1. สามัคคีเภทคาฉันท์
จัดทาโดย
นายจิรวัฒน์ ชู เกิด เลขที่ 2 ม.6/3

2. สั ททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษฏิสดุดี
กายจิตวจีไตร ทวาร ถอด
ความ ขอกราบไหว้ด้วยองค์ ๕ ด้ วยความเคารพและเทิดทูนทั้ง กาย วาจาและใจ
ไหว้คุณองค์พระสุคตอนาวรณญาณ
ยอดศาสดาจารย์ มุนี ถอดความ
ขอไหว้คุณงามความดีของสมเด็จพระสั มมาสั มพุทธเจ้า
อีกคุณสุนทรธรรมคัมภิรวิธี
พุทธพจน์ประชุมตรี ปิ ฎก
ถอดความ ทั้งขอไหว้ความดีของรสพระธรรมอันเป็ นแบบฉบับ เป็ นพระดารัสของสมเด็จ
พระ สั มมาสั มพุทธเจ้ารวม ๓ หมวด
ทั้งคุณสงฆพิสุทธศาสนดิลก
สัมพุทธสาวก นิกร
ถอดความ ขอไหว้คุณงามความดีของพระสงฆ์ผู้บริสุทธิ์ ผู้ยึดมั่นในพระพุทธศาสนาและเป็ น
สาวกของสมเด็จพระสั มมาสั มพุทธเจ้า
ขอน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร
เวทางคบวร กวี
ถอดความ ขอกราบไหว้คุณงามความดีของพระคเณศ ผู้ทรงไว้แห่ งศิลปะอันดีเยี่ยม
เป็ นเจ้าแห่งวิทยาวราภรณศรี

3. สุนทรสุวาที วิธาน
ถอดความ เป็ นนักปราชญ์ ประเสริฐแห่ งความรอบรู้ซ่ึงเป็ นเครื่องประดับอันสง่า เป็ นผู้มี
ระเบียบแห่ งการพูดที่ไพเราะอ่ อนหวาน
สรวมชีพหัตถประณามเบื้องพระบทมาลย์
หมายโพธิสมภาร พระองค์
ถอดความ ขอพระราชทานชีวตต่อข้ าพระพุทธเจ้า ในอันที่จะยกมือขึนกราบแทบฝ่ าพระบาท
ิ ้
ของพระองค์
สมเด็จอัครมหาจุฑาธิปพระมง
กุฎเกล้าพิสิฐพงศ์ กษัตริ ย์ ถอด
ความ ข้ าพระพุทธเจ้าขอพึงพระบรมโพธิสมภารแห่ งพระองค์ ผู้ทรงพระนามว่าพระมงกุฎ
่
เกล้ าเจ้าอยู่หัว
บานบาเทิงพระเถลิงถวัลยอธิปัตย์
ที่หกดิลกรัฐ ประชา
ถอดความ ผู้ทรงเป็ นยอดกษัตริย์แห่ งราชวงศ์ อันประเสริฐสุ ด พระองค์ทรงเป็ น
พระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๖ แห่ งราชวงศ์ นี้
ชุ่มชื่นมลฑลภูมิพิพฒพิพิธผา
ั
สุกเพียงพระรามา วตาร
ถอดความ ทรงครอบครองประเทศและอาณาประชาราษฎร์ ให้ ประสบแต่ความร่ มเย็นเป็ นสุ ข
ทั่ว พระราชอาณาจักร ทรงยังให้ ราษฎรประสบความชุ่มชื่นผาสุ กทุกประการ
จากไวกูณฐประกอบประกาศกิรติการ

4. เลิศมากประมาณคือ พระองค์
ถอดความ ราวกับว่าพระองค์คอพระนารายณ์ เสด็จจากไวกูณฑ์มาทรงประกอบเกียรติคุณให้
ื
ปรากฏอย่ างสุ ดคณนานับแก่ ทวยราษฎร์ ของพระองค์
สรวมศรี ไตรรตนาธิคุณอดุลมง
คลเหตุพิเศษทรง ประสิ ทธิ์
ถอดความ ขออานาจความดีอันยิ่งใหญ่ ของพระศรีรัตนตรัย
เสริ มซึ่ งโสตถิสุพรบวรจตุรวิธ
รอบส่ าลุสมฤทธิ์
ั นิรันดร์
ถอดความ จงดลบันดาลให้ พระองค์ทรงประสบความเจริญด้ วยพรทั้ง ๔ ประการตลอดไป
จุ่งไท้เทียรฆพระชนมดลลุศตวรรษ์
ทานุกพระสุขพรร ณพล
ถอดความ ทรงมีพระชนมายุยนนานถึง ๑๐๐ ปี ทรงมีเพียบพร้ อมด้ วยความสุ ขเกษมเปรม
ื
ปรีด์ิ
ใดสิ่ งสรรพกลีและนีรผลมล
ทินไกลยุคลบาท ละออง
ถอดความ สิ่ งอันชั่วร้ ายเลวทรามจงปราศจากคุณประโยชน์ ความมัวหมองทั้งปวงขอให้
ห่ างไกลจากใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท
เพียรเพ็ญในมนเผือและเพื่อพิริยจอง
เจตน์คิดลิขิตปอง ประพันธ์
ถอดความ จิตใจของข้ าพเจ้าเปี่ ยมด้ วยความเพียรและความวิริยะอุตสาหะ

