Presentatie van prof. dr. Edith Lammerts van Bueren tijdens de Masterclass Duurzame Ontwikkeling georganiseerd door Stichting Young and Fair 19-21 april 2013
1. (Voor)waarden in relatie tot
integrale duurzaamheid
Edith Lammerts van Bueren
Wetenschappelijke Raad voor Integrale
Duurzame Landbouw en Voeding
info@ridlv.nl
Louis Bolk Instituut & Wageningen University
Young & Fair, 20 april 2013
4. Inhoud
- Wie is de Raad?
- Waarom zijn we nog niet duurzaam genoeg?
- Onderliggende (voor)waarden
5. Wie is deze Raad?
- Onafhankelijke denktank
- Interdisciplinair georiënteerd
- Kennis van integraal systeemdenken
- Levert gevraagd en ongevraagd advies,
- Gericht op voorstudies en conceptvorming,
- Vertaalslag naar onderzoeksagenda,
- Zie 1e rapport januari 2012, www.ridlv.nl
6. Waarom nog niet duurzaam genoeg?
Eén oorzaak sterk onderbelicht:
• Voedsel is losgemaakt uit de ecologische en
sociale context.
• Door sterke specialisatie en opdeling van de
keten in afzonderlijke schakels…
– zijn samenhangen en relaties verloren gegaan,
en soms zelfs ontspoord.
– en is een systeem ontstaan van
‘georganiseerde onverantwoordelijkheid’.
7. Integrale aanpak:
herstel van relaties
1. Relatie sociaal + economisch + ecologisch
(PPP)
2. Relaties in de hele keten
3. Relatie duurzame landbouw + gezonde
voeding in samenhang
10. Controle model Adaptatie model
• probleem gericht
• variatie uitschakelen
• continue monitoring,
en direct ingrijpen
• statisch evenwicht.
• systeem gericht
• variatie en relaties benutten
• zelfregulerend vermogen
stimuleren, indirect sturen
• dynamisch evenwicht.
(Nap et al., 2006)
Controle versus adaptatie
11.
12.
13. Naar integrale duurzaamheid
► Herstel van (ecologische) relaties
noodzakelijk!
► Dat vraagt allereerst een andere
grondhouding m.b.t. relatie mens-natuur
…maar hoe moeten we ‘natuur’ dan zien?
14. Definities van natuur (1)
Natuur(lijk) is wat niet door de mens is
gemaakt of beïnvloed.
• Maar er is geen ongerepte/wilde natuur in
Nederland…
• Landbouw is sowieso onnatuurlijk…
• Mens wordt buiten de natuur geplaatst!
15. Definities van natuur (2)
Natuur is wat werkt volgens
wetmatigheden, en daarom
• is alles wat door wetenschap verklaard kan
worden is natuur…
• en dus hoort techniek ook bij natuur…
• onderscheid tussen levende en niet
levende natuur niet relevant…
• mens wordt tegenover de natuur geplaatst!
16. Definities van natuur (3)
Definitie 1 en 2 werken niet in een visie
naar integrale duurzame samenleving.
Nieuwe definitie natuur is niet los te
zien van relatie mens - natuur:
• heerser – alleen belang mens centraal
• rentmeester – maar denk ook aan het nageslacht
• partner – ook respect voor de natuur
• participant - wederzijdse afhankelijkheid.
17. Componenten van
waarderingsproces
• Cognitieve dimensie:
- onze theoretische visie op natuur
• Emotieve dimensie:
- wat doet de natuur ons, gevoelsmatige,
esthetische kant, grondhoudingen
• Normatieve dimensie:
- hoe behoor ik als mens te handelen ten
opzichte van de natuur
18. Normatieve waarden
Normatieve waarden geven argumenten om:
• ongewenste ontwikkelingen buiten te sluiten;
• nieuwe ontwikkelingen richting te geven;
• pro-actief onderzoek op te zetten;
• de regelgeving te toetsen of herijken, en te
actualiseren.
► Regels zijn ‘gestolde’ waarden.
19. Bio-ethische handelingskaders (1)
(op welk deel v h handelen heeft het betrekking?)
Elementen die met het (morele) kader van
handelingen samenhangen:
– deugden-ethiek: de in vrijheid handelende,
ethisch afwegende persoon, en de context
van de handelende persoon
– deontologische ethiek: de handeling zelf
– consequentialistische ethiek: de
gevolgen van de handeling.
20. Bio-ethische handelingskaders (2)
(wie wordt in het ethisch kader betrokken?)
Antropocentrisch Zoocentrisch Biocentrisch Ecocentrisch
alleen mensen ook hogere alle levende ook
ethisch relevant dieren organismen ecosystemen
• Het maatschappelijk denken schuift op naar
een bio-centrisch handelingskader;
• Ethisch relevant wil zeggen, dat de intrinsieke
(eigen) aard, heelheid en autonomie van object
in de afweging van menselijk handelen mee-
genomen wordt.
21. Drang tot beheersbaar maken?
Beheersbaar (maakbaar) maken van processen
doen we veelal door downplayen:
Mens
Dier
Plant
Mineraal
22. Of de complexiteit onder ogen zien
en leren verstaan?
Plantenveredeling
Trait breeding
Systems breeding
Plantenveredeling
En/of?!
