1. ยุคหิรัญนครเงินยาง
เฉลิมวิทย ไชยเมือง

2. ยุคหิรัญนครเงินยาง
ประวัตการก่ อตัง
ิ
ในยุคนีได้ กล่าวถึงลวจังกราชหรื อลวจักกราช ปฐมกษัตริ ย์ของ
ราชวงศ์นี ซึงในหลักฐานบางฉบับเรี ยกว่า ราชวงศ์ลาวเนื%องจากพระ
%
นามของกษัตริ ย์ในราชวงศ์นีล้ วนขึนต้ นด้ วยคําว่า“ลาว”มีอํานาจอยูใน ่
เมืองเชียลาว (เชียงเรื อน) สันนิษฐานว่าอยูใกล้ บริ เวณดอยตุงและแม่นํา
่
สาย ต่อมาได้ ขยายจากเมืองเชียงลาวมาสูเ่ มืองเงินยางหรื อเงินยัง ซึง
%
ตังอยูริมแม่นําโขง สันนิษฐานว่าเมืองเงินยางนีอยูใกล้ กบเมืองเชียงแสน
่ ่ ั
เมืองเงินยางมีชื%อเรี ยกเป็ นภาษาบาลีวา “หิรัญนคร” อันเป็ นที%มาและ
่
เรี ยกชื%อเมืองนีว่าหิรัญนครเงินยางลวจังกราช (ลาวจง) มีราชบุตร 3
พระองค์ คือ ลาวครอบ ลาวช้ าง และลาวเก๊ า

3. แก้ วมาเมือง ลวจังกราชได้ สงราชบุตรออกไปสร้ างบ้ านแปงเมือง คือ ให้ ลาว
่
ครอบราชบุตรองค์โตไปครองเมืองเชียงของ ลาวช้ างราชบุตรองค์ที%สองไป
ครองเมืองยองส่วนลาวเก๊ าแก้ วมาเมืองราชบุตรองค์เล็กนีให้ ครองเมืองเชีย
ลาวสืบเนื%องมา ด้ วยเหตุนีภายหลังจึงทําให้ ราชวงศ์ลาว (ลวจังกราช) เป็ นต้ น
ของราชวงศ์เมืองต่าง ๆ เช่น พะเยา เชียงของ เชียงคํา จนถึงสมัยพญามัง
รายได้ สร้ างเมืองเชียงรายแล้ ว พบว่าเจ้ าเมืองต่าง ๆ ได้ มีเชือสายมาจากวงศ์
ลวจังกราชด้ วยกันจึงมีพระราโชบายรวบรวมให้ เป็ นปึ กแผ่นเป็ นอันหนึงอัน %
เดียวกัน อาณาจักรหิรัญนครเงินยาง (เชียงลาว หรื อเชียงเรื อง หรื อหิรัญ
นครเงินยางเชียงแสน ก็เรี ยก) นัน เคยมีความรุ่งเรื องมาก่อน มีประวัตความ ิ
เป็ นมาที%ยาวนาน ได้ มีกษัตริ ย์ปกครองสืบต่อกันในราชวงศ์ลวจังกราชมา
หลายพระองค์ มาจนถึงสมัยพญามังราย จึงได้ มีการสร้ างเมืองใหญ่ขนที% ึ
เชียงราย และหลักฐานทางประวัตศาสตร์ ได้ เริ% มมีความชัดเจนขึน นับแต่การ
ิ
สร้ างเมืองเชียงรายเป็ นต้ นมา

4. เหตุการณ์ สาคัญ ํ
พ.ศ. ๑๑๘๑ พญาลาวจักราชราชาภิเษกเป็ นนักกษัตริย์แห่ ง
แคว้ นโยนกนาคพันธุ์
โดยพญาลาวจักราชทรงได้ รับการสนับสนุนจากกษัตริ ย์แห่งทวารวดี
ให้ ราชาภิเษกขึนเป็ นกษัตริ ย์แห่งแคว้ นโยนกนาคพันธุ์เป็ นการเริ% มต้ น
ราชวงศ์ใหม่พญาลาวจักราชเข้ ามาอยูที% “เวียงปรึกษา” ชุมชนสําคัญ
่ เวี ษา
ที%ถือว่าเป็ นศูนย์กลางการปกครองแคว้ นแทนเมืองเดิมที%ถล่มจมหายไป
และมีประชากรหนาแน่นกว่าที%อื%นอีกทังได้ เปลี%ยนชื%อเมืองจากเมืองนาค
พันธุ์มาเป็ นเมืองเงินยางช้ างแส่นหรื อ หิรัญนครเงินยางศรี ช้างแส่น
เรี ยกชื%อในภาษาบาลีวา “ ยางคปุระ ”
่

