2. Nr Tema Parashikimi Ndërtimi i njohurive Përforcimi
1 Dukuritw kimike Pwmbledhje e strukturuar Veprimtari praktike
/hartw koncepti
Insert
2 Pwrzierjet
homogjene dhe
heterogjene
Parashikim nga termat
paraprakw
Mwsimdhwnia e
ndwrsjelltw
Organizues grafik i
analogjisw
3 Ndwrtimi i atomit
,modeli i
Radhwrfordit
Diskutimi i njohurive
paraparke
Veprimtari e leximit tw
drejtuar /tabela e
pyetjve
Alfabeti i njw
pasnjwshwm
4 Numri atomik ,numri
i masws ,izotopwt
Pwrmbledhje e strukturuar Ditar dy pjeswsh Pwrvijimi i koncepteve
5 Elemntwt kimikw
,simbolet kimikw
Rrjet diskutimi Mardhwniet pyetje
pergjigje
Shkrimi i shpejtw/ punw
nw grupe
6 Metalet dhe jometalet Pwrmbledhje e strukturuar Ditar dy pjeswsh Dy tw sakta njw e gabuar
7 Masa molekulare dhe
masa molare
Diskutojmw sw bashku Shpjegim dhe
veprimtari e drejtuar
Organizues grafik i
analogjisw
8 Shkrimi i formulave
kimike
Rendit /grupo/emwrto Shpjegim i drejtuar Veprimtari praktike
9 Njehsime me molin
dhe formulat kimike
Diskutimi i njohurive
paraprake
Grupet e ekspertwve Pwrvijimi i koncepteve
10 Barazimet kimike
,ligji i ruajtjes sw
masws
Imagjinatw e drejtuar Lexim pwrmbledhje
nw dyshe
Shkrimi i shpejtw
11 Rekasionet kimike
dhe llojet e tyre
Diskutojmw sw bashku Mardhwnie pyetje
pwrgjigje
Punw nw grupe/hartw
koncepti
12 Njehsime
stekiometrike me anw
tw barazimeve
kimikw
Hartw semantike Veprimtari dhe
shpjegim i drejtuar
Reflekto
/reflekto/reflekto.
3. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema :Dukuritw kimike
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojnw se ç’wshtw vetia kimike e substancws.
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojw njw dukuri kimke.
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojw njw dukuri fizike .
Tw bwjnw dallimin midis njw dukurie fizike dhe njw dukurie kimke.
Tw sjellin sa mw shumw shwmbuj tw dukurive fizike dhe dukurive kimke.
KONCEPTET KRYESORE : vetia kimike e substancws, dukuri kimke , dukuri fizike.
,
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritwe nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Pwmbledhje e strukturuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari praktike /hartw
koncepti
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Insert Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme, fleta formati, lapustin me ngjyra
PARASHIKIMI : 5’
Pwrmbledhje e strukturuar
Mwsuesi :
Prezanton para nxwnwsve temwn e mwsimit tw ditws ‘Dukuritw kimike ‘ .
Me anw tw dy tre fjalive nw mwnyrw tw pwrmbledhur pwrcakton se ku do tw synojw gjatw
zhvillimit tw mwsimit.
Me anw tw pyetjeve sjell nw kujtesw :
o Ç’wshtw kimia
o Si ka evoluar shkenca e kimisw.
o A wshtw e rwndwsishme studimi i saj.
o Ku gjen zbatimi nw jetwn e pwrditwshme .
o Ç’pwrfaqwso lwnda.
o Si e gjejmw atw nw natyrw .
o Ku ndryshojnw lwndwt nga njwra tjetra.
o A mund tw shndwrrohet lwnda.
o Ç’farw pwrfaqwson njw ndryshim fizik.
o A mund tw sillni disa shwmbuj tw shndwrrimeve tw ndryshme fizike.
Merr me kujdes mndimet e nxwnwsve
Synon nw njw aktivizim sa mw tw madh tw nxwnwsve
Kwrkon nga ata vwmwndje dhe pwrgjegjwsi tw plotw .
Mwsuesi : Mw pas kalohet nw fazwn ndertimit te njohuruve:
4. Ndwrtimi i njohurive
Veprimtari praktike /Hartw koncepti
Mwsuesi :
Organizon nxwnwsit nw dyshe . .
Secilws dyshe ju jep fletw pune tw pwrgatitura mw parw.
Kwrkon nga secila dyshe plotwsimin e fletws sw punws , duke lexuar tekstin dhe duke u
mbwshtetur nw ato qw u thanw nw fazwn e parashikimit.
Çdo fletw pune do tw ketw njw pamje tw tillw .
Fleta e punws e paplotwsur!
Kujdes ! Mund qw ajo qw paraqitet nw fletw pune tw shkruhet nw dwrraswn e zezw dhe
nxwnwsit tw punojne nw mwnyre individuale pwr plotwsimin e saj
Udhwzohen nxwnwsit pwr tw punuar me tekstin
Julihet nw dispozicion njw kohw pwr rreth 10’
Pasi diskutojnw me njwri tjetrin ,kryejnw plotwsimin e tabelws
Nw fund fleta e punws do tw ketw njw pamje tw tillw
lwnda
Gjwndjet e lwndws
Lendw tw
njwjta
Lendw tw
ndryshme
njwjta
Shndwrrimet
e lwndws
Dukuri kimike
Dukuri fizike
5. Fleta e punws e plotwsur!
E lwngwt
E gaztw E ngurtw
Televizori ,karrikja ,
divani Dera,tavolina ,banka
Gota,shishja,xhami
Lwnda nuk e ndryshon Lwnda e ndryshon
pwrbwrjen e saj pwrbwrjen e saj
Ç’do ndryshim paraqitet me reaksion kimik
R → P
reaktant produkte
lwnda
Gjwndjet e lwndws
Lendw tw
njwjta
Lendw tw
ndryshme
njwjta
Shndwrrimet
e lwndws
Dukuri kimikeDukuri fizike
Copwtimi i njw cope hekuri
Pwrpunimi i drurit
Tretja e mjaltit
………………………etj.
Djegia e bakrit :bakwr +oksigjen→oksid bakri
Djegia e drurit: dru +oksigjen→dioksid karboni+uje
Hekuri +lagwshti +oksigjen→ndryshk
………………………..etj.
6. Pwrforcimi
INSERT
Mwsuesi duhet :
T’ju jap mundwsinw nxwnwsve tw pwrforcojnw njohuritw e marra.
Pwr tw realizuar kwtw mwsuesirealizon teknikwn ‘insert
Kjo detyrw do tw realizohet me ndihmwn e njw tabele mdihmwse.
Tabela do tw ketw formw tw tillw ,ku nxwnwsit pwr njw kohw prej 5’do
tw plotwsojnw me (+),(-) mundwsinw qw ka lwnda pwr t’ju shndwrruar proçeseve tw
ndryshme,dhe duke i analizuar kwto dukuri tw pwrcaktojnw nwse janw kimike apo fizike .
Objekt/send Njw
lwndw
Disa
lwndw
Djegie Tretje
(ujw )
Shkrirje Copwtim Dukuri
kimike
Dukuri
fizike
Druri + + - - + + +
Gjalpi
Bakri
Vera
Uji
letra
qumwsht
Kujdes !plotwsimi i tabelws do tw filloj me komandwn e mwsuesit dhe do tw ndwrpritet
gjithashtu me komandwn e mwsuesit.
Nw fund dwgjohen dhe analizohen disa prej punimeve tw nxwnwsve
Vlerwsohet, kujtesa, saktwsia, mprehtwsa nw shkrimet e tyre.
7. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema : Pwrzierjet homogjene dhe heterogjene
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
tw identifikojnw njw substancw tw pastwr nga njw substancw jo tw pastwr
tw dinw tw dallojnw substancat e thjeshta nga ato tw pwrbwra
tw pwrshkruajnw karakteristikat e njw pwrzierjeje
tw dallojnw njw pwrzierje homogjene nga njw pwrzierje heterogjene
KONCEPTET KRYESORE :
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Parashikim nga termat
paraprakw
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Organizues grafik i analogjisw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,fleta formati,oriz qumwsht ,fasule, vaj ulliri, kupshore porcelani ,vaj
misri ,gota qelqi,thupwr qelqi ,kripq ose sheqer
PARASHIKIMI : 5’
Parashikimi me termat paraprakw
Mwsuesi duhet :
Tw synoj qw nw kwtw fazw tw ngacmoj imagjinatwn e nxwnwsve nw lidhje me
temwn qw do tw studjohet.
T’ju jap nxwnwsve disa fjalw dhe tw kwrkoj prej tyre qw tw hedhin nw letwr njw
tregim ku tw pwrdorin kwto shprehje.
T’ju lwrw nxwnwsve kohwn e nevojshme pwr tw punuar.
Fjalwt e dhwna janw
o Pwrzierje
o Stomak
o limonsoda
o shkollw
o thjeshtw
Pasi marrin kohwn e nevojshme, disa nga nxwnwsit paraqesin punwt mw tw mira.
Mwsuesi thekson :
Nw krijimet tuaja ju kishit disa fjalw kyçe, qw kanw lidhje me mwsimin e ditws , si mw tw
rwndwsishmen do tw veçonim fjalwn pwrzierje
Mwsuesi vazhdon :
Dimw qw lwnda wshtw nw bazw tw tw gjithw trupave dhe objekteve qw na rrethojnw.
