Merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
MERKEZÎ İKLİMLENDİRME PERİYODİK
BAKIMI
ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

i
AÇIKLAMALAR.............................................................................................................. iii
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1.................................................................................................3
1. PERİYODİK BAKIM ÖNCESİ SİSTEMİN GENEL DURUMUNUN TESPİTİ ..............3
1.1. Gürültü ve Titreşim Kontrolü....................................................................................5
1.2. Hava Hızı ve Debi Ölçümü.......................................................................................6
1.2.1. İklimlendirme Santralinin Bir Kesiti İçinde Hava Hızının Ölçülmesi.................6
1.2.2. Debinin Ölçülmesi............................................................................................8
1.3. Sıcaklık Ölçümü.......................................................................................................9
1.3.1. Termometre ile Sıcaklık Ölçme.......................................................................10
1.3.2. Ölçme Yerleri.................................................................................................10
1.4. Akım ve Gerilim Ölçümü .......................................................................................10
UYGULAMA FAALİYETLERİ...................................................................................12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................14
ÖĞRENME FAALİYETİ–2...............................................................................................16
2. AYLIK BAKIM.............................................................................................................16
2.1. Merkezî İklimlendirme Santrali Aylık Bakım Kuralları...........................................16
2.1.1. Kontrol ve Bakım Öncesi Yapılması Gerekenler .............................................17
2.1.2. Sağladığı Yararlar...........................................................................................17
2.1.3. Kontrol ve Bakım ...........................................................................................17
2.1.4. Bakım Uygulama Programı.............................................................................17
2.1.5. Aylık Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar...............................18
2.1.6. Günlük Kontrol ve Bakım...............................................................................18
2.1.7. Haftalık Kontrol ve Bakım..............................................................................18
2.2. Bakım İçin Gerekli Araç ve Gereçler ......................................................................19
2.3. Bakımı Yapılan Elemanlar......................................................................................20
2.3.1. Filtrelerin Bakımı ...........................................................................................20
2.3.2. Filtre Değişiminde Dikkat Edilecek Hususlar..................................................20
2.3.3. Filtre Temizlik Yöntemleri .............................................................................21
2.3.4. Isıtma ve Soğutma Serpantinlerinin Bakımı ....................................................22
2.3.5. Santrifüj Fanların Bakımı................................................................................23
2.3.6. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı........................................................................23
UYGULAMA FAALİYETİ..........................................................................................25
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................29
3. SEZONLUK BAKIM.....................................................................................................29
3.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Sezonluk Bakım İçin Yapılması Gerekenler.....29
3.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler...........................................................................31
3.2.1. Yatakların Bakımı...........................................................................................31
3.2.2.”V” Kayış ve Kasnak Bakımı...........................................................................31
3.2.3. Hava Damperlerinin Bakımı ...........................................................................32
3.2.4. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı........................................................................32
3.2.5. Püskürtmeli Tip Nemlendirici Bölümleri ve Bakımı........................................33
3.2.6. Dolgu Tipi Nemlendirme Bölümü ve Bakımı..................................................33
3.2.7. Damla Tutucu ve Bakımı ................................................................................34
İÇİNDEKİLER

ii
3.2.8. Taşma Suyu Miktarı .......................................................................................34
3.2.9. Konsantrasyon Artış Faktörü ..........................................................................35
3.2.10. Batarya Bakımı.............................................................................................35
UYGULAMA FAALİYETLERİ...................................................................................39
ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...............................................................................................45
4. YILLIK GENEL BAKIM...............................................................................................45
4.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Yıllık Bakım İçin Yapılması Gerekenler ..........45
4.1.1. Kontrol-Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar............................46
4.1.2. Bakım İşlemleri ..............................................................................................46
4.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler...........................................................................47
4.2.1. Klima Santralinin Gövde Bakımı ....................................................................48
4.2.2. Döner Parçaların Bakımı.................................................................................49
4.2.3. Hareketli Parçaların Bakımı............................................................................50
4.2.4. Hareketsiz Parçalar.........................................................................................51
UYGULAMA FAALİYETİ..........................................................................................55
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................59
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................61
KAYNAKÇA ....................................................................................................................63

iii
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0214
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL/MESLEK Merkezî İklimlendirme Sistemleri
MODÜLÜN ADI Merkezî İklimlendirme Periyodik Bakımı
MODÜLÜN TANIMI
Bu modül Merkezî iklimlendirme sistemlerinin periyodik
bakımı ile ilgili kavram ve uygulamalardan oluşan bir
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Yoktur.
YETERLİK
Merkezî iklimlendirme sisteminin periyodik bakımını
yapmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Bu modül ile uygun ortam sağlandığında, tekniğine uygun
olarak merkezî iklimlendirme ve havalandırma sisteminin
periyodik bakımını yapabileceksiniz.
Amaçlar
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında;
1.Periyodik bakım öncesi sistemin genel durumunun
tespitini istenen standartta yapabileceksiniz.
2.Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakımını istenen
standartta yapabileceksiniz.
3.Merkezî iklimlendirme santralinin sezonluk periyodik
bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.
4.Merkezî iklimlendirme santralinin yıllık genel bakımını
istenen standartta yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane,
internet ortamı, ev vb. çalışma alanları
Donanım:
Sınıf: Sınıf kitaplığı, konu ile ilgili VCD, DVD kasetleri,
tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, internet
ortamı, öğretim materyalleri
Atölye: Merkezî klima (iklimlendirme) santralinin
bulunduğu ortam, merkezî klima eğitimi ile ilgili deney
setleri, elektriksel ölçme aygıtları, pens ampermetre,
multimetre, anemometre, higrometre, termometre, el aletleri
(lokma takımları, pense, tornavida, iki ağızlı anahtar
takımları, cırcır anahtar vb.), vakum ve şarj aparatları, gaz
kaçak dedektörü
AÇIKLAMALAR

iv
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Ø Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,
verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri
ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz.
Ø Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama
faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçebilecektir.

