1. TO ΓΕΦΥΡΙ
ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ… “BALKANIAN HIT!”
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΑΚΗΣ
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΡΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ
ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΚΙΔΟΥ
2.
Η δημοτική παράδοση ήταν κάτι πολύ σύνηθες πριν 60
περίπου χρόνια. Σε κάθε χωριό, επαρχία οι άνθρωποι
διασκέδαζαν, τραγουδούσαν και χόρευαν στον ρυθμό
των δημοτικών τραγουδιών. Τώρα πια καθώς οι
άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί στις πόλεις, έχουν
«εκσυγχρονιστεί» και ο τρόπος διασκέδασης έχει
διαφοροποιηθεί παντελώς λόγω της εποχής.
Οι νέοι πια επιλέγουν να διασκεδάζουν σε κλειστούς
διαμορφωμένους χώρους και όχι σε ανοιχτούς όπως
γινόταν παλιά και να τραγουδάνε όλοι μαζί τα δημοτικά
τραγούδια. Ως αποτέλεσμα η δημοτική παράδοση έχει
αρχίσει να χάνεται και να συναντάται μόνο σε χωριά και
από ανθρώπους περασμένης ηλικίας.
3. Στα Βαλκάνια βλέπουμε ότι υπάρχουν αρκετά
ποιήματα για θυσίες ανθρώπων για κάποιο
κτίσμα. Το πιο γνωστό στην Ελλάδα είναι το
δημοτικό τραγούδι «το γεφύρι της Άρτας».
Όμως δεν ήταν διαδεδομένο μόνο στην Ελλάδα
αλλά και στα Βαλκάνια! Κοντολογίς ήταν το
“HIT” της εποχής!
4. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ
Το γεφύρι της Άρτας είναι
διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα και
τα Βαλκάνια. Έτσι οι άνθρωποι και
στα νησιά και στην ηπειρωτική
Ελλάδα γιορτάζουν και διασκεδάζουν
με αυτό το δημοτικό τραγούδι.
12. Το Γεφύρι της Άρτας έχει γίνει πηγή έμπνευσης για
πολλούς συγγραφείς και με βάση αυτό έχουν γραφεί
αρκετά έργα, όπως:
«Το Γεφύρι της Άρτας» του Γιάννη Ανδρίτσου,
1960
«Της Τρίχας το γεφύρι» του Παν. Φωτιάδη, 1927
«Θυσία της Άρτας» του Στέλιου Σεφεριάδη
«Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες» του Αλβανού
συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ, 1989
13. Ο «Πρωτομάστορας» του
Καζαντζάκη
Με βάση το δημοτικό τραγούδι Το γιοφύρι της Άρτας,
ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε το 1909 τραγωδία Ο
Πρωτομάστορας που μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης.
Η τραγωδία πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αθήνα το 1916 και
χαιρετίστηκε ως μουσικός σταθμός.
Ο Πρωτομάστορας του Νίκου Καζαντζάκη δεν είναι ο ικανός
πλην συμβατικός τεχνίτης της λαϊκής παράδοσης, και η
Σμαράγδα, η αγαπημένη Γυναίκα που χτίζεται στα πελέκια
τού γιοφυριού, δεν είναι η συμβατική και «με στεφάνι»
κυρά του. Ο Έρωτάς τους τολμά να αψηφήσει τη
μικροψυχία τού υποταγμένου και ζηλόφθονου κοινωνικού
περίγυρου· ωστόσο, στην παλαίστρα των Μεγάλων Έργων
ηττάται από τον Θάνατο, ο οποίος συνθλίβει αλύπητα τη
νεανική ματαιοδοξία – όχι, όμως, και την Αγάπη. Ο
Καζαντζάκης, με ματιά ιδιαίτερη, μεταπλάθει πρωτοποριακά
τον κλασσικό θρύλο τού Γιοφυριού της Άρτας .
14.
15. Στην αλβανική εκδοχή υπάρχουν τρία αδέρφια τα οποία
παρομοιάζονται με τις τρεις κατηγορίες κτιστών στην
ελληνική εκδοχή. Ο μεγαλύτερος αδερφός με τον
πρωτομάστορα, ο μεσαίος με τους μαστόρους και ο
μικρότερος με τους μαθητές. Ένα βασικό χαρακτηριστικό
είναι ότι και στα δύο ποιήματα υπάρχει θυσία ανθρώπου.
Αυτή η θυσία γίνεται από μια εντολή. Στο αλβανικό ποίημα
έχουμε θεϊκή παρέμβαση, ένας άγιος, ενώ στο ελληνικό
έχουμε φυσική παρέμβαση, ένα πουλί.
Επίσης και στα δύο κείμενα εμφανίζεται ένας αγγελιοφόρος.
Στο αλβανικό η πεθερά έχει αυτό το ρόλο, ενώ στο ελληνικό
το ρόλο αυτό έχει ένας μάστορας. Οι δύο γυναίκες που θα
θυσιαστούν πηγαίνουν με την αφορμή του φαγητού και του
δαχτυλιδιού αντίστοιχα.
Στην αλβανική εκδοχή το λένε στη γυναίκα ότι πρέπει να
θυσιαστεί όμως στην ελληνική εκδοχή το μαντεύει. Τέλος η
βασικότερη διαφορά είναι ότι στο αλβανικό ποίημα η γυναίκα
δίνει ευχή, ενώ στο ελληνικό ποίημα η γυναικά δίνει κατάρα
που την αλλάζει στο τέλος.
16. ΣΕΡΒΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ
3 αδερφοί βασιλιάδες.
Έργο και εντολή νεράιδας.
Γέφυρα πάνω σε ποτάμι,
την ημέρα το χτίζανε το
βράδυ γκρεμιζόταν.
Θυσία μίας γυναίκας.
Πρόφαση 1 χρυσό μήλο.
Ικεσία για ένα μικρό
άνοιγμα στο χτίσιμο ώστε
να θηλάζει τον γιο της.
Όχι κατάρα.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ
1 πρωτομάστορας.
Εντολή από ένα πουλί.
Γέφυρα πάνω σε ποτάμι, την
ημέρα το χτίζανε το βράδυ
γκρεμιζόταν.
Θυσία 1 γυναίκας.
Πρόφαση 1 δαχτυλίδι
Αρχικά κατάρα, έπειτα ευχή.
17. Ομοιότητες πομακικής και
ελληνικής εκδοχής:
Ανθρωποθυσία.
Πρόφαση το δαχτυλίδι.
Στενοχώρια συζύγου.
Προθυμία γυναίκας.
Προσπάθεια αποφυγής της
θυσίας από τον σύζυγο.
Γέφυρα πάνω σε ποτάμι, την
ημέρα το χτίζανε το βράδυ
γκρεμιζόταν.
Διαφορές πομακικής και
ελληνικής εκδοχής:
Παράκληση για το παιδίκατάρα.
Απόφαση παρμένη από τα
αδέλφια-συμβουλή πουλιού.
Πρωινό γεύμα-μεσημεριανό
γεύμα.
Πηγαίνει μόνη της-ενημέρωση
από πουλί.
Ενδιαφέρον για το παιδίενδιαφέρον για τον αδερφό.
Διατάζει τους άλλους να
ρίξουν τα υλικά- κάνει την
πρώτη κίνηση.
Κλαίει η γυναίκα-δεν κλαίει.
Δίνεται το όνομα της
γυναίκας-ανώνυμη η γυναίκα.