8. Nwnnjwsia mw e vogwl e lwndws wshtw substanca, e cila mund tw shfaqet nw dy forma,
nw formwn e substancave tw pastra dhe jo tw pastra
Substaancat e pastra grupohen nw tw thjeshta, ku bwjnw pjesw jometalet dhe metalet ndwrsa
nw substancat e pwrbwra bwjnw pjesw tw gjitha pwrbrjet e tjera kimke
Janw pikwrisht substancat jo tw pastra ato qw pwrfaqwsojnw pwrzierje, me tw cilat do
njihemi mw tej nw ndwrtimin e njohurive
Ndwrtimi i njohurive
Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw
Mwsuesi :
Organizon nxwnwsit nw grupe .
Çdo grup do tw ketw 4 nxwnws.
Çdo grup duhet tw ketw mbi tavolinw mjetet e punws.
Nje nxwnws duhet tw luajw rolin e liderit.
Lideri i çdo grupi duhet tw kwtw detyrw .
Tw pwrmbledhw konceptet kryesore
Tw lexojw me zw tw lartw tw gjitha
pwrgjigjet
T’ju bwj pyetje shokwve tw vet dhe tw marrw
pwrgjigjet e tyre
Secilit grup do t’i jepet njw situatw problemore pwr tu zgjidhur si psh :
Gr 1 Merret pak sheqer ,hidhet nw ujw ,pwrzihet ,ç’farw do tw formohet ?
Gr 2 Dy kupshore pocelani njwra ka fasule ,tjetra oriz, pwrzihen sw bashku .ç’farw do tw
vihet re .
Gr 3 Nw njw gotw qumwsht ,hedhim njw gotw me ujw ,ç’farw do tw vwmw re ?
Gr 4 Nw njw gotw do tw pwrziejmw vaj misri me vaj ulliri ,ç’farw do tw formohet
Mwsuesi duhet:
T’ju japi mundwsinw nxwnwsve tw lexojnw tekstin pwr rreth 5-7’
Eshtw detyrw e liderit qw tw menaxhojw punwn brwnda grupit ,tw informojw,tw drejtojw tw japi
sqarimet e duhura
Lideri i grupit derjton shokwt e grupit nw kryerjen e eksperimentit
Lideri i grupit eshtw duhet tw marrw pwrgjigjet e shokwve brwnda grupit dhe bashkw me ata tw
arrij nw pwrfundimet kryesore
Mwsuesi thekson:
Tw gjitha mendimet dhe konkluzionet tuaja hidhen nw tabelw
9. Grupi i parw Grupi i dytw Grupi i tretw Grupi i katwrt
-Ndodh njw dukuri fizike
-Formohet njw pwrzierje
homogjene
-Sheqer + ujw→p.homogjene
Nuk dallohet me sy tw lirw
-Ndodh njw dukuri fizike
-Formohet njw pwrzierje
heterogjene
fasule+oriz→p,heterogjen
Dallohet me sy tw lirw
-Ndodh njw dukuri fizike
--Formohet njw pwrzierje
homogjene
qumwsht+ujw
→p.homogjene
Nuk dallohet me sy tw lirw
-Ndodh njw dukuri fizike
-Formohet njw pwrzierje
homogjene
vaj misri +vaj ulliri
→p.homogjene
Nuk dallohet me sy tw lirw
Konkluzion !
Kur pwrziejmw substance tw ndryshme pwr tw formuar pwrierje homogjene ose hetrogjene ,nuk
ndodh asnjw bashkwveprim kimik pra aubstancat i ruajnw vetitw etyre
PWRFORCIMI 10’
Organizuesi grafik
Tw gjitha konceptet e mwsuara gjatw gjithw mwsimit do tw
organizohen nw njw hartw tw thjeshtw nw formwn e njw organizuesit grafik :
Lwnda
metalet
substanca tw thjeshta
substance
jometalet
substanca jo tw pastra substanca tw pastra
dy ose mw shumw sub tw pastra nuk mund tw ndahen mw tej
(pwrzierje )
substanca tw pwrbwra acidet
bazat
pwrzierje hetrogjene kripwrat
janw pwrzierje qw mund tw oksidet
dallohen me sy tw lirw
perzierje homogjene
janw pwrzierje qw nuk mund tw dallohen
me sy tw lirw
10. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema : Ndwrtimi i atomit ,modeli i Radhwrfordit
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
tw pwrkufizojnw atomin si grimcw.
tw tregojnw cilat janw grimat pwrbwrwse tw atomit dhe ti pwrshkruajnw ato
tw pwrshkruajnw modeline atomit sipas Radhwrfordit
KONCEPTET KRYESORE : atom,protone ,neutron,elektrone.berthama
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutimi i njohurive
paraparke
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari e leximit tw
drejtuar /tabela e pyetjve
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Alfabeti i njw pasnjwshwm Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati,
PARASHIKIMI : 5’
Diskutimi i njohurive paraprake
Mwsuesi pyet :.
Ç’pwrfaqwson lwnda.
Nw sa gjwndje fizike shfaqet ajo.
Nw sa forma e gjejmw lwndwn nw natyrw.
Ku lwnda wshtw e pastwr.
Kur lwnda wshtw e papastwr.
Ç’janw substancat e pastra ,shwmbuj.
Ç’janw substancat e papastra ,shwmbuj.
Po vetw substancat nga se pwrbwhen ?
Mwsuesi duhet :
Pasi tw dwgjojw me kujdes tw gjitha mendimet e nxwnwsve tw thesojw faktin qw deri tani
dihet qw :
materia lwnda substanca atome ?
Mwsuesi:vazhdohet mw tej nw fazwn e ndwrtimit tw njohurive
Ndwrtimi i njohurive
Veprimtari lexim i drejtuar /tabela e pyetjeve
Mwsuesi duhet :
11. duhet tw intrigojw imagjinatwn e nxwnwsve duke shtruar para tyre pyetjen:
Ç’farw pyetjesh ju lindin duke pwrmwndur fjalwn ’atom’
Të gjitha pyetjet e hartuara nga nxënësit shwnohen në një kënd të klasës
dhe përfaqsojnë atë që quhet tabela e pyetjeve.
Kjo tabelë mund të plotësohet në vazhdimësi gjatë mësimit ose edhe në
orët në vazhdim.
Disa nga pyetjet e formuluara nga nxwnwsit paraqiten nw tabelwn e pyetjeve
Tabela e pyetjeve
Ç’wshtw atomi
Si wshtw i ndwrtuar
Kush e zbuloi
A ka masw
A mund ta shikojmw me sy ,po me mikroskop
Ka lidhje me fizikwn
............................... etj
Mësuesi thekson:
Këtyre dhe pyetjeve të tjera do t’ju përgjigjemi gjatë studimit të atomit
Në mësimin e sotëm do t’ju jepet përgjigje vetëm tre pyetjeve të para me anë të
leximit të drejtuar
Mwsuesi duhet:
Tworganizoj nxwnwsit nw grupe pune me tre katwr nxwnws secili grup
Tw ndaj mwsimin nw tre paragrafw kryesore.
Pwr çdo paragraf do tw jetw pwrgjegjws njw grup pune
Gr i parw Gr i dytw Gr i tretw
Çwshtw atomi Si eshtw i ndwrtuar Kush e zbuloi
Rekomandon nxwnwsit tw lexonw nw heshtje ,secili grup paragrafin pwrkatws
Nxwnwwsit punojnw me kujdes dhe diskutojnw me njwri tjtrin pwr rreth 10’
Mwsuesi duke vwzhguar me kujdes punwn e grupeve ,orienton dhe jep ndihmeswn e tij tek secili
grup pwrfaqwsues
Pwrfaqwsues tw ndryshwm nga secili grup duke plotwsuar mendimin e njwri tjetrit japin
pwrgjigjet e tyre nw tabelw
Nw fund tabela do tw ketw njw pamje tw tillw
12. Çwshtw atomi Kush e zbuloi Si eshtw i ndwrtuar
Grimca me e vogwl e lwndws
Subtanca tw thjeshta,atome tw njwjtw
Psh bakri , atome bakri
Hekuri ,atome hekuri
Zinku ,atome zinku
Substnca tw pwrbwra ,atome twndryshwm
Psh uji ,atome hidrogjen +oksigjen
Sheqeri ,atome hidrogjen,oksigjen,karbon
Kripa e gjellws,natrium +klor
Demokriti (filozof grek )
I pari qw pwrmwndi atomin
(kjo ishte pozitive )
Atom ≈ i pandashwm
I gabuar sepse atomi wshtw i
ndashwm
Shekulli XIX
Atomi grimcw e pwrbwrw
Grimcat janw
Protonet (+)
Elktronet(-)
Neutronet (pa ngarkesw )
Radhwrfordi ,fizikant anglez dha
modelin e atomit
Nw qwndwr: bwrthama ku vendosen
protonet dhe neutronet
rreth bwrthamws : nw orbita rrethore
vendosen elktronet m ngarkew negative
kujdes !
bwrthama e atomit shumw e vogwl
ndaj pwrmasav tw atomit
atomi elktroasnjanws
Pwrforcimi
Alfabeti i njwpasnjwshw
Mwsuesi:
Pwr tw pwrforcuar njohuritw e reja zbaton teknikwn e alfabetit tw njwpasnjwshwm .
Pwr tw realizuar kwtw tekinkw,mwsuesi pwrgatit pwr secilin nxwnws disa fleta pune ,nw tw
cilat janw tw vendosura nw mwnyrw tw njwpasnjwshme shkronjat e alfabetit.