1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Günümüzde bilim ve teknoloji çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Gelişen teknoloji ile
paralel olarak da insanların hayatlarını kolaylaştıracak ısıtma, soğutma, havalandırma ve
iklimlendirme sistemleri gelişerek hızla yayılmaktadır.
Büyük alışveriş merkezleri, yeni yapılan spor kompleksleri ve plazalar gibi prestijli
binalar, inşaat teknolojisinin en yeni sistemleri kullanılarak inşaa edilmektedir.
Çalışan insanların konforlarının temini ve üretkenliklerinin artırılması için bu tip
yapılarda klima ve havalandırma yapılması mecburiyeti ortaya çıkmaktadır. İnsanların
yaşadıkları hacimlerin ısıtılmasının, havalandırılmasının veya iklimlendirilmesinin amacı,
kişiler için uygun bir iç hava kalitesinin elde edilmesidir.
Bir yapının iklimlendirilmesi ve havalandırılmasında periyodik bakımın önemi, göz
ardı edilemeyecek kadar büyüktür. Özellikle binaların iklimlendirilmesi esnasında sistemin
sürekli devrede kalması ve arıza yapmaması istenmektedir.
Bu modülde merkezî iklimlendirme ve havalandırma sisteminin santral bölümünde
uygulanması gereken periyodik bakımla ilgili konulara ve uygulamalara yer verilmiştir. Bu
içerik ışığında kararlı, meraklı ve araştırmacı biri olarak mesleğinizin bir parçası olan
periyodik bakım yapmayı öğreneceksiniz.
GİRİŞ

3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında merkezî
iklimlendirme santralinin periyodik bakım öncesi sistemin genel durum tespitini, tekniğine
ve standardına uygun olarak yapabileceksiniz.
Ø Çevrenizdeki merkezî iklimlendirme ve havalandırma sistem uygulamaları
yapılan yerlere giderek inceleme yapınız ve servis personelinden bilgi alınız.
Ø Merkezî iklimlendirme sistemlerinin bakımı hakkında internet ortamında
araştırma yaparak topladığınız bilgileri bir rapor hâline getiriniz ve
arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. PERİYODİK BAKIM ÖNCESİ SİSTEMİN
GENEL DURUMUNUN TESPİTİ
Merkezî iklimlendirme santralleriyle ilgili olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
tarafından belirlenen minimum kullanım ömrü 10 yıldır. İmalatçı ve ithalatçı firmalar, bu
süre içerisinde cihazların bakım ve onarımını yapmak, yedek parça sağlamak zorundadır.
1. Karışım odası 7. Son ısıtıcı
2. Hava filtresi 8. Sistem fanı
3. Ön ısıtıcı 9. İşlenmiş hava
4. Soğutucu 10. Dönüş havası
5. Nemlendirici 11. Taze hava (dış hava)
6. Damla tutucu 12. Besleme suyu
AMAÇ
ARAŞTIRMA

4
Santrallerin malzeme ve işçilik hatalarına karşı minimum 2 yıl garantisi
bulunmaktadır. Standart dışı, uygun olmayan montaj ve onarımlardan, elektrik
beslemesindeki düzensizliklerden oluşabilecek arızalar garanti kapsamı dışındadır. Parça
değişimlerinde orijinal parçalar kullanılmalıdır.
Merkezî iklimlendirme santralinin periyodik veya yıllık bakımları yapılmadan önce
tüm motor anahtarları ve / veya şalterleri kapalı konuma getirilmelidir.
Sistem, bütün olduğu kadar basit ve sağlam olmalıdır. Özellikle Türkiye şartlarında
çoğu zaman kalifiye teknisyen ve profesyonel servis ve bakım teminindeki zorluklar
nedeniyle, karmaşık sistemler istenildiği gibi korunamamakta ve zamanla tasarım şartlarının
çok dışında ilkel şartlarda çalışmak zorunda kalmaktadır. Bu durumda yüksek verim bir
tarafa sistem, temel fonksiyonlarını yerine getirmez hâle düşmektedir. Bu nedenle seçilecek
sistemlerin basit, az bakım ve servis isteyen karakterde olması çok önemlidir.
Hücre İçi Kontroller ve Bakımı
Santraller içten kontrol edilerek saca zarar verebilecek maddeler temizlenmeli ve
gerekiyorsa korozyonu engelleyecek kaliteli bir boyayla pası da giderilmelidir. Özellikle dış
hava girişinde yağmur ve havanın nemi yüzünden korozyon söz konusu olabilir.
Resim 1.1: Hijyen (hastane) klima santrali

5
Filtrelerin altındaki dış kaset tabanı filtreden geçirilmiş toz parçacıkları ile su ve
havadan gelen aşındırıcı buharın birleşmesiyle oluşan oldukça korozif nemden etkilenebilir.
Bu nedenle üretici firma, gerektiğinde filtre hücresinin altını epoksi ile kaplamış olmalıdır.
Ayrıca korozyon kaynağını bulup ek önlemler almak gerekebilir.
Tüm kapılardaki ve erişim panellerindeki kilit ve menteşeleri kontrol edilerek
yağlanmalıdır.
1.1. Gürültü ve Titreşim Kontrolü
Gürültü şiddeti, baş yüksekliğinden ve birçok yerden ölçülmelidir. Ses ve gürültü
kontrolü, desibelmetre denilen cihazlarla yapılmaktadır.
Resim 1.2: Desibelmetre çeşitleri (ses ve gürültü ölçer)
Kontrol noktaları, her durumda, oturma ve çalışma yerlerinde ses şiddetleri, doğrudan
doğruya ağızların yakınından ve karşılıklı duvarlardan ölçülmelidir. Ses ölçülmesinde
kalibre edilmiş (önceden ayarlanmış) ölçme cihazları kullanılmalıdır. Yüksek akustik
taleplerde frekansa bağlı olarak ses seviyesinin istenen değerlerde olması şarttır. Bir
havalandırma ve iklimlendirme tesisinde oluşan ses şiddeti ve gürültü seviyesi, gerektiğinde
akşam ve geceleyin olabildiği kadar veya daha az rahatsız edici olmalıdır.
Daha yüksek taleplerde özel şartnamelerle belirlenmelidir.
Resim 1.3: Titreşim analiz cihazı

