2. ÍNDICE
1.Para non perder o norte: o currículo como
expresión das intencións educativas
1.1. Concepto de currículo
1.2. Elementos do currículo
1.3. Niveis de concreción curricular
2.O currículo da Educación Infantil
3.A proposta pedagóxica e outros
documentos do centro
4.A planificación na educación non formal
3. O termo “currículo” provén do latín
O termo “currículo” provén do latín
“currículum”, que significa “carreira”.
“currículum”, que significa “carreira”.
4. 1. O CURRÍCULO COMO EXPRESIÓN
DAS INTENCIÓNS EDUCATIVAS
1.1. Concepto de currículo (I)
Definición
de currículo
A) Conxunto de decisións relativas ao proceso educativo sobre que,
cando e como ensinar e que, cando e como avaliar.
B) Conxunto de obxectivos, competencias básicas, contidos,
métodos pedagóxicos e criterios de avaliación (definición da
LOE).*
OLLO: A LOMCE define o currículo como a regulación dos elementos que
determinan os procesos de ensino e aprendizaxe, incluíndo os obxectivos,
as competencias, os contidos, a metodoloxía didáctica, os estándares e
resultados de aprendizaxe e os criterios de avaliación.*
Funcións
do currículo
◦ Facer explícitas as intencións do sistema educativo.
◦ Servir como guía para orientar a práctica pedagóxica.
5. 1.1. Concepto de currículo (II)
Fontes
do currículo*
O currículo fundaméntase nas seguintes bases teóricas:
Base sociolóxica:
demandas sociais
acerca do sistema
educativo
Base pedagóxica:
factores
favorecedores do
ensino-aprendizaxe
CURRÍCULO
Base filosófica:
ideas sobre que é
o mellor para o ser
humano
Base
epistemolóxica:
coñecementos
sobre as distintas
áreas ou materias
curriculares
Base psicolóxica:
procesos
de
desenvolvemento e
aprendizaxe
do
alumnado
6. 1.2. Elementos do currículo (I)
De
acordo coa definición “A”
1. Que ensinar?
Selección de obxectivos e contidos.
2. Cando ensinar?
Secuencia de obxectivos e contidos.
3. Como ensinar?
Metodoloxía.
4. Que, cando e como avaliar?
De
Avaliación.
acordo coa definición “B” (LOE)*
1. Obxectivos.
2. Competencias básicas.
3. Contidos.
4. Métodos pedagóxicos.
5. Criterios de avaliación.
7. 1.2. Elementos do currículo (II)
Imos centrarnos na definición “B”...
1. Obxectivos
◦ Son os fins que dirixen a intervención educativa.
◦ Describen as capacidades que se espera que adquira o alumnado
como consecuencia do proceso educativo.
◦ Os currículos de Educación Infantil poden incluír tres tipos de
obxectivos:
OBXECTIVOS XERAIS DE ETAPA (período 0-6).
OBXECTIVOS DO CICLO (0-3 ou 3-6).
OBXECTIVOS DE ÁREA (para cada área curricular).
8. 1.2. Elementos do currículo (III)
2. Competencias básicas*
◦ Son as aprendizaxes que se consideran imprescindibles para que unha
persoa acade un adecuado desenvolvemento persoal, escolar e social.
◦ Están asociadas ao ensino básico (Primaria e Secundaria), aínda que a
Educación Infantil tamén debe contribuír ao seu desenvolvemento.
◦ Non se desenvolven só a través da educación formal, senón tamén a
través da educación non formal e informal.
◦ Son 8: competencia en comunicación lingüística, competencia
matemática, competencia no coñecemento e a interacción co mundo
físico, tratamento da información e competencia dixital, competencia
social e cidadá, competencia cultural e artística, competencia para
aprender a aprender e autonomía persoal.
9. 1.2. Elementos do currículo (IV)
3. Contidos
◦ Son as aprendizaxes que debe realizar o alumnado para acadar os obxectivos.
◦ Poden ser de 3 tipos:
CONTIDOS CONCEPTUAIS (saber cousas)
CONTIDOS PROCEDIMENTAIS (saber facer)
CONTIDOS ACTITUDINAIS (saber ser)
OLLO: Na LOE non aparecen definidos estes tres tipos de contidos, pero todos eles
deben estar presentes no currículo.*
◦ Outros contidos que cómpre mencionar son os denominados “TEMAS
TRANSVERSAIS”: contidos esencialmente actitudinais que pola súa relevancia
social non se traballan como áreas específicas senón que impregnan toda a
intervención educativa
Educación cívica e moral, educación para a paz,
educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos, educación para
a saúde, educación ambiental, educación do consumidor/a, educación sexual,
educación vial.
OLLO: Na LOE os temas transversais aparecen como “educación en valores”.*
10. 1.2. Elementos do currículo (V)
4. Métodos pedagóxicos*
◦ Son as estratexias utilizadas na intervención educativa para
favorecer o proceso de ensino-aprendizaxe.
