1. 1
CÁC KHÍA CẠNH LIÊN QUAN ĐẾN TỐI
ƯU HÓA AN TOÀN BỨC XẠ TRONG X-
QUANG CHẨN ĐOÁN

2. 2
Néidung
I. Kh¸i niÖm vÒ tèi ­u hãa ATBX trong X-quang chÈn ®o¸n
II. Ph­¬ng ph¸p tèi ­u hãa ATBX trong X-quang chÈn ®o¸n
• Bãng tia X: Lùa chän cao ¸p, mAs
• Phin läc vµ chÊt l­îng chïm tia
• Bé khu tró chïm tia-Collimator. Sù phï hîp tr­êng s¸ng-tr­êng
x¹
• HÊp thô, t¸n x¹ vµ l­íi (ghi/grid)
• §é t­¬ng ph¶n
• §é ph©n gi¶i
• Phim/ b×a t¨ng quang vµ t¨ng s¸ng truyÒn h×nh
• Bé kiÓm so¸t liÒu x¹ tù ®éng

3. 3
I. Khái niệm về tối ưu hóa An toàn bức xạ trong X-quang
chẩn đoán
Tối ưu hóa ATBX trong X-quang chẩn đoán là lựa chọn các thông
số kỹ thuật của máy để có thể nhận được một phim có chất lượng
tôt nhất giúp bác sỹ lâm sàng chẩn đoán đúng bệnh/vị trí tổn
thương v.v... nhưng mức độ rủi ro gây bởi bức xạ ion hóa của tia
X đối với bệnh nhân, bác sỹ và dân chúng xung quanh là thấp
nhất.

4. 4
Tia X được Wilhelm C.
Roentgen (người Đức) phát
hiện vào năm 1895.
e-
/β-
(E >kV-MV)
r
W
Z=74
Tia X
Emax
Cườngđộbứcxạ
Tia X-đặc trưng
Ph¸t hiÖn ra tia X vµ øng dông nã

5. 5
CÊu t¹o bãng tia - X

6. 6
MÉu anode quay cña bãng ph¸t tia X

7. 7
èngph¸t tiaX- nguyªnlýho¹t ®éng

8. 8

9. 9
Bé t¹o cao ¸p
• Cung cÊp cao ¸p cho chïm®iÖn tö ®ñ n¨ng l­îng
b¾n vµo anode ®Ósinh ra tia X
• Bé t¹o cao ¸p cã thÕlµ
- Mét pha n¾n nöa sãng
- Mét pha n¾n c¶ sãng
- Ba pha ( 6 xung, 12 xung)
- Cao tÇn vµ trung tÇn

10. 10
Chỉnh lưu một pha cả sóng

11. 11
C¸c lo¹i sãng
Mét pha nöa
sãng
Mét pha c¶
sãng
3 pha 6 xung

12. 12
Tiªu®iÓm
 X¸c ®Þnh ®é ph©n gi¶i cña bãng
 Lý t­ëng lµ ®iÓmhéi tô rÊt nhá
 KÝch th­íc tiªu ®iÓmbÞgiíi h¹n bëi kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt cña
anode
 §iÓmhéi tô th«ng th­êng cã kÝch th­íc vµo cì 2mm, vµ sÏ nhá h¬n
cho c¸c bãng cã ®é ph©n gi¶i cao vµ cho bãng chôp ngùc
 Mét m¸y X- quang th­êng cã hai ®iÓm héi tô lín vµ nhá (tãc nhá
vµ tãc lín). Tãc nhá dïng trong tr­êng hîp cÇn ®é ph©n gi¶i cao,
vÝ dô chôp phæi, chôp vó. Tãc lín dïng chôp c¸c m«dÇy)

13. 13
Tiªu®iÓm
• Điện tử được hội tụ bằng điện từ trường lên
anode
• “Dòng của bóng” được chỉ thị trên đồng hồ là
dòng điện tử giữa sợi đốt (filament) và anode,
• Chứ KHÔNG phải là dòng trên sợi đốt

14. 14
Chech¾nèngph¸t tiaX
•Tất cả các ống phát tia đều có 2-3 mm chì trong vỏ ống
để hạn chế bức xạ “rò” gây nguy cơ làm tăng liều chiếu
đối với cả bệnh nhân và nhân viên bức xạ.

