W dodatku edukacyjnym "Tajniki AF cz. 14 - Kreatywna księgowość, arkusz kalkulacyjny który pokazuje, w jaki sposób tworzy się wyceny spółek i ich akcji.

1. Tajniki AF cz.14. –
Kreatywna księgowość
Zespół projektu „Portfel SII”

2. Kreatywna księgowość – co to
takiego?
• W rozumieniu negatywnym „kreatywna księgowość” to taka manipulacja
danymi pochodzącymi z rachunkowości, która wykorzystuje luki w zasadach
rachunkowości i prawie oraz wyborze takich metod pomiaru i sposobu
prezentacji informacji w sprawozdaniu finansowym, które skłaniają ich
użytkowników do oczekiwanych zachowań w podejmowaniu decyzji na
podstawie tych informacji.
– kreatywna księgowość to najczęściej tzw. „agresywna księgowość”, czyli
nakierowanie na zawyżanie raportowych wyników poprzez przyjmowanie
optymistycznych założeń (zamiast neutralnych lub konserwatywnych)
• W skrócie: przedstawienie danych w taki sposób, aby stworzyły
jak najkorzystniejszy wizerunek firmy. Jest to zgodne z prawem
w przeciwieństwie do oszustw podatkowych.
2

3. Cele zastosowania kreatywnej
księgowości
• Uniknięcie negatywnych skutków kontroli ze strony akcjonariuszy
• Manipulowanie podstawowymi wskaźnikami używanymi w analizie
finansowej
• „Podkręcenie” osiągnięć menadżerów (premia za wyniki)
• Ukrycie ryzyka finansowego
• Zwiększenie zysku, ukrycie straty
• Przekonanie kredytodawców, pożyczkodawców i partnerów handlowych
o swojej wiarygodności
• Uzyskanie dostępu do kapitałów, których otrzymanie w inny sposób nie
byłoby możliwe
• Polepszenie atrakcyjności spółki w ramach transakcji fuzji, przejęć lub
sprzedaży firmy (oferty publiczne)
• Zmniejszenie obciążeń podatkowych
• Wypłacenie niższej/wyższej dywidendy
3

4. Grupy zjawisk kreatywnej
księgowości
• Unikanie określonych skutków regulacji obowiązujących w
rachunkowości przez zastosowanie technik, które pozwalają na
dokonanie pomiaru zgodnie z interesem jednostki sporządzającej
sprawozdanie
• Włączenia do sprawozdań finansowych pozycji, które nie były
dotychczas przedmiotem regulacji, co łączy się z istotnymi
zmianami w praktykach pomiaru w porównaniu ze stosowanymi
wcześniej
• Braki określonych pozycji w sprawozdaniach finansowych,
prezentowanie niektórych pozycji niezgodnych ze stanem
faktycznym itp. działań, które wiążą się bezpośrednio z
oszustwami
4

5. Najczęstsze techniki kreatywnej
księgowości
1)
Przedwczesne uznawanie przychodów

2)
Niewystarczająca aktualizacja wartości zapasów i należności
(zbyt optymistyczne założenia)

3)
Symptomy! pozycje aktywów obrotowych rosną szybciej niż przychody ze sprzedaży
Niewłaściwe aktywowanie kosztów

4)
5)
6)
gdy nie wystąpił pełen transfer ryzyka i korzyści lub nie wszystkie usługi zostały wykonane /
produkty nie zostały dostarczone
remonty i koszty operacyjne traktowane jako inwestycje/nakłady na aktywa trwałe, wadliwa
prezentacja kosztu prac badawczych (jako prace rozwojowe – WNiP, później amortyzowane)
Spowolnienie ujmowania kosztów amortyzacji
Zaniechanie ujęcia w księgach lub nieujawnianie wszystkich zobowiązań
Manipulacja szacunkami przychodów i kosztów w kontraktach długoterminowych
(np. kontrakty budowlane) przy stosowaniu metody „stopnia zaawansowania”
 zawyżanie szacunków postępu realizacji kontraktu w celu wcześniejszego wykazania zysku
7)
Przesunięcie bieżącego dochodu do okresów późniejszych

