1. Χριστίνα Αργυροπούλου, Επίτιµη Σύµβουλος
του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου,
Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης
Φιλολόγων
Από τα ∆ΕΠΠΣ, ΑΠΣ Νεοελληνικής Γλώσσας
Γυµνασίου στη διδακτική του µαθήµατος µε
διδακτικό παράδειγµα από το βιβλίο της Β΄
Γυµνασίου, Ενότητα 5η: Συζητώντας για την εργασία
και τα επαγγέλµατα
2. 1. Γενικά
Σύµφωνα µε τα νέα ∆ιαθεµατικά Ενιαία Πλαίσια
Προγραµµάτων Σπουδών (∆ΕΠΠΣ) και τα νέα Αναλυτικά
Προγράµµατα Σπουδών (ΑΠΣ, ΦΕΚ 303/13-3-03) στο
γυµνάσιο ολοκληρώνεται η διδασκαλία του συστήµατος
της γλώσσας.
Αυτό σηµαίνει ότι σε κάθε τάξη υποχρεωτικά πρέπει να
διδάσκονται όλα τα γραµµατοσυντακτικά φαινόµενα. Αν
ο χρόνος δεν επαρκεί για όλα τα κείµενα γίνεται επιλογή,
αλλά πάντα η διδασκαλία γίνεται επαγωγικά και µε βάση
κάποιο κείµενο, που ανήκει στην ίδια θεµατική ενότητα.
3. ∆ιδακτική µεθοδολογία
Η διδακτική του γλωσσικού µαθήµατος στη
δευτεροβάθµια εκπαίδευση έχει σχέση
µε τον µαθητή-αναγνώστη,
µε τον εκπαιδευτικό,
µε την ιδιαιτερότητα του µαθήµατος.
Επιδιώκεται η επικοινωνία του µαθητή µε τον
κόσµο του κειµένου.
Επάρκεια επιστηµονική του εκπαιδευτικού,
εναλλαγή διδακτικών τεχνικών για να προκαλεί
το ενδιαφέρον του µαθητή,
Συµµετοχή στη µάθηση για αποτελεσµατική
διδασκαλία.
4. • Η διδακτική µεθοδολογία του γλωσσικού µαθήµατος είναι
επικοινωνιακή, δίνει έµφαση στη λειτουργική χρήση της
γλώσσας και στη συµµετοχή του µαθητή.
• Επιλέγονται ενεργητικές παιδοκεντρικές τεχνικές
(συνερευνητική, ατοµική ή οµαδοσυνεργατική, σχέδια εργασίας/
project, συµµετοχική κάθε µορφής).
• Αξιοποιούνται οι µεταγλωσσικές και µεταγνωστικές δεξιότητες.
• Παρατηρώντας και αποκωδικοποιώντας κείµενα, εικόνες,
σκίτσα, αγγελίες και διάφορα µηνύµατα (λεκτικά και οπτικά) οι
µαθητές-αναγνώστες αποκτούν την εικόνα του συστήµατος της
γλώσσας, συνειδητοποιούν τις δυνατότητες και την
απεραντοσύνη της γλώσσας, διαµορφώνουν τη γλωσσική και
πολιτισµική τους ταυτότητα. Επίσης, κατανοούν τα κείµενα και
αναζητούν σε µια δεύτερη ανάγνωση πώς λέγεται το τι, το
κάθε τι.
• Το πώς παραπέµπει στη γλωσσική µορφή, στα τεχνάσµατα της
γλώσσας και στο είδος του κειµένου (πολυτροπικό, διαλογικό,
περιγραφικό, αφηγηµατικό κ.ά.).
• Το τι παραπέµπει στο περιεχόµενο. Έτσι, κάθε µαθητής
εµπλουτίζει και συστηµατοποιεί τη γλώσσα αποκτώντας
πολιτική ανάγνωσης (πώς και γιατί διαβάζουµε).
5. Άλλα ερωτήµατα: πώς και γιατί διδάσκουµε.
Tι σηµαίνει διδάσκω «γλώσσα». Σηµαίνει ότι
µελετάµε και κατανοούµε το κείµενο, επικοινωνούµε
µε τα νοήµατα και τις αξίες του και αποκωδικοποιούµε
τη γλωσσική του δοµή για να αποκτήσουµε
συνείδηση για το ρόλο της γλώσσας και των
γλωσσικών επιλογών.
Η «συνοµιλία», δηλαδή η ουσιαστική επικοινωνία του
µαθητή µε το κείµενο (πολυτροπικό ή µη) και µε κάθε
κειµενικό είδος προϋποθέτει σχέση συναλλαγής και
αµοιβαιότητας, που προεκτείνει την εµπειρία του
µαθητή και τον καλεί να αξιοποιήσει τις δεξιότητες
που έχει για να αποκτήσει µια πιο οικεία και ειδική
σχέση µε τη µητρική του γλώσσα.
Κάθε κείµενο έχει τη δική του δυναµική, που κατά την
επικοινωνία µεταβιβάζεται και στον αναγνώστη, διότι
«Η κειµενική δύναµη είναι τελικά δύναµη για ν΄
αλλάξει ο κόσµος», όπως επισηµαίνει ο Robert
Scholes.
