2. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
2
Aurkibidea
ATAL TEORIKOA............................................................................................................................3
Sarrera......................................................................................................................................3
Zer da gorputz adierazpena?....................................................................................................3
Gorputz adierazpenaren jatorria eta historia.......................................................................5
Gaur egungo korronteak ......................................................................................................6
Gorputz adierazpenaren elementuak.......................................................................................8
Gorputza...............................................................................................................................8
Espazioa................................................................................................................................9
Denbora ...............................................................................................................................9
Energia .................................................................................. ¡Error! Marcador no definido.
Zergatik landu HH-n?................................................................................................................9
Proposamen praktikoa ...........................................................................................................10
1.- Objektuekin jolasean.....................................................................................................10
2.- Mugimenduaren kontzientzia hartzen ..........................................................................11
3.- Trena.............................................................................................................................11
HH-ko curriculumarekin lotura...............................................................................................11
ATAL PRAKTIKOA........................................................................................................................14
Sarrera....................................................................................................................................14
Jarduerak................................................................................................................................15
1.-Objetuekin jolasean .......................................................................................................15
2.- Mugimenduaren kontzientzia hartzen ..........................................................................16
3.-Trena..............................................................................................................................17
Bibliografia .............................................................................................................................19
3. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
3
ATAL TEORIKOA
Sarrera
Gaur egun gorputz adierazpenaren inguruko ezagutzak duela urte batzuk zirenak
baino zabalagoak diren arren, diziplina honek oraindik ere ez du lortu behar besteko
garrantzia. Hezkuntza sisteman adibidez, gimnasia deiturikoa ariketa fisiko soilean
zentratzen da inon sakondu gabe, eta behar duen garrantzia eman gabe.
Hau horrela bada ere, gorputz adierazpenak berebiziko garrantzia du umeen
garapenean. Izan ere, diziplina honen bitartez umeek haien bizitzan beharrezkoa izango
duten lengoai berri bat ikasiko dute, gorputzaren bitartez adierazten eta komunikatzen
ikasiko dute. Eta, era berean, gorputz hizkuntza interpretatzeko gaitasuna eskuratuko
dute. Horretaz aparte, gorputz adierazpenak umeen garapen motorrean lagunduko du.
Gainera, norberaren gorputza eta besteena ezagutzeko eta errespetatzeko teknikak
emango ditu gorputz adierazpenak, umeak haien inguruko espazioa gorputzaren bitartez
ezagutzen duten bitartean.
Jarraian doakizuen marko teorikoan, gorputz adierazpenaren inguruko hainbat
puntu jorratuko dira. Alde batetik, gorputz adierazpenaren nondik norako nagusietatik
errepasoa egingo da gaian murgiltzen joateko eta ostean, informazioa espazioaren
ezagutzari bideratuko da, umeek espazioa gorputzaren bitartez nola ezagutzen duten
gureganatzeko.
Zer da gorputz adierazpena?
Gorputz adierazpenaren hainbat definizio ematen dira, horregatik ez da lan erraza
bat aurkitzea. Hala ere gure gorputz adierazpenaren definizioa pedagogiako alderditik
hautatuko dugu. Honela, heziketarako instrumentu gisa erabiliko dugu. (Ortiz, 2002)
Aipatu bezala autore desberdinak lan egin dute esparru honetan eta bakoitzak bere
definizioa sortu du:
Sierraren (1996) aburuz adibidez, gorputz adierazpena, gorputza erabiltzean
datza, honen bitartez adierazten direlako emozio eta sentimenduak. Bestalde,
Montesinosek (2004) uste du gorputz adierazpenaren xede nagusia komunikazioa dela,
gure barnean duguna beste bati komunikatzeko erabiltzen dugula. Horrela lortuko ditugu
oinarrizko kontzeptuen ezagutza, hau da, gorputza, denbora eta espazioaren ezagutza.
4. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
4
Hirugarren bide batetik, gorputz hizkuntzaren kontzeptua aipatu zuten autorean daude,
Tomas Motos (1983), Quintana (1997) eta Marta Schincha (2002) adibidez. (Vizcarra,
2010)
Gorputz adierazpena gorputz hizkuntza komunikazio tresna bezala erabiltzen
duen diziplina da, pertsonaren kontzientea eta inkontzientea gestu eta mugimenduaren
bitartez adierazten direlarik. Dena den, gorputz adierazpena dantza libre kontzeptutik
eratorria da: hau da, metodologia hau mugimendua modu pertsonal batean gauzatzean
oinarritzen da, sormenari garrantzia ematen zaiolarik.