np. tworzenie i rozwiązywanie rezerw
5

6. Pozostałe techniki „oszustw”
•
•
•
•
•
•
•
•
Wadliwe ujęcie leasingu
Manipulowanie terminami płatności
Niewłaściwe klasyfikowanie rozrachunków ze względu na termin
płatności
Ujęcie zobowiązań warunkowych
Brak rzetelnego wyodrębnienia strumieni działalności
kontynuowanej od niekontynuowanej
Nieujawnianie realnych zagrożeń kontynuacji działalności
Tworzenie nowych podmiotów (aport)
Niewykazanie nabytych akcji własnych jako zmniejszających
kapitał własny
6

7. Agresywna rachunkowość
Jest ona stosowana w przypadku świadomego wyboru zasad rachunkowości przez
przedsiębiorstwo – spośród możliwych do stosowania w danym kraju - aby osiągnąć
pożądaną wielkość wyniku finansowego.
Rodzaje polityki rachunkowości
Lp.
Zasady Rachunkowości
1.
Uznawanie przychodów
Po zakończeniu transakcji
W momencie sprzedaży
2.
Metoda amortyzacji
Przyspieszona amortyzacja (krótki
czas)
Metoda liniowa (długi czas
amortyzowania)
3.
Wycena zapasów
LIFO (przy założeniu wzrostu cen)
FIFO
4.
Amortyzowanie Goodwill’u
Krótszy okres od możliwego
Przez najdłuższy możliwy
okres
5.
Rezerwy na naprawy
gwarancyjne
Wysoka kwota
Niska kwota
6.
Oszacowanie złych
należności
Wysoka kwota
Niska kwota
7.
Ujawnienie kosztów reklamy
W ciężar bieżącego okresu
Aktywowanie
Konserwatywna
Agresywna
7

8. Metody wygładzania zysków –
„Income Smoothing”
Metoda
Rezerwy
Charakterystyka
Tworzenie (zwiększanie) i rozwiązywanie (zmniejszanie)
rezerw w bilansie
Ujmowanie zdarzeń Manipulowanie datą zaksięgowania
w odpowiednich
przychodów/kosztów na przełomie okresu obrotowego
okresach
obrotowych
Sprzedaż aktywów
Realizowanie zysków w latach „chudych”; ponoszenie
strat w latach „tłustych”
„Żniwa”
Obcinanie wydatków uznaniowych w latach „chudych”,
zwiększanie ich w latach „tłustych”
Ukryte rezerwy
Zwiększanie kosztów w latach „tłustych”; ograniczanie
kosztów w latach „chudych”
8

9. Upiększanie wyników – „Window
dressing”
Zakres
Technika
Płynność
- Wykorzystanie dostępnych linii kredytowych w celu zwiększenia płynności
- Naciskanie na dłużników, aby regulowali należności na koniec roku
Wartość
aktywów
- Zwlekanie z uznawaniem utraty wartości przez aktywa
- Zaniechanie korekt z tytułu aktualizacji wartości do ceny rynkowej
Zobowiązania
- Niewykazywanie zadłużenia w bilansie
- Zaniechanie tworzenia rezerw na przewidywane przyszłe koszty
Sprzedaż
- Wykazywanie przychodu zanim zostanie wypracowany
- Wysyłanie niechcianych towarów, które później zostaną zwrócone
- Manipulowanie pozycjami z końca roku przez ich zaliczanie do minionego lub
następnego okresu
Marża brutto
- Zawyżanie wartości zapasów i zaniżanie wartości sprzedanych towarów i produktów
Koszty
- „Zbieranie plonów” przez obcinanie obowiązkowych kosztów
- Korzystanie z ukrytych rezerw
Zysk
- Wyszukiwanie pozycji wyjątkowych
Ujawnianie
informacji
- Zaniechanie ujawniania niepomyślnych informacji w informacji dodatkowej
9