6. • Είναι ολοφάνερο ότι η οργάνωση της διδασκαλίας και η επιλογή
του κατάλληλου µοντέλου διδασκαλίας (µεικτό, διαλεκτικό,
διερευνητικό συµµετοχικό, οµαδοσυνεργατικό, µέθοδος
σχεδίων εργασίας /project) αποτελούν εγγύηση για συµµετοχή
του µαθητή στη µελέτη κειµένου.
• Το πλάνο µαθήµατος, η µελέτη της σχετικής ενότητας από το
βιβλίο του εκπαιδευτικού και η προσαρµογή της διδακτικής
πράξης στο επίπεδο της τάξης αποτελούν σηµαντικά βήµατα
για την επιτυχία του µαθήµατος.
• Καλό είναι να συζητούνται στην τάξη οι στόχοι που έχουν τεθεί
για το τους γνωρίζει ο µαθητής, που ενθαρρύνεται να θέτει
ερωτήµατα.
• Προωθείται η παραγωγή λόγου (προφορικού και γραπτού) και
η αξιολόγηση των εργασιών και από τους ίδιους τους µαθητές.
• Με τέτοια βήµατα ή µε άλλα που θα επινοήσει ο εκπαιδευτικός
ως επαρκής διαµεσολαβητής θα εµπλέξει τους µαθητές του
στη διαδικασία της αποκωδικοποίησης, της κατανόησης των
κειµένων και της λειτουργίας της γλώσσας τους.
7. • Η οµαδοσυνεργατική µορφή διδασκαλίαςπροσφέρεται ιδιαίτερα, τόσο στην
ανάπτυξη δεξιοτήτων όσο και στην αυτοεκτίµηση των µαθητών.
• Μπορεί να εφαρµοστεί µε αρκετές παραλλαγές, όπως:
• Οι οµάδες εργάζονται σε δοσµένους άξονες και σε πολλά κείµενα της
ενότητας, π.χ. µία οµάδα µελετάει τους βαθµούς των επιθέτων, άλλη το β΄
συνθετικό των σύνθετων λέξεων, άλλη τη σύγκριση, την περιγραφή, την
αφήγηση και το σχετικό µε την ενότητα λεξιλόγιο.
• (Παραλλαγή). Κάθε οµάδα µελετάει πλήρως ένα µόνο κείµενο, το
παρουσιάζει σε µορφή και περιεχόµενο, µε έµφαση στο γλωσσικό
φαινόµενο που προβλέπεται να διδαχθεί στην ενότητα, και ακολουθεί
συζήτηση µε όλους τους µαθητές στην τάξη.
• (Παραλλαγή). ΄Ολες οι οµάδες µελετούν δύο ή τρία κείµενα, αλλά η κάθε µία
µελετάει µια δοσµένη παράµετρό του, π.χ. µία µελετάει τους βαθµούς των
επιθέτων, άλλη την εκφορά της σύγκρισης, άλλη το β΄ συνθετικό και άλλη
την περιγραφή και την αφήγηση.
• Η οργάνωση της διδασκαλίας σε οµάδες είναι θέµα που µπορεί ελεύθερα να
το χειριστεί ο εκπαιδευτικός, ανάλογα µε την ώρα που διδάσκει και το
επίπεδο της τάξης του.
• Η ανακεφαλαίωση µπορεί να γίνει πάνω σε ένα ή δύο κείµενα, οπότε οι
οµάδες θα εργαστούν στα ίδια κείµενα όλες, αλλά σε επιλεγµένους άξονες-
ερωτήσεις, π.χ.
8. • να εντοπίσουν τα επίθετα και να σχηµατιστούν οι βαθµοί τους,
• να αναγνωρίσουν το β΄ συνθετικό των σύνθετων λέξεων και να τα εντάξουν
σε προφορικά µικροκείµενα,
• Να αναγνωρίσουν τη σύγκριση και την εκφορά του β΄ όρου
• να εντοπίσουν τα στοιχεία της περιγραφής σε δοσµένο κείµενο (χώρος),
• να δώσουν τη λειτουργία του χρόνου σε αφηγηµατικό κείµενο,
• να αναδείξουν τις διαχρονικές αξίες µέσα από τα παραδοσιακά και νέα
επαγγέλµατα κ.ά.
• να παρουσιάσουν τις διαθεµατικές έννοιες µε τη σηµασία τους σε διάφορες
επιστήµες (π.χ. µεταβολή στο επάγγελµα, στο γραµµατικό τύπο, στη
φυσική, στην ιστορία κ.ά.).
9. • Με το οµαδοσυνεργατικό µοντέλο µπορεί να ολοκληρωθεί και η
διαθεµατική εργασία στην τάξη στο πλαίσιο µελέτης των
κειµένων και των γραµµατικών φαινοµένων και σε χρόνο που
µπορεί να καθοριστεί (ανάλογα µε την ενότητα και τις
απαιτήσεις της διαθεµατικής εργασίας).