5. พ.ศ.๑๕๓๔พญาลาวด้ านสถาปนาเวียงยางเงิน(อําเภอแม่ สายใน
ปั จจุบัน)
พญาลาวด้ านกษัตริ ย์รัชกลหนึงของแคว้ นนครเงินยางได้
%
ประพาสบ้ านเมืองไปถึงเชียงดอยตุง บริ เวณนันเรี ยกว่า“บ้ านยาง
เสียว”ทรงทอดพระเนตรเห็นต้ นโพธิ;ต้นหนึงมีสีขาวดังแร่เงินก็ทรงพอ
% %
พระทัยและมีพระราชประสงค์จะประทับอยูณที%นนจึงมีบญชาให้ ตงเป็ น
่ ั ั ั
เวียงที%มีชื%อว่า“เวียงยางสา” หรื อ “ เวียงยางเงิน ” เหตุเพราะตังอยูบน
่
แม่นําแม่สายซึงเป็ นพืนที%ของ“ เวียงผางคํา ” หรื อ “ เวียงสีขาวเดิม ”
%
โดยมีเจตนาให้ เป็ นศูนย์กลางในการปกครองบริ เวณลุมแม่นําแม่สาย
่
เวียงยางสายนีปั จจุบนคืออําเภอแม่สายและยังคงปรากฏแนวคัน
ั
กําแพงเมืองและคูเมืองอย่างชัดเจนนับได้ วาเมืองแม่สายวันนีมีอายุถง
่ ึ
๑๐๐๐ ปี เศษ

6. พ.ศ. ๑๖๐๔ พญาตรีลานคํายกกองทัพเมืองน่ านโจมตีเมืองเงินยาง
พญาตรี ลานคําเจ้ าเมืองน่านมาโจมตีและยึดเมืองเงินได้ พร้ อมปลง
พระชนม์พญาลาวจะกลาเรื อนคํา กษัตริ ย์รัชกาลหนึงของเมืองเงินยาง
%
พญาลาวครัวโอรสซึงขณะนันครองเมืองฝางยกกองทัพเมืองฝางมา
%
ช่วยเหลือและได้ ทําศึกกับพญาตรี ลานคําพญาตรี ลานคําต้ านกองทัพ
เมืองฝางไม่ได้ เสียชีวิตในที%รบ กองทัพน่านจึงแตกพ่ายไปพญาลาวครัว
จึงได้ ขนครองเมืองสืบต่อมา
ึ

7. พ.ศ. ๑๖๓๙ พญาลาวจอมผาเรื องสถาปนาเมืองเชียงเรื อง ( พะเยา )
พญาลาวจอมผาเรื องหรื อพระยาลาวจอมธรรมโอรสองค์ที%๒ของ
พญาลาวเงินกษัตริ ย์แคว้ นเงินยางรัชกาลที%๑๘ทรงได้ รับมอบหมายให้ ไป
ปกครองดินแดนทางทิศใต้ ของแคว้ นซึงเวลานันมีประชากรเพิ%มพูนมาก
%
ทรงพบว่าบริ เวณดังกล่าวเป็ นภูมิสถานอันประเสริฐเหมาะที%จะสร้ างเป็ น
เวียงจึงเกณฑ์ไพร่พลมาแล้ ว
สร้ างเป็ นเวียงขึนมีลกษณะคล้ ายก้ ามปูจงขนานนามเวียงใหม่นีว่า“เมือง
ั ึ
ภูกามยาว” แต่ประชาชนพากันเรี ยกสัน ๆ ว่า พะเยา แล้ วก็ราชาภิเษก
ขึนครองเมือง

8. พ.ศ. ๑๖๖๔ พญาลาวชันทรงขอตัวพญาลาวยี=เจื>องไปปกครอง
เมืองฝาง
พญาลาวชัน พระเชษฐาของพญาลาวจอมธรรมทรงขอตัวพญา
ลาวยี%เจืCองโอรสองค์ที% ๒ ของพญาลาว
จอมผาเรื องไปปกครองเมืองฝางอันเป็ นเมืองลูกหลวงของแคว้ นเงิน
ยางซึงขณะนันมีพระชนม์มายุได้ ราวๆ ๑๙พรรษาเนื%องจากพญาลาว
%
ชันทรงมีพระธิดาคือ“นางโอคาแพงเมือง”และ“ นางงามแฝง
จันทร์ ผง ”