Gorputz adierazpena ez hitzezko hizkuntzaren alderdi bat da, emozio sentimendu,
pentsamendu, balore eta abar erakusteen dituena. Hori dela eta, gorputz adierazpenaren
onuren artean autopertzepzioaren garapena, gorputzaren ezagutza eta komunikazio
gaitasunen garapena daude.
Gorputzaren mugimenduen osagarriak aztertuz lengoaia bat dela ere esan
genezake. Beraz, mugimendu propio eta ordenatuen bidez, eduki baten transmisioa lortu
ahal da, eta beste hainbat lengoai artistikoetan gertatzen den bezala, sentimendu eta
emozioak transmititzeko gauza izango da.
Honetaz aparte, kontsideratzen da ez hitzezko komunikazioaren zati handi bat,
%60-70 hain zuzen ere, gestu, begirada eta gorputz adierazpenaren bitartez ematen dela.
Gorputzak lengoaia zuzena erabiltzen du, ahozkoa baino askoz unibertsalagoa dena.
Horrela, orokorrean bi hizkuntzak elkarrekin doaz eta gorputz hizkuntzak ahozkoa
osatzen du, ulergarriagoa bihurtzen. Aipatzekoa da, beste hizkuntz guztiak, gorputz
hizkuntzaren bidez garatzen direla.
Lengoaia ez berbalaren zati bat jaiotzetik jasotzen dugu, beste zati bat
imitazioaren bidez eskuratzen dugu eta gainerakoa ikasi egiten dugu. Orokorrean,
gorputzeko atal desberdinak elkarlanean aritzen dira mezu jakin bat bidaltzerako orduan,
mezu hauek ordea batzuetan kontraesanean egoten dira, esate baterako norbait istorio alai
edo dibertigarri bat kontatzen ari eta bere aurpegiaren espresioa tristea denean. Hau
hainbat arrazoirengatik gerta daiteke, adibidez, istorioa kontatzen ari den bitartean beste
zerbaitetan pentsatzen dagoelako, beraz aurpegiaren espresioa pentsatzen ari denarekin
bat dator baina ez esaten ari denarekin, honen ondorioz entzuten ari dena zer pentsatu ez
dakiela gelditzen da.
5. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
5
Laburbilduz gorputz adierazpena xedetzat adierazpena duten jokabide motorrak
izango dira, bertan gorputza, mugimendua eta sentimenduak izango direlarik instrumentu.
Bide honetatik abiatuta hiru gaitasun lortzeko helburua betetzen du gorputz adierazpena.
Alde batetik, sentimenduak adierazteko komunikazioa hobetzea bilatzen du. Horretaz
aparte, nahiak eta arazoak adieraztea ahalbidetzen du, eta azkenik bat- bateko
komunikazioa eta keinuak erabiltzeko gaitasuna lortzea errazten du sozializazio-prozesua
errazteko.(Vizcarra, 2010)
Gorputz adierazpenaren jatorria eta historia
Gorputz adierazpenaren inguruan gaur egun daukagun ikuspegira ailegatu ahal
izateko, diziplina honek historian zehar izan duen bilakaeran arakatzea beharrezkoa da.
Horrela, jatorria historiaurrean kokatu daiteke, dantza erritualetan hain zuzen ere. Izan
ere, lehenengo aztarnak interpretazio hauetan aurkitzen dira, uzta hobetzeko edota gerrak
irabazteko dantzetan adibidez.( Sierra in Azpeitia, 2016). Gainera, badirudi gizakia hitzez
komunikatzeko gai izan baino lehen keinuen bitartez komunikatzeko abilezia zuela, edota
irudi piktografikoen bidez ere (Vizcarra, 2010). Hau izango da gaur egungo gorputz
adierazpenaren abiapuntua, gizakien sorkuntzarekin bat egiten duena.