• Μπορεί, επίσης, να µοιραστεί ο χρόνος της διαθεµατικής
εργασίας από τις ίδιες τις οµάδες των µαθητών ανάµεσα στο
σχολείο και το σπίτι ή να γίνει προφορικά και στην τάξη
(άσκηση µαθητών) και να ακολουθήσει γραπτά ως ατοµική
εργασία στο σπίτι.
• Η σχέση του επαγγέλµατος µε το άτοµο και την κοινωνία
µπορεί να οδηγήσει σε διεπιστηµονικά θέµατα ή σε
διαθεµατικές έννοιες, που προκύπτουν από το µάθηµα, π.χ. η
εργασία ως µια µορφή συστήµατος (κοινωνικό υποσύστηµα), η
αλληλεπίδραση διαφόρων επαγγελµάτων, το άτοµο ως
επαγγελµατίας και η σχέση του µε το σύνολο κ.ά.
• Τόσο για τις έννοιες όσο και για τη σύνθεση-συγκρότηση της
διαθεµατικής εργασίας η µελέτη και η αξιοποίηση του
Ερµηνευτικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας θεωρείται
απαραίτητη.
10. • Με τις συνερευνητικές και
οµαδοσυνεργατικές διδασκαλίες, όσο και µε
τις διαθεµατικές δραστηριότητες οι µαθητές
µαθαίνουν πώς να συνεργάζονται σεβόµενοι
το λόγο του συµµαθητή τους, µαθαίνουν να
κρίνουν, να συγκρίνουν, να κατανοούν τη
δοµή του λόγου και ασκούνται στην επιλογή
του κατάλληλου για το θέµα τους υλικού.
• Αξιοποιούν δεξιότητες και
ευαισθητοποιούνται στη «σωστή» χρήση της
γλώσσας. Συγχρόνως, κάποιοι διστακτικοί
και συνεσταλµένοι µαθητές παρακινούνται
στο πλαίσιο της οµάδας να συµµετέχουν
αναδεικνύοντας, συχνά, κρυµµένες
δεξιότητες, γλωσσικές, κοινωνικές,
καλλιτεχνικές κ.ά.
• Επιπλέον οι µαθητές επικοινωνώντας µέσα
από τα κείµενα µε πολλά επαγγέλµατα
πληροφορούνται, προβληµατίζονται και ίσως
συγκροτήσουν µια άποψη για το δικό τους
µελλοντικό επάγγελµα.
11. • Ακόµα, µέσα από τα κείµενα επικοινωνούν οι µαθητές
µε άλλες φωνές και βλέπουν πώς αυτοί µιλούν για το
επάγγελµά τους, για τις προσωπικές και κοινωνικές
τους αξίες, ώστε έµµεσα διδάσκονται στάσεις, αξίες
και συµπεριφορές.
• Αν τους ζητήσουµε να µας αφηγηθούν ό,τι διάβασαν ή
πώς φαντάζονται τον εαυτό τους ως µελλοντικό
επαγγελµατία, τους δίνουµε την ευκαιρία να
επιστρατεύσουν τη δηµιουργική φαντασία τους, να
αξιοποιήσουν το νέο λεξιλόγιο που µελέτησαν στην
ενότητα, να οργανώσουν το λόγο τους και να δώσουν
µε σαφήνεια τις σκέψεις τους για το επάγγελµα που θα
ήθελαν να ασκήσουν στο µέλλον.
• Έτσι, από τα κείµενα του βιβλίου οι µαθητές γίνονται
δηµιουργοί του δικού τους κειµένου, προφορικού και
γραπτού, στοιχείο πολύ σηµαντικό στη γλωσσική
διδασκαλία.
12. • Τίποτα δε γίνεται ερήµην του κειµένου. Ακόµα και οι εργασίες
στο καθηµερινό µάθηµα ή στο σπίτι ή ως ωριαίες γραπτές
εργασίες στο σχολείο (τουλάχιστον οκτώ γραπτές για άσκηση
και εµπέδωση) απορρέουν από την ενότητα και τα κείµενα.
• Καλό είναι να προετοιµάζονται οι µαθητές (προσυγγραφικό
στάδιο), δηλαδή να προηγείται η σχετική συζήτηση και να
ακολουθήσει η γραφή της εργασίας.
• Η διόρθωση των εργασιών τους είναι ιδιαίτερα σηµαντική µε
συγκεκριµένα κριτήρια που τέθηκαν πριν από την παραγωγή
του γραπτού λόγου.
• Καλό είναι να δοκιµάζεται και η αυτοαξιολόγηση ή η
ετεροαξιολόγηση µεταξύ των µαθητών (βλ. βιβλίο
εκπαιδευτικού).
• Ανάλογη αξιολόγηση και βελτίωση του προφορικού λόγου των
µαθητών µπορεί να γίνει αν ο εκπαιδευτικός κρατά σηµειώσεις
και επισηµαίνει στη συνέχεια πώς µπορούσαν κάποια σηµεία
του προφορικού λόγου να δοθούν καλύτερα και σαφέστερα.
• Κάθε ενότητα ολοκληρώνεται µε την άσκηση ανακεφαλαίωσης
για όσα διδάχθηκαν.