9. พ.ศ. ๑๖๗๐พญาลาวน่ าน พญาลาวจันทบุรีหลวงพระบาง และพญา
แกว
ประกันยกกองทัพประชิดติดเมืองเงินยางเพื%อบังคับให้ พญาลาวชินมอบ
พระราชธิดาทังสองพระองค์ให้ ขณะนันพญาลาวจอมธรรมสินพระชนม์ไป
แล้ ว พญาลาวชินจึงขอความช่วยเหลือไปยังพญาลาวอ้ ายเจืCองโอรสองค์
แรกของพญาลาวจอมธรรม ซึงได้ ปกครองเมืองพะเยาต่อจากพระราชบิดา
%
และพญาลาว ยี%เจืCองที%ปกครองเมืองฝาง เหตุการณ์นนทําให้ พญาลาว
ั
อ้ ายเจืCอง ถูกปลงพระชนม์ในที%รบพญาลาวยี%เจืCองมาถึงก็พบว่ากองทัพ
พะเยาเสียให้ กบข้ า ศึกแล้ ว จึงรวบรวมทหารโจมตีข้าศึก พญาแกวประกัน
ั
และพระจันทบุรีหลวงพระบางเสียชีวิตในการรบสงครามจึงสินสุด พญาลาว
ชินจึงอภิเษกนางโอคาแพงเมืองและนางงามแฝงจันทร์ ผงให้ เป็ นพระมเหสี
ซ้ ายและขวาและพญาลาวยี%เจืCองปกครองสืบต่อไป แคว้ นเงินยางได้ กลับมา
มีเอกภาพภายใต้ การปกครองของพระเจ้ าแผ่นดิน

10. พ.ศ. ๑๗๒๐ พญายี=เจื>องหรื อพญาขุนเจื>อสินพระชนม์
ขณะนันมีพระชนม์มายุได้ ๗๕ พรรษาทรงกรี ฑาทัพไปยังที%อนไกลพ้ น
ั
ซึงตํานานระบุวาเมืองตาตอกขอฟาตายื พญาขุนเจืCองต้ องประสบกับ
% ่ ้
ความพ่ายแพ้ ครังแรกและครังสุดท้ ายด้ วยทรงชราภาพมากแล้ วซึงถือได้ วา
% ่
รัชกาลอันยาวนานของพญาขุนเจืCอง เป็ นช่วงที%แคว้ นเงินยางมีอํานาจมาก
ที%สด
ุ
พ.ศ. ๑๗๘๐ เจ้ าชายมังรายโอรสของพญาลาวเมงและนางเทพคํา
ข่ ายประสูติ
การขึนครองราชย์ของพญามังรายเป็ นการเปลี%ยนโฉมหน้ าแคว้ นเงิน
ยางที%ดํารงความสงบสุขในเขตมาตลอดระยะเวลาอันยาวนานถึง ๖๒๑ ปี

11. อาณาเขต
ทิศเหนือ จรดที%ราบลุมแม่นําแม่สาย
่
ทิศใต้ จรดอําเภอแม่ใจในปั จจุบน ั
ทิศตะวันตก ตลอดลํานําแม่กก จนถึงต้ นนําที%เมืองสาด
ทิศตะวันออก สองฝั% งลํานําโขงจนถึงอําเภอเชียงของ

12. ทีตังในปัจจุบน
ั
สําหรับที%ตงเมืองเงินยางที%แน่นอนนันยังไม่สามารถระบุได้
ั
ชัดเจน เพราะเมืองในสมัยโบราณนันอาจจะโยกย้ ายเปลี%ยนที%ตงได้ ง่ายๆ
ั
ดัง ที%เราจะพบว่ามีเวียงหลายๆเวียงตังเรี ยงรายอยูตดๆกันเช่น เวียง
่ ิ
เดิม เวียงเหนือ เวียงกือนา ในเขตอําเภอเวียงชัย ที%ตงอยูเ่ รี ยงรายกันไป
ั
ตามลํานําแม่กกแต่อย่างไรก็ตามที%ตงเมืองเงินยาง หรื อ นครเงินยาง
ั
นัน พอจะกําหนดขอบเขตกว้ างๆ ได้ วาจะอยูประมาณเมืองเชียงแสน
่ ่
ปั จจุบนไปถึงแม่นํากกตรงบริ เวณบ้ านสบกกใน ปั จจุบน
ั ั

13. จัดทําโดย
1. นาย ชรินทร์ จันแก้ว เลขที 3
2. นาย นพดล ผลงาม เลขที 9
3. น.ส. จุฑารัตน์ เสมอใจ เลขที 19
4. น.ส. นลินี ใจการ เลขที 26
5. น.ส. ปิ ยะธิ ดา บุญบูรณ์ เลขที 29
โรงเรี ยนฟากกว๊ านวิทยาคม