1. Ugalketa
aparatua
Bizitazaren etapak:
haurtzaroa: jajotean hasi eta, gutxi gora
behera 12 urtegaz bukatzen da. Aldi horretan
neska-mutilok asko hazten dira denpora
gutxitan.
Nerabezaroa: haurtzaroaren eta helduaroaren
arteko translazino aroa da. Gitxi gora behera,
12 urtegaz hasi eta 19 urtera arte iraunten
dau.
Gaztaroa: 25 urte arteko aldia da, gitxi gora
behera. Aldi horretan nortasuna finkatzen da,
eta nerabezaroko aldaketak onartzen dira.
Helduaroa: etaparik luzeena da eta, gitxi gora
behera, pertsonak 60 urte inguru betetakoan
amaitzen da.
2. Zahartzararoa: bizitzako azkenengo etapea da.
Aldi horretan, zahartzaren lehenengo sintomak
agertzen dira.
Karaktere sexualak:
karaktere sexual primarioak: gizonen eta
emakumeen ugalketa aparatua
osotzen daben sexu organoak dira, eta
jajotzetik daukaguz. Gizonan: zakila, eta
emakumean: alua.
Karaktere sexual sekundarioak: gure
gorputzean gertatzen diren aldaketak dira.
Gizonan: sorbaldak zabaltzen dira,
muskulaturea sendotu egiten da, ahotsa
baxuagoa bihurtzen da, eta aurpegian,
pubisean, toraxean eta gorputs adarretan ulea
hazten da.
3. Emakumean: bularrak hazten dira, aldakak
zabaltzen dira, eta besapeetan eta pubisean
ulea hazten da.
Emakumezkoen ugalketa apartua:
obulutegiak: arbendol formako organo txiki bi
dira, eta hor obulu izeneko sexu zelula
femeninoak sortzen dira.
Falopioren trompak: obulutegiak eta umetokia
lotzen daben hodi bi dira.
Umetokia: buruz beherako madari formako
organo hutsa eta gihartsua da.
Baginea: umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan
hodi gihartsua da.
Bulbea: emakumezkoen ugalketa aparatuaren
kanpoaldeko organo bakarra da.
4. Gizonezkoen ugalketa aparatua:
Testikuluak: arrautza itxurako organo bi dira.
Hor espermatozoideak, sexu zelula
maskulinoak, sortzen dira. Testikuluak, eskroto
izeneko azal botsa bategaz babestuta dagoz.
Hodi deferenteak: testikuluak eta uretrea
lotzen dabez eta gizonezkoen gorputz barruan
dagoz.
Semen besikulak: semen jariakina ekoizten
daben gurin bi dira.
Zakila: kampoko organo gihartsua da, eta
barruan uretrea dago.
Uretrea: gernua eta semena ateraten dauan
hodia da.
Ernaltzea:
Ernaltzea emakumezkoen gorputzaren barruan
5. gertatzen da, ia beti falopioren tronpetan.
Obulu ernaldua zigoto deitutakoa da, zatitzen
hasten da, eta, falopioren tronpen hormek
bultzatuta, umetokirantz jaisten da.
Haurdunaldia:
Gizakiaren haurdunaldiak bederatzi hilabete
inguruko iraupena dauka.
Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabeteetan,
izaki barriari enbrioi deitzen jako.
Hirugarren hilabetetik aurrera, ordura arte
enbrioi zanari umeki deitzenjako.
Izaki barria garatu daiten, haurdunaldian
zehar emakumezkoen gorputzak garrantzi
handiko aldaketak izaten dauz, adibidez:
Umetokian karena eta boltsa amniotikoa
sartzen dira. Karena eta izaki barria zil
6. hestearen bidez lotuta dagoz.
Sabelaldea handitu egiten da, karena, boltsa
amniotikoa eta umekia, gero eta handiagoa,
barruan gordeteko.
Haurdunaldiaren amaieran, bularrak esnea
ekoizteko prestatzen dira, umea lehen
hilabeteetan amaren esneaz elikatu daiten.
Erditzea:
Erditzea umekia eta karena baginatik
kanporatzean oinarritzen da.
Boltsa amniotikoa haustea umekia guztiz
garatuta gertatzen da. Une hori heldutakoan,
likido amniotikoa baginan behera kanpora
isurten da.
Umekia amaren gorputzeteik kanporatzea
ahalbidetzen dabe umetokiaren eta
abdomeneko muskuluen uzkurdurek.