6
Bütün cihazlar, gürültü meydana getirdiği gibi titreşim de oluşturur. Kompresör ve
fanlardan kaynaklanan sorunlar öne çıkar, bu arıza tespiti yapılmalıdır.
1.2. Hava Hızı ve Debi Ölçümü
Hava debisinin doğru ve kolayca ölçülebilmesi için, projelendirmede ve tesis
elemanlarının yerleştirilmesinde ölçme yöntemleri, ölçmede kullanılacak ölçü cihazı, ölçme
donanımları vb. tespit edilerek gerekli önlemler alınmış ve hazırlıklar yapılmış olmalıdır.
Hava debisi kanalda, klima ve havalandırma santralinde veya hava ağızlarında
ölçülmelidir. Kanallarda yapılacak ölçme basitliği, doğru sonuç vermesi nedeniyle diğer
yerlere göre tercih edilmelidir.
Kanallarda hava debisi ölçülmesinin, projelendirmede ve yerleştirmede
yapılamadığında hava hazırlama santrali içinde, örneğin hava hazırlama hücresi kesitinde
yapılıp yapılamayacağı denenmelidir.
Vantilatörün ön ve arkasında statik basıncın doğrulukla ölçülebildiği ve seçilen devri
sayısında deney araştırmalarına ilişkin kısma eğrileri belirlenebildiğinde hava debisi
vantilatör özelliğini belirtilen eğrilerden de çıkartılabilir. Eğri, toplam basıncı içermediğinde
ilk olarak statik basıncın ölçü kesitindeki özelliğini belirten eğri bulunmalı ve sonra da
çizilmelidir.
1.2.1. İklimlendirme Santralinin Bir Kesiti İçinde Hava Hızının Ölçülmesi
Klima ve hava santrallerinin bir kesiti içinde hava akış hızının ölçülmesi için
gözleyicinin akış kesiti içindeki ölçü aletinden yeterli uzaklıkta yerleştirilebilmesi için
çoğunlukla büyük kesit gereklidir. Ancak böyle yeterli büyüklükteki kesit ise ısıtıcı,
soğutucu, filtre bölümlerinde bulunabilir. Homojen olmayan sıcaklık dağılımında kolayca
büyük hatalar yapılabildiğinden, akış doğrultusunda da ölçme yapılması zorunlu olduğundan
ölçme yapılırken ısıtıcı ve soğutucu çalıştırılmamalıdır.
Resim 1.4: Anemometre ve termometre (compund, birleşik) çeşitleri

7
Ölçme kesitinin bölünmesi ve ölçme cihazlarının yerleştirilmesi için, hava hızı
yaklaşık 2 – 3 m/dakika olan büyük kanal kesitlerinde uyulan kurallar burası için de
geçerlidir.
Resim 1.5: Çarklı ve dijital tip anemometre
Ölçmenin doğruluğu akımının biçimine, ölçme yöntemine ve ölçme cihazlarının
duyarlılığına bağlıdır. Ölçmede kullanılan cihazlara, seçilen ölçme yöntemlerine göre belirli
bir doğrulukta sonuç verirler. Ölçmelerde çok duyarlı olmayan ve sık sık karşılaştırmayı
gerektirmeyen basit ölçme aletleri tercih edilmelidir. Bir venturi borusunun kullanılmasında
% 2 lik bir ölçü toleransı yeterli olabilir.
1.2.1.1. Hava Hızının Ölçülmesi İçin Kullanılan Ölçü Aletleri
Yüksek hava akış hızlarında çoğunlukla prandatl boru, 3 m/sn.nin altındaki hızlarda
başka ölçme aletleri, örneğin çarklı anemometre, infrared takometre, yığılma klapeli
anemometre veya kızdırma telli anemometre kullanılmalıdır.
Havalandırma ve iklimlendirme tekniğinde kullanılan ölçme aletlerinden anemometre,
özenli kullanmayı gerektirir. Prandatl borusu, karşılaştırma yapmaksızın doğrudan sonuç
verdiğinden büyük yarar sağlar. Kullanma ve taşıma sırasında arızalanma tehlikesi de çok
azdır. Yığılma borulu ve kızdırma telli anemometrelerde ölçme esnasında hızın anında
okunabilmesi büyük bir avantajdır.
Ø Prandatl yığılma borusu
Ø Çarklı anemometre
Ø Yığılma klâpeli anemometre
Ø Kızdırma telli anemometre
Ø Kata termometresi

8
1.2.2. Debinin Ölçülmesi
Düze (meme) ve blenderle debi ölçümü, basınç yüksekliğinin azalması esasına
dayanır. Ancak venturi boruları, düşük basınç kaybındaki ölçümlere olanak verir. Doğru bir
ölçme için, uygun yerleştirme şartları sağlayan belirli boyda ve en kısa uzunluktaki kanal
parçası seçilmelidir.
Resim 1.6: Torba, davlumbaz tipi debi ölçme aparatı
Deveboynu, kesme ve kısma klapesi veya ayar elemanının arkasında bir ölçüm
yapılmak istendiğinde bu elemanlardan başlayarak yaklaşık 40 D uzunluğunda doğrusal bir
kanal parçası bulunmalıdır. Kanala bir kılavuz kanat veya bir yönlendirici
yerleştirilebildiğinde 5 D – 7 D uzunluğunda bir düz kanal parçası, ölçme için yeterlidir.
Ayrıca türbülanslı bir akışın oluşumunda ölçme blenderinin veya ölçme düzeninin önündeki
hız dağılımının hız profiline uyup uymadığı bir ölçme ile kontrol edilmelidir. Blender veya
düzene ilişkin kat sayı değerleri ilgili standartlardan (TS 1423, TS 1424) alınmalıdır.
Ölçü noktası arkasındaki düz boru uzunluğu her durumda en az 5 D olmalıdır.
Dikdörtgen kesitli kanallarda düzenin yerleştirilmesi için genellikle yuvarlak kesite
geçilmesi gereklidir. Bu durumda eşdeğer çapın bulunması için dikdörtgen kesitin a ve b
kenarları kullanılarak aşağıdaki eşitlikten yararlanılmalıdır.
2 a b
Deş = -------
a + b
Ölçme yapılması için yalnız havalandırma tesislerin nadir olarak yeterli uzunlukta düz
kanal parçası kullanmaya hazır durumdadır. Hava debisinin hesaplanmasında olduğu gibi
venturi düzenin boyutlandırılması ve yerleştirilmesi için TS 1424 kuralları esas alınmalıdır.
Düzedeki (meme) etkin basıncın 15 mmSS (147 Pa – 196 Pa) olması, ölçme için yeterlidir.
Sabit kalan basınç kaybı 2 mmSS – 4 mmSS (19,6 – 39,23 Pa olabilir.

