Financiële crisis stuwt ook CFO's van de publieke sector naar "leiderschap".

1. Financiële crisis stuwt ook CFO’s van
non-profit
de publieke sector naar ‘leiderschap’.
overheidsbaan in of uit
de comfortzone?
door kristoff temmerman en luc roesems
De wereldwijde crisis doet vele CFO’s het Complexiteit neemt overhand toe
geweer van schouder veranderen. Na de Wie ervaring in beide omgevingen heeft, wijst
hoogconjunctuur met ruime budgetten voor terecht op het feit dat privé bedrijven ‘alleen
nieuwe projecten en verdere professionalise- maar’ aan winst moeten denken. Maar de
ring, plooien tal van organisaties terug op de brede non profit sector en dus ook overheden,
kernactiviteiten. Bijna alle energie gaat naar zijn naast het goede beheer van de middelen
budgetsimulaties en winstgevendheidanaly- van hun sponsors – of van de gemeenschap –
ses met één doel: input geven voor overle- ook bezig met hun maatschappelijke doel(en).
vingsstrategieën. Men zegt ook wel eens dat Per definitie dus al een extra dimensie tegen-
verandering in de private sector in golven over de privésector. En ook een overheid moet
loopt, van de ene bedrijfscrisis naar de ande- marktgericht functioneren. Dus denk niet dat
re. Natuurlijk is de concurrentie daarbij de overheidsbedrijven buiten de veranderings- Een functie bij de overheid is
belangrijkste motor. Die is des te intenser als golven van de tijd blijven. Er lopen trouwens
ook de economische conjunctuur in een dal voortdurend moderniseringsprojecten bij
vanwege de vele uitdagingen en
zit. CFO’s noemen in diverse studies zoals de diverse overheden, denk maar aan de papier- de specifieke compliance vereisten,
CFO Barometer van CFO Magazine niet voor loze douane-aangifte. professioneel minstens even intens
niks de werkdruk en stress als belangrijke als het werk bij de doorsnee
functiekenmerken. De toegenomen mondigheid van burgers en onderneming.
hun belangenorganisaties, de wil om al dan
niet door wetten gedreven transparanter te
functioneren en de brede dienstenwaaier van interne motivatie voor de maatschappelijke
de overheid betekenen de facto een opwaar- rol en professionaliteit.
ding van de financiële functie. Dat klinkt dyna-
‘Het schijnbaar saaie imago mische CFO’s als muziek in de oren. Denk Help, mijn departement loopt leeg!
maar alleen aan de enorme uitdaging van de En het wordt nóg moeilijker. Waar dankzij
compliance, want lokale overheden worstelen de hoogconjunctuur begrotingen meestal
dat de publieke sector in met massaal veel nieuwe regels en vormvoor- sluitend waren of zelfs met een overschot
waarden. eindigden, slaat de crisis nu grote bressen in
hoogconjunctuur heeft, De veranderingsdruk bij overheden en semi-
de overheidsfinanciën. Hoe diep die worden
en lang de krapte duurt, zal afhangen van
overheidsbedrijven is door de combinatie het tijdstip waarop de economische opleving
wordt in harde economische van beleidsmatige drijvers en wetgeving zelfs inzet. Maar ook dat is een illusie minder
groter dan in de ondernemingswereld. Bij voor wie denkt dat het gras aan de overkant
sommigen zelfs erg urgent. Of wat dacht groener is.
tijden voor sommigen plots u van De Post, die zich onder druk van de
Europese wetgever voorbereidt op een open De volgende grote ‘change initiator’ is de
markt. Verandering is dus ook daar meer demografische uitdaging. De volgende 10
verleidelijk.’ dan ooit aan de orde. Maar opgepast, hoewel jaar gaan 40% of ongeveer 32.000 ambte-
enkele organisaties beheersmatig niet goed naren met pensioen! Het (budgettair) pro-
presteren – denk aan het vroegere Sabena bleem lost zichzelf op hoor ik u denken?
