler Önerilmesidir.

4. ÇA LAR BOYU ANTAKYAĞ
“..tabiatın yaratıcı gücü bu sevgili kenti
zengin su kaynakları ve ya murlarlağ
beslemektedir..”
W.von Oldenburg 1211

5. YAZILI TAR H ÖNCESİ İ
TA ÇA LARI KÜLTÜRLERŞ Ğ İ
Alt Paleolitik
Orta Paleolitik
Üst Paleolitik
Neolitik
Kalkolitik
lk Tunç Ça ıİ ğ

6. YAZILI TAR H SONRASIİ
Orta Tunç Ça ığ M.Ö. 1800
Hitit-Hurri-Mittani M.Ö. 1595
Mısır M.Ö.1490
Hitit – Arami M.Ö.1000
Asur M.Ö.XI. yy
Pers M.Ö. 540

7. A n t i o c h e i aA n t i o c h e i a
a da d
O r o n t e sO r o n t e s

8. Di er Antiochiea’lar :ğ
*Antiocheia – ad – Meandrum
(Denizli – Nazilli – Menderes Nehri)
** Psidia Isparta (Yalvaç)

9. ANTİK
DÖNEM

10. A n t i o c h e i a a d O r oA n t i o c h e i a a d O r o
n t e sn t e s
Kurulu Tarihiş
22 Mayıs 300, M.Ö.
Kurucu
Seleucus I Nicator

11. Izgara
Tipi Kent
Planı
(Hippodamus
Planı)

12. Tyche
Roma Dönemi
M.Ö. 64 – 396
ANTAKYA’NIN
ALTIN ÇA IĞ

13. Do unun Kraliçesi : ANT OCHğ İ
Orientis
Apicem
Pulcrum

14. D.N.Wilber’in
Antioch Planı

15. Drinking
Contest

16. Hatay
Arkeoloji
Müzesi

17. Bin yıldır zeytin a açlarının altında saklananğ
antik hazinelerin ke fedilmesi (ş 1932-39)

18. Antik Ça da Biyolojik Çe itlilikğ ş

19. arap Tanrısı :Ş
Dionysos

20. Trajan Su Kemeri

21. Semavi Dinlerin Bulu tu u Kent :ş ğ
ANT OCHİ

22. Kutsal kent :
ANT OCHİ
St Pierre
Kilisesi

23. Kutsal Yolda
lk Adımlar :İ
29 Haziran
2000
İNANÇ TURİZMİ

24. Bizans Dönemi
M.S.396 – 638

25. Antakya Prensli iğ
M.S. 1098 -1268
(Haçlılar Dönemi)

26. Haçlılar Dönemi Antakya’sı

27. Osmanlı Dönemi 1516 -1921
“..güzel binaları bulunan Antakya’nın
a açları çok ve suları boldur..”ğ bn-iİ
Batuta Seyahatnamesi 1326

29. 20.yy Ba larındaş

30. Hatay Devleti
2 Eylül 1938 - 29 Haziran 1939

31. TÜRK YE CUMHUR YETİ İ İ
1939 -

32. ANTAKYA’DA
TAR HSEL ÇEVREİ
VE
KÜLTÜREL
DE ERLER NĞ İ
KORUNMASI

33. S V L TOPLUMİ İ
ÖRGÜTLER N Nİ İ
ÇABALARI

34. HADD
Hatay Arkeoloji Dostları Derne iğ
“Per embe Söyle ileri”ş ş
Antakya Çevre Koruma Derne iğ
Çalı malarış

35. YEREL YÖNET MLER Nİ İ
ÇABALARI:
HATAY VAL Lİ İĞİ
ve
ANTAKYA BELED YESİ İ

37. ANTAKYA
TAR H KENT DOKUSU ÖZELİ İ
PROJE ALANLARI

38. TAR Hİ İ
KENTMERKEZİ
ÇEVRE DÜZENLEME
PROJESİ

39. 1930’larda Tarihi Kent Merkezi

41. OSMANLI Döneminde Ahilik ilkelerine göre
çalışan, lonca halinde örgütlenmiş bir esnaf
teşkilatına, hanlar çevresinde her biri bir meslek
grubuna ayrılmış sokakların oluşturduğu işlek bir
çarşıya sahipti.