Dena den, lehenagoko agerpen erritmiko eta musikalak egon arren, gorputz
adierazpenaren jatorria XIX. Mendearen amaieran eta batez ere XX. Mendearen hasieran
kokatu behar da, garai honetan gorputzaren inguruko ikuspuntua aldatu zen. Era honetan,
eskoletan gimnasia lantzen hasi zen eta horrekin batera beste hainbat gimnasia korronte
sortu ziren.( Vigarello in Azpeitia, 2016)
XX. mendean zehar gimnasia nagusituz joan zen Europako eskoletan, baina
entrenamendu militarra eta osasun zaintza helburu zeukan gimnasia zen hori. Aipatu
behar da, gimnasiak eta kirolak soilik mutilen eskoletan izan zutela arrakasta, nesken
eskoletan ordea, gorputz teknikak sartu ziren indar handiz, dantza eta antzerkilaritzarekin
zerikusia zutenak. (Azpeitia, 2016)
Dantza eta antzerkilaritza XX. mendean lantzen hasi ziren arren, gaur egungo
gorputz adierazpenaren ikuspuntua 1968 ko maiatzeko iraultzaren ondorioz sortu zen.
Iraultza horrek aldaketa ugari ekarri zituen kulturako adierazpen ezberdin askotan.
6. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
6
Horrekin batera gorputz adierazpen libreak garrantzia hartuko zuen korronte gisa,
Frantziako Maiatzaren ideologia gisa. (Vizcarra, 2010)
Denborak aurrera egin ahala, gorputz adierazpena ariketa fisikoaren beste aldagai
bat bihurtu zen, kirola kritikapean jarri zuena. Izan ere, kirolak produkzioan gertatzen zen
bezala lehia bultzatzen zuen, kapitalismoari mesede eginez. Gaur egun ordea, kritika hori
ahuldu egin da eta hezkuntza curriculumean kirola zein gorputz adierazpena, gorputzaren
adierazpen ezberdin bezala hartzen dira. Gorputz- adierazpena gorputzaren
komunikazioan oinarritzen da, mugimendu hainbat eredu erabiliz mugimendua
komunikaziorako tresna bilakatuz. (Vizcarra, 2010)
Gaur egungo korronteak
Gorputz adierazpena haur hezkuntzako eduki bat da eta justifikazio eta lan egiteko
modu propioak izan behar ditu. Era berean ezaugarri propioak izango ditu, hala nola,
gorputzaren kontzientzia, gorputza onartzea, barneratzea eta erabiltzea bere dimentsio
osoan, eta aukera guztiak erabiliz. Horrela, bizipenak, emozioak, sentimenduak,
pentsamenduak, ideiak, eta abar adieraziko dira, beti ere sormena landuz. (Sierra in
Vizkarra, 2010)
Hala ere, Gorputz adierazpena, helburu eta erabilpen ezberdinak dituen teknika
bezala ulertzen da. Izan ere, gaur egungo adituek modu ezberdinetan ulertzen dute
diziplina hau. Mateuk adibidez, adierazpena lau arlotan banatzen du: (Azpeitia, 2016)
Arlo psikologikoa: Gorputz adierazpena gizakiaren eskura dagoen teknika da.
Arlo artistikoa: Hizkuntza propioa duen teknika da gorputz adierazpena( mimoa,
dantza, antzerkia,..).
Arlo metafisikoa: Goi teknika, gorputzaren edukiaren indarra garunaren edukiaren
indarraren ondorioa.
Arlo pedagogikoa: Diziplinen arteko bide didaktikoa.
7. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
7
Sierrak ordea, gorputz adierazpenaren adiera bi modu ezberdinetan bereizten
du.Alde batetik, Gorputz adierazpena biologia eta portaerarekin harremanetan jartzen du.
Izan ere sentimenduak eta gogo-aldarte estimulu baten aurrean adierazten ditu,
komunikazioa eta adierazpena bere izatearekin lotuta baitaude. Modu honetan, gorputz
adierazpena ikuspegi antropologiko batetik aditzen du. Bigarren adieran ordea, ikuspegi
artistiko batetik aditzen du gorputz adierazpena eta sormen eta adierazkortasunarekin
lotzen du.
Autore honen aburuz, aurreko bi adierak fusionatu behar dira hezkuntza
curriculumean, lehenengoa umearen biologiarekin harremanetan dagoelako eta bigarrena
alderdi artistiko eta borondatezkoarekin zerikusia duelako.
Beste autore batzuk ordea, heziketa eremutik atera dute gorputz adierazpena.
Romerok adibidez (2005) bete nahi den helburuaren arabera gorputz adierazpena hiru
modu ezberdinekoa izan daitekeela aipatzen du: (Vizcarra, 2010)
Publiko baten aurrean mezu bat komunikatzen denean gorputz adierazpen
eszenikoa ematen da.