Secilit nxwnws i jepet njw kopje e alafabetit tw njwpasnjwshwm e paplotwsuar.
Kwrkohet nga seccili nxwwns qw tw shkruajnw njw term,njw fjalw,njw emwr, sipas shkronjave
tw alfabetit..
Pasi secili plotwson ,e kwmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim pwrswritet disa herw
zinxhir pwr rreth 5’
A
atom
B
Bwrthamw
Ç O
oksigjen
P
Protone,pozitiv
Pandashwm
D
Dukuri fizike
Dukuri
kimike
E
Elktron
Eksperiment
R
Radhwrfordi
T U
Ujw
K L
Gj DH S
Substanca tw
thjeshta
Sub tw
pwrbwra
M
Modeli i
atomit
N
Neutrone ,asnjanws
Ngarkesw
J
Sh
Shkencwwtar
Shkencw
Z V
Vogwl
G
Grimcw
H F
Fizikw
13. Lwnda : Kimi
Klasa : VII 4
Tema :Numri atomik ,numri i masws ,izotopwt
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojw numrin atomik
Tw pwrshkruajnw ç’farw tw dhwnash jep numri atomic
Tw pwrkufizojnw elmentin kimik
Tw pwrcaktojnw numrin e masws si shuma e protoneve dhe neutroneve
Tw pwrkufizojnw izotopwt
KONCEPTET KRYESORE :numri atomik.numri masws ,izotop,element kimik.
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Pwrmbledhje e strukturuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Ditar dy pjeswsh Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi pwrvijimi i koncepteve Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati,
PARASHIKIMI : 5’
Pwrmbledhje e strukturuar
Mwsuesi :
Njeh nxwnwsit me temwn e mwsimit tw ditws. .
Citon shkurtimisht momentet kryesore tw mwsimit tw ditws
Paraqet para tyre disa nga objektivat kryesore.
Kwrkon vwmwndje dhe pwrgjegjwsi gjatw zhvillimit tw orws sw mwsimit.
Insiston nw faktin se wshtw njw temw e rwndwsishme duhet shumw kujdes nga ana etyre
Ndwrtimi i njohurive
Ditar dy pjeswsh
Mësuesi duhet :
Tw organizoj nxwnwsit nw grupe pune qw mund tw jenw nw dyshe ose mw shumw
Tw pwrgatisi fleta pune për nxënësit sipas grupeve pwrkatwse .
Ç’do fletë do tw ketw një pyetje, pwr tw cilwm kwrkohet komenti nga ana e nxënësit.
Nxënësit plotësojnë kolonën komente me njohuritë e marra nga teksti.
Fletat e punës të përgatitura për nxënësitdo tw jenw si më posht .
Pyetja Komenti i nxënësve
Numri atomik
14. Pyetja Komenti i nxënësve
Numri i masws
Pyetja Komenti i nxënësve
Izotopwt
Mendimet e nxënësve nga grupe të ndryshëm pasi diskuohen dhe përpunohen më tej paraqiten në
dërrasën e zezë në formë të tillë.
Një rol të rëndësishëm në përmbledhjen e materialit ka sigurisht mësuesi
Gr i parw
Pyetja Komenti i nxënësve
Numri atomik
Atomi wshtw elktroasnjanws
Nw qwndwr bwrthama protonet (+)
neutronet (pa ngarkesw)
nw periferi nwpwr orbita lwvizin elktronet (-)
kujdes ! numri i protoneve = nr e neutroneve
Numri i protoneve qw ndodhet nw bwrthamw quhet ndryshe
numri atomik dhe shwnohet me Z
Z, jep tw dhwna pwr :
Numrin e protoneve
Numrin e elktroneve
Ngarkeswn pozitive tw bwrthamws
Psh 19Z K 19protone nw bwrthamw (+19)
19elktrone nwpwr orbita (-19)
19r rn p n e
Bashkwsia e atomeve me Z tw barabartw pwrfaqwson njw elment kimik
11Z Na 11r rn p n e
(bashkwsia e atomev Na ,formojnw elementin )
6Z C 6r rn p n e
(bashkwsia e atomev C ,formojnw elementin )
8Z O 8r rn p n e
(bashkwsia e atomev O ,formojnw elementin )
17Z Cl 17r rn p n e
(bashkwsia e atomev Cl ,formojnw elementin )
Pyetja Komenti i nxënësve
15. Numri i masws Shuma e numrit tw protoneve dhe neutroneve qw ndodhn nw bwrthamw jep
numrin e masws dhe shwnohet meA
Duke shwnuar :
A numri i masws
Z numri atomik
N numri i neutroneve marrim qw, A=Z+N
Psh Mg. 12protone dhe 12 neutrone A=?
12Z Mg A=Z+N=12+12=24
N=12
Gr i tretw Mwsuesi synon mw shumw nw ndihmswn ndaj kwtij grupi
Pyetja Komenti i nxënësve
Izotopwt Atomet qw kanw numw atomik, Z tw njwjtw por numwr mase tw ndryshwm
(pra numwr neutronesh tw ndryshwm ) janw izotopw
Skematikisht izotopwt paraqiten kwshtu A
Z
X
Psh hidrogjenit i njihen tre izotope
1
1H 2
1H 3
1H
A =Z+N A =Z+N A =Z+N
N=A-Z N=A-Z N=A-Z
N=1-1=0 N=2-1=1 N=3-1=2
Pwrforcimi
PËRVIJIMI I KONCEPTEVE
Mësuesi duhet :
Tw theksoj faktin që është e rëndësishme kryejnw lidhjen midis A,Z,N
Për këtë realizohet një detyrë të thjeshtë. Plotwsoni tabelwn
Elementi Simboli A Z N Nr i protoneve Nr i
neutroneve
Nr i elktroneve A
Z
X
ALUMINI 13 14
P 31 15
SQUFUR 16 16
Na 23
11Na
Vlerwsimi i nxwnwsve mbwshtetet nw faktin ,sa u aktivizuan nw orwn e mwsimit ,sat w
saktw dhe tw shkathwt ishin nw punimin dhe argumentimin edetyrave.
16. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema : Elemntwt kimikw ,simbolet kimikw
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojnw elementin kimik
Tw pwrkufizojnw simbolin kimik
Tw shkruajnw simbolet dhe tw tregojnw kuptimin e tyre
KONCEPTET KRYESORE :
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mardhwniet pyetje pergjigje Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Shkrimi i shpejtw punw nw
grupe
Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Rrjeti i diskutimit
Mwsuesi :
Shtron para nxwnwsve pyetjen
A ka rwndwsi njohja e simboleve tw elementwve kimikw ?
Organizon me nxwnwsit njw diskutim tw gjwrw rreth kwsaj pyetje
Nxwnws tw ndryshwm mbrojnw mwndimin pro/kundwr
Tw gjitha mendimet etyre hidhen nw tabelw
Wshtw e rwndwsishme tw argumentojnw mendimin etyre
Çdo objekt ka njw emwr Mw mirw fjalwt ,alumin,hekur ,baker
Wshtw mw lehtw tw komunikosh Nuk ngatwrrohemi me shkurtimet
Wshtw mw lehtw t’i gjesh
I njeh mw mirw
Lehtwson veprimet ………..etj
A ka rwndwsi njohja e simboleve
tw elementwve kimikw ?
Jo nuk ka rwndwsiPo,ka rwndwsi !
17. KONKLUZION !
Ndwrtimi i njohurive
Mardhwnie pyetje pwrgjigje
Mwsuesi
Organizon nxwnwsit nw dyshe
Orienton ata drejt leximit tw temws sw re pwr njw kohw rreth 10’
Mwsuesi :
Pasi ju lw nw dispozicion kohwn e nevojshme diskuton me nxwnwsit me pyetje pwrgjigje
Mwsuesi pyet
Ç’pwrfaqwson njw element kimik?
Nxënësi: Bashkwsia e atomeve me Z tw barabartw pwrfaqwson njw elment kimik
Listoni sa mw shumw lloje tw ndryshme elementwsh kimikw?
Nxënësi: Me rradhw nxwnws tw ndryshwm listojnw lloje tw ndryshme elementwsh
Hidrogjen ,klor,natrium,oksigjen,hekur,……
Si gjenden nw natyrw kwto elemente ?
Nxënësi:
janw nw gjwndje tw lirw ose tw lidhur me elemente tw tjerw
a)tw lirw ,hekuri,bakri,hidrogjen
b)te lidhur ,uji klorur hidrogjeni ,kripa e gjellws,okside tw ndryshm
janw nw gjwndje tw ndryshme ,twngurtw ,tw lwngwt,yw gaztw
Si shwnohen elementwt kimikw
Me anw tw simboleve qw paraqesin formwn e shkurtuar tw elementit kimik
Bercelius : ipari shkencwtar qw propozoi simbolet kimikw
Çdo simbol kimik wshtw gwrma e parw e emrit nw gjuhwn latine
hidrogjen H
bakwr Cu
karbon C
klor Cl
Pwrforcimi
Shkrimi i shpejtw /Punw nw grupe
Mwsuesi :
Njeh nxwnwsit me temwn e mwsimit tw ditws.
Organizon klaswn nw grupe me nga tre katwr nxwnws secili .
Orienton nxwnwsit qw pa ndalur dorwn tw shkruajnw sa mw shumw elemente kimikw.