13. 2. Ενδεικτικό διδακτικό παράδειγµα από το βιβλίο,
Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυµνασίου, Ενότητα 5η:
Συζητώντας για την εργασία και τα επαγγέλµατα
2.1. Η ταυτότητα του βιβλίου
Το βιβλίο αποτελείται από 9 ενότητες,
ακολουθεί γλωσσάρι και ευρετήριο όρων. Κάθε
ενότητα έχει τους προοργανωτές της, δηλαδή
δίνονται επιγραµµατικά οι άξονες όσων
προβλέπεται να διδαχθούν, όπως:
Βαθµοί των επιθέτων
Β΄ συνθετικό των σύνθετων λέξεων
Η Σύγκριση
Η οργάνωση της περιγραφής και της αφήγησης
Σύνθεση εργασιών
14. 2.2. Προαπαιτούµενες ενέργειες του εκπαιδευτικού
• Στην 5η ενότητα µε θέµα: Συζητώντας για την εργασία και τα
επαγγέλµατα η διδασκαλία µπορεί να έχει ως αφετηρία τα
βιώµατα και τις ανησυχίες των µαθητών για το µελλοντικό τους
επάγγελµα.
• Μπορούν να µιλήσουν για τα επαγγέλµατα των γονιών τους, για
τη σηµασία της εργασίας για τον άνθρωπο, για τα δικά τους
όνειρα κ.ά.
• Στη συνέχεια µελετώνται τα εισαγωγικά κείµενα 1, 2, 4 στα οποία
εντοπίζονται τα επίθετα, οι βαθµοί τους, καθώς και τα επιρρήµατα.
• Ακολουθεί η µελέτη του σχετικού πίνακα για την εκφορά του συγκριτικού και
υπερθετικού βαθµού, για τα παραθετικά των µετοχών και για τα επίθετα που
δεν σχηµατίζουν παραθετικά.
• Στο 5ο κείµενο µελετώνται τα παραθετικά των επιρρηµάτων και η σύγκριση.
• Το κείµενο 6 προσφέρεται για το β΄ συνθετικό και τη γνωριµία των µαθητών
µε διάφορα επαγγέλµατα γνωστά από την αρχαιότητα.
• Επίσης, τα κείµενα 4 και 9 προσφέρονται για τη διδασκαλία της αφήγησης
και της περιγραφής.
• Η επιλογή των κειµένων γίνεται µε όποια σειρά επιλέξει ο
εκπαιδευτικός (οργάνωση του διδακτικού του χρόνου).
15. • Ανακαλούνται στη µνήµη των µαθητών τα είδη
των σύνθετων λέξεων που έµαθαν στη 2η
ενότητα και το α΄ συνθετικό που διδάχτηκαν
στην 3η ενότητα ώστε να αξιοποιηθεί η
κεκτηµένη γνώση για το β΄ συνθετικό αυτής της
ενότητας.
• Το πλάνο µαθήµατος µε τους στόχους και
κάποιες ερωτήσεις θα βοηθήσουν τον
εκπαιδευτικό στη διδακτική του πράξη.
16. Μέθοδος διδασκαλίας
• Η µέθοδος διδασκαλίας είναι επικοινωνιακή, που εστιάζει στη
λειτουργική χρήση της γλώσσας σε διάφορες περιστάσεις
επικοινωνίας.
• Η µελέτη των κειµένων απαιτεί εναλλασσόµενες τεχνικές.
• Στην 5η ενότητα επιλέγεται η συνερευνητική κατά τη διδασκαλία
και η οµαδοσυνεργατική για τις δραστηριότητες.
• Στη µελέτη των γραµµατικών φαινοµένων από την κατανόηση
και την παραγωγή προφορικού λόγου οδηγούµαστε στον
γραπτό λόγο και στο κείµενο του µαθητή (ακούω, κατανοώ,
µιλώ, διαβάζω και γράφω ).
• Αξιοποίηση των βιωµάτων των µαθητών,
• Αξιοποίηση των βιβλίων αναφοράς.
• Οι ασκήσεις των µαθητών/τριών διορθώνονται και συζητούνται
στην τάξη.
• Στο τέλος κάθε ενότητας δεν παραλείπονται οι διαθεµατικές
δραστηριότητες, είτε ως προφορικές εργασίες στην τάξη είτε ως
ωριαίες στην τάξη είτε στο σπίτι ως ευρύτερες εργασίες.
17. ∆ιδακτικές αρχές. Βασική διδακτική αρχή είναι η ενεργητική
συµµετοχή των µαθητών/τριών και η αξιοποίηση των κεκτηµένων
γνώσεων µε έµφαση στην ικανότητα του εκφράζεσθαι και του
γράφειν, που πρέπει διαρκώς να βελτιώνεται.
• Προβλεπόµενος χρόνος για την ολοκλήρωση της
ενότητας είναι 7 µε 8 διδακτικές ώρες. Μπορούν να
διατεθούν οι 3-4 ώρες για τη διδασκαλία όλων των
φαινοµένων µέσα από τα κείµενα και οι τρεις µε
τέσσερις ώρες να διατεθούν για τη διαθεµατική
εργασία µε καθοδήγηση.