9
Şekil 1.2: Yönlendirici kanatlı debi ölçme düzeni
Şekil 1.3: Doğrultmalı (akım düzenleyicili) debi ölçme düzeni
1.3. Sıcaklık Ölçümü
Resim 1.7: Dijital ve infrared termometre
Cihazın emiş sıcaklığı, üfleme sıcaklığı ve dış hava sıcaklığı bu cihazlarla ölçülebilir.

10
1.3.1. Termometre ile Sıcaklık Ölçme
Ortam havası sıcaklığının hatasız olarak ölçülebilmesi için, ölçüm sırasında ışınım
etkisinden kesinlikle korunmalıdır. Aspirasyonlu psikrometrede (Assmann Psikrometresi)
olduğu gibi hava, termometre gövdesini yalayarak hızla geçirilmediğinde özel muhafazalı
kuru termometreler kullanılması yoluna gidilmelidir. Muhafazanın gümüş veya rodyum
kaplanmasında ölçme değerleri, daha doğru olarak elde edilebilir. Uygulamada gümüş
kaplama zamanla silindiğinden hatasız ölçüm yapabilmek için silinen gümüş kaplama
yeniden yapılmalıdır.
Bir ortamda zamana bağlı olarak sıcaklık değişiminin seyri izlenmek isteniyorsa
termografın kullanılması tercih edilmelidir. Okunan sıcaklık değerleri, gözetlenen ortamda
denenmeli ve zaman zaman gerekli ayarlamalar yapılmalıdır.
1.3.2. Ölçme Yerleri
Ölçme noktaları, çalışma bölgesinde simetrik şekilde dağılmış olmalıdır. Bu noktalar,
besleme havası akımından doğrudan doğruya etkilenecek şekilde seçilmelidir. Termometre,
muhafazası ile birlikte zeminden 1 metre yüksekliğe duvardan 1 metre uzağa
yerleştirilmelidir. Ölçme noktalarının sayısı, zemin yüzeyi alanına göre aşağıdaki esaslara
göre belirlenmelidir:
Ø 100 m² alana kadar 4 ölçme noktası
Ø 300 m² alana kadar 6 ölçme noktası
Ø 500 m² alana kadar 8 – 10 ölçme noktası seçilmelidir.
Ortam, bölge veya benzeri şekillerde alanlara ayrıldığında yukarıdaki kurallar
uygulanmalıdır.
Dış hava sıcaklığı, gölgede ışınımdan korunmalı ve termometre ile ölçülmelidir.
1.4. Akım ve Gerilim Ölçümü
Resim 1.8: Pens ampermetreyle ölçüm yapma

11
Pens ampermetreler gerilim, akım direnç ölçebilen aletlerdir. Cihazın damper
motorunda voltaj “0” ise sorun, elektrik devresinden kaynaklanabilir. Kabloların durumu
bağlantılar, kopukluk, kablolarda gevşeklik, sigorta, röle ya da transformatör incelenmelidir.
Resim 1.9: İklimlendirme santralinin kumanda panoları

12
UYGULAMA FAALİYETLERİ
Aşağıda merkezî iklimlendirme santrali elektrik devresinin akım ölçme işlemini, pens
ampermetre ile aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Aşağıda listesi verilen malzemeleri
ev, iş, okul ve piyasadan temin
ediniz.
• Klima santrali deney seti
• Pens ampermetre
Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü
giymek, çalışma disiplininize etki
edeceğinden işe odaklanmanızı
artıracaktır.
Ø Çalışma ortamınızın temizliğini
kontrol ediniz. Çalışma
ortamınızın temiz olması, güzel
ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.
Ø İş güvenliği tedbirlerini göz
önünde bulundurunuz.
Ø Pens ampermetreyi ölçülecek akım
değerine uygun kademeye alınız.
Ø Seçilecek kademenin ölçülecek
akım değerinden küçük
olmamasına dikkat ediniz.
Ø Akımı ölçülecek iletkeni pens
içerisine alınız.
Ø Pens içerisine yalnız akımı
ölçülecek iletken alınmalıdır.
Ø Değeri okuyarak kaydediniz ve
ölçüme son veriniz.
Ø Değeri okurken dikkatlice
okuyunuz.
UYGULAMA FAALİYETİ-1

13
Aşağıda merkezî iklimlendirme santralinin hava hızı ölçümünü, anemometre ile
aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
ev, iş, okul ve piyasadan temin ediniz.
(Anemometre, klima santrali, menfez
veya difüzör)
Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek
çalışma disiplininize etki
artıracaktır.
kontrol ediniz. Çalışma ortamınızın
temiz olması, güzel ürünlerin
çıkmasını sağlayacaktır.
Ø İş güvenliği tedbirlerini göz önünde
bulundurunuz.
Ø Dijital göstergeli çarklı anemometre
ile hava uç elemanlarından
menfezlerden birine geliniz.
Ø Çarklı olan elemanı menfezin değişik
noktalarına tutunuz.
Ø Ekranda okuduğunuz rakamları
kaydediniz.
Ø Bir menfezde kaç tane alan
ölçtüyseniz bulduğunuz toplam hava
hızı miktarını bu alanlara bölünüz.
Ø Bölmeden sonraya ortaya çıkan rakam
o menfezin size hava hızını verecektir.
Not: Ölçü aleti, bir dakikalık çalışma
süresi sonunda kendiliğinden durur.
Ø Aynı yöntemi difüzörler için de
tekrarlayınız
Dikkat: Dakikalık çalışmadan sonra
durmaya ayarlanan cihazlarda hava hızı,
dakika başına metre olarak kolayca
okunabilir (metre/dakika).
Ø Emme menfezleri için de yine aynı
yöntemi uygulayıp hava hızlarını
defterinize kaydediniz.
Ø Bulunan hava hızı değerlerini, varsa
proje ya da katalog değerleriyle
karşılaştırınız.