5. สามัคคีภิทโทษนิทานคติธรรม์
ถ้อยพิสดารอัน แถลง
ถอดความ ในการตั้งใจอย่ างแน่ วแน่ ที่จะแต่งคาประพันธ์ เรื่องโทษแห่ งการแตกสามัคคี
เชิงบรรพ์ฉนทเลบงเชลงพจนแปลง
ั
บรรจงประสงค์แจง ประโยชน์
ถอดความ อันเป็ นนิทานแฝงคติธรรมอันมีมาแต่โบราณ ซึ่งข้ าพเจ้าได้ แต่งเป็ นคาประพันธ์
ขึนใหม่
้
บูชาศาสนพากย์สุภาษิตวิโรจน์
เริ งปรี ดิปราโมทย์ ประมวล
ถอดความ เพือบูชาพระศาสนาด้ วยถ้ อยคาอันเป็ นสุ ภาษิต
่
ไหนบทบาทผิวคลาดเพราะผิดนิติขบวน
โกวิทกวีควร อภัยฯ
ถอดความ หากมีบทตอนใดมีความผิดพลาด ขอให้ นักปราชญ์ ผู้ฉลาดรอบรู้โปรดอภัยให้ แก่
ข้ าพเจ้าด้ วย

6. ถอดความ สั ททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
ขอกราบไหว้ดวยองค์ ๕ ด้วยความเคารพและเทิดทูนทั้ง กาย วาจาและใจ ขอไหว้คุณ
้
งามความดีของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ผูทรงมีความรอบรู้อนไม่มีสิ่งใดขัดข้อง เป็ น
้ ั
อาจารย์ผบญญัติศาสนาและเป็ นนักปราชญ์ที่ยอดเยี่ยม ทั้งขอไหว้ความดีของรสพระธรรมอัน
ู้ ั
เป็ นแบบฉบับ เป็ นพระดารัสของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ารวม ๓ หมวด ขอไหว้คุณงาม
ความดีของพระสงฆ์ผบริ สุทธิ์ ผูยึดมันในพระพุทธศาสนาและเป็ นสาวกของสมเด็จพระ
ู้ ้ ่
สัมมาสัมพุทธเจ้า