Gorputz adierazpen terapeutikoa norberak bere barnean dituen gatazkak
kanporatzeko edota azaltzeko erabiltzen da eta metodo introsprektiboekin lotuta dago.
Espiritualtasuna balioesten denean gorputz adierazpenaren adiera metafisikoa
ematen da.
Honako sailkapen honetan oinarritzen da Contreras gorputz adierazpenaren
inguruko joerak sailkatzeko. (Azpeitia, 2016)
Joera terapeutikoa: Jarrera terapeutikoa duten gorputz ekintzekin lotzen da. Era
honetan gorputzaren ezagutza, besteekiko erlazioa eta kontaktua zuzenak dira
Joera pedagogikoa: Gorputz adierazpena gimnasiaren eskutik sartu izan zen
eskola eremura eta honen alderdi adierazkor moduan ulertu izan da. Alderdi honen
sortzaileak izan diren autoreak, dantza eta antzerki gimnastikoaren berritzailetzat ere,
hartzen dira.
Joera eszenikoa: Arte eszenikoarekin harremanetan dago, gorputz adierazpenaren
jatorri eta eboluzioaren oinarri garrantzitsuenetariko bat. Noverrek antzerki eta operaren
8. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
8
espazioan oinarritutako eta gorputzaren birbalorazio eszenikoaren oinarritzat hartzen du
eta garrantzi handiagoa ematen dio adierazpenari teknikari baino. Bere esanetan
dantzaren teknika emozioetatik eta adimenetik pasatzen ez denean teknika hutsa
bihurtzen dela, espresioak eta izpirituak dantzan ez badute parte hartzen, dantzak ez du
hunkituko inor.
Contrerasen ustez, gorputz adierazpenaren bidez norberaren gorputza eta besteena
protagonista bihurtzen ditugu.
Ikusi dugun bezala, autore ezberdinek sailkapen ezberdinak egiten dituzte, baina
argi dagoena da gorputz adierazpenaren bitartez umeak esperientzia ugari biziko dituela
eta gorputz teknikak ezagutzeko eta ikasteko aukera izango duela. Era berean, norberaren
eta gainontzekoen gorputza ezagutu eta onartzeko eta ingurua ezagutzeko baliagarri
izango zaio.
Gorputz adierazpenaren elementuak
Gorputz adierazpenean hainbat elementuk hartzen dute parte: Gorputza, espazioa,
denbora eta energia. Hauek elkarreraginean egoten dira mugimendu desberdinak sortuz.
(Laban, 1987)
Gorputza
Gorputzari dagokionez, Motosek (1983) dio honela banatzen direla gorputzaren
atalak:
Burua: Burua
Besoa: Besoa + eskua
Hanka: Hanka + oina
Bularraldea: Bularra + lepoa + burua
Soina: Gerria + bularra + lepoa + burua
Gorputz-enborra: Aldaka + gerria + bularra + lepoa + burua
9. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
9
Hori dela eta, autoreak dio hauetako atal bakoitza independientea dela eta nahi
den moduan konbinatu daitekeela beste atal batekin. Konbinazio ezberdinekin
mugimendu simetriko edo asimetrikoak eginez honako mugimenduen sailkapena sor
daiteke: Ekintzak (Desplazamenduarekin edo desplazamendurik gabe), funtzioak (pisua
jasan, pisua hartu, pisuz libre egon eta mugimendua hasi), oinarrizko mugimenduak
(flexioa, luzapena eta errotazioa), forma (luzeak, zabalak, borobilak, angeludunak eta
okerrak) eta postura (irekia/ itxia, aurrera/ atzera, tentsioan /erlaxatuta, zuzenak/
borobilak).
Gorputzaren ideia barneratzen goazen heinean, beste gaitasun batzuk ere lortzen
dira: espresatzeko eta komunikatzeko gaitasuna, gorputzaren kontrola… eta hauek lortuz
gero beste batzuk. Hala nola, gorputzaren kontrola lortuz gero, emozio eta sentsazioak
adierazteko gaitasuna lortzen dugu. (Wallon, 1965)
Espazioa
Espazioan komunikazioa ematen da horregatik oso garrantzitsua da espazio
egokia aurkitzea. Gainera, bertan ni-a besteekin elkartzen den tokia da. Hau da,
mugimenduaren bidez bizipen pertsonalak adierazten dira. Espazio hau hainbat motara
klasifikatu daiteke: Pertsonari erreparatuz, distantziari erreparatuz eta ikuspuntu fisikoari
erreparatuz.