14
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
1.Havanın sıcaklığını ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir?
A)Barometre B)Hidrometre C)Multimetre D)Termometre
2.Hava hızı ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir?
A)Menfez B)Anemometre C)Damper D)Difüzör
3.Kanallardaki birim zamanda geçen hava miktarını ölçmeye yarayan araçlara ne ad
verilir?
A)Debimetre B)Takometre C)Higrostat D)Presostat
4.Volt, amper ve ohm gibi elektriksel büyüklükleri ölçmeye yarayan cihaza ne ad
verilir?
A)Manometre B)Avometre C)Higrometre D)Termometre
5.Gürültü şiddetini ölçmeye yarayan cihaza ne ad verilir?
A)Presostat B)Higrostat C)Hidrometre D)Desibelmetre
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili
konuları tekrarlayınız.

15
B. UYGULAMALI TEST
KONTROL LİSTESİ
Faaliyet Adı: Periyodik bakım öncesi sistemin genel durumunu tespit etme
Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve tekniğine uygun olarak periyodik
bakım öncesi sistemin genel durumunu tespit edebileceksiniz.
Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, eğer yapıldıysa
‘’Evet’’ kutucuğunu, yapılmadıysa ‘’Hayır’’ kutucuğunu işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. İş önlüğü giydiniz mi?
2. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
3. Devre elemanlarını kontrol ettiniz mi ?
4. Hava hızı ölçülecek yerleri tespit ettiniz mi ?
5. Bulduğunuz hava hızı değerlerini defterinize kaydettiniz mi ?
6. Pens ampermetre ile akım ve gerilim ölçebildiniz mi?
7. Desibelmetre ve titreşim analiz cihazı ile gürültü ve titreşim
kontrolü yapabildiniz mi?
8. Termometre çeşitleriyle sıcaklık ölçebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler
kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.
Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

16
iklimlendirme santralinin aylık bakımını, tekniğine ve standardına uygun olarak
yapabileceksiniz.
Ø Merkezî sistemin periyodik bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız.
Araştırmayı, büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb.
binalardaki yetkililerden yapabilirsiniz. Bununla ilgili bilgileri sınıfta
arkadaşlarınız ile paylaşınız.
Ø Merkezî sistemlerin periyodik bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri
kaydediniz. Bunları sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşınız.
Ø İnternet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları
araştırınız. Bunlarla ilgili bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu
yapınız.
Ø Klima santralinde görevli ve yetkili kişilerin nitelikleri ile ilgili bir araştırma
yaparak sınıfta sunumuzu yapınız.
2. AYLIK BAKIM
2.1. Merkezî İklimlendirme Santrali Aylık Bakım Kuralları
Merkezî iklimlendirme santrali elemanları, Özellikle soğutma kompresörü, kondenser,
evaporatör, soğutma kulesi, soğutma suyu pompaları vb. mekanik aksamlı cihazlar
arızalanmaya çok yatkındır. Arızaların giderilmeleri de büyük külfetlere neden olmaktadır.
Kesintisiz çalışması şart koşulan tesisler ile birlikte çalışan klima tesisatının bakım ve
işletmesi, önceden yapılan bir plan ve programa göre gerçekleştirilmelidir.
Resim 2.1: Klima santrali dış görünüşü
AMAÇ
ARAŞTIRMA

17
İşletmede oluşan arızalar, sebepleri ve bunların yok edilmesi vb. bilgiler, sisteme
uygun olarak düzenlenmiş bir işletme defterine kaydedilmeli ve zaman zaman bu defterden
alınacak istatistik bilgilere göre gerektiğinde tesis ve bölümler yenilemeye tabi tutulmalıdır.
Sistemin projesinde kararlaştırılan şartlarda (sıcaklık, nem, hız vb. termodinamik ve
mekanik büyüklüklerde) çalışması ve optimum verimin elde edilebilmesi için bakımda bütün
elemanlar sırasıyla gözden geçirilmeli ve cihazların ayarları yapılmalıdır. Yapılan bu ayarlar,
işletme sırasında usulüne uygun olarak kontrol edilmeli, varsa ayardan sapmalar düzeltilerek
sistemin kesintisiz ve ekonomik çalışması mutlaka sağlanmalıdır.
Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması için olası arızaların önlenmesi, sistemin
ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlerdir.
Üretici firma tarafından önerilen sürelerde yetkili uzman servisler tarafından düzenli
kontrol ve temizlik işlemlerinin yapılması da periyodik bakım grubuna girmektedir.
2.1.1. Kontrol ve Bakım Öncesi Yapılması Gerekenler
Bakım yapılacak ürünün:
Ø Nerede
Ø Nasıl
Ø Ne şekilde
Ø Ne amaçla
Ø Ne şartlarda
Ø Ne durumda olduğunun bilinmesi gerekir.
2.1.2. Sağladığı Yararlar
Ø İşletme giderlerini azaltır.
Ø Arıza masraflarını azaltır.
Ø Verimliliği artırır.
Ø Bozulma riskini en aza indirir.
2.1.3. Kontrol ve Bakım
Bakımın üç genel felsefesi vardır. Bunlar:
Ø Kontrol et.
Ø Temizle.
Ø Ayarla.
2.1.4. Bakım Uygulama Programı
Ø Aylık bakım
Ø Sezonluk periyodik bakım
Ø Yıllık genel bakım