en enkele andere overheidsdiensten vandaag Wel erg voorbarig want er is integendeel
- toch is er een meerderheid die vaak in alle een bijkomend ‘timing’ knelpunt. Door de
stilte sterke prestaties neerzet en dus onte- combinatie van de vermelde uitdagingen
Dat doet sommige CFO’s uit de privésector recht onderschat wordt. Trouwens, blijkt hebben overheden net nood aan meer gespe-
wel eens dromen van de vermeende rust in de laatste tijd niet dat vooral privé bedrijven cialiseerd personeel, terwijl het aanwezige
de publieke sector. Schijnbaar gegarandeer- ernstige faalpunten – denk aan de financiële kader maar in beperkte mate op basis van
de budgetten, geen dreigende sluitingen of malversaties – binnenskamers houden? Dat die noden is opgebouwd. Door de uitstroom
ontslagen, stabiele organisaties… Het saaie is heel anders bij overheden waar diverse met nieuwe aanwervingen, en mogelijk in
imago dat de publieke sector in hoogcon- toezichthouders en belangengroepen over combinatie met het inzetten van tijdelijke
junctuur heeft, wordt in harde economische de schouder meekijken. Meteen is duide- externe deskundigheid, zal de overheids-
tijden voor sommigen plots verleidelijk. Maar lijk dat wie als manager in die organisaties CFO dus willens nillens nog meer aan ken-
opgepast: overheidorganisaties zijn lang geen functioneert, best uit sterk managementhout nis- en profielmanagement moeten doen.
Eldorado waar de gebraden kippen de bewo- gesneden is. CFO’s bij de overheid moe- De ‘war for talent’ in financiën dreigt door
ners in de mond vliegen. ten dan ook functioneren vanuit een eigen de extra druk vanwege evoluties in de non-
cfo magazine – financieel management – nr. 5 17

2. profit sector dan ook voor iedereen nog te en regels de toepassing. Maar voorervaring afgebakende projecten op te lossen dan met
intensifiëren. vergemakkelijkt toch de realisatie. Zeker bij grote, complexe initiatieven. En hoewel ook
het omzetten naar IT- toepassingen Hoewel debiteurenbeheer bij heel wat bedrijven beter
CFO’s in alle organisaties zullen meer dan ook veel bedrijven niet echt deskundig zijn kan, hebben de meesten daarmee toch meer
ooit hun rol als coach en motivator moe- in projectmanagement, is de kans dat een ervaring dan overheden. Terug een punt waar
ten opnemen bij zowel het introduceren medewerker van een onderneming door mee ervaringsuitwisseling veel leed kan vermijden.
van nieuwe medewerkers als het begeleiden te lopen in een project wat projectervaring
van medewerkers die zich heroriënteren. heeft, reëel. Dat kan helpen om het synchro- Besluit
‘Anciens’ laten samenwerken met nieuwe niseren van de nieuwe software-implementa- Vanwege de evolutie bij overheden moeten
‘high potentials’ wordt een bijzondere uitda- ties met de kennisuitbouw, beter slaagt. En overheidsCFO’s vele financiële technie-
ging. En de techniek waarbij een nieuwe CFO als de betrokken overheid het geluk heeft om ken invoeren waarmee hun collega’s in het
oude getrouwen ‘meebrengt’ om het ‘change een echt projectervaren kandidaat te vinden, bedrijfsleven al ervaring hebben. Zij kunnen
management’ te vergemakkelijken, zal bin- dan is dat een grote meevaller die haar veel dus via ervaringsuitwisseling profiteren van
nen publieke organisaties niet werken! geld en tijd kan besparen. Want die heeft dan het leergeld dat bedrijven betaald hebben.
het leergeld over de succesfactoren van een Anderzijds zijn deze veranderingen extra
Nieuwe wetgeving op boekhoudregels en projectimplementatie al elders betaald. complex vanwege de eigenheid naar orga-
interne controle, budgettaire beperkingen nisatie en besluitvorming in de overheids-
onophoudelijke verhoging van de efficiën- Meer controlling sector. De CFO met bedrijfservaring zou dus
tie, onophoudelijke veranderingsprocessen, In de nasleep van financiële schandalen, legt zijn of haar kennis niet één op één kunnen
steeds toenemende budgettaire beperkingen de wetgever ook tijdrovende en kennisbe- overzetten. De transfer vraagt slimme, aan de
en ‘de war for talent’ allemaal met de extra lastende bijkomende verplichtingen op aan situatie aangepaste variaties.
problematiek van een grote organisatie en overheidsorganisaties. Logisch, want ook
dus hoge transactievolumes… genoeg uitda- beleidsmakers kunnen zich niet permitteren Dus neen, de CFO uit het bedrijfsleven moet
gingen die de nood aan leiderschap binnen om manifest verkeerde financiële informatie niet denken dat hij of zij met een overstap
de financiële functie verklaren! Met een aan- te hanteren. Bovendien is het een ‘alibi’ en naar de overheidssector op ‘automatische
tal van die uitdagingen hebben CFO’s in de hefboom waarmee de wetgever meer effi- piloot’ zal kunnen functioneren, verre van!