Veprmtaria do tw zhvillohet nw formwn e njw loje. .
Kujdes !shkrimi fillon me komandwn e mwsuesit dhe ndwrpritet me komandwn e tij
Fiton lojwn grupi qw do tw shwnojw mw shumw simbole tw elementwve tw ndryshwm kimikw.
18. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema : Metalet dhe jometalet
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojw metalet dhe jometalet
Tw identifikojw pozicionin e metaleve dhe jometaleve nw SP
Tw pwrshkruajw vetitw fizike tw metaleve dhe jometaleve
Tw tregojw karakterin e tretwsirws ujore tw njw oksidi bazik
Tw tregojw karakterin etretwsirws ujore tw njw oksidi acid
KONCEPTET KRYESORE : metal ,jometal,oksid bazik,oksid acid,veti fizike,veti kimike .
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Pwrmbledhje e strukturuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Ditar dy pjeswsh Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Dy tw sakta njw e gabuar Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Pwrmbledhje e strukturuar
Mwsuesi duhet :
tw njoh nxwnwsit me temwn e mwsimit tw ditws.
tw realizoj lidhjen e informacionit tw marrw nw mwsimet e kaluar me temwn pwrkatwse r.
tw citoj shkurtimisht momentet kryesore tw mwsimit.
tw paraqes disa nga objektivat kryesore.
tw kwrkoj vwmwndje dhe pwrgjegjwsi gjatw zhvillimit tw orws sw mwsimit.
Ndwrtimi i njohurive
Ditar Dy Pjeswsh
Mwsuesi duhet :
Ne mbeshtetje te tekstit jepni komentin tuaj ne lidhje me metalet dhe jometalet .
Mund tw punoni nw mwnyrw individuale ose nw dyshe.
Jepen nxwnwsve disa fleta pune tw pwrgatitura mw parw ,tw cilat pwrmbajnw pyetjet kryesore
nw lidhje me mwsimin.
Ç’do fletw pune do tw ketw njw pamje tw tillw .
Metalet
Veti fiziko kimike
KOMENTI I NXWNWSVE
19. Jometalet
Veti fizike kimike
KOMENTI I NXWNWSVE
Ju jepet mundwsia nxwnwsve tw lexojnw mwsimin pwr tw bwrw komentet e duhura nw
mwnyrw individuale ose nw dyshe.
Lihet nw dispozicion tw tyre koha e duhur.
Vwzhgohet me kujdes puna e gjithwsecilit.
Komentet e tyre lexohen dhe interpretohen nga nxwnws tw ndryshwm ,mw pas hidhen nw
tabelen e mwposhtwme sw bashku me ndihmwn e mwsuesit.
KONCEPTI KOMENTI I NXWNWSVE
Metalet
Janw elmentw me pak elktrone nw shtreswn e jashtme
Kanw 1-3 elektrone
Jnaw tw pozicionuar nw gr IA,IIA,IIIA, tw SP
Vetitw fizike
janw tw ngurtw,(pwrjashtim ,bwn zhiva )
kanw shkwlqim metalik (ngjyre te argjendte )
shkrijnw nw temperatura tw ulwta
kanw dwndwsi mw tw vogwl se uji
formojnw rrjeta kristalore
pwrcjellin mirw nxehtwsinw dhe elektricitetin
petwzohen dhe telwzohen lehtw
pwrmwndim : alumin ,bakwr ,krom,natrium,kalium,kalçium,etj
Vetitw kimike
Jane shume aktive.
-veprimi me O2
Alumin +oksiggjen →oksid alumini
Zink +oksigjen→oksid zinku
Hekur +oksigjen→oksid hekuri
Oksidet e tyre + ujin → baza
Oksidet e meta leve (bazike ) janw tw ngurtw
KONCEPTI KOMENTI I NXWNWSVE
Janw elmentw me shumw elktrone nw shtreswn e jashtme
20. Jometalet Kanw 5-7 elektrone
Jnaw tw pozicionuar nw gr IVA,VA, VIA,VIIA w SP
Vetitw fizike
janw tw ngurtw, tw lwngwt,tw gaztw.
Nuk kanw shkwlqim metalik
Thwrrmohen nga shtypjet ose goditjet
Nuk e pwrcjellin mirw nxehtwsinw dhe elektricitetin
Nuk petwzohen dhe telwzohen lehtw
Nw natyrw janw nw trajtw pwrbwrjesh, pwrveç azotit dhe oksigjen
pwrmwndim : squfur ,karbon ,klori,bromi,fosfor,azot,etj
Vetitw kimike
Jane shume aktive.
-veprimi me O2
squfur +oksigjen →oksid squfuri
azot +oksigjen→oksid azoti
fosforr +oksigjen→oksidfosfori
hidrogjen +oksigjen→oksidi i hidrogjenit
Oksidet e tyre + ujin → acide
Oksidet e jometa leve (acide) janw tw gaztw pwrveç:
Oksidit tw fosforit dhe ujit
PWRFORCIMI 10’
Dy tw sakta dhe nje e gabuar
Kwrkohet qw nga nxwnws tw ndryshwm tw listojnw tre karakteristika pwr metalet ose jometalet
Duke theksuar faktin se njw nga kwto karakteristika do tw jetw e gabuar
Eshte detyrw e nxwnwsve tw tjerw tw gjejnw gabimin e shokut.
Psh
Mwsuesi thotw : metalet
jane tw ngurtw
kanw katwr elktrone nw shtreswn e jashtwme
formojnw okside bazike
Kristi plotwson :
Wshtw e vwrtetw qw metalet janw tw ngurtw dhe formojnw okside bazike por nuk mund tw
kenw mw shumw se tre elektrone .
Ky veprim do tw pwrswritet disa herw nga nxwnws tw ndryshwm .
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohet :
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw vetive tw
metaleve dhe jometaleve
Aftwsine argumentuese tw vetive tw metaleve dhe jometaleve
21. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema : Masa molekulare dhe masa molare
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojnw mol/molekulwn
Tw pwrkufizojnw dhe tw gjejnw maswn molare
Tw pwrkufizojnw dhe tw gjejnw maswn molekulare
Tw tregojnw dallimin midis masws molare dhe masws molekulare
KONCEPTET KRYESORE : masa molare ,masa molekulare ,mol/atom ,mol/molekulw
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutojmw sw bashku Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Shpjegim dhe veprimtari e
drejtuar
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Organizues grafik i analogjisw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Diskutojmë së bashku
Mësuesi pyet nxwnwsit:
Ku wshtw pwrqwndruar e gjithw masa e atomit
Ç’pwrfaqwson njw mol , po mol/atomi,mol/molekula .
A ka lidhje midis masws dhe molit.
Nxwnwsit pwrgjigjen:
Masa e gjithw atomit wshtw e pwrqwndruar nw bwrthamw, sepse aty janw tw vendosur protonet
dhe neutronet
Sasia e lwndws qw pwrmban 6.02x1023
grimca(atome ,molekula ,ose jone) wshtw moli
Pra: Sasia e lwndws qw pwrmban 6.02x1023
atome pwrfaqwson mol/atomin
Sasia e lwndws qw pwrmban 6.02x1023
molekula pwrfaqwson mol/molekulwn
Sasia e lwndws qw pwrmban 6.02x1023
jone pwrfaqwson mol/jonin
Masa e njw mol /atomi e shprehur nw gram shpreh maswn molare atomike qw wshtw e barabartw
me maswn atomike tw krahasuar psh:
1 mol/at O 16gr/mol
1 mol/at K 39gr/mol
2 mol/at Al 2x27gr/mol
Masa e njw mol/molekule e shprehur nw gram shpreh
‘maswn molare tw njw molekule’ ,
22. Ajo wshte e barabartw me shumwn e masave atomike tw krahasuara tw atomeve nw njw
molekulw
Ndwrtimi i njohurive
Shpjegim dhe veprimtari e drejturar
Mwsuesi pyet :
Sa wshtw masa molare e 2 4H SO ?
H1
Analizojmw
1 mol/molekulw 2 4H SO
6.02 x1023
molekula
2mol/at H, 1mol/at S, 4mol/at O
2N atome, 1Natom, 4Natome
7mol/atome gjithsej
7N atome gjithsej
H2
Gjejmw maswn molare.
Nw SP gjejmw masat atomike tw krahasuara tw elmentwve pwrbwrws tw 2 4H SO
1 /ArH gr mol
32 /ArS gr mol
16 /ArO gr mol
2 4
2 4H SOMr ArH ArS ArO
2 1 / 1 32 / 4 16 /gr mol gr mol gr mol
= 98 /gr mol
Mwsuesi :
Organizon nxwnwsit nw dyshe
Ju lw detyrw :
--Analizoni kwto pwrbwrje
2 2 4, , ,HCl CaCl Na SO
2 3 45 ,3H S H PO
--Llogarisni masat molare tw pwrbwrjeve tw mwposhtwme
Ju jep kohw pwr tw zgjidhuri sipas shwmbullit tw mwsipwrm detyrwn e dhwnw
Ndjek me kujdes punwn e çdo dysheje,orienton,sugjeron,dhe ndihmon nwse e shikon tw
nevojshme 10-15 minuta
Pas 10-15’nxwnws w ndryshwm paraqesin nw dwrrasw ushtrimin e dhwnw
Kalohet nw fazwn e pwrforcimit
23. Pwrforcimi
Organizues grafik.
Mwsuesi :
Organizon nxwnwsit nw grupe nw dyshe .