7. ขอกราบไหว้คุณงามความดีของพระคเณศ ผูทรงไว้แห่งศิลปะอันดีเยี่ยม เป็ นนักปราชญ์
้
ประเสริ ฐแห่งความรอบรู้ซ่ ึ งเป็ นเครื่ องประดับอันสง่า เป็ นผูมีระเบียบแห่งการพูดที่ไพเราะ
้
อ่อนหวาน
ขอพระราชทานชีวิตต่อข้าพระพุทธเจ้า ในอันที่จะยกมือขึ้นกราบแทบฝ่ าพระบาทของ
พระองค์ ข้าพระพุทธเจ้าขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารแห่งพระองค์ ผูทรงพระนามว่าพระมงกุฎ
้
่ ั ้
เกล้าเจ้าอยูหว ผูทรงเป็ นยอดกษัตริ ยแห่งราชวงศ์อนประเสริ ฐสุด พระองค์ทรงเป็ น
์ ั
พระมหากษัตริ ยพระองค์ที่ ๖ แห่งราชวงศ์น้ ี ทรงครอบครองประเทศและอาณาประชาราษฎร์
์
ให้ประสบแต่ความร่ มเย็นเป็ นสุขทัวพระราชอาณาจักร ทรงยังให้ราษฎรประสบความชุ่มชื่น
่
ผาสุกทุกประการราวกับว่าพระองค์คือพระนารายณ์เสด็จจากไวกูณฑ์มาทรงประกอบเกียรติคุณ
ให้ปรากฏอย่างสุดคณนานับแก่ทวยราษฎร์ ของพระองค์ ขออานาจความดีอนยิ่งใหญ่ของ
ั
พระศรี รัตนตรัย จงดลบันดาลให้พระองค์ทรงประสบความเจริ ญด้วยพรทั้ง ๔ ประการตลอดไป
ทรงมีพระชนมายุยืนนานถึง ๑๐๐ ปี ทรงมีเพียบพร้อมด้วยความสุขเกษมเปรมปรี ด์ ิ สิ่ งอันชัว
่
ร้ายเลวทรามจงปราศจากคุณประโยชน์ ความมัวหมองทั้งปวงขอให้ห่างไกลจากใต้ฝ่าละอองธุลี
พระบาท
จิตใจของข้าพเจ้าเปี่ ยมด้วยความเพียรและความวิริยะอุตสาหะ ในการตั้งใจอย่างแน่วแน่
ที่จะแต่งคาประพันธ์เรื่ องโทษแห่งการแตกสามัคคี อันเป็ นนิทานแฝงคติธรรมอันมีมาแต่
โบราณ ซึ่ งข้าพเจ้าได้แต่งเป็ นคาประพันธ์ข้ ึนใหม่ เพื่อบูชาพระศาสนาด้วยถ้อยคาอันเป็ น
สุภาษิต หากมีบทตอนใดมีความผิดพลาด ขอให้นกปราชญ์ผฉลาดรอบรู้โปรดอภัยให้แก่
ั ู้
ข้าพเจ้าด้วย
กาพย์ ฉบัง ๑๖
ด้วยเหตุพระองค์ทรงเสา วนศัพท์สาเนา

8. ระเบ็งระบือลือชา
ถอดความ พระองค์ทรงทราบข่ าวที่เล่ าลือกันทั่วไปว่า
ว่ากษัตริ ยวชชีบรรดา
์ั บดีสีมา
เกษตรประเทศทุกองค์
ถอดความ บรรดากษัตริย์แคว้นวัชชีท้ งหลายนั้นตั้งมั่นทุกองค์
ั
อปริ หานิยธรรมธารง ทั้งนั้นมันคง
่
้
มิโกรธมิกาวร้าวฉาน
ถอดความ ธรรมอันไม่ เป็ นที่ต้งแห่ งความเสื่ อม ไม่ โกรธและไม่ แตกร้ าวกัน
ั
เพื่อธรรมดาเนินเจริ ญการณ์ ใช่เหตุแห่งหานิย ์
เจ็ดข้อจะคัดจัดไข
ถอดความ เป็ นธรรมที่ทาให้ เจริญก้ าวหน้ าไม่ ใช่ เหตุแห่ งความเสื่ อม มี ๗
ประการดังต่อไปนี้
หนึ่ง เมื่อมีราชกิจใด ปรึ กษากันไป
บ่วายบ่หน่ายชุมนุม
ถอดความ ๑.เมื่อมีราชกิจใดก็ปรึกษากันไม่ งดเว้นและเบื่อหน่ ายที่จะเข้ าร่ วม
ประชุม
สอง ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม พร้อมพรักพรรคคุม
ประกอบ ณ กิจควรทา
ถอดความ ๒.เข้ าประชุมและเลิกประชุมพร้ อมกัน และพร้ อมเพรียงกันประกอบ
กิจอันสมควร

9. สาม นั้นยึดมันในสัม
่ มาจารี ตจา
ประพฤติมิตดดัดแปลง
ั
ถอดความ ๓.ยึดมั่นในความประพฤติอันถูกต้องตามแบบแผน
สี่ ใครเป็ นใหญ่ได้แจง โอวาทศาสน์แสดง
ก็ยอมและน้อมบูชา
ถอดความ ๔.เชื่อฟังและปฏิบัตตามโอวาทผู้ใหญ่
ิ
ห้า นั้นอันบุตรภริ ยา แห่งใครไป่ ปรา
รภประทุษข่มเหง
ถอดความ ๕.ไม่ ล่วงเกินบุตรภรรยาผู้อื่น
หก ที่เจดียคนเกรง
์ มิย่ายาเยง
ก็เซ่นก็สรวงบวงพลี
ถอดความ ๖.เคารพในสถานที่ท่ผ้อื่นยกย่ องนับถือ
ี ู
เจ็ด พระอรหันต์อนมี
ั ในรัฐวัชชี
ก็คุมก็ครองป้ องกัน
้
ถอดความ ๗ ให้ ความอุปการะคุ้มครองพระอรหันต์ที่อยู่ในแคว้นวัชชี
สัปดพิธนิติคตินิรันดร์ สามัคคีธรรม์
ณราชย์นริ ศลิจฉวี
ถอดความ แบบแผนทั้ง ๗ ประการนี้เป็ นคติตลอดกาล เป็ นธรรมก่ อให้ เกิด
ความสามัคคีของกษัตริย์ลิจฉวี
อชาตศัตรู ภูมี สดับสรรพคดี