15. 15
Phinläc & ýnghÜathùc tiÔn
• Phổ năng lượng tia X trải dài từ điểm gần 0 keV tới giá trị năng
lượng bằng giá trị cực đại của điện áp (ví dụ, 70 kVp = 70 keV)
• Nhôm dạng tấm được dùng là vật liệu lọc bỏ những tia X năng
lượng thấp không mong muốn, nó làm tăng liều BN cũng như
NVBX.
r
W
e-
ExrTấm lọc Al loại
bỏ tia có năng
lượng thấp

16. 16
Phinläc (TiÕp)
• Bóng phát tia X bắt buộc phải có phin lọc
• Chất lượng chùm tia được kiểm ta bằng
phương pháp xác định chiều dày suy giảm
một nửa ( HVL) của nó
• HVL là chiều dày cần thiết của vật liệu để
giảm cường độ chùm tia X xuống còn 50%.

17. 17
Békhutró chïmtia
(Collimator)
∀ • Kích thước lối ra của chùm tia được giới hạn bởi bộ khu
trú chùm tia chế tạo bằng các lá chì để được kích thước
trường xạ hình chữ nhật,
• Trong chụp ảnh, kích thước trường xạ trên BN được xác
định bằng mở/đóng collimator. Trường ánh sáng được sử
dụng để xác định trường xạ.
• Cần phải kiểm tra độ trùng khớp giữa trường sáng trường
xạ , đây là một trong các mục của công tác đảm bảo (QA)
và kiểm soát (QC) chất lượng máy phát tia X (ĐLVN).

18. 18
Békhutró chïmtia

19. 19
T¸nx¹ vµ sù suygi¶mchïmtiaX
 Sù suy gi¶m= HÊp thô + t¸n x¹
 §èi víi bÖnh nh©n, kho¶ng 80% chïm tia bÞ hÊp
thô, kho¶ng 10-15% chïm tia bÞ t¸n x¹, phÇn nhá cßn
l¹i (<5%) cã thÓ tíi ®­îc hép ®ùng phim
 T¸n x¹ phô thuéc vµo tr­êng x¹: Tr­êng x¹ cµng réng
th× møc t¸n x¹ còng cµng lín
 T¸n x¹ lín nhÊt ë n¬i chïm tia gÆp bÖnh nh©n.

20. 20
Tiat¸nx¹

21. 21
Tiat¸nx¹
• ChØ cã nh÷ng tia xuyªn qua bia tíi phim lµ nh÷ng tia cã
Ých, gióp t¹o h×nh ¶nh,
• Tia t¸n x¹ lµ nh÷ng photon ®æi h­íng,
• Tia t¸n x¹ lµm gi¶m ®é t­¬ng ph¶n,
• CÇn ph¶i lo¹i trõ tia t¸n x¹ tr­íc khi chóng ®Õn ®­îc phim,
• Ngoµi ra tia t¸n x¹ cßn t¹o thªm liÒu bøc x¹ ®èi víi nh©n
viªn trî gióp vµ nh©n viªn ®iÖn quang.

22. 22
LƯỚI CHỐNG TÁN XẠ
• Bức xạ tán xạ được loại bỏ bằng lưới chì (ghi),
• Lưới chì hấp thụ bức xạ tán xạ chỉ cho những tia đi
thẳng từ nguồn đến được phim và do vậy nó giúp cải
thiện rất nhiều độ tương phản của ảnh,
• Ghi bao gồm tập hợp của những sợi chì đặt cùng
những sợi kim loại không hấp thụ tia X (Al). Sợi Pb
và sợi Al được đặt xen kẽ nhau theo trình tự (Pb-Al-
Pb-Al ...)

23. 23
LƯỚI CHỐNG TÁN XẠ

24. 24
Trong X-quang chÈn ®o¸n h×nh ¶nh khi nµo kh«ng dïng ghi?

25. 25
§Çudß: phim-b×at¨ ngquang
( béphËnghi ¶nh)
• Ngày nay phim X-quang không còn được sử dụng để ghi trực
tiếp bức xạ mà phải dùng kèm với bìa tăng quang
• Bìa tăng quang chuyển đổi tia X thành ánh sáng nhìn thấy.
Ánh sáng này phù hợp với phim (nhũ tương của AgBr) trong
ghi nhận hình ảnh.
• Đây là một quá trình chuyển đổi cần thiết.

26. 26
Phim-b×at¨ ngquang