Denbora
Denboraren kontzeptua abstraktua denez, haurrekin akzio edo ekintzen segida
moduan azaltzen zaie. Hortik abiatuta bi mota bereizten dira: objektiboa eta subjektiboa.
Denbora eta mugimendua oso loturik daude erritmoarekin. Honek bien arteko lotura
egiten baitu. Eta honela sailkatu dezakegu denbora: Azelerazioa, dezelerazioa, dardara,
lehergarria eta motelak.
Zergatik landu HH-n?
Gorputz adierazpena lantzea oso garrantzitsua da. Honek, aukera ematen baitigu
haurraren garapenean laguntzeko eta pertsona bezala garatzeko (Echeverria, 2013).
10. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
10
Gainera, gure laguntza eskaintzen badiogu haurrari, haren hazkuntza sanoagoa izango da
bai fisikoki bai mentalki.
Gaur egungo gazteek, ohitura galdu dute haien gorputzarekin jolasteko. Bizi garen
gizartea sedentarioa bihurtu da, eta honek haurren ikaskuntzan eragina dauka. Hori dela
eta, gorputzaren adierazpenaren bidez, hori aurrera eraman eta garatu egiten da. Hau da,
gorputz adierazpenak aukera ematen digu mintzaira, bista eta entzumena estimulatzeko.
Eta hori gutxi bada, baita eragiten du osasuntsu egoten, gorputzaren koipea murriztuz,
hezur indartsuagoak edukitzen, flexibilitatean… (Ruiz, 2010)
Haurra mugitzen ez bada eta egun osoan , haurraren garapenak kalteak jasan
ditzake, (atentzio falta edukitzea edo beste trastorno emozionalak). Hori ez gertatzeko,
haurraren bizitzan errutina sanoak ezarri behar dira. Honela, haurraren segurantza zein
auto-estimua garatuko da. Mugimendua dagoenean, askotan beste haurrekin jolasean
gertatzen da. Horregatik, mugimenduak duen beste abantaila bat besteekin erlazioan
egoteko aukera ematen duela. (Castillo, Rebollo, 2009)
Proposamen praktikoa
1.- Objektuekin jolasean
Espazioa ezagutzeko objektu bat hartuko dugu eta haurrei argibideak emango
dizkiegu:
Objektuaren aurrean jarri
Objektuaren atzean jarri
Objektuaren barruan jarri
Objektuaren alboan jarri
Objektuaren azpian jarri
…
Jarduera honekin umeak autonomia garatzen joango da, jarduera leku jakin batean
egiten den arren, barneratutakoa bizitzaren beste hainbat arlotan erabilgarria izan
daitekeelako. Honetaz gain, haurrek objektu batekiko euren kokapena zein den ikasiko
dute, egunerokotasunean erabilgarria izan daitekeena. Gainera, espazioan mugitzeko
oinarrizko kontzeptuak eskainiko zaizkio eta modu praktiko batean ikasiko ditu.
11. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
11
2.- Mugimenduaren kontzientzia hartzen
Haurrak espazioan mugitzeko eta kontzientzia izateko irakasleak hainbat urrats
emango dizkie eta haiek egin beharko dituzte:
Aurrera pauso bat
Ezkerrera bi pauso
Orain korrika egin aurrerantz
Atzerantz hiru pauso
Alde batera ibili
Saltoka ibili aurrerantz
…
Jarduera honekin, haurrek espazioaren kontzientzia hartzen joango dira,
gorputzaren mugimenduen bitartez espazioan zehar mugituko baitira. Gainera, gorputzak
dituen berezitasun eta aukerak ezagutzea ahalbidetzen du jarduera honek, honen
aktibotasuna bermatzen duen bitartean.