◦ Trátase dun elemento referido á práctica docente.
5. Criterios de avaliación*
◦ Son normas de referencia para valorar a consecución dos
obxectivos por parte do alumnado.
11. 1.3. Niveis de concreción curricular (I)
O
currículo debe ser aberto e flexible, é dicir, debe
permitir que os centros e os educadores/as adapten as
decisións curriculares ás características do contexto
educativo e do alumnado.
Desde
esta perspectiva, pódense
momentos distintos no currículo:
diferenciar
dous
◦ DESEÑO DO CURRÍCULO: plan xeral que guía as accións
educativas.
◦ DESENVOLVEMENTO DO CURRÍCULO: posta en práctica
dese proxecto, coas necesarias adecuacións á realidade.
12. 1.3. Niveis de concreción curricular (II)
Un
currículo aberto vaise concretando do xeral ao particular,
dando lugar a tres niveis de concreción:
14. 2. O CURRÍCULO DA EDUCACIÓN INFANTIL
Existe certa asimetría no currículo LOE do 1º ciclo e do 2º ciclo de
Educación Infantil:
◦ No 2º ciclo,
1630/2006, do
mínimas do 2º
establecen os
mínimas.
o Goberno fixa as ensinanzas mínimas (Real Decreto
29 de decembro, polo que se establecen as ensinanzas
ciclo de Educación Infantil) e as Comunidades Autónomas
seus respectivos currículos respectando esas ensinanzas
◦ No 1º ciclo, en cambio, o Goberno non dispón as ensinanzas mínimas e son
as Comunidades Autónomas as que determinan os “contidos educativos”.
Polo tanto, existe unha realidade plural nos distintos territorios do Estado
español en canto aos “contidos educativos” ou currículo para o período 0-3.
O currículo da Educación Infantil na Comunidade Autónoma
de Galicia vén establecido nun Decreto único que completa as
ensinanzas mínimas fixadas a nivel estatal para o 2º ciclo e determina os
principais elementos curriculares do 1º ciclo: Decreto 330/2009, do 4
de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na
Comunidade Autónoma de Galicia.*
15. DECRETO 330/2009, POLO QUE SE ESTABLECE O CURRÍCULO DA
EDUCACIÓN INFANTIL NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA (I)*
Constitúe o 1º nivel de concreción curricular da Educación Infantil
en Galicia (Decreto do currículo ou “Deseño Curricular Base”, DCB).
Contén unha serie de disposicións xerais para o conxunto da
etapa de Educación Infantil: principios xerais, fins, obxectivos, áreas de
coñecemento, distribución horaria, avaliación, atención á diversidade,
etc. (ver artigos 2 a 13).
Tanto o currículo do 1º ciclo como o do 2º ciclo estrutúranse arredor
de tres áreas de coñecemento, entendidas como ámbitos propios
da experiencia e do desenvolvemento infantil que deben abordarse de
forma interrelacionada a través de actividades globalizadas que teñan
interese e significado para as nenas e os nenos:
1. Coñecemento de si mesmo e autonomía persoal.
2. Coñecemento do contorno.
3. Linguaxes: comunicación e representación.
16. DECRETO 330/2009, POLO QUE SE ESTABLECE O CURRÍCULO DA
EDUCACIÓN INFANTIL NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA (II)*
O Decreto inclúe tanto elementos de carácter prescritivo como de carácter
orientador:
◦ Son elementos de carácter prescritivo: os obxectivos, os contidos e os criterios
de avaliación das áreas (ver Anexo I, currículo do 1º ciclo).
Os contidos organízanse en bloques:
◦ Son elementos de carácter orientador: as orientacións metodolóxicas (ver Anexo
I, currículo do 1º ciclo) e as contribucións ás competencias básicas (ver Anexo II).
Algunhas orientacións metodolóxicas: ambiente agradable, estimulante e flexible que lles permita ás
crianzas sentirse cómodas e explorar; relación fluída coas familias e co contorno; globalización da
aprendizaxe; individualización da atención educativa; desenvolvemento das potencialidades das nenas
e nenos a través da axuda doutras persoas, o movemento e o xogo; creación de situacións de
interacción social nun contexto afectuoso...
18. 3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (I)
A proposta pedagóxica
◦ A proposta pedagóxica (anteriormente chamada “proxecto curricular”) constitúe o 2º
nivel de concreción currricular (adaptación do Decreto do currículo ao contexto do
centro).