42. Bu çarşı halen işlevini sürdürmektedir, ancak ana
sokaklar dışında bakımsız, sağlıksız durumdadır.
Hanlar, hamamlar ve ticari yapıların olduğu
kesimler çöküntü bölgesi niteliğindedir.

43. “Yeni Merkez – Eski Merkez” ikili yapısı
bulunmaktadır.
Yeni merkez, eski merkezden bağımsız, Asi
Nehri’nin batısında gelişmiştir.

44. Ancak, İnönü, İstiklal, Kemalpaşa ve Kurtuluş
Caddeleri üzerinde tarihi kent dokusu yeni
yapılaşma baskısı altındadır.

45. Ulucamii ve Hükümet Konağı çevresi eski ve
yeninin iç içe düzensiz bir şekilde yer aldığı
korunmaya en değer kesimlerdir.

47. ÖZEL
PROJE
ALANLARI

48. HÜKÜMET KONA I ÇEVREĞHÜKÜMET KONA I ÇEVREĞ
DÜZENLEME PROJESİDÜZENLEME PROJESİ

49. Koruma sorunlarının yoğunlaştığı ancak, koruma ve
turizm amaçlı geliştirme projesinin hızlı ve kolay
uygulanabileceği bir kesimdir.

50. İnanç turizmine yönelik, dinlerin kardeşliğini
vurgulayan bir kentsel tasarım ve peyzaj
düzenleme projesi yapılmalıdır.

51. Ulucamii ve Çevresi, Protestan ve Ortodoks
Kilisesi çevrelerinin bütüncül bir uygulama ile
ele alınması ve yayalaştırılması gereklidir.

52. Hükümet Caddesi, Saray ve Çakmak Caddeleri
yayalaştırılarak çevrenin çekiciliği daha da
arttırılabilir.

53. Bu bölgenin semavi dinler için bir kültür, inanç ve
dinsel çekim merkezi olduğu göz önünde
bulundurularak yapılacak düzenlemelerde dış
parasal kaynaklar aranabilir.

54. ULUCAM ÇEVRE DÜZENLEME PROJESİİ İULUCAM ÇEVRE DÜZENLEME PROJESİİ İ
Çevresi kaçak veya ruhsatlı, tarihsel çevre ile
uyumlu olmayan yapılarla dolmuştur. Camiinin
mimari yapısı algılanamamaktadır.

55. Halbuki, bu kesim kentin en canlı, en korunmaya
değer kesimlerinden biridir. Yeni Kent ile
bağlantı ve geçiş noktasıdır.

56. UZUNÇAR IŞ olarak bilinen geleneksel çarşı kesim
ile entegre edilerek “Koruma Amaçlı Kentsel
Tasarım Projesi” hazırlanmalıdır. Cami, Vakıf
eseri olduğundan Vakıflar ile eşgüdüm içinde ele
alınması gereklidir.
Bu bölgede yer alan geleneksel el sanatlarının
korunması ve geliştirilmesi gereklidir.

57. UZUNÇAR I ve MEYDAN ÇAR ISI (ARASTAŞ ŞUZUNÇAR I ve MEYDAN ÇAR ISI (ARASTAŞ Ş
KES M ) DÜZENLEME PROJESİ İ İKES M ) DÜZENLEME PROJESİ İ İ
Antakya içinde en eski ve sayıca çok olan yapılar
ticari HANLAR, HAMAMLAR ve ÇAR I’Ş lardır.
Geçmişte yaygın olan geleneksel el sanatları
teknolojik gelişmeler sonucunda ya terkedilmiş,
ya da unutulmuştur.

58. Tarihi Kent Merkezi’nde kısmen de olsa yaşamakta
olan sanat dalları (zanaatlar) aşağıdadır:
Semerciler, Bakırcılar, Dericiler, Fanusçular, Bıçakçılar, Yemeniciler,
Tenekeciler, Demirciler, Kalaycılar, Ta çılar, Sedefçiler, pekçiler,ş İ
plikçiler, Bu day Sapından Tepsi, Sini Yapımcıları, Künefeciler,İ ğ
Börekçiler, Zeytinya cılar, Sabuncular, Hasırcılar, Baharatçılar,ğ
Zücaciyeciler, Attarlar, Ayakkabıcılar vd..