3.- Trena
4 ko taldeak egingo ditugu eta tren bat osatuko dugu, aurrean dagoen pertsonari
begiak itxiz. Ondoren gelan sakabanaturik hainbat objektu kokatuko ditugu eta haurrek
saihestu beharko dituzte. Horretarako, trenaren aurrean dagoen pertsona gidatu beharko
dute bizkarrean jarraibideak emanez eta hitz egin gabe. Jarraibideak:
1. ezkerrera: ezkerreko sorbalda ukituz
2. eskuinera: eskuineko sorbalda ukituz
3. geldi: buruan ukituz
4. aurrera: bi sorbaldak ukituz
Azkeneko jarduera honetan, talde lana gehituko dugu. Izan ere, oraingoan,
espazioan mugitzeaz gain talde lanean jardun beharko dute. Ekintza honekin, haurren
espazioa ezagutuko dute eta gainera aurretik barneratutako hainbat kontzeptu praktikan
jarri beharko dituzte. Aipatutakoari, besteekiko konfiantza eta autokonfiantza garatuko
dutela gehitu behar zaio, tarteka begiak estalita joango baitira.
12. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
12
HH-ko curriculumarekin lotura
2009. urtean Haur Hezkuntzako curriculuma zehaztu zen eta bertan Euskal
autonomia Erkidegoan ikaskuntza horiek zehazten ditu.
Bertan, haur hezkuntzako gaitasunak (Haur Hezkuntzan ikasleak testuingurura
egokituta bereganatzen duen jakintzen, trebetasunen, jarreren eta balioen konbinazio
integratua. Haur Hezkuntzako gaitasunak hezkuntzako gaitasun orokorrak kontuan
hartuta zehazten dira) aurkitu ditzakegu.
Arduraz bizitzen ikastea.
Ikasten eta pentsatzen ikastea.
Komunikatzen ikastea.
Elkarrekin bizitzen ikastea.
Pertsona gisa garatzen ikastea.
Egiten eta ekiten ikastea.
Gaitasun orokor hauez gain, oinarrizko helburuekin aurkitzen gara. Lehenik eta
behin, haurrak bere gorputza ezagutzarako tresna gisa identifikatu beharko du, bere
gorputza bera eta honek eskaintzen dituen aukerak ezagutzeko. Era honetan bere
gorputza, gainontzekoena eta inguruko guztietan dauden ezberdintasunak ezagutu eta
errespetatuko ditzan.
Modu berean, inguruko espazioa ezagutzen duen bitartean familia-, natura- eta
gizarte- ingurumena aztertzeko interesa piztuko zaio, ezagutzen doan bitartean, horren
parte bilakatu dadin. Gainera, modu honetan, umeak ingurukoekin harremantzeko
gaitasuna garatuko du, horretarako teknikak garatzen dituen heinean.
Arlo kognitiboan ere, garrantzia izango dute espazioaren ezagutzarako
bideratutako jarduerek. Izan ere, umeek kontzeptu berriak barneratuko dituzte eta
kontzeptu hauek ideia batekin erlazionatuko dituzte.
13. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
13
Aurrekoaz aparte, jarduerak bere kabuz egiterakoan autonomia garatzen joango
da, bere buruarekiko konfiantza har dezan. Horrela, umeak gaitasun emozional eta
afektiboak garatuko ditu, azkenean, bere buruaren irudi positibo bat osatzeko.
Behin curriculumeko helburuak aztertuta, bertan agertzen diren esperientzia
eremuetan jarriko dugu arreta. 2009 ko curriculumean hiru esperientzia eremu aurki
ditzakegu, hauetako bakoitza lehenengo eta bigarren zikloan banatuta.
Lehenengo esperientzia eremua, norberaren ezaguera eta autonomia dugu,
zeinetan lehenengo zikloan nortasun pertsonala, ongizate pertsonalari eta
egunerokotasunari garrantzia ematen zaion. Bigarren zikloan ordea, gorputza eta
mugimenduak garrantzi handiagoa lortzen du, bertan, gorputza eta norberaren irudia
jolasa eta mugimendua, jarduera eta egunerokotasuna eta norberaren zaintza eta osasuna
lantzen baitira. Modu honetan, ikusi dezakegu gorputzak garrantzia duen arren,
adierazpenak eta gure gaiak leku askorik ez dutela, nahiz eta aipatutako kontzeptuen
artean jorratu daitezkeen.