18
2.1.5. Aylık Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar
Ø El kitapçığına bakmadan ürün ya da cihaza müdahalede bulunulmamalıdır.
Ø Her zaman çevre faktörleri, göz önünde bulundurulmalıdır.
Ø Yapılacak bakım işlemleriyle ilgili yetkililere ön bilgi verilmelidir.
Ø Bakım öncesi cihazı çalıştırarak ön kontrol ve kayıtlar düzenli şekilde
tutulmalıdır.
Ø Sistemle ilgili eksik ve aksayan parçaların tespitleri yapılmalıdır
Ø Temizlik için gerektiğinde yere uygun örtüler serilmelidir.
Ø Döner aksamın (vantilatör ve aspiratör) kontrolü yapılmalıdır:
Ø Sistem çalıştırılmalıdır.
Ø Akım, gerilim ve basınçların ölçülmesi ,varsa eksik soğutucu akışkanın
tamamlanması işlemleri yapılmalıdır.
Ø Fan devirleri kontrol edilmelidir.
Ø Kontrol ve bakım işlemlerinde doğru işlem sırası uygulanmalıdır.
Ø Kontrol ve bakım işlemleri sırasında ya da sonrasında sistemin sağlıklı
çalışması açısından değişmesi gereken komponentler veya bakım dışında
yapılması gereken işçilikler için yetkililer uyarılmalı, gerekli yerlerden fiyat
teklifleri alınarak yetkililere verilmelidir.
Ø Bakıma başlamadan önce enerji mutlaka kesilmelidir.
Ø Yapılması gereken işler eksiksiz tamamlanmalı, ünitelerin emiş ve üflemesine
engel olabilecek unsurlar ortadan kaldırılmalıdır.
2.1.6. Günlük Kontrol ve Bakım
Günlük bakım, sistemden sorumlu teknik elemanların sistemin çalıştırılması,
durdurulması ve günlük çalışmasının izlenilmesi ile ilgili yapacağı işlemleri içerir. Sistemin
çalıştırılması ve durdurulması, üretici firmaların talimatlarına uygun yürütülmelidir. Örneğin,
karter ısıtıcılarının kompresörün çalışmasından en az 5 saat önce devreye sokulması
gereklidir. Cihazlar çalışmaları esnasında izlenmeli ve cihazların üzerindeki ölçü aletlerinin
belirtilen değer aralıklarında çalışıp çalışmadığı gözlenmelidir. Günlük bakımda mekanik
aksamlarda anormal ses ve titreşim olup olmadığı kontrol edilmelidir.
2.1.7. Haftalık Kontrol ve Bakım
Haftada bir yağ seviyesi, yağ seviye kontrol camından kontrol edilmelidir. Yağ,
gözetleme camının orta hizasından düşük ise sistem çalışırken her yarım saatte bir seviye
kontrol edilmeli, yağ düşük seviyede kalmaya devam ediyorsa yağ eklenmelidir. Yağın rengi
siyaha yakın derecede koyulaşmış ise karterdeki yağı boşaltıp yerine temiz yağ konmalıdır.
Soğutucu akışkan devresi sık sık örneğin en az haftada bir sabun köpüğü ile kaçak
kontrolünden geçirilmelidir. Gaz kaçakları varsa tam olarak giderilmelidir. Cebrî yağlamalı
kompresörlerde yağ basınç manometresi, emiş basıncından en az 175 kPa yüksek olmalıdır.
Anormallik varsa giderilmelidir.

19
Açık tip kompresörlerde ise kompresörü durdurup şaft salmastrasından yağ sızması
olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aşırı yağ sızması varsa detektörle yağ kaçıran yerin
bulunup kaçağın giderilmesi sağlanmalıdır.
Kondenser suyu devresinde, kaçak varsa giderilmelidir. Tesisat bütünüyle gözden
geçirilmelidir. Ses, titreşim, soğutma, sıcaklık ve basınç durumları kontrol edilmelidir.
Anormal bir durum varsa hemen müdahale edip giderilmelidir. Sistemin yüksek basınç
tarafındaki basınç mutlaka kontrol edilmelidir. Bu taraftaki basınç normalden çok fazla ise
sistemdeki hava ile yoğunlaşmayan gazların bulunması olasılığından dolayı bu gazla bir hava
boşaltma ventili vasıtasıyla sistemden atılmalıdır. Gözetleme camından soğutucu gaz
durumu kontrol edilmelidir. Gaz eksik ise tamamlanmalıdır. Soğutucu gazın az olması
kendisini soğutma yetersizliği, evaporatörde yağ birikmesi ve kompresörün aşırı ısınması
şeklinde göstereceği gözden uzak tutulmalıdır.
2.2. Bakım İçin Gerekli Araç ve Gereçler
Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir. Soğutma grubunun işletme,
basınç ve sıcaklık kontrollerini yaparak bu değerlerin işletme değerlerine uyup uymadığı
kontrol edilmelidir.
Tesiste bulunan bütün motorların, vantilatör yataklarının ve pompaların yağ durumları
kontrol edilmelidir. Kaymalı yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ
damlatılmalıdır. Gres yağlamalı yatakları ise en az 6 ayda bir defa yağlamak gerekir.
Bütün kayışların gerginlikleri ve doğrultuları kontrol edilmelidir. Gevşeklik varsa
önce doğrultuları düzeltilip daha sonra sıkılmalıdır.
Yüksek basınç tarafı manometresinden çıkış basıncı kontrol edilmelidir. Basınç
istenilenden yüksek ise sebebi araştırılıp giderilmelidir.
Tesisatta hava olması, yoğunlaşmayan başka gazların olması, normal olmayan çıkış
basıncına sebep olabilir. Bu durumda bu gazlar hava boşaltma ventilleriyle tesisten
uzaklaştırılmalıdır.
Soğutma kulesi veya evaporatif kondenser kullanılmadığında bütün devrelerdeki filtre
elemanlarının püskürtme memeleri veya dağıtım tavası deliklerinin durumu ile emişteki tel
süzgecin temiz olup olmadıklarının kontrol edilmesi gereklidir. Kirlenme veya tıkanıklıklar
varsa giderilmelidir.
Soğutucu akışkan devresinde elektronik dedektör, elektrikli el lambası veya köpük
yöntemi ile kaçak araması yapılmalıdır. Kaçak varsa bunlar, tekniğine uygun olarak
giderilmelidir.