59. Büyük kentlerde yok olmuş geleneksel nitelik
taşıyan el sanatlarının bir bölümü halen bu
kesimlerde süregelmektedir.

60. Yeni Cami – Katolik Kilisesi ile Ulu Camii
üçgeninde arasında yer alan tarihi kent
merkezinin bütüncül planlamalarla ele
alınmalıdır. Ulaşım, servis, otopark sorunlarının
çözülerek korunması ve ağırlıklı olarak yaya
bölgesi haline getirilmesi gereklidir.

61. Göreceli olarak daha yeni kullanımların yer aldığı
Kurtuluş Caddesi ile de bu çalışma kapsamında
ilişkiler kurulması uygun olacaktır.
Ayrıca, yeni merkez ile görsel, yaya ve fonksiyonel
açılardan bağlantı kurulmalıdır.

62. KURTULU CADDESŞ İ
DÜZENLEME PROJESİ
Omurga niteliğindeki bu eski sütunlu yol, Askeri
Kışladan başlayarak, Katolik Kilisesi, Habibi
Neccar Camii, Yahudi Havrası, yeni Camii ve St.
Piyer Kilisesini birbirine bağlamaktadır.

63. Bu ana aks üzerinde işletilecek bir tramvay sistemi
ile ağırlıklı olarak yaya aksı olarak düzenlenebilir.
Her iki cephesi etüd edilerek cephe düzenlemesi
çalışmaları yapılmalıdır.

64. ARKEOLOJ K S T ALANLARI ÖZELİ İ
PROJELERİ
Dünyanın en önemli antik kentlerinden biri olan
Antakya’nın Arkeolojik Sit Alanları’nın korunması ve
geleceğe yönelik olarak özenle planlanması gereklidir.
Özellikle I. ve II. Derece Arkeolojik Sit Alanları
öncelikli ve önemlidir.
III. Derece Arkeolojik Sit Alanlarında da yapılaşmanın
ve temel kazısının denetimi önem taşımaktadır.

65. Arkeolojik Sit Alanları’nın planlanmasında
aşağıdaki konular özel projeler halinde ele
alınmalıdır :
Antik kente geliş aksları ve giriş kapılarının
düzenlenmesi (ulaşım, servis, otopark, tanıtım,
bilgilenme, PTT, yeme-içme-dinlenme tesisi, banka,
tuvalet, hediyelik eşya satış üniteleri vb)
Antik kent içi düzenlemeler (tur güzergahları, ulaşım
sistemi, dinlenme ve bakı noktaları, öncelikli ve
önemli anıt eserlerin onarımı ve çevre düzenlemeleri)

66. SONUÇ ve GÖRÜ LERŞ

69. Önemli olan çevre,
insan ve onun
olu turdu u kültürş ğ
bütünlü ünüğ
korumaktır...

70. Planlamanın her aşamasında, Antakya’ya
özgünlüğünü, kimliğini veren çevre ve kültürel
değerlerin korunmasını ve geliştirilmesini
sağlayan politikalar oluşturulmalı ve bunların
mekana yansıması sağlanmalıdır.

71. Kent planlaması ve kentsel korumanın en
iyi ifade edileceği ölçek; kentsel tasarımkentsel tasarım
ölçeğidirölçeğidir.

72. “Yaşanabilir Mekanlar” oluşturmanın, çevresel ve
kültürel değerleri korumanın ve yaşatmanın
ilkeleri planlamanın en üst ölçeklerinden itibaren
ortaya konmalıdır.

73. Antakya’da önceliklerine göre özel proje
alanları belirlenerek uygulamaya yönelik
koruma amaçlı tasarımlar yapılmalı ve
uygulanmalıdır.

74. Kentsel Tasarım, Kent Planlama ve Kentsel
Korumanın hedefine varmak için başvurduğu bir
araç niteliğinde karşımıza çıkmaktadır
Kentsel tasarımın disiplinler arası özelliği de
bunu desteklemektedir.

75. Tarihsel Önemi Olan Bir Çok Kentte Koruma
Planlarından Önce Yapılan Planlar Genel
Olarak Korumayı Değil Yenilemeyi (İmarı)
Öngörmektedir.
Bu da pek çok değerin yok olmasına neden
olmuştur.