• Καλό είναι να γίνει και µια ωριαία εργασία στην τάξη
για παραγωγή γραπτού λόγου. Ίσως, επιλεγεί σε
συνεργασία µαθητών και εκπαιδευτικού να γίνει και
µια ευρύτερη διαθεµατική εργασία διάρκειας 2-3
µηνών, µε ευελιξία και ελευθερία στις κινήσεις
µαθητών και εκπαιδευτικού.
18. Ενδεικτικοί στόχοι που µπορούν να υλοποιηθούν
είναι οι ακόλουθοι
• Να κατανοήσουν τα κείµενα και να συνειδητοποιήσουν το ρόλο
των επιθέτων σε όλες τους τις βαθµίδες.
• Να εντοπίσουν στα κείµενα τις σύνθετες λέξεις και να
αναγνωρίζουν το β΄ συνθετικό και το ρόλο του.
• Να κατανοήσουν τη σύγκριση και τη λειτουργία της στο λόγο.
• Να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τη δοµή και τη λειτουργία
της περιγραφής και της αφήγησης.
• Να εξοικειωθούν µε το λεξιλόγιο των διαφόρων επαγγελµάτων.
• Να χρησιµοποιούν λεξικά για τον εµπλουτισµό του λεξιλογίου
τους.
• Να αντιληφθούν µέσα από τα κείµενα ότι η γλώσσα και οι
«επαγγελµατικές γλώσσες» είναι κοινωνικό προϊόν και αξία.
19. 2.3. Πορεία διδασκαλίας, εποπτικό υλικό
δραστηριότητες και ασκήσεις
• Συναισθηµατική προετοιµασία και ερωτήσεις
διερεύνησης της πρόσληψης των µαθητών από τα
πρώτα κείµενα 1, 2, 4 για 10΄-12΄.
• Εντοπισµός γλωσσικών επιλογών µε τις οποίες οι
συγγραφείς των κειµένων µεταφέρουν σκέψεις και
συναισθήµατα για την εργασία τους.
• ∆ιερεύνηση γλωσσική ως προς το ύφος, το λεξιλόγιο ,τα
νέα γραµµατικά φαινόµενα και το είδος του κειµένου.
• Οι µικρές αγγελίες ως άλλης µορφής µικροκείµενο
(πολυτροπικά κείµενα).
• Με τον ίδιο τρόπο µελετώνται τα κείµενα 5, 6, 9 µέσα
από τα οποία διδάσκονται η σύγκριση, οι βαθµοί των
επιρρηµάτων, το β΄ συνθετικό, καθώς και η περιγραφή.
• Η αφήγηση µπορεί να διδαχθεί µε βάση το κείµενο 4 ή
όποιο άλλο αφηγηµατικό κείµενο.
20. • Πιο αναλυτικά. Στο 1ο κείµενο ο Πασκάλ Μπιέ εικονογράφος παιδικών
βιβλίων µιλάει για τη δουλειά του, δίνει συνέντευξη, καθώς έχοµε διάλογο και
την ένδειξη ότι προέρχεται από την εφηµερίδα Καθηµερινή.
• Εστιάζεται η προσοχή των µαθητών στο ότι σκέφτεται µε
εικόνες, ότι από πολύ µικρή ηλικία τού άρεσε να ζωγραφίζει και
ότι δίνει ιδιαίτερη σηµασία στα χρώµατα (χρωµατική απόδοση
των συναισθηµάτων), για τις πηγές έµπνευσής του και
συµβουλεύει κάθε µελλοντικό εικονογράφο να κρατήσει µέσα
του την αθωότητά του.
• Στη συνέχεια εντοπίζονται τα επίθετα και οι βαθµοί τους, συζητείται ο
λειτουργικός τους ρόλος, καθώς από το σηµαντικό µέχρι το πολύ σηµαντικό
υπάρχει µεγάλη κλιµάκωση συναισθηµάτων, όπως και σηµασιολογική
απόχρωση, π.χ. ανάµεσα στο κωµικό και το πολύ κωµικό.
• Αυτές οι διαβαθµίσεις στο λόγο δίνουν µια άλλη ποιότητα στο κείµενο, το
οποίο µε τη σειρά του αποκαλύπτει τη σχέση του εικονογράφου µε την
εργασία του και την προσφορά του στο σύνολο.
• Αν υπήρχε δυσαρέσκεια από αυτό που κάνει θα είχε καταγραφεί οπότε
µπορεί να συζητηθεί και η ολοκλήρωση του ανθρώπου µέσα από την
εργασία του.
• Κατανόηση κειµένου και κατανόηση της λειτουργίας της
γλώσσας ( µορφή και περιεχόµενο συνεξετάζονται, σελ.77).
21. • Στις µικρές αγγελίες εστιάζεται η προσοχή µας στις ιδιαίτερες απαιτήσεις
τους ανάλογα µε το πλαίσιο εργασίας και απαντώνται οι ερωτήσεις για τους
βαθµούς των επιθέτων (σελ.77).