20
2.3. Bakımı Yapılan Elemanlar
2.3.1. Filtrelerin Bakımı
Filtre filtre hücresi bünyesinde yer alan, içerisinden cebrî akışla geçen havayı insan
sağlığına zarar vermeyecek seviyelere kadar temizleyen bir klima tesisat elemanıdır. Cam
yünü, selüloz lifleri, yün keçe ve sentetik lifler kullanmak suretiyle elde edilen, kuru tipli
veya yapışkan madde kaplı olarak plaka biçiminde yapılmış veya elektrostatik özellikte ya
da yağ banyolu mekanik özellikte bir yapıya sahiptir.
Resim 2.2: Filtre çeşitleri
2.3.2. Filtre Değişiminde Dikkat Edilecek
Hususlar
Filtre elemanları çok kirliyse yılda bir kere
değiştirilebilir. Değişme sırasında filtrenin yerine
doğru olarak takılmasına dikkat edilmelidir.
Filtre pürüzlü ve açık yüzeyinin kirli hava tarafına,
düzgün yüzeyinin ise temiz hava tarafına gelmesi
gerekmektedir.
Biçimleri ve yapıları nedeniyle torba filtrelerin
ömrü uzundur. Filtrelerin her ay basınç düşümleri ve
konumu kontrol edilmelidir.
Maksimum basınç düşümüne ulaştığında
filtreler çıkarılıp yenilenmelidir. Torba filtrelerin
doğru yerleştirilip iyice sızdırmaz kılınması
filtrasyon kalitesini etkiler.

21
2.3.3. Filtre Temizlik Yöntemleri
Merkezî iklimlendirme santrallerinde kullanılan filtreler, özelliğine göre bir müddet
sonra toz tutma doygunluğuna ulaşacaktır. Kirli filtrenin klima sistemine zararları oldukça
fazladır. Maliyeti yüksek olan klima santrallerini işlevsiz hâle getirebilirler. Bu ise son
derece sakıncalıdır. Kirlenmiş bir filtre, klimada bulunan kontrol mekanizmaları sayesinde
algılanır ve filtre kirli uyarısı vererek sistemi kontrol eder. Kullanılan filtre şayet temizlenip
tekrar yerine takılan tiplerden ise temizlenip yerine takılmalı, değiştirilen tip filtre ise yenisi
ile değiştirilip sistem çalıştırılmalıdır.
Resim 2.3: Hepa filtre kirlilik durumunu gösterir pano
Resim 2.4: Merkezî iklimlendirmede kullanılan hava filtreleri
Hava filtreleri (kasetli veya kasetsiz), klima santralinin içerisinden çıkarılarak kaba
pislikleri temizlenmelidir. Daha sonra kaba pisliği alınmış filtrelere ters tarafından hava
üfleyerek filtreler iyice temizlenmeli ve düzgün bir şekilde yerlerine takılmalıdır. Karışım ve
filtre hücresi, kirden ve kaba pisliklerden arındırılmalıdır.

22
Panel filtreler,
Silkeleyerek ve elektrik süpürgesi
ile
Basınçlı havayla
En fazla 40 °C sıcak suda
yıkanarak temizlenmelidir.
Resim 2.5: Panel hava filtreleri
Torba filtreler: Biçimleri ve
yapıları nedeniyle torba filtrelerin
ömrü uzundur. Filtrelerin her ay
basınç düşümleri ve konumu
Resim 2.6: Torba ya da cep hava filtreleri
Not: Özel filtreler için yetkili servisten bilgi alınması gerekir.
2.3.4. Isıtma ve Soğutma Serpantinlerinin Bakımı
Isıtıcı ve soğutucu serpantinlerin daima temiz olması sağlanmalıdır. Isıtıcı ve soğutucu
serpantinlerde herhangi bir akıntı ve sızıntı varsa giderilmelidir.
Isıtıcı serpantinlerde suyun normal dolaşıp dolaşmadığı kontrol edilmeli, normal bir
dolaşım olmadığı tespit edildiğinde hava boşaltma ventillerinden havası tahliye edilmelidir.
Isıtıcı ve soğutucu serpantinlerde inşaat artıkları ve kirlenme varsa giderilmelidir.
Serpantin üzerinde film tabakaları hâlinde oluşan yoğuşmanın drene edilebilmesi için
serpantin boyunca korozyona mukavim malzemeden(paslanmaz çelik 1.4301) yoğuşma
tavası kullanılmalıdır. Yoğuşma tavasının eğimi suyun rahatça drene edilebilmesi için
serpantin genişliğince olmalıdır. Yoğuşma tavasının bitim noktasındaki ağzı yeterli derecede
büyük seçilmiş olup suyun rahatça drenajını sağlayabilmelidir. Drenaj ağzı direkt olarak pis
su sistemine bağlanmamalı, yoğuşma tavası ile arasına sifon konulmalı ve bu sifonun pis su
hattı ile yoğuşma tavasını tamamen ayırdığından emin olunmalıdır. Yoğuşma tavasına
müdahale edilebilmelidir, eğer bu mümkün değilse yoğuşma tavası sökülebilmelidir.
Soğutma serpantininden sonra hava hızı ile sürüklenen su damlacıklarının kanal sistemine
taşınmasını önlemek bakımından damla tutucu kullanılmalıdır. Damla tutucu ayrı bir servis
kapısından kolayca dışarıya alınabilmelidir. Damla tutucunun plastik olması hijyen acısından
önemlidir.