Secila dyshe nw tabak tw bardhw, duke hedhur idetw kryesore tw mwsimit modelon njw skemw
tw thjeshtw nw formwn e nje organizuesi grafikw
Në qëndër të tabakut vendoset fjala masa dhe rreth saj fjalët që lidhen me të.
Kujdes ! Rreth çdo fjale, shprehje apo fraze të zgjedhur
në lidhje me fjalën kryesore shkruhen dhe fjale të tjera që lidhen me të.
Shpreh maswn e njw mol/atomi apo njw mol/molecule
tw shprehur nw gram/mol
masa molekulare shreh maswn e njw atomi apo molecule nw krahasim me njwsinw karbonike
Lwnda : Kimi
Klasa : VII
AtomMolekulw
Masa
Mol/molekul
w
Mol/atom
Masa molekulare tw
krahasuar (Ar )
Masa molekulare
tw krahasuar (Mr)
)
Masa molare (M)
24. Tema : Shkrimi i formulave kimike
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw identifikojnw acidet ,bazat ,kripwrat dhe oksidet
Tw pekufizojnw ç’janw acidet ,bazat ,kripwrat dhe oksidet
Tw shkruajnw formulat kimike kur jepet valenca
Tw pwrcaktojnw valencat kur jepej formulat kimike
KONCEPTET KRYESORE : acide ,baza ,kripwra,baza .
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Rendit /grupo/emwrto Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Shpjegim i drejtuar Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Veprimtari praktike Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Rendit /grupo/emwrto
Mwsuesi pyet nxwnwsit :
Si i kemi klasifikuar substancat ?
Nxwnwsi: Nw substance tw pastra dhe tw pwrziera.
Mwsuesi
Kush bwn pjesw nw substancat e pwrziera.
Nxwnwsi : Pwrzierjet homogjene dhe heterogjene .
Mwsuesi
Po substancat e pastra.
Nxwnwsit :
Substancat e pastra i grupojmw nw tw thjeshta dhe tw pwrbwra.
Nw substancat e thjeshta kemi mwsuar metalet dhe jometalet .
Nw grupin e substancave tw pwrbwra bwjnw pjesw acidet,bazat kriwrat dhe oksidet.
Mwsuesi thekson:
Gjatw kwtij viti mwsimor janw pwrmwndur njw numwr i madh substancash tw thjeshta dhe
gjithashtu janw trajtuar edhe njw swrw pwrbwrjesh kimike.
Pwr tw risjellw nw kujtesw njohuritw e marra ,mwsuesi pwrgatit disa fleta pune.
Nw kwto fleta pune jepet njw detyrw pwr nxwnwsit .
Ç’do fletw pune do tw ketw njw pamje tw tillw
25. Janw dhwnw kwto pwrbwrje kimike :
2 3 4 2 2 2 2 3 2 5 3, , , , , , , , ( ) , , ,Na O KF H PO SO K S CO MgO CaCl Al OH PO NaCl AlCl ,
2 7 2 3 2 4 2 2 3, , , , , , , , ( ) , , , .HCl NaOH KI Cl O CaO Al S H SO KOH Ca OH HI FeO Al O
Identifikoni dhe gruponi kwto pwrbwrje kimikenw varwsi tw karakteristikave sipas tabelws:
Acide H-X Baza M-OH Kripwra Me -X Okside Mx
Oy
Pwr tw realizuar kwtw detyrw :
Klasa ndahet nw grupe me nga katwr nxwnws.
Secili grup pwrpiqet tw grupojw pwrbwrjet e mwsipwrme sipas karakteristikave qw ato shfaq
Ju lihet nxwnwsve 5’ kohw tw punojnw dhe diskutojnw brwnda grupit.
Ajo qw ata paraqesin wshtw si mw poshtw .
Pwr rreth 5’mwsuesi bashkw me nxwnwsit pwrmbledh konceptet mbi acidet ,bazat, kripwrat dhe
acidet .
Ndwrtimi i njohurive
Shpjegim i drejtuar
Mwsuesi shpjegon :
Pwrbwrje kimike
ACIDE
HCl,H2SO4,HJ,H3PO4
BAZA
NaOH,Ca(OH)2,Al(OH)3 KOH
okside jomet
SO2,CO2,P2O5,Cl207
Okside met
Na2O,MgO,CaO,FeO,Al2O3
Kripwra
KF,K2S,CaCl2,NaCl,AlCl3,KI,
26. Shwmbull 1 : Si shkruhet oksidi i aluminit
H1 Shkruajmw simbolet e elementwve
Al O
H2 Mbi simbolet e tyre vendsosen valencat
III II
Al O
H3 Valencat pwr secilin atom janw tregues pwr atomin tjeter
2 3
III II
Al O
Mwsuesi realizon njw veprimtari me nxwnwsit :
Detyrw:
Nw tw njwjtwn mwnyrw shkruani formulat e oksideve te mwposhtwm
oksid natriumi(I)
oksid fosfori (V)
oksid squfuri (IV)
oksid kalciumi (II)
Shembulli 2 Shkruani formulwn e klorurit tw kalciumit :
H1 Shkruajmw simbolet e elementwve
Ca Cl
H2 Mbi simbolet e tyre vendsosen valencat
II I
Ca Cl
H3 Valencat pwr secilin atom janw tregues pwr atomin tjeter
2
II I
Ca Cl
Detyrw:
Nw tw njwjtwn mwnyrw shkruani formulat e oksideve te mwposhtwm
Klorur natriumi (I)
Sulfur alumini (III,II)
Jodur alumini (III)
Shembull 3 Shkruani formulwn e hidroksidit tw aluminit kur dimw qw bazat kanw grupin
OH dhe ky grup wshtw me valencwn I.
H1 Shkruajmw simbolet e elementwve
Ca OH
H2 Mbi simbolet e tyre vendsosen valencat
( )II I
Ca OH
H3 Valencat pwr secilin atom janw tregues pwr atomin tjeter
1 2( )II I
Ca OH
Detyrw:
Nw tw njwjtwn mwnyrw shkruani formulat e bazave te mwposhtwm
hidroksidi i natriumit (I)
hidroksidi i kaliumit (I)
hidroksidi i aluminit (III)
27. hidroksidi i zinku (II)
Shembull 4 Shkruani formulen e acidit klorhidrik
H1 Shkruajmw simbolet e elementwve
H Cl
H2 Mbi simbolet e tyre vendsosen valencat
I I
H Cl
H3 Valencat pwr secilin atom janw tregues pwr atomin tjeter
1 1
I I
H Cl
Detyrw:
Nw tw njwjtwn mwnyrw shkruani formulat e acideve te mwposhtwm
acid fluorhidrik (I,I)
acid bromhidrik (I,I)
Pwrforcimi
Veprimtari praktike
Mwsuesi synon :
Nw pwrfshirjen e nxwnwsve nw vwprimtari tw ndryshme me qwllim pwr tw reflektuar mw tej
mbi njohuritw e marra nw klaswn e gjatw mesimit tw ditws
Si mw tw rwndwsishme konsiderohen zbatimet praktike
Jepen nw lidhje me kwto disa ushtrime
Shkruani formulat kimike tw pwrbwrjeve tw mwposhtwme
Oksid hekuri ,hidroksid alumini(III),oksid klori(V),etj
Emwrtoni pwrbwrjet
2 3 2 2, , , , , ( ) ,FeO CO Cl O MgO K O Mg OH KOH
Gjeni valencat nw pwrbwrjet e mwposhtwme
2 5 2 2 2 3 2, , , , , , ,Cl O Na O CaO HCl H O HJ Al S Na S
Orientohen nxwnwwsit qw tw punojnwnw nw mwnyrw tw pavarur nga njwri tjetri nw zgjidhjen
e ushtrimeve tw sapo dhwna.
Ju lihet nw dispozicion 10’kohw gjatw tw cilws mwsuesi vwzhgon punwn e secilit.
Nw tabelw, tre nxwnws duke u plotwsuar nga shokwt dhe sigurisht nga mwsuesi, shkruajnw
zgjidhjet pwrkatwse.
ushtrimi 1 ushtrimi 2 ushtrimi 3
shkrimi i emwrtimi i gjetja e
formulave i pwrbwrjeve e valencave
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Punwn e bwrw nw mwnyrw individuale gjatw shkrimit dhe emwrtimit tw oksideve dhe bazave
Aftwsine argumentuese tw tyre gjatw realizimit tw ushtrimeve
Sa tw aftw janw ata tw lidhin njohuritw e kaluara me ato tw marra nw mesimin e ditws
Lwnda : Kimi
28. Klasa : VII
Tema : Njehsime me molin dhe formulat kimike
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw shkruajnw njw formulw kimike kur wshtw dhwnw nr i grimcave tw njw pwrbwrje.
Tw gjejnw nr e grimcave qw ka nw sasi tw ndryshme pwrbwrjesh.
Tw kryejnw lidhjen midis n,m.M,pwr njw sasi tw dhwnw substance .
KONCEPTET KRYESORE : valencw .formulw kimike .mol.
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutimi i njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Grupet e ekspertwve Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Pwrvijimi i koncepteve Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Diskutimi i njohurive paraprake :
Mwsuesi pyet:
Cila wshtw grimca me e vogwl e lwndws.
Nga cilwt atome janw tw pwrbwra substancat e thjeshta.
Nga cilat atome janw tw pwrbwra substancat e pwrbwra.
Sa atome ndodhen nw 1mol/atom.