76. Antakya’da yürürlükteki tüm planlar
sürdürülebilir do al ve tarihsel çevre korumağ
ilkeleri do rultusunda yeniden gözdenğ
geçirilmelidir.

77. Antakya Koruma Planları uygulama
sorunları irdelenerek ve kentsel tasarım
alanları saptanarak ele alınmalıdır.

78. Koruma Planlaması ve Onama Süreci Çok
Uzundur. Planların Onanması Uzun Sürmekte,
Planlar Güncelliğini Yitirmektedir.

79. Bu nedenle; Antakya’da Belediye eliyle bu
planlar “Eylem Planı” ve “Yönetim Planı”
eklinde hazırlanmalıdır.ş

80. Koruma ile ilgili olarak Yerel Yönetimler teknik
olarak yetersizdir, bilgi ve deneyim birikimi
oluşamamaktadır,

81. Yerel Yönetimin halkın planlama ve
uygulamaya olumlu katkı ve katılımlarını
sağlamada yaşadığı zorluklar ve yetersizlikler
bulunmaktadır,

82. Yerel Yönetim Politikaları Parti ve Kişiye Göre
Değişkendir, Yönetimlerin Sık Sık Değişmesi,
Politik Kimlikleri, Parasal Olanaksızlıklar Gibi
Nedenlerden Dolayı Kent Planlamanın Ve
Kentsel Tasarımın Önemi Anlaşılamamaktadır.

83. Yerel Yönetimlerin Uygulama İçin Gerekli
Finansman Kaynakları ya Yoktur, ya da Başka
Yerlerde Kullanılmaktadır.

84. Antakya Belediyesi, uygulama yapabilecek
etkin bir birim olu turabilir.ş
Kaynak yaratıcı uygulama modelleri
geli tirilmelidir.ş

85. Tarihi Çevrelerinin Korunabilmesi, Çağdaş
Fonksiyonlar Kazandırılarak Yaşatılabilmesi,
Planlamanın Özel Boyutlar İçeren Bir
Parçasıdır.

86. Bu Nedenle Bu Konu; Ülkesel Ölçekte
Sürdürülebilir Kültürel, Yönetsel ve Ekonomik
Politikalar, Planlama Teknik ve Stratejiler,
Kentsel Büyüme Dinamikleri Bağlamında
İrdelenmelidir

87. Gerek Planlama, Gerek Kentsel Tasarım
Eylemleri Teori İle Pratik, Plan-Proje İle Uygulama
Arasındaki Bağları Kurmakla Sorumludur.

88. Kentsel Tasarım; “Ya anabilirş
Kentler” in Üretimini Hedef Olarak
Almalıdır.

89. Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Eylemi Aslında
“Planlama Kararlarının Uygulamaya
Geçirilmesi”, Yani Bizzat Kentin Yapım
Sürecidir..

90. Koruma, Yaşatma, Geliştirme İlkeleri
Doğrultusunda, Yapısal ve Mekansal
Bütünleşmeyi Sağlayan Kararlar, Farklı
Ölçeklerde İfade Bulacak Mekan ve Hatta Yapı
Tasarımlarına İhtiyaç Göstermektedir .

91. Koruma Planları, Tasarımdan Önce Gelen ve
Onu Kısıtlayan Bir Plandan Çok, Tasarımdan
Sonra Gelen ve Tasarıma Sadece Hukuksal Bir
Nitelik Kazandıran Bir Plan Türü Olmalıdır.

92. ANTAKYA’da Uygulama; Koruma
Alanlarının En Korunmaya De erğ
Noktasından Ba lamalı ve Etaplarş
Halinde Yapılmalıdır.

93. ANTAKYA’da Tasarımın
Uygulanmasında, Uygulamadan
Etkilenenlerin Tasarıma ve
Uygulamaya Katılımı
Sa lanmalıdır.ğ

94. Ki ilerin Uygulamaya Katılımları Sa lanırsa veş ğ
Orada Yaratılacak Projeden De er Eldeğ
Edeceklerini ve O De eri Payla acaklarınığ ş
Bilirlerse; Kültür Politikalarının Yanı Sıra
Koruma Politikalarında da “Demokratikle me”ş
Sa lanmı Olacaktır.ğ ş