23
2.3.5. Santrifüj Fanların Bakımı
2.3.5.1. Yatakların Bakımı
Kullanılan rulmanın özelliğine değişiklilik
göstermesine rağmen genellikle 50°C’ nin altındaki
sıcaklıklar ve temiz çalışma koşullarında kapalı
rulmanlarda yağlama gerektirmez. Yüksek sıcaklıklar
ya da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma
koşullarında yağlama gerekebilir. Bu durumda
kullanılacak yağın miktarı ve kalitesi hakkında üretici
firma ile görüşülmelidir. Elektrik motorundaki
rulmanların yağlanması da gerekir.
Resim 2.7: Çeşitli elektrik motorları
2.3.5.2. Güç İletimi
Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra bir hafta
içinde ve ardından 14 gün sonra kayışların gerginliği kontrol edilmeli ve gerekiyorsa
ayarlanmalıdır. Daha sonra V kayışların gerginliği ve kalitesi her üç ayda bir kontrol
edilmelidir.
Yataklara aşırı yük gelmemesi için,
kayışların fazla gergin olmamasına dikkat etmek
gerekir. Kasnakların merkezler arası uzaklığına ve
profiline bağlı olarak V kayışların yaklaşık 4 cm
kadar iletilebilmesi gerekir. Kayışların, varsa
muhafazalara değmemesine özen gösterilmelidir.
Fan hızı, firmaya danışılmadan
değiştirilmemelidir. Daha yüksek bir dönme hızı
gerekiyorsa motor gücünün buna yetip yetmediği
üretici firma tarafından kontrol edilmelidir.
Şekil 2.2:Kayış gerdirilmesi
2.3.6. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı
Şamandıralı su besleme vanasının su boşaltma bağlantıları her hafta kontrol
edilmelidir. Buralarda kireç ve çamur birikimi, su besleme vanasının çalışmasını aksatabilir.
Tanktaki su düzeyinin mutlaka belli bir düzeyde tutulması ve huni biçimdeki taşma borusuna
su akmaması gerekir.

24
Resim 2.8: Nemlendirme odasının santraldeki yeri ve konumu
Sirkülasyon pompası çalışmadığında su düzeyi taşma borusunun 5 mm altında
olacaktır. Nemlendirme mevsiminde taşma suyu miktarı her hafta kontrol edilmelidir.
Taşma suyu miktarını bir ölçme kovası ve kronometre ile yerinde hesaplayabilmek
için sifonun, gerektiğinde çıkarılabileceği düşünülerek takılması gerekir.
Depodaki suyun kalitesi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Nemlendirme mevsiminde
bu işlem her ay yapılmalıdır.
Pompayla dış kaset arasındaki esnek bağlantılarda sızma olup olmadığı her hafta
Resim 2.9: Buharlı nemlendirme resimleri

25
UYGULAMA FAALİYETİ
Merkezî iklimlendirme santrali filtresinin bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve
önerileri dikkate alarak yapınız.
İşlem basamakları Öneriler
Ø Aşağıda listesi verilen
malzemeleri ev, iş, okul
ve piyasadan temin
ediniz.
• Elektrik
süpürgesi
• 40°C ye kadar
sıcak su
• Basınçlı su
• El takımları
Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek çalışma
disiplininize etki edeceğinden işe
odaklanmanızı artıracaktır.
Ø Çalışma ortamınızın temizliğini kontrol ediniz.
Çalışma ortamınızın temiz olması güzel
ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.
bulundurunuz.
Ø Filtreleri, kirlenme
durumlarına göre
silkeleyerek temizleyiniz.
Ø Bu işlemi yaparken filtreye zarar vermeyiniz.

26
Ø Basınçlı havayla
temizleyiniz.
Ø Bu işlemi açık havada yada hava sirkülasyonu
yeterli olan alanlarda yapınız.
Ø En fazla 40°C suyla
yıkayınız.
Ø Suyun sıcaklığını ölçerek kontrol ediniz.
Ø Filtre elemanları çok
kirliyse yılda bir kere
değiştiriniz.
Ø Filtre kirlilik durumunu gösteren panoya
bakınız.

27
Aşağıda verilen soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırınız.
1. (…..) Kontrol ve bakım, işletme ve arıza giderlerini azaltır.
2. (…..) Bakım genellikle aylık, sezonluk periyodik ve yıllık genel bakım olmak
üzere üç ayrı program olarak uygulanır.
3. (…..) El kitapçığına (manuel book) başvurmadan ürün ya da cihaza müdahale
edilmelidir.
4. (…..) Sulu nemlendiricilerde sirkülasyon pompası çalışmadığında su seviyesi
taşma borusunun 5 mm altındadır.
5. (…..) Haftada bir yağ seviyesi, yağ seviye kontrol camından kontrol edilmelidir.
6. (…..) Maksimum basınç düşümüne ulaştığında filtreler çıkarılıp yenilenmelidir.
7. (…..) Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra üç
ay içinde kayışların gerginliğini kontrol etmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır.
DEĞERLENDİRME
konuları tekrarlayınız.

28
B. UYGULAMALI TEST
KONTROL LİSTESİ
Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Aylık Bakımı
Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak aylık bakımı
yapabileceksiniz.
1.İş önlüğü giydiniz mi?
2.Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
3.Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım kurallarını
öğrenebildiniz mi?
4.Filtre bakımını yapabildiniz mi?
5.Isıtma ve soğutma serpantinlerinin temizliğini yapabildiniz mi?
6.Santrifüj fanların V kayışlarının ayarını ve bakımını yapabildiniz
mi?
7.Sulu nemlendiricilerin bakımını yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

29
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
iklimlendirme santralinin sezonluk bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.
Ø Merkezî sistemin periyodik bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız.
Araştırmayı büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb.
Ø Merkezî sistemlerin periyodik bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri
Ø İnternet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları
yapınız.
yaparak sınıfta sunumunuzu yapınız.
3. SEZONLUK BAKIM
3.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Sezonluk Bakım İçin
Yapılması Gerekenler
Tesis büyüklüğüne bakılmaksızın bütün klima ve havalandırma tesislerinin işletme ve
bakımları, bu konuda uzmanlaşmış ve sertifika almış, en az bir makine mühendisinin
gözetiminde bir teknik ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu gibi tesislerde bu konuda
eğitilmemiş kaloriferci, odacı, kapıcı vb. yetkisiz personelin görevlendirilmesinden
kaçınılmalıdır.
Sezonluk periyodik bakım, Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası
arızaların önlenmesi, sistemin ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan
işlemlerdir.
Üretici firma