23. Relaties in sociale context
• Producent en consument zijn vreemden van
elkaar geworden, door
• Verstedelijking
• Afname % boeren
• Schaalvergroting
• Globalisatie > ontkoppeling consument / producent
• Tussen actoren in de keten, incl. verwerkers,
handelaren
► Minder kennis, inzicht en verantwoordelijkheid
► Meer ‘careless-ness’, meer
‘georganiseerde onverantwoorlijkheid’
24. Cruciaal
• Herstel communicatie tussen producent en consument
door:
– Ontmoetingsmomenten creëren:
• Open dagen op de boerderij
• Boeren markten
• Lokale projecten, zoals stadslandbouw
• Ieder klein, maar groeiende en samen grote impact!
– Veel belovend: sociale media
• Voedsel niet langer anoniem, moet een gezicht krijgen en een verhaal
• Als er eenmaal relatie is, neemt verantwoordelijkheid toe
• Consument is bereid een beetje meer te betalen voor regionale,
duurzame en herkenbare producten.
25. Herstel van relaties bij voeding
1.Gedrag:
► Van vervreemding naar verbondenheid
2. Gezondheid:
► Van ziektebestrijding naar gezondheids-
bevordering via de voeding
26. De onderzoeksagenda RIDL&V
1. Agro-ecologisch:
Kennis om ecologisch weerbare en veerkrachtige systemen te
ontwerpen + effecten op gezondheid?
2. Sociaal:
Kennis om relaties te herstellen + effecten op producent,
consument en gedrag?
3. Maatschappelijk:
Kennis om naar een “duurzame ketting” te komen. Rol van
intermediaren? Institutionele barrieres? Invulling van het
onderwijs?
27. Door herstel van relaties!
Dank voor jullie aandacht!
Naar een integrale visie op duurzame
landbouw en voeding?
Editor's Notes
23/04/13 Let’s now have a look at the types of decision problems that learning may be useful for, and at possible roles for science. The x-axis describes the level of agreement on the norms and values that are at stake in the decision problem, running from far from agreement to close to agreement. The Y-axis describes the certainty about the required and the available knowledge for the decision proablem, runing from close to certainty to far from certainty. In the graph you see four types of decision problems: structured problems where the is agreements on both knowldge and on the norms and values. On the opposite side there are the unstructured problems, where there is little knowledge available and no agreement on norms and values. On the left bottom there is the category where knowledge is available, but no agreement on norms and values. This is the case for a large range of pesticides used in agriculture. At the right top are the problems where knowledge is lacking or not agreed upon, but norms and values converge. Here we might think of XXXXXX. Many science domains, also those represented at this conference, contribute to societal debate where there is limited agreement on norms and values and/or where knowledge on important aspects is lacking or is contested. And the most pressing problems are unstructured – role of humans in climate change and best course of action; food security in 2050 and reliance on external inputs.
23/04/13 Let’s now have a look at the types of decision problems that learning may be useful for, and at possible roles for science. The x-axis describes the level of agreement on the norms and values that are at stake in the decision problem, running from far from agreement to close to agreement. The Y-axis describes the certainty about the required and the available knowledge for the decision proablem, runing from close to certainty to far from certainty. In the graph you see four types of decision problems: structured problems where the is agreements on both knowldge and on the norms and values. On the opposite side there are the unstructured problems, where there is little knowledge available and no agreement on norms and values. On the left bottom there is the category where knowledge is available, but no agreement on norms and values. This is the case for a large range of pesticides used in agriculture. At the right top are the problems where knowledge is lacking or not agreed upon, but norms and values converge. Here we might think of XXXXXX. Many science domains, also those represented at this conference, contribute to societal debate where there is limited agreement on norms and values and/or where knowledge on important aspects is lacking or is contested. And the most pressing problems are unstructured – role of humans in climate change and best course of action; food security in 2050 and reliance on external inputs.
In een recente studie naar nieuwe vormen van duurzaamheid waaraan het LBI heeft deelgenomen, hebben twee modellen geformuleerd; het controle model en het adaptieve model. Bij het adaptieve model is het hele ontwerp erop gericht om de gevolgen van variatie te verminderen, en niet zozeer de variatie zelf weg te nemen (met een stikstofdeken en chemie paraplu) Biola kan zich goed herkennen is het adaptieve model. Een van de kernwaarden van het biologische landbouwsysteem is een hoge mate van zelfregulering, 3 kernbegrippen staan daar centraal: 1. robuustheid (= het vermogen om tussen onderliggende processen te kunnen schakelen om balans te verzorgen), 2. veerkracht (= het vermogen balans te hervinden na een verstoring), 3. weerstand (= ongevoeligheid voor verstoring).
In een recente studie naar nieuwe vormen van duurzaamheid waaraan het LBI heeft deelgenomen, hebben twee modellen geformuleerd; het controle model en het adaptieve model. Bij het adaptieve model is het hele ontwerp erop gericht om de gevolgen van variatie te verminderen, en niet zozeer de variatie zelf weg te nemen (met een stikstofdeken en chemie paraplu) Biola kan zich goed herkennen is het adaptieve model. Een van de kernwaarden van het biologische landbouwsysteem is een hoge mate van zelfregulering, 3 kernbegrippen staan daar centraal: 1. robuustheid (= het vermogen om tussen onderliggende processen te kunnen schakelen om balans te verzorgen), 2. veerkracht (= het vermogen balans te hervinden na een verstoring), 3. weerstand (= ongevoeligheid voor verstoring).