Sa molekula ndodhen nw 1 mol/molekulw .
Mwsuesi
Pwr tw rikujtuar njohuritw e marra mbi molin ju kwrkoj nxwnwsve tw anlizojnw pwrbwrjet:
3K - Emri 5Cl2 - Emri
- Mol/molekula -Mol/molekula
- Sa molekula -Sa molekula
- Mol/atome -Mol/atome
-Sa atome -Sa atome
- Ar =? - Ar =?
Mwsuesi pwrgatit disa fleta pune qw pwrmbajnw ushtrime tw ndryshme.
Ndwrtimi i njohurive
Grupet e ekspertwve
Mësuesi duhet :
Të relizojë një veprimtari me të ndryshuar vendet.
Ndan klaswn nw grupe me nga tre nxwnws secili grup
Brwnda çdo grupi numëron nga 1 tek 3, ku çdo numër i korrespondon një eksperti
29. Eksperti me numwr 1wshtw pwrgjegjws pwr ushtrimn 1, eksperti 2 pwr ushtrimin 2, e kwshtu
me rradhw
Ushtrimet pwr secilin ekspert janw .
USHTRIMI 1:
Tw shkruhet formula kimike e oksidit tw squfurit kur dihet qw nw njw mol tw tij ka 6.02x1023
atome squfur dhe 18.06 x 1023
atome oksigjen
USHTRIMI 2
Sa gram azot ndodhen nw 24.08 x1023
molekula azot
USHTRIMI 3
Jepen 37.4 gr amonjak (NH3).Gjeni sa mol/molekula, dhe sa molekula do tw ndodhen nw kwtw
sasi tw dhwnw amonjaku .
Nw kwtw moment nw tavolinën e parë duhet tw mblidhen vetëm 1 shat; në të dytën vetëm 2-
shat; dhe në të tretën vetëm 3-shat
Secili grup duhet të jetë përgjegjës për pyetjen e tij.
Diskutohet në grup pwr zgjidhjen e secilit ushtrim dhe më pas secili ekspert do tw kthehet nw
grupin bazw
Pwrfaqwsues tw ekspertwve shkruajnw nw tabele zgjidhjet pwrkatese psh, eksperti me numrin 1
jep pergjigjen e ekspertit 3 etj
Pas punws sw secilit grup tabela duhet tw ketw njw pamje tw tillw :
USHTRIMI 1:
Tw dhwnat:
SXOY
6.02x1023
atome squfur
18.06 x 1023
atome oksigjen
ZGJIDHJE
Dimw qw 23
1 /
6.02 10
mol at
at
Gjejmw sa mol/atome squfur:
23 23
1 / /
6.02 10 6.02 10
1 /
mol atS xmol at
atome x
x mol atS
Gjejmwsa mol/atome oksigjen:
USHTRIMI 2:
Tw dhwnat:
m =?(N2)
24.08x1023
molekula azot
ZGJIDHJE
Dimw qw: 23
1 /
6.02 10
mol mol
x mol
Gjejmw sa mol/molekula N2
2 2
23 23
1 / /
6.02 10 24.08 10
mol molN xmol molN
x mol x mol
24 / 4x mol molekulaN mole
Gjejmw maswn nw gram tw azotit
USHTRIMI 3:
Tw dhwnat:
m =37.4 gr NH3
-Sa mole pra n =?, Sa molekula NH3
-Sa mol/atom, sa atome
ZGJIDHJE
Dimw qw:
3
3
37.4
2.2
17 /
grNHm
n molNH
M gr mol
Gjejmw sa molekula :
2.2 mole NH3 2.2x6.02x1023
molekula
2.2Nmolekula
Gjejmw sa mol/ atome :
30. 23 23
1 / /
6.02 10 18.06 10
3 /
mol atO ymol atO
at x at
y mol atO
X YS O X=1, Y=3
SO3
m
n m n M
M
2 24 28 / 112m molN gr mol grN
1mol NH3 1mol/at N dhe 3mol/at H
2.2mol NH3 X Y
X=2.2mol/at ; Y=6.6mol/at
Gjejmw sa atome :
2.2 mol/mol NH3 2.2mol/at N ; 6.6mol/at H
2.2Natome 6.6Natom
Pwrforcimi
Pwrvijimi i koncepteve.
Mësuesi duhet :
Tw theksoj faktin që është e rëndësishme për nxënësin që të mund tw lidhin koncepte tw
ndryshme tw marra deri tani.
Për këtë ju kwrkohet nxwnwsve nw mwnyrw individuale ose nw grupe tw plotwsojnw tabela tw
pwrgatitura mw parw nga mwsuesi.
Ç’do tabelw do tw ketw njw pamje tw tillw.
Nr i grimcave Mol/atom Mol/molekulw Formulw kimike m n
6.02x1023 atome C
6.02x1023
atome O
24.08x1023
atome Cl
12.04x1023
atome P
30.1x1023
atome O
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Punwn e bwrw nw mwnyrw individuale gjatw shkrimit dhe emwrtimit tw oksideve dhe bazave
Aftwsine argumentuese tw tyre gjatw realizimit tw ushtrimeve
Sa tw aftw janw ata tw lidhin njohuritw e kaluara me ato tw marra nw mesimin e ditws
Lwnda : Kimi
31. Klasa : VII
Tema : Barazimet kimike ,ligji i ruajtjes sw masws
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw pwrkufizojnw reaksionet kimike.
Tw tregojnw elementwt kryesorw tw njw reaksioni kimik.
Tw shkruajnw reaksionin kimik nw formwn e njw barazimi kimik.
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojw me anw tw shwmbujve ligjin e ruajtjes sw masws.
KONCEPTET KRYESORE :reaksion kimik,barazim kimik,ligji i ruajtjes sw masws .
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Imagjinatw e drejtuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Lexim pwrmbledhje nw dyshe Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Shkrimi i shpejtw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Imagjinatw e drejtuar
Mwsuesi :
Duke patur parsysh qw tema e mwsimit tw ditws mbwshtetet nw njohuritw e marra nga nxwnwsit
nw mwsimet e kaluara mwsuesi duhet tw ngacmojw sa tw jetw e mundur imagjinatwn e tyre
Pwr tw realizuar kwtw ai ju thotw nxwnwsve
Ç’farw pyetjeje dalin para tyre ?
A duhet fwmija tw mjekohet menjwherw,pse?
Ç’farw mund tw ndodhw n.q.s fwmija nuk merr ndihmwn e duhur
Nxwnwsit dikutojnw tw lirw me jwri tjetrin ,kwmbejnw mendimet e tyre dhe pwrpiqen qw
tw arrijnw nw njw konkluzion tw vetwm
Mwsuesi vetwm ndjek me kujdes debatin e tyre .
Pyeta pwrfundimtare , pse ndodhi e gjtha kjo!?
Pwrgjigja /konkluzioni
Wshtw fundjavw, ju dhe familja juaj keni menduar tw kaloni sa mw kwndshw
kwtw ditw duke shkuar pwr piknik .Gjithshka wshtw shume e bukur.Tw gjithw janw
tw gwzuar dhe tw qetw deri nw momentin kur njw fwmijw aty pranw dwmton
kwmbwn me njw gozhdw tw ndryshkur
32. Gjithka ndodhi si pasojw e gozhdws sw ndryshkur !
Ndyshkja e gozhdws apo edhe e hekurishteve tw tjera janw dukuri kimike
Ndwrtimi i njohurive
Lexim pwrmbledhje nw dyshe
Mwsuesi ,nw vazhdimwsi tw fazws sw parw pyet:
Çjanw dukuritw kimike ,po ato fizike.
A mund tw rendisni disa dukuri tw tjera kimike.
Si paraqitet njw dukuri kimike nga ana kimike
Mwsuesi:
Duke synuar nw marrjen e pwrgjigjeve pwr pyetjet e realizuara mw sipwr,dhe pyetjeve tw tjera
qw mund tw dalin realizon teknikwn, ‘lexim pwrmbledhje nw dyshe ‘.
Pwr kwtw arsye mMwsimi do tw ndahet nw paragrafw, ku nxwnwsit nw dyshe, njwri bwn
pyetjen, tjetri pwrmbledh me fjalet e veta.
Paragrafwt pwrkatws janw tre
Dukuritw kimike .
Reaksioni kimik
Barazimi kimik
Ligji i ruajtjes sw masws
Pwr secilin paragraf , aktivizohen disa dyshe.
PARAGRAFI I PARE ( dukuritw kimike )
Nx 1 Ç’janw dukuritw kimike .
Nx 2 Dukuritw kimike janw dukuri,gjatw tw cilave lwndandryhson edhe pwrbwrjen edhe formwn esaj .
Nx 3 Po dukuritw fizike
Nx 4 Janw shndwrrime gjatw tw cilave lwnda ndryshon vetwm formwn e saj,jo pwrbwrjen
Nx 5 A mund tw sillni shwmbuj tw dukurive kimike, po tw dukurive fizike .
Nxwnwsit me rradhw, sjellin shwmbuj tw ndryshwm qw paraqiten nw tabelw .