10. Rozpoznawanie spółki borykającej
się z trudnościami finansowymi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Przesadnie optymistyczne oświadczenia prasowe lub informacje mające przekonać
inwestorów o dużym potencjale wzrostu akcji danej spółki
Zła jakość sprawozdań finansowych jest pierwszym symptomem pogarszania się sytuacji
finansowej spółki. Są to np. błędy rachunkowe lub brak szczegółowych komentarzy (not
objaśniających)
Znaczące transakcje z podmiotami pokrewnymi lub zależnymi, których przyczyn nie są można
racjonalnie wytłumaczyć
Złożoność struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa
Trudne do uzasadnienia umowy
Znaczące transakcje pod koniec roku obrotowego
Brak pełnej otwartości na pytania z zakresu sprawozdań finansowych
Ujemne przepływy finansowe z działalności operacyjnej przy wykazywaniu zysków
Pilna potrzeba pozyskania kapitału
Ponadprzeciętna zyskowność lub tempo rozwoju danej firmy
Rozbieżność w dynamice należności, WNIP (uwaga na pozycję „wartość firmy”!) czy zapasów
(a także innych pozycji aktywów) oraz przychodów ze sprzedaży
Różnice między dochodem bilansowym a podatkowym
10

11. Kreatywna księgowość na
przykładzie spółki Torfarm
• do 2006 roku spółka nie sporządzała sprawozdań skonsolidowanych, mimo iż
jeden z podmiotów zależnych (zajmujący się sprzedażą leków Pretium Farm
sp. z o.o.) miał w 2006 roku 92,8 mln złotych przychodów
(podmioty były traktowane jako nieistotne)
• w 2006 roku podmioty zależne miały łącznie 1,1 mln złotych straty – nie została
ona uwzględniona w sprawozdaniu
• podmioty zależne mają ujemne kapitały (straty z lat poprzednich) – nie zostało
to uwzględnione w bilansie
• w IV kwartale 2006 roku spółka sprzedała do podmiotu zależnego znak
towarowy Świat Zdrowia oraz materiały reklamowe za łączną kwotę 6,6 mln
złotych – zysk na transakcji wyniósł 4,6 mln złotych
11

12. Przykłady kreatywnej księgowości
•
•
•
•
•
•
Torfarm – w 2006 r. spółka nie sporządzała sprawozdań skonsolidowanych,
a jakby to uczyniła jej wynik zostałby obniżony o ok. 50%, ze względu na straty
podmiotów zależnych i zysk z transakcji z podmiotem zależnym
PPWK – w 2001 r. spółka dokonała wstecznej korekty kosztów wytworzenia produkcji
sprzedanej, część kosztów związanych z produkcją map i atlasów księgowana jest teraz
jako „koszt rozwoju produktu” (WNIP, amortyzowana). Podobna sytuacja wystąpiła m.in.
w spółce Bioton – dynamika WNIP wielokrotnie większa od przychodów.
PBG/Mostostal Zabrze – rozliczenie w przychodach inwestycji długoterminowej przed
zakończeniem (MSR dopuszcza metodą kosztową)
Monnari – przyrost zapasów przewyższał znacząco dynamikę przychodów (stockowanie
się), co zapowiadało problemy płynnościowe. Podobna sytuacja wystąpiła m.in. u
dewelopera Dom Development.
Sfinks – w 2007 r. Sfinks nie posiadał żadnych udziałów w restauracjach (sp. j.),
a konsolidował je metodą pełną na podstawie umów franczyzowych
Kolastyna – w IV kw. 2009 spółka zaraportowała ujemną wartości przychodów ze
sprzedaży (zwroty towarów) – wcześniej sprzedaż komisową uznawała jako przychody
12

13. DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!