◦ Debe ser un instrumento vivo e revisable que recolla as decisións de todo o
equipo educativo. A LOE sinala que a elaboración e seguimento da proposta
pedagóxica do 1º ciclo de Educación Infantil está baixo a responsabilidade dun profesional
co título de mestre/a de Educación Infantil ou equivalente, pero o conxunto do equipo
educativo de ciclo debe participar, facer achegas, establecer acordos e finalmente
aprobar o documento co fin de dotar de coherencia e unidade á práctica educativa.*
◦ Tomando como referencia o que a Comunidade Autónoma de Galicia fixa para o 2º ciclo
de Educación Infantil (Orde do 25 de xuño de 2009), pode incluír aspectos como os
seguintes: adecuación dos obxectivos xerais da Educación Infantil ao contexto do centro;
aspectos xerais para a elaboración das programacións (tendo en conta os obxectivos,
contidos e criterios de avaliación das áreas dispostos no currículo); decisións sobre
metodoloxía, agrupamento do alumnado e planificación dos espazos, materiais e tempo;
educación en valores; atención á diversidade; decisións sobre a avaliación; accións para a
colaboración coas familias; proxecto lingüístico; planificación do período de adaptación...*
◦ Forma parte do proxecto educativo do centro e debe basearse no establecido nel.
19. 3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (II)
O proxecto educativo do centro (PEC)*
◦ O PEC é o documento que expresa as intencións da comunidade
educativa con respecto aos principios rectores, as opcións educativas e
as características esenciais do centro, dando coherencia a todas as
accións que se desenvolven nel e reflectindo a súa singularidade.
◦ Dá resposta ás seguintes preguntas:
◦ Quen somos?
Sinais de identidade.
◦ Que pretendemos?
Obxectivos.
◦ Como nos organizamos?
Estrutura organizativa.
◦ Na elaboración do PEC deben participar os distintos sectores da
comunidade educativa, baixo a coordinación da dirección do centro. A
aprobación do PEC correspóndelle ao Consello Escolar do centro.
OLLO: Na LOMCE, a aprobación do PEC correspóndelle ao director/a.
20. 3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (III)
Outros documentos do centro*
◦ Regulamento de réxime interior: conxunto de normas de
organización e funcionamento do centro.
◦ Proxecto de xestión: documento no que se plasma a xestión
económica e a administración dos recursos do centro.
◦ Programación xeral anual: documento que concreta todos os
plans de actuación acordados para un curso académico.
◦ Memoria anual: avaliación das actuacións previstas na
programación xeral anual que se realiza ao finalizar o curso
académico co fin de identificar e corrixir posibles incidencias.
21. - Poder ías dicir me, por f avor , que camiño
debo t omar par a saír de aquí?
- I so depende en gr an par t e do sit io ao que
queir as chegar - dixo o gat o.
- Non me impor t a moit o o sit io - dixo Alicia.
- Daquela t ampouco impor t a moit o o camiño
que t omes -r espondeu o gat o.
(“Alicia no país das mar abillas”, Lewis
Car r oll)
A PLANIFICACIÓN
NA EDUCACIÓN
NON FORMAL
22. 4. A PLANIFICACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL (I)
A educación non formal tamén precisa dunha planificación.
O proceso de planificación na educación non formal prodúcese en
distintos niveis, dando lugar aos seguintes niveis de planificación:
NIVEIS DE PLANIFICACIÓN
Nivel 1
Nivel 2
Nivel 3
Planificación estratéxica
Planificación táctica
Planificación operativa
PLAN
PROGRAMA
PROXECTO
-Grandes liñas de actuación
para un territorio ou sector
da poboación a medio/longo
prazo.
-Aplicación do plan a unha
realidade concreta nun prazo
de tempo máis limitado.
-Intervención concreta que dá
resposta ás intencións dun
programa.
-Concreta os obxectivos do
plan, sinala prioridades e
determina os recursos.
-Especifica o proceso que se
vai levar a cabo con detalle.
-Establece
os
obxectivos
xerais, sinala as actuacións
máis representativas e prevé o
financiamento.
-Pode ser de ámbito europeo, nacional, autonómico...
-Soe ser desenvolvido por
administracións máis próximas ao cidadán (autonómica
ou local).
-É responsabilidade do equipo
de traballo que o vai poñer en
práctica.
23. 4. A PLANIFICACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL (II)
En liñas xerais, un proxecto debe conter os seguintes elementos:
ELEMENTOS DUN PROXECTO
1. Que?
NATUREZA DO PROXECTO
Denominación e presentación.
2. Por que?
XUSTIFICACIÓN
Necesidades que resolve.
3. A quen?
DESTINATARIOS
Persoas ás que vai dirixido.
4. Para que?
OBXECTIVOS
Metas concretas que se perseguen.
5. Como?
METODOLOXÍA E
ACTIVIDADES
Como se vai levar a cabo.
6. Cando?
TEMPORALIZACIÓN
Duración e cronograma.
7. Onde?
LOCALIZACIÓN
Lugar e espazos que se van empregar.
8. Con quen?
RECURSOS HUMANOS
Persoal que o leva a cabo.
9. Con que?
RECURSOS MATERIAIS E
ECONÓMICOS
Materiais necesarios e orzamento.
10. Como
valoralo?
AVALIACIÓN
Valoración de todo o proceso.
OLLO: é preciso que os elementos do proxecto teñan coherencia e lóxica interna.