Aktivizohen edhe nxwnws nga dyshe tw tjera
Gjithshka paraqitet nw tabelw
Dukuritw kimike Dukuritw fizike
Lwnda ndryshon vetitw fizike dhe Lwnda ndryshon vetem vetitw fizike
Vetitw kimike
Ndryshkja e hekurit - shndwrrimi i ujit :nw twmpwratura tw larta :
Hekur +ujw →ndryshk ujw i ngurtw →ujw tw lwngwt →avuj uji (gaz)
Pwrfitimi i ujt -copwtimi i njw metali
Hidrogjen +oksigjen→ujw -pwrzierja e ujit me vaj
Oksidimi i metaleve -pwrpunimi i drurit
Bakwr +oksigjen→oksid bakri -……………etj
PARAGRAFI I DYTE ( reaksionet kimike )
33. Nx 6 Ç’janw reaksionet kimike
Nx 7 Njw dukuri apo shndwrrim kimik paraqitet nga ana kimike me anw tw njw reaksioni kimik, pra
njw reaksion kimik paraqet njw dukuri kimike me anw tw simboleve dhe
formulave kimike
Nx 8 Si wshtw i ndwrtuar njw reaksion kimik
Nx 9 Nw njw reaksion kimik kemi :
R P
Substancat fillestare substancat pwrfundimtare
Substancat niswtore substancat qw pwrftohen
Subsatancat qw marrin pjesw nw reaksion
Produktet
Reaktantwt
Psh: 2Mg O MgO
2 2 2H O H O
2 2 2 3H O SO H SO
PARAGRAFI I TRETE ( barazimi kimik)
Nx 10 Ç’wshtw njw baraim kimik, ku ndryshon ai nga reaksioni kimik.
Nx 11
Njw barazim kimik paraqet njw dukuri kimike por nw ndryshim nga reaksioni kimik numri i mol atomeve
nw tw dyja anwt e barazimit wshtw i barabartw.
Nx 12 Si tw shkruajmw njw barazim kimik.
Wshtw e rwndwsishme qw kwtu mwsuesi tw japi fort ndihmeswn e tij .
Mwsuesi
Pwr tw shkruar njw barazim kimik kalojmw nw kwto hapa pune.
shkruhen simbolet kimike nw tw djathtw dhe tw majtw tw barazimit.
2 2 2H O H O
2 2 2 3Cl O Cl O
barazohet numri mol atomeve tw substancave niswtore dhe produkteveduke vendosur
para formulave dhe simboleve kimikw numra qwquhen ndryshe ,koefiçentw.
2 2 22 2H O H O
2 2 2 32 3 2Cl O Cl O
hiqet shenja e shigjetws dhe vendoset shenja e barazimit.
2 2 22 2H O H O
2 2 2 32 3 2Cl O Cl O
PARAGRAFI I katwrt ( ligji i ruajtjes sw masws )
Nx 13 Ç’farw thotw ligji i ruajtjes sw masws.
Nx 14
34. Nw njw reaksion kimik masa e substancave qw hyjnw nw reaksionw wshtw e barabaartw me
maswn e substancave qw do tw dalin nga reaksioni.
Nx 15 Si ta kuptojmw kwtw ?
Ndwrhyn pwrswri mwsuesi !
Le tw analizojmwbarazimin kimik tw bashkwveprimit tw magnezit me oksigjen pwr tw formuar oksid
magnezi
Shkruhet nw tabelw barazimi kimik
22 2Mg O MgO
Analizojmw :
22 2Mg O MgO
2 mole Mg 2 mol Mg
2 x 24gr Mg 2 x 24gr Mg
2 mol/atome O 2 mol/atome O
2 x16 gr O 2 x16gr O
Pra :sasia nw gramw e substancave qw kanw marrwpjesw nw reaksion wshtw e barabartw me
sasinw e substancave qw do tw pwrftohen
Jepet njw barazim tjetwr dhe analizohet nga vetw nxwnwsit
Kalohet nw fazwn e pwrforcimit
Pwrforcimi
SHKRIMI I SHPEJTW
Mësuesi:
Ju jepet mundësia nxënësve të shkruajnë pa ndalur dorën për rreth tre minuta reakisone tw
ndryshme kimike ose barazime kimikw
Orientohen nxënësit qe nuk ka rëndësi se çfarw reaksionesh ata shkruajnw , por rëndësi ka fakti
që të shkruajnë ç’farë ka ngelur në memorien e tyre nga mësim i ditës.
Kujdes !shkrimi fillon me komandën e mësuesit dhe ndërpritet me komandë gjithashtu
Në fund nxwnws tw ndryshwm shkruajnw nw dwrrasw reaksioneose barazime tw ndryshme
kimikw dëgjohen disa prej shkrimeve
Vlerësohet, kujtesa, saktësia, shkathtwsia në shkrimin e reaksioneve kimikw
35. Lwnda : Kimi
Klasa : VII
Tema Rekasionet kimike dhe llojet e tyre
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw listojnw tw gjitha llojet e reaksioneve kimikw .
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojnw reaksionet e bashkimit .
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojnw reaksionet e shpwrbwrjes .
Tw interpretojnw dhe pwrkufizojnw reaksionet e zwvwndwsimit.
Tw argumentojnw me anw tw reaksioneve kimike tw gjitha llojet e reaksioneve.
KONCEPTET KRYESORE : Reaksione bashkimi,reaksione shpwrbwrje ,reaksione zvwndwsimi.
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutojmw sw bashku Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mardhwnie pyetje pwrgjigje Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Punw nw grupe/hartw koncepti Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP, lapustina me ngjyra.
PARASHIKIMI : 5’
Diskutojmw sw bashku
Mwsuesi :
Prezanton para nxwnwsve temwn e mwsimit tw ditws .
‘reaksionet kimikw dhe llojet etyre ‘ .
Nw mwnyrw tw pwrmbledhur, me anw tw disa fjalive pwrcakton se ku do tw synojw gjatw
zhvillimit tw kwtij mwsimi.
Kwrkon nga ata vwmwndje dhe pwrgjegjwsi tw plotw.
Ju jep detyrw qw duke shfrtwwzuar njohuritw e marra, tw shkruajnw disa reaksione tw ndryshme
kimike .
Thekson faktin se nxwnwsit mund tw punojnw nw mwnyrw individuale ose nw dyshe.
Lihet nw dispozicion tw tyre njw kohw prej 5’.
Dis anga reaksionet e paraqitura nga nxwnwsit do tw ishin .
2Mg O MgO
2 2Na O Na O
2 2 2H O H O
2 2S O SO
………………………….etj
Diskuton bashkw me nxwnwsit nw lidhje me punwn e tyre
Kwrkon nga ata:
36. tw analizojnw njw reaksionin kimik.
tw tregojnw elementwt kryesorw tw njw reaksioni kimik .
tw interpretojw njw reaksion kimik
tw tegojnw se ku ndryshon njw reaksion kimik nga njw barazim kimik.
Ndwrtimi i njohurive
Mardhwnie pyetje pwrgjigje
Mwsuesi:
Synon nw dhwnien e temws sw re duke diskutuar bashkw me nxwnwsit
Ndan tabelwn nw tre pjesw
Nw secilwn prej tyre shkruan njw ose dy reaksione kimikw.
Nw kwtw moment tabela duhet tw ketw njw pamje tw tillw.
2Ca O CaO
2 2 3N H NH
2 2 2 3H O SO H SO
3 2CaCO CaO CO
2HgO Hg O
22
Cu OH CuO H O
2 2Zn HCl ZnCl H
2 2Fe CuCl FeCl Cu
2NaOH HCl NaCl H O
Mwsuesi:
Ç’farw janw paraqitur nw tabelw.
Nxwnwsi :
Reaksione tw ndryshme kimikw.
Mwsuesi :
Aktivizon nxwnws tw ndryshwm pwr tw lexuar dhe interpretuar secilin prej tyre ,dhe mw pas
vazhdon dhe pyet:
Ç’farw vini re ,a ndryshojnw kwto reaksione nga njwri tjetri,a kanw ngjashmwri midis tyre
Nxwnwsit :
Po janw tw ndryshwm, sepse gjatw zhvillimit tw tyre pwrftohen substanca tw ndryshme.
Vwmw re se reaksionet brwnda njw ndarje nw tabelw , nw dukje duken njwlloj me njwri tjetrin.
Disa nga kwto reksione ne i kemi mwsuar nw mwsimet e kaluara.
Meqwnwse tema e mwsimit wshtw llojet e reaksioneve ,duhet tw jenw tipe tw ndryshme
reaksionesh
Mwsuesi:
-Vlerwson tw gjitha mendimet e nxwnwsve dhe thekson :
Tre grupet e reaksioneve kimikw tw paraqitura nw tabelw pwrfaqwsojnw tre
lloj reaksionesh kimikw
Reaksion bashkimi.
Reaksion shpwrbwrje
Reaksion zvwndwsimi
37. Pwrforcimi
Punw nw grupe / hartw koncepti
Mwsuesi:
Ndan nxwnwsit nw grupe.
Çdo grup duhet tw ketw 3-4 nxwnws.
Ç’do grup do tw pajiset me fleta pune ,do tw shkruaj me njw lloj lapustini ,dhe do tw marri nw
studim vetwm njw grup reaksioni.
Gr i parw reksionet e bashkimit (laps tw kuq)
Gr i dytw reksionet e shpwrbwrjes (laps blu )
Gr i tretw reksionet e zvwndwsimit (laps portokalli)
Nxwnwsit duhet tw punojnw me tekstin pwr njw kohw tw shkurtwr prej 5-10’
Tw gjitha mendimet e tyre duhet tw hidhen nw fletat e tyre tw punws me lapustinat pwrkatws.