privésector ervaring, met anderen minder. ciëntie en effectiviteit van haar administra- Nieuwe boekhoudtechnieken en extra com-
Misschien trekken managers van overheids- ties eist. Die extra compliance voorschriften pliance, procesverandering met zeer beperk-
diensten wel wat weinig lessen uit wat hun bieden overheidsCFO’s net zoals bij privé te middelen in functie van uitgesproken effi-
collega’s in de bedrijfswereld al ervaren heb- bedrijven een kans om door de beheersmaat- ciëntiewinst en tenslotte mensgericht leider-
ben, ook vice versa trouwens. Het kan beiden regelen vanuit controlling efficiëntiewinst te schap zijn drie uitdagingen die een functie bij
helpen om vermijdbare fouten opnieuw te boeken en het beleidsinzicht te versterken. een of andere overheid zullen kenmerken. En
maken. En wat deze CFO’s dan ook snel zullen leren dat moet steeds vanuit een evenwicht tussen
is het feit dat goed opgezette interne controle maatschappelijk engagement met kostenbe-
Zo zetten alle overheden en non profit orga- nieuwe kansen schept voor medewerkers, al wustzijn. Geen evidentie.
nisaties de stap naar een dubbele boekhou- blijft realiteitszin aangewezen. Begeleiden De overheidsCFO doet er van zijn of haar
ding. Daarmee hebben bedrijven al decen- van medewerkers die hun kennisniveau optil- kant goed aan om niet opnieuw het wiel uit
nia lang ervaring. Veel steden en gemeenten len, zal in elk geval ook bij overheden aan te vinden en de ervaring van de collega’s uit
maar zelfs andere overheidsniveau’s krijgen belang winnen. Een terrein waarmee ook hun de privé sector niet te negeren.
nu te maken met de BTW. Ook al een domein zakelijke collega’s steeds meer worstelen,
waarvan privé bedrijven heel wat kennen. waardoor beiden van elkaar kunnen leren. Vanuit deze vaststellingen ziet de advertentie
Diezelfde overheden zijn organisaties aan het in de jobkrant van morgen er dan waarschijn-
afsplitsen of gericht aan het creëren als ‘spin De budgettaire tekorten zullen de CFO/ lijk als volgt uit:
offs’ met specifieke maatschappelijke dien- financieel manager bij de overheid voor een OverheidsCFO gevraagd,
sten. Daardoor komt de beslissingskracht moeilijke dualiteit stellen. Enerzijds zullen  denkt strategisch en kan beleidsdoelstel-
dichter bij de klant (lees burger) te liggen maatschappelijke en wetgevende actoren een lingen vertalen in meetbare indicatoren.
maar moet de financieel directeur zorgen dat stevige ‘upgrade’ van de processen, technie-  Is een klankbord voor beleidsmakers en
ondanks de afsplitsing, een boekhoudkun- ken en resultaten eisen, anderzijds zal dat operationeel management.
dige consolidatie garant staat voor overzicht moeten gebeuren met krimpende financiële  Kan onderhandelen op hoog niveau, rap-
en transparantie. Terug een terrein waarop middelen. Het zal er dus op aan komen om porteert helder en bevattelijk.
kennisoverdracht kan helpen. Dat kan ener- zowel bestaande systemen intenser te benut-  Creëert toegevoegde waarde door proces-
zijds door de contacten met (privé)collega’s, ten als ‘slim’ te vernieuwen. Slim wil zeggen organisatie.
maar anderzijds ook door een beroep te door gebruik te maken van op hun efficiëntie Deze sterke leider weet zijn/haar team te
doen op deskundigen die hun pragmatiek en beproefde methoden en modellen, die toch enthousiasmeren en door veranderingstra-
knowhow terzake bewezen hebben. Ook die sporen met de doelstellingen en strategie. jecten te loodsen. Hij/zij heeft de nodige con-
namen zullen overheidsCFO’s horen van hun Hier heeft de privé omgeving al veel leer- tacten en functionele relaties met collega’s
collega’s uit de bedrijfswereld. geld betaald vooraleer te komen tot een pro- en deskundigen in de bedrijfswereld om snel
cesmatige organisatie. Ervaringsuitwisseling resultaatgerichte technieken en methoden
Denk nu niet dat de invoering van al die kan de CFO bij de overheid helpen om snel situationeel naar de overheidssector te trans-
financieel technische veranderingen voor een te leren om functionele, eenvoudige maar poneren. 
ervaren medewerker uit de bedrijfswereld een doelmatige processen te ontwerpen en in te
fluitje van een cent is. Bij overheden com- voeren. Veel CFO’s hebben geleerd om pro- Kristoff Temmerman is Business Manager
pliceren de specifieke beslissingsstructuur blemen bij voorkeur met een reeks kleinere, Publieke Sector bij TriFinance.
18 cfo magazine – financieel management – nr. 5