10. ดังนั้นก็ครั่นคร้ามขาม
่
ถอดความ พระเจ้าอชาตศัตรูได้ ทรงทราบดังนั้นก็บงเกิดความเกรงขาม
ั
ศึกใหญ่ใคร่ จะพยายาม รบเร้าเอาตาม
กาลังก็หนักนักหนา
ถอดความ ว่าศึกครั้งนี้เป็ นศึกใหญ่ หากจะเอาชนะด้ วยกาลังคงจะเป็ นการยาก
จาจักหักด้วยปัญญา รอก่อนผ่อนหา
อุบายทาลายมูลความ
ถอดความ จะต้องเอาชนะด้ วยปัญญา รั้งรอไว้ก่อนเพือหากลอุบายทาลายความสามัคคีที่มี
่
มาแต่ก่อน
ถอดความ กาพย์ ฉบัง ๑๖
พระองค์ทรงทราบข่าวที่เล่าลือกันทัวไปว่า บรรดากษัตริ ยแคว้นวัชชีท้งหลายนั้นตั้งมัน
่ ์ ั ่
ในธรรมอันไม่เป็ นที่ต้งแห่งความเสื่ อม ไม่โกรธและไม่แตกร้าวกัน เป็ นธรรมที่ทาให้
ั
เจริ ญก้าวหน้าไม่ใช่เหตุแห่งความเสื่ อม มี ๗ ประการดังต่อไปนี้
๑. เมื่อมีราชกิจใดก็ปรึ กษากันไม่งดเว้นและเบื่อหน่ายที่จะเข้าร่ วมประชุม
๒. เข้าประชุมและเลิกประชุมพร้อมกัน และพร้อมเพรี ยงกันประกอบกิจอันสมควร
๓. ยึดมันในความประพฤติอนถูกต้องตามแบบแผน
่ ั
๔. เชื่อฟังและปฏิบติตามโอวาทผูใหญ่
ั ้
๕. ไม่ล่วงเกินบุตรภรรยาผูอื่น
้
๖. เคารพในสถานที่ที่ผอื่นยกย่องนับถือ
ู้
่
๗. ให้ความอุปการะคุมครองพระอรหันต์ที่อยูในแคว้นวัชชี
้

11. แบบแผนทั้ง ๗ ประการนี้เป็ นคติตลอดกาล เป็ นธรรมก่อให้เกิดความสามัคคีของ
กษัตริ ยลิจฉวี พระเจ้าอชาตศัตรู ได้ทรงทราบดังนั้นก็บงเกิดความเกรงขาม ว่าศึกครั้งนี้เป็ นศึก
์ ั
ใหญ่หากจะเอาชนะด้วยกาลังคงจะเป็ นการยาก จะต้องเอาชนะด้วยปัญญา รั้งรอไว้ก่อนเพื่อหา
กลอุบายทาลายความสามัคคีที่มีมาแต่ก่อน
คุณค่ าวรรณศิลป์
การสรรคา เป็ นการเลือกใช้คาที่สื่อความคิดและอารมณ์ได้อย่างงดงาม ดั้งนี้ การเลือกใช้
คาได้ถูกต้องตรงตามความหมายที่ตองการ มีการใช้คาที่ประณี ตเป็ นพิเศษ เมื่อกล่าวถึงสิ่ ง
้
ศักดิ์สิทธิ์ พระมหากษัตริ ย ์ ครู อาจารย์ จะใช้คาศัพท์ภาษาบาลีสนสกฤตชึ่งถือว่าเป็ นภาษาสูง
ั
ต้องแปลความทุกคา เช่น ในบทประณามพจน์ ทาให้ถอยคาเกิดความขลังและศักดิ์สิทธิ์ ดังบท
้
ประพันธ์
พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษฏิสดุดี
กายจิตวจีไตร ทวาร
ไหว้คุณองค์พระสุคตอนาวรณญาณ
ยอดศาสดาจารย์ มุนี
อีกคุณสุนทรธรรมคัมภิรวิธี
พุทธพจน์ประชุมตรี ปิ ฎก
ทั้งคุณสงฆพิสุทธศาสนดิลก
สัมพุทธสาวก นิกร