• ∆ιαβάζεται ο συγκεντρωτικός πίνακας Μαθαίνω για τους βαθµούς των
επιθέτων και των επιρρηµάτων και γίνεται συζήτηση τόσο για το σχηµατισµό
παραθετικών από τις µετοχές όσο και για το λόγο που κάποια επίθετα δεν
σχηµατίζουν παραθετικά.
• Το 4ο κείµενο- πέρα από το εξαιρετικό περιεχόµενό του σχετικά µε την
επαγγελµατική αποκατάσταση των αναπήρων- προσφέρεται τόσο για τους
βαθµούς των επιθέτων όσο και για τη διδασκαλία της αφήγησης.
• Το 3ο κείµενο παραλείπεται ή µπορούν για εµπέδωση να εντοπιστούν τα
επίθετα και οι βαθµοί τους.
• Το 5ο κείµενο, που αναφέρεται στην ανεργία, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για
τους µαθητές.
• ∆εν ξεχνάµε ότι κάνουµε γλώσσα, άρα δεν πλατειάζουµε στο τι, αλλά και στο
πώς, στη µελέτη των επιρρηµάτων και της σύγκρισης, γίνονται οι εργασίες
για το ∆ιαβάζω και γράφω (1, 2, 3) και τη σύγκριση, οπότε το µάθηµα
ολοκληρώνεται µε το Μαθαίνω για τη σύγκριση (σελ. 80).
• Με το 6ο κείµενο διδάσκεται το β΄ συνθετικό (άσκηση 2α και 2β), καλό είναι
να θυµηθούµε το α΄ συνθετικό της 3ης ενότητας. Το 6ο κείµενο δίνει πολλές
πληροφορίες στους µαθητές για ένα πλήθος επαγγελµάτων, γνωστών από
την αρχαιότητα. Εδώ µπορεί να συζητηθεί και η έννοια «µεταβολή», δηλαδή
η αλλαγή που έχει γίνει σε πολλά επαγγέλµατα και να συζητηθεί η αξία του
επαγγέλµατος για το ίδιο το άτοµο και για το σύνολο.
22. • Ακολουθεί ο εµπλουτισµός του λεξιλογίου για τα επαγγέλµατα και η εργασία
µε τη συµµετοχή όλων των µαθητών (ασκήσεις 1,2,3) και, τέλος, µελετάται ο
πίνακας Μαθαίνω για το β΄ συνθετικό.
• Κατά τη διδασκαλία, αν υπάρχει κάποια λέξη άγνωστη, εννοείται ότι
διευκρινίζεται µε τη βοήθεια του ερµηνευτικού ή άλλου λεξικού, π.χ.
«σπούδασα γραφιστικά», «τορνευτές», «ταµπάκηδες» κ.ά.
• Ακολουθεί το 9ο κείµενο µε το οποίο διδάσκεται η περιγραφή µε έµφαση στο
χώρο (περιγραφή της αγοράς στην αρχαία Αθήνα, το άνοιγµα των
καταστηµάτων σύµφωνα µε τον κανονισµό, η µετάβαση από τον ένα χώρο
στον άλλο χωρίς να χάνεται η ενότητα του χώρου κ.ά.).
• Εστιάζεται η προσοχή των µαθητών στις λεπτοµέρειες των επιµέρους
χώρων της αγοράς µε στους πωλητές, που κινούνται µπροστά από τα
καλοστηµένα εµπορεύµατα.
• Η κατακλείδα δίνεται απλά και άµεσα, π.χ. «όταν κλείνουν οι αγορές, η
πελατεία πηγαίνει στη στεγασµένη αγορά».
• Καλό είναι να δοθεί µια φωτογραφία του αρχαίου χώρου για να
κατανοήσουν καλύτερα το κείµενο ως επιστέγασµα της διδασκαλίας.
• Αξίζει να προστεθεί πόσο σηµαντικό είναι κάποιος µε το λόγο του,
προφορικό ή γραπτό, να µπορεί να παρουσιάσει µε σαφήνεια το χώρο µε
τις επιµέρους αγορές του και µε ό,τι άλλο αυτός ο χώρος εµπεριέχει.
23. • Για την αφήγηση µπορεί να επιλεγεί το 4ο κείµενο, που έχει ήδη
µελετηθεί, και η άσκηση 3 (σελ. 84) ή το 3ο κείµενο από το
Τετράδιο Εργασιών ή όποιο άλλο επιλέξει ο/η καθηγητής/τρια.
• Στην αφήγηση εστιάζεται η προσοχή των µαθητών στη ροή του
χρόνου (ρήµατα και χρονικοί προσδιορισµοί και επιρρήµατα),
καθώς η αφήγηση έχει να κάµει µε τη λειτουργία και την
οργάνωση του χρόνου.
• Καλό είναι να δοθεί και µια βιωµατική αφήγηση από τους
µαθητές.
• Οι εργασίες του βιβλίου στο διαβάζω και γράφω 1,2,3 (σελ. 84)
µπορούν να τροποποιηθούν ή να γίνει µία συνθετική εργασία.
• Το 10ο κείµενο µπορεί να διαβαστεί στο σπίτι από τους µαθητές
για πληροφόρηση, αν το θέλουν.
