1. Toplu Taşımacılıkta Ücret Yönetimi
Ücret Belirleme Politikaları & Ücret Toplama Sistemleri
İstanbul Üniversitesi
Toplu Taşımacılık Yönetimi Dersi
13 Aralık 2010
Kaan Yıldızgöz

2. Toplu Taşımacılık Ücretleri
 İki ana kural:
 Toplu Taşımacılık İşletmecisi için gelir kaynağı
 Yolcu davranışlarının düzenlenmesi
 Ücret seviyeleri özel ve tarihe dayalıdır
 Ücret Sistemi ile ilgili sorumluluk:
 Sadece Toplu Taşımacılık İdaresine ait olabiilir.
 Toplu Taşımacılık İşletmesine ait olabilir
 Çeşitli aktörlerin karma olarak sorumluluk aldıkları bir yapı olabilir.

3. Ücret Sistemi Bileşenleri
 Ücret Yapısı: Bölge Bazlı Yapılanmalar (örn. Düz,
mesafeye göre, zaman bazlı, zone ve hibrid yapılar)
 Ürün Yelpazesi: Tek biniş ve çoklu biniş gibi ürün
çeşitleri ve diğer bazı kurallarla bağlantılı bilet
türleri (örn. İmtiyazlı yolcular, transfer )
 Ücret Seviyeleri: Ürünlerin fiyatları
 Bilet: İşlemleri gerçekleştiren teknoloji (kağıt bilet,
jeton, manyetik kart, akıllı kart, SMS ...)

4. Farklı Aktörlerin Ücret
Sisteminden Beklenileri
 Toplu Taşımacılık İdaresi
 Yolcu sayısını arttırmak
 Düşük fiyatlar ve basit tarifeler uygulamak
 Kamu sübvansiyonunu azaltmak
 Toplu Taşımacılık İşletmesi
 Gelirlerin maksimizasyonunu sağlamak
 Toplu taşıma sisteminin cazibesini arttırmak
 Yolcular
 Ulaşım maliyeletinin en az seviyede tutulması
 Yüksek kalitede hizmet almak

5. Ücret Seviyelerinin Belirlenmesi - 1
 Üretim Maliyetlerinin bir kısmının Kapsanması
 Gelir Maksimizasyonu
 Ücret ödeyebilecek yolcu kapasitesinin göz
önünde bulundurulması
 Rakiplerin göz önünde bulundurulması
 Sosyal Politikaların engtegrasyonu (İdare)
 Yolcular tarafından kolay kullanım

6. Ücret Seviyelerinin Belirlenmesi - 2
 Gelir toplamanın kolaylığı
 Kolay kontrol
 Modlar arası entegrasyon
 İşletmeciler arası gelirlerin paylaşımının kolay
olması
 Kaçakların önlenmesi

7. Ücret Yapısı
 Düz Ücret: Her yerde aynı ücret
 Zone Yapısı: Ücretler yolculuk yapılan coğrafi zone
sayısına göre değişir.
 Zaman bazlı: Seyahat edilen süre arttırkça artacak
şekilde ücret belirlenir.
 Mesafeye Göre: Belirli bir güzergah esas alınmak
üzere cağrafi bölümler veya istasyon sayısı esas
alınır.

11. İmtiyazlı Gruplar için Ücret Yapısı
 İmtiyazlı Ücretler ticari amaçlar dışında verilen
düşük ücretlerdir.
 Öğrenciler
 Yaşlılar
 Engelliler
 Çocuklar
 İşsizler
 .....
Kim Ödemeli? Merkezi Yönetim vs.
Yerel Yönetim?

15. Gelir Paylaşımı
Aktarmalar? Abone Kartları?
+ +
%? + %? + %?

16. Kurumsal İlişki Düzeyleri

17. Ücret Değişiklikleri
• Ücretlerdeki artış kamu finansmanı
ihtiyacını ne kadar azaltabilir?
• Ücretler artarsa ne kadar yolcu
kaybedilir?
• Ücretler düşürülerek yolcu sayısı
arttırılabilir mi? Maliyeti ne olur?
• Fiyat değişiklik mekanizması!!!

18. Ücret Değişiklik Mekanizması
 Δ Ücret= Δ Maliyet Endeksi – P + K
 Δ Maliyet Endeksi = Ana olarak maaş ve enerji birim
maliyetlerinin foksiyonu
 Hong Kong MTR’da, Δ Maliyet Endeksi = 0.5 x Δ
Tüketici Fiyat Endeksi + 0.5 x Δ Maaş Endeksi
 P = Verimlilik Faktörü = Teknoloji ve diğer
gelişmelere birlikte verimlilikteki artış
 K = Kapasite ve iyileştirmeler için yatırım

19. Esneklik
• “A dynamic panel analysis of urban metro
demand” Graham, Crotte, Anderson, 2009
• 22 Metro, 13 Yıllık Veri
• Ortalama Esneklikler
Fiyat değişikliği karşısında yolcu talebinde
değişme:
Esneklik Tanım
-2.0 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 20 azalma meydana getirir.
-1.0 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 10 azalma meydana getirir.
-0.2 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 2 azalma meydana getirir.
0.0 Etkisiz

20. Esneklik
Yolcu Talebi Esneklik
Gelir + 0.18
Ücretler - 0.33
Hizmet: Sefer Frekansı, Kapasite vb. + 0.51
• Bu duruma göre:
– Hizmet Kalitesi seviyesindeki yükseltmeler yolcu sayısının
arttırılmasına yolculuk ücretlerindeki azaltmadan daha çok
etkilidir!
– Ücretlerin arttırılması karlılığı arttırır!
– Ücretlerin arttırılması yüksek kapasitenin finansmanı için
imkan verir!

23. Ödeme Araçları
• Kağıt Bilet (1840)
• Jeton (1900)
• Emboslu Kartlar (1950)
• Manyetik Şeritli Kartlar
• Bütünleşik Devre Kartları
• 2D Barkot
• SMS Bilet
• IC + RFID (Temassız)

24. Dünya Genelinde Akıllı Kart
Sistemleri
• Afrika 1
• Amerika 35
• Asya 70
• Avrupa 100
• Okyanusya 10
– ISO / IEC 14443, EN 1545, Açık Mimari, Multi aplikasyon

25. Sistemin 3 ana bileşeni
İletişim
İletişim
Ana Merkez
Akıllı Kart
Kart Okuyucu

26. Müşteri Veri Altyapısı

27. Kullanım Alanları

28. Kullanım Alanları

29. CRM ve Yolcu Sadakati Yönetimi

30. Önemli bir Ek Gelir Kaynağı

31. Önemli bir Ek Gelir Kaynağı

32. Toplu Taşımacılıkta Ücret Yönetimi
Ücret Belirleme Politikaları & Ücret Toplama Sistemleri
İstanbul Üniversitesi
Toplu Taşımacılık Yönetimi Dersi
13 Aralık 2010
Kaan Yıldızgöz