Pasi diskutojnw , tre pwrfaqwsues nga secili grup nen drejtimin e mwsuesit paraqesin punwn e
e tyre .
Nw fund tw orws tabela e nisur nga mwsuesi nw fazwn e ndwrtimit tw nohurive duhet tw ketw
njw pamje tw tillw.
Reaksione bashkimi
(Grupi i parw )
Reaksione shpwrbwrje
( Grupi i dytw )
Reaksione zvwndwsimi
(Grupi i tretw)
Quhen ato reaksione gjatw tw cilave
molekulat e substancave tw thjeshta
ose tw pwrbwra formojnw molekula
tw njw substance tw vetme
Psh : 2C O CO
2 2 3N Cl NCl
2 2 2 3H O CO H CO
Nw mwnyrw skematike
A B C
Dy substanca bashkohen nw njw tw
vetme
Quhen ato reaksione gjatw tw cilave
,nga molekulat e njw substance tw vetme
formohen molekula tw dyose mw shumw
substancave tw thjeshta ose tw pwrbwra
Psh: 3 2MgCO MgO CO
2 2 2H O H O
2 4 3 2H SO SO H O
Nw mwnyrw skematike
AB A B
Njw substancw shpwrbwhet nw dy ose
mw shumw substance tw tjera
Quhen ato reaksione gjatw tw cilave
njw atom ose jon zwvwndosohet nga
njw atom ose jon tjetwr
psh: 2 2Zn HCl ZnCl H
2 2Fe CuCl FeCl Cu
2NaOH HCl NaCl H O
Nw mwnyrw skematike
AB C AC B
Njw atom ose jon zvwndwsohet nga
njw atom ose jon tjetwr
VLERWSIMI
Ju jepet nxwnwsve njw grup reaksionesh dhe kwrkohet prej tyre tw specifikojnw
secilin prej tyre nw varwsi tw mwnyrws sw ndodhjes sw tyre
Nxwnwsit vlerwsohen pwr
Pwrgjegjwsinw dhe aktivizimin e tyre nw orwn e mwsimit.
Sa tw aftw janw ata tw shkruajnw reaksione tw ndryshme kimikw.
Aftwsine argumentuese tw tyre gjatw interpretimit tw reaksioneve kimikw.
Aftwsinw e tyre pwr tw ndarw dhe grupuar lloje tw ndryshme tw reaksioneve kimkw.
Lwnda : Kimi
38. Klasa : VII
Tema : Njehsime stekiometrike me anw tw barazimeve kimikw
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
Tw ndwrtojnw pwrpjestimet ndwrmjet substancave niswtore dhe pwrfundimtare nw njw barazim
kimik.
Tw kryejnw njehsime stekiometrike me molin nw njw barazim kimik.
Tw kryejnw njehsime stekiometrike me maswn nw njw barazim kimik.
Tw kryejnw njehsime stekiometrike tw pwrbashkwta duke zbatuar lidhjet e molit me maswn.
KONCEPTET KRYESORE : reaksion kimik,barazim kimik ,mol.
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Hartw semantike Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari dhe shpjegim i
drejtuar
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Reflekto /reflekto/reflekto. Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,fleta formati, tabela e SP,lapustina me ngjyra .
PARASHIKIMI : 5’
Hartw semantikw
Mwsuesi duhet:
Tw shkruajw nw tabelw fjalwn ‘barazim kimik’’ .
Tw Realizoj njw bashkwbisedim nw formw pyetje pwrgjigjesh me nxwnwsit nw lidhje me
temwn ,dhe gjithcka e thwnw prej tyre hidhet nw tabelw nw formwwn e njw harte qw quhet
‘harta semantike’
Reaksione zvwndwsimi
Numri moleve i barabartw
Nw tw dyja anwt e barazimit
Reaksion bashkimi
Reaksion shpwrbwrje
reaktant→produkte
sasia nw masw e reaktantwve e barabartw
me sasinw nw masw tw produkteve
Ndwrtimi i njohurive
Barazim kimik
Reaksion
kimik
39. Veprimtari dhe Shpjegim i drejtuar :
Duke patur parasysh qw nw fazwn e parw tw mwsimit u sollen nw kujtesw njohuritw mbi
barazimin dhe reaksionet kimikw mwsuesi duhet tw synojw nw dhwnien e informacionit tw ri
Shkruhet nw tabelw njw barazim kimik
Ca S CaS
Mwsuesi pyet:
Ç’farw tw dhwnash na jep ky barazim kimik.
Nxwnwsi :
Ky barazim na tregon bahkwveprimin e kalçiumit me squfur pwr tw formuar kripwn e sulfurit
tw kalçiumit.
Mwsuesi vazhdon:
A mund tw interprtoni kwtw barazim kimik
Nxwnwsi 1 :
Po ,sigurisht !
Duke pasur parasysh barazimin ne shikojmw qw:
Ca + S = CaS
1molCa 1mol S 1 mol CaS interpretim molar
40gr/mol 32gr/mol 72gr/mol interpretim nw masw
Mwsuesi pwr rreth 5’ ju jep mundwsinw nxwnwsve tw tjerw tw realizojnw
interpretime tw ndryshme nw lidhje me njw ose dy barazime tw tjera kimike
Mwsuesi thekson :
Wshtw moment tw kalojmw nw ushtrimet qw bazohen nw njhehsime stekiometrike :
Ushtrimi 1:
Sa gram oksid natriumi do tw pwrftohennga bashkwveprimi i 4,6 gramwve natrium me njw sasi tw
mjaftueshme oksigjeni
ZGJIDHJE:
H1 Shkruajmw reaksionin kimik .
2 2Na O Na O
H2 Kthejmw reaksionin nw barazim kimik.
2 24 2Na O Na O
H3 Pwrcaktojmw tw dhwnat dhe tw panjohurwn .
4Na + 2O = 22Na O MNa=23gr/mol
4,6gr xgr MNa2O=2ArNa +ArO=2x23g+32=62gr/mol
H4 Arsyetojmw duke ndwrtuar pwrpjestimet:
Nga barazimi kimik :
2
2 2 2
4 4 23 4.6 132 4.6
13,2
2 2 62 46
moleNa grNa grNa gr gr
x grNa O
moleNa O grNa O xgrNa O gr
40. Ushtrimi 2:
Sa mole oksigjen janw tw nevojshwm pwr tw bashkwvepruar me 2,2 mole squfur pwr tw pwrftuar
trioksidsqufuri
ZGJIDHJE:
H1 Shkruajmw reaksionin kimik .
2 3S O SO
H2 Kthejmw reaksionin nw barazim kimik.
2 32 3 2S O SO
H3 Pwrcaktojmw tw dhwnat dhe tw panjohurwn .
2S + 23O = 32SO
2.2mole xmole
H4 Arsyetojmw duke ndwrtuar pwrpjestimet:
Nga barazimi kimik :
2
2 2
2 2.2 3 2,2
3,3
3 2
moleS moleS mole mole
x moleO
moleO xmoleO mole
Ushtrimi 3:
Sa gram sulfur kaliumi do pwrftohen nga bashkwwveprimi i 0.5moleve kalium me njw sasi tw
mjaftueshme squfuri
ZGJIDHJE:
H1 Shkruajmw reaksionin kimik .
2K S K S
H2 Kthejmw reaksionin nw barazim kimik.
22K S K S
H3 Pwrcaktojmw tw dhwnat dhe tw panjohurwn .
2K + S = 2K S
0.5mole xgr
H4 Duke ndwrtuar pwrpjestimet gjej nw fillim sa mole sulfur kaliumi do tw formohen
nga barazimi kimik :
Ndwrtoj pwrpjestimet:
2
2
2 2
0.5 12 0.5
0.25
1 2
moleK molK SmoleK moleK
x moleK S
molK S xmoleK S moleK
H5 Gjejmw sasinw nw gram tw sulfurit tw kaliumit.
41. Duke ditur qw 20.25 110
m grn m n M moleK S
molM
227.5x grK S
Pwrforcimi
Reflekto/reflekto/reflekto
Mwsuesi duhet :
Tw synoj nw punimin mw tej tw disa ushtrimeve tw tjera stekiometrike me qwllim pwr tw
reflektuar mw tej mbi njohuritw e marra.
Pwr kwtw qwllim,ndahet klasa nw disa grupe pune me nga 3-4 nxwnws secili grup .
Ç’do grup do tw marri nw shqyrtim zgjidhjen e njw problem tw paraqitur nw tabelw
Jepen katwr ushtrime
Ushtrimi 1 Ushtrimi 2 Ushtrimi 3 Ushtrimi 4
Ju jepet nxwnwsve koha e duhur qw do t’ju duhet pwr tw zgjidhur ushtrimet pwrkatwse.
Orientohen qw tw ndjekin me kujdes tw gjitha hapat e duhur,tw ndwrtojnw saktw raportet dhe tw
pwrcaktojnw saktw masat molare tw substancave .
Kalohet me kujdes nw secilin grup dhe jepet ndihmesa e duhur .
Nw fund paraqiten tw katwr ushtrimet nw tabelw
VLERWSIMI
Mbwshtetet nw faktin se sa nxwnwsit :
U aktivizuan nw orwn e mwsimit.
Vwmwndjen dhe pwrkushtimin e tyre nw mwsim
Aftwsine e tyre nw pwrcaktimin e masave molare
Aftwsine e tyre nw ndwrtimine raporteve
Aftwsine e tyre nw zgjidhjen e ushtrimeve stekiometrike