• Οι δραστηριότητες παραγωγής λόγου και η διαθεµατική εργασία
του βιβλίου είναι πολύ καλές. Προέχει να φανεί η πρωτογενής
εργασία των µαθητών στην οποία θα ενσωµατωθεί τόσο τη
σύγκριση όσο και οι βαθµοί των επιθέτων και των επιρρηµάτων.
Επίσης, από το Τετράδιο Εργασιών µπορεί να επιλέξουν
µαθητές και εκπαιδευτικός κάποιο κείµενο που θεωρείται
απαραίτητο για εµπέδωση του µαθήµατος ή πιο εύληπτο από
εκείνα στο κύριο βιβλίο.
24. Είναι πολύ σηµαντικό τα κείµενα των µαθητών
να διορθώνονται µε κριτήρια αξιολόγησης, που
θέτουν οι ίδιοι σε συνεργασία µε τον καθηγητή
τους, αξιοποιώντας όσα έµαθαν στην ενότητα
και όσα έχουν κατακτήσει από την ως τώρα
γλωσσική τους διδασκαλία. (Προσοχή. ∆ε ζητάµε
να γράψουν οι µαθητές κάτι που δεν έχουν διδαχθεί).
Η ολοκλήρωση της ενότητας µπορεί να γίνει
µε σύντοµη αναδιήγηση, δηλαδή, καλούνται οι
µαθητές να περιγράψουν τις αλλαγές που
παρατηρούνται σε κάποια επαγγέλµατα ή να
αφηγηθούν πώς βλέπουν το θέµα της εργασίας
στην εποχή τους.
Η ανακεφαλαίωση γίνεται µε την άσκηση του
βιβλίου και µε τα κύρια στοιχεία που έχουν
καταγραφεί στον πίνακα.
25. Επίσης, µπορεί να γίνει συζήτηση για τη
γλώσσα ως κοινωνικό και πολιτιστικό προϊόν,
ως ορολογία και ως γλωσσική ιδιαιτερότητα.
Μια άλλη εργασία για το σπίτι στο επίπεδο
του διαβάζω και γράφω θα µπορούσε να
είναι: οι µαθητές αναλαµβάνουν να
γράψουν τις σκέψεις τους για τα διάφορα
επαγγέλµατα- αιτιολογώντας τις αλλαγές
που εντόπισαν και αξιοποιώντας τους
βαθµούς του επιθέτου και τη σύνθεση. Οι
σκέψεις τους δίνονται σε ύφος ανάλογο
µε το κειµενικό είδος που επιλέγουν, π.χ.
διάλογος, ποίηση, τουριστικός οδηγός του
τόπου τους.
26. • Ακολουθεί συζήτηση για την υλοποίηση της διαθεµατικής
δραστηριότητας του βιβλίου ή δίνεται κάποια άλλη που θα
συναποφασίσουν µαθητές και καθηγητής (ευελιξία χρόνου και
της έκτασης της εργασίας, εναλλακτικοί τρόποι υλοποίησης).
• ∆ηλαδή, οι προτεινόµενες στο βιβλίο για κάθε θεµατική ενότητα
διαθεµατικές µπορούν να γίνουν είτε προφορικά είτε γραπτά
στο σχολείο είτε γραπτά στο σπίτι ως ατοµική εργασία, που
αξιολογείται.
• Μπορεί να δοθεί ως οµαδοσυνεργατική εργασία οι µαθητές ανά
οµάδες να εργαστούν πάνω σε έναν άξονα και να
παρουσιάσουν στην τάξη την εργασία τους.
• Το χρονοδιάγραµµα καθορίζεται από κοινού µε µαθητές και
εκπαιδευτικό (βήµατα/ φάσεις εργασίας, βλ. βιβλίο µαθητή και
καθηγητή).
• Αξιολόγηση των οµαδικών εργασιών, µε κατάλληλες ερωτήσεις
ο εκπαιδευτικός µπορεί να διερευνήσει ποιος εργάστηκε και
ποιος όχι.
27. Έτσι στο θέµα: Εργασία, επαγγέλµατα, ανεργία
µπορούν να οργανωθούν οι παρακάτω άξονες
εργασίας:
να εντοπίσουν τα επαγγέλµατα της περιοχής τους,
να πάρουν συνεντεύξεις από διάφορους επαγγελµατίες
να µιλήσουν για τη συµβολή των επαγγελµάτων στην
οικονοµική ζωή του τόπου,
να προβάλλουν την αξία κάθε επαγγέλµατος, πνευµατικού και
χειρονακτικού,
να µιλήσουν για τη σχέση του ανθρώπου µε το επάγγελµά του
από µεράκι και το αντίθετο,
να διερευνήσουν τα κορεσµένα επαγγέλµατα και να
συγκροτήσουν οδηγό ενηµέρωσης των νέων,
να µιλήσουν για την ανεργία των νέων και τις επιπτώσεις στην
ψυχολογία τους και στην κοινωνία
28. 2.4. Επιδιωκόµενα αποτελέσµατα
• Εργαζόµενοι ευρηµατικά και µε εναλλακτικές τεχνικές µπορεί να
πειστούν οι µαθητές να συµµετέχουν στο µάθηµα, να γίνουν
συνερευνητές και, κυρίως, να ασκηθούν στις κειµενικές
εργασίες, που συνδέουν τα κείµενα µε τη γλώσσα, µε τις
κοινωνικές δοµές και µε τις αξίες, αλλά και που τους
προετοιµάζουν για κάθε είδους εξετάσεις.