Norberaren ezaguera eta autonomia alde batera utzita, curriculumak alde
pertsonala alde batera utzi eta ingurunearen ezagueran barneratzen da, izen hau daraman
esperientzia eremuak bi ziklotan banatuta dagoelarik. Lehenengo zikloan harremanei
ematen zaie garrantzia, hala nola, ingurune fisiko eta naturalarekiko interakzioari eta
ingurukoei. Bigarren zikloan ordea, aipatutako arloetan gehiago sakontzen da eta
ingurune fisikoaren eta naturaren ezaguera jorratzen du, kultura eta gizartea bizitzen
ikastea alde batera utzi gabe. Bigarren esperientzia eremu honi dagokionez, gorputzaren
ezagutza alde batera uzten du, baina gorputza erreminta bezala erabiltzen duela uler
daiteke. Izan ere, ingurunearen ezagutza eta horrekiko interakzioan zentratzen da. Hortaz,
esan daiteke, gure gaia esperientzia eremu honekin harreman handia duela.
Azkenik, hirugarren esperientzia eremua, komunikazio eta adierazpenarekin
erlazionatuta dagoena da. Hau ere bi ziklotan banatuta dago, nahiz eta bigarrenean,
lehenengoan baino askoz gehiago lantzen den. Lehenengo zikloan, umeek hitzezko
komunikazioa garatzen doaz baina horrekin batera, komunikazio beste modu batzuk
garatzen doaz, plastika, musika edota gorputzaren bidezkoa adibidez. Bigarren zikloan
ordea, komunikazio eta adierazpenari ematen zaion garrantzia handiagoa da. Ziklo
honetan, hitzeko komunikazioa osotasunean landuko da, hitz egitea eta entzutea aldi
berean landuz, berbetan aritzea lortzeko. Aurreko zikloan jorratutako gainontzeko
14. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
14
hizkuntzak ziklo honetan ere garatzen jarraituko da, gorputz adierazpena gorputz
hizkuntzan bilakatzen delarik. Gainera, horiei ikus- entzunezko hizkuntza batuko zaio,
informazio eta komunikazioaren teknologiekin erlazionatuta dagoena. Esperientzia
eremu hau, gorputz adierazpenarekin harreman estua du , nahiz eta gure gaiarengandik
pixka bat aldentzen den.
Ikus dezakegunez gorputzari garrantzia ematen zaio. Hala ere lehenengo zikloan
komunikatzeko tresna gisa agertzen da. Aldiz, bigarren zikloan garrantzi handiagoa
ematen zaio eta gorputz hizkuntza lantzen da eremuetako batean.
ATAL PRAKTIKOA
Sarrera
Gorputz adierazpenak berebiziko garrantzia du umeen garapenean. Izan ere,
diziplina honen bitartez umeek haien bizitzan beharrezkoa izango duten lengoaia,
adierazpena, ikasiko dute, gorputzaren bitartez adierazten eta komunikatzen baitute. Hau
horrela bada ere, oraindik ez zaio diziplina honi beharrezkoa duen garrantzia ematen.
Hori dela eta, Haur Hezkuntzan gorputz adierazpena lantzea berebizikoa ikusten
dugu, guk praktikaldi bitartean egingo dugun moduan. Kasu honetan, gorputza espazioan
kokatzeko tresna gisa garatuko dugu, umeei haien ingurua ezagutzeko baliabideak
emateko asmoz. Izan ere, umeen garapenaren arlorik garrantzitsuena norberaren ezagutza
izango da, eta hori oinarri izanik besteena eta ahien ingurua. Dena den, jardueren helburu
nagusiena bakoitzak esperimentatukoaren inguruko bizipenak lortzea izango da.
Proposamen praktiko hau hiru jardueraz osatuta dago eta gorputzaren
mugimenduan oinarrituko da. Era honetan, gorputza gure inguruko espazioa ezagutzeko
erabiliko da eta hori lortzeko, gorputzak eskaintzen dizkigun baliabideak jabetzeko balio
izango dute jarduerek. Gorputz adierazpena bere osotasunean da garrantzitsua Haur
Hezkuntzan, eta horren barruan gorputzaren ezaguera da landuko den arloa. Izan ere,
bizitzaren lehenengo urteetan, mugimendua oso garrantzitsua da bai osasunaren aldetik
eta bai arlo afektibo sozialetik ikusita. (Castillo, Rebollo, 2009).
15. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
15
Honetaz aparte, gorputza erabiltzen ikastea oso gauza garrantzitsua izango da
haurrentzat, ondoren modu ezberdinetan erabiltzeko. Kasu honetan, gorputza espazioa
ezagutzeko erabiliko dute, espazioan mugitzen ikasteko eta hainbat kontzeptu
barneratzeko, ondoren haien ingurunea ezagutu dezaten. Gainera, espazioa kontzeptu oso
garrantzitsua da, ni-a besteekin elkartzen den tokia da. Hau da, mugimenduaren bidez
bizipen pertsonalak adierazten dira (Laban, 1987). Hau, prozesu baten azkeneko fasea
izango litzateke, garapen bat behar duena. Gorputz adierazpenarekin erlazionatutako
jardueren bitartez umearen garapenari lagunduko diogu. (Castillo, Rebollo, 2009)
Jarduerak
Jarduera hauek, Haur Hezkuntzako bigarren ziklora (4-5 urte) bideratuta planteatu
ditugu. Jarduerak espazio zabal batean egingo ditugu, ez du zertan psikomotrizitateko
gelan izan. Hona hemen proposamen praktikoa:
1.-Objetuekin jolasean
Espazioa ezagutzeko objektu bat hartuko dugu eta haurrei argibideak emango
dizkiegu:
Objektuaren aurrean jarri
Objektuaren atzean jarri
Objektuaren barruan jarri
Objektuaren alboan jarri
Objektuaren azpian jarri
Objektuaren kanpoan jarri
Objektuaren gainean jarri
…
16. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
16
Marrazkia: Kokapena:
Helburua:
Objektu batekiko gure kokapena zein den ikastea
Oinarrizko kontzeptu batzuk ikastea: barruan, kanpoan, alboan, azpian, gainean,
aurrean eta atzean.
2.- Mugimenduaren kontzientzia hartzen
Haurrak espazioan mugitzeko eta kontzientzia izateko irakasleak hainbat urrats
emango dizkie eta haiek egin beharko dituzte:
Aurrera pauso bat
Ezkerrera bi pauso
Orain korrika egin aurrerantz
Atzerantz hiru pauso
Alde batera ibili
Saltoka ibili aurrerantz
…
Kokapena:
17. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
17
Marrazkia:
Helburuak:
Espazioaren ezagutza
Espazioan kokatzea
3.-Trena
4 ko taldeak egingo ditugu eta tren bat osatuko dugu, aurrean dagoen pertsonari
begiak itxiz. Ondoren gelan sakabanaturik hainbat objektu kokatuko ditugu eta haurrek
saihestu beharko dituzte. Horretarako, trenaren aurrean dagoen pertsona gidatu beharko
dute bizkarrean jarraibideak emanez eta hitz egin gabe. Jarraibideak:
1. ezkerrera: ezkerreko sorbalda ukituz
2. eskuinera: eskuineko sorbalda ukituz
3. geldi: buruan ukituz
4. aurrera: bi sorbaldak ukituz
Kokapena: Marrazkia:
19. 2016-2017 Gorputz Adierazpena
19
Bibliografia
Azpeitia, O. (2016). Gorputz adierazpena eta emozioak lantzen ikerkuntza-
ekintzaren bidez: irakasle talde baten ibilbidea. Euskal Herriko Unibertsitatea.
2016ko irailaren 23an berrezkuratuta
https://addi.ehu.es/bitstream/10810/18216/1/TESIS_AZPEITIA_RUIZ_ONINT
ZE.pdf webgunetik.
Castillo E. (2009) Expresion ycomunicación corporal en educación fisica. 2016ko
irailak 22an berrezkuratuta
http://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/3317/b15549859.pdf?sequen
ce=1 webgunetik.
Echeberria, N.F. ( 2013). Emozioak gorputz adierazpenaren bidez lantzeko
proposamena. 2016ko iralairen 22an berrezkuratuta, http://academica-
e.unavarra.es/bitstream/handle/2454/14076/TFG14-Gpri-ECHEVERRIA-
68408.pdf?sequence=1 webgunetik.
Laban, R. and Ullmann, L. (1987). El dominio del movimiento. Madril:
Fundamentos.
Martin M.S.(2010). La expresion corporal en educacion infantil. 2016ko irailaren
23an berrezkuratuta http://www.auladelpedagogo.com/2010/12/la-expresion-
corporal-en-educacion-infantil/ webgunetik.
ORTIZ, M.M. (2002). Expresión Corporal. Una propuesta didáctica para el
profesorado de Educación Física. Grupo Editorial Universitario. Granada.
Vizcarra Morales, María Teresa, coord. (2010). Gorputz adierazpena lehen
hezkuntzan. EHUko Ikasmaterialen Sare Argitalpenak
Wallon, H. (1965). Los orígenes del pensamiento en el niño. Buenos Aires,
Lautaro.