• Επιπλέον, θα τους έχει δοθεί η ευκαιρία να µιλήσουν για τις
επαγγελµατικές ανησυχίες τους, για τα επαγγέλµατα που
χάνονται, για τα νέα που έρχονται, για τη σχέση του
επαγγέλµατος µε την αγορά εργασίας και την οικονοµία µιας
χώρας, για την ατοµική αυτοπραγµάτωση µέσα από την
εργασία και την προσφορά του ατόµου στην οικογένειά του και
στο σύνολο. Μπορούν, ακόµα, να µιλήσουν για την
επαγγελµατική αποκατάσταση ανθρώπων µε αναπηρίες ή των
µεταναστών.
• Η χρήση του λεξικού και ο εµπλουτισµός του λεξιλογίου τους
είναι ένας στόχος που δεν πρέπει να ξεχνιέται σε καµία
ενότητα. Καλό είναι να συνδυαστεί η ενότητα και µε λογοτεχνικά
αποσπάσµατα, π.χ. Ο Σιούλας ο Ταµπάκος του ∆. Χατζή κ.ά.
29. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
• Γίνεται σύµφωνα µε το Π. . 319/2000, όπου οι µαθητές/τριες απαντούν
σε πέντε ερωτήσεις: α) στην κατανόηση του κειµένου-περιεχόµενο ή
περίληψη σε 50-80 λέξεις, β) στη δοµή ή οργάνωση του κειµένου-
παράγραφοι, διαρθρωτικές λέξεις, πλαγιότιτλοι και δοµή παραγράφου, γ) στα
µορφοσυντακτικά φαινόµενα σε σχέση µε τους επικοινωνιακούς σκοπούς και
δ) στο λεξιλόγιο (µονάδες 10, 4Χ2,5)
• ίνεται και µια 5η ερώτηση, που αφορά τη σύνταξη κειµένου 2-3
παραγράφων σε σχετικό µε την ενότητα θέµα (µονάδες 10). Σύνολο
µονάδων 20.
• Ενδεικτικές ερωτήσεις για την 5η ενότητα είναι:
• α) Να γράψετε µια συνθετική πληροφοριακή περίληψη για τα κείµενα 1, 2, 4.
• β) Να δώσετε τη δοµή των κειµένων 4, 5 και να καταγράψετε τις
συνδετικές τους λέξεις.
• γ) Στο κείµενο 5 να µετατρέψετε το θετικό βαθµό του επιρρήµατος σε
συγκριτικό ή υπερθετικό και να οργανώσετε δύο παραδείγµατα µε σύγκριση.
• δ) Να εντοπίσετε σύνθετες λέξεις µε ρήµα ή ουσιαστικό το β΄ συνθετικό
από τη νεοελληνική λογοτεχνία ή από τα αρχαία ελληνικά ή από άλλα
µαθήµατα και να τα εντάξετε σε µικροκείµενα.
• ε) Να συντάξετε σε τρεις µε τέσσερις παραγράφους ένα δικό σας κείµενο
για τη σχέση του ανθρώπου µε το επάγγελµά του, το οποίο θα εµπεριέχει το
φαινόµενο της σύγκρισης και της εκφοράς του β΄ όρου µε τους τρόπους που
δίνονται στο βιβλίο σου.
• .
30. 4. Επίλογος
• Αξιοποιώντας στη διδασκαλία τόσο του
γλωσσικού µαθήµατος όσο και κάθε
φιλολογικού µαθήµατος, όχι µόνον στο
πλαίσιο των διαθεµατικών εργασιών, αλλά
και στην καθηµερινή διδακτική πρακτική,
ποικιλία παιδοκεντρικών τεχνικών, ίσως
πετύχουµε να καταπολεµήσουµε την ανία
της µίµησης και να κινητοποιήσουµε το
ενδιαφέρον των µαθητών µας.
• Αρκεί να αρχίσουµε από το δηµοτικό και το
γυµνάσιο για να έχοµε το επιθυµητό
αποτέλεσµα στο λύκειο, χωρίς αυτό να
σηµαίνει ότι δεν προσπαθούµε και στο
λύκειο να κάνουµε το καλύτερο δυνατό για
να µειώσουµε έτσι το άγχος των µαθητών
µας στις σχολικές και γενικές, αν έχουν
έγκαιρα µάθει οι µαθητές πώς να µελετούν
τα κείµενα και πώς να τα σχολιάζουν αυτό
είναι δυνατό να επιτευχθεί.
31. ΚΑΛΗ ∆ΥΝΑΜΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΣΑΣ
Χριστίνα Αργυροπούλου, ∆ρ ΝΕ Φιλολογίας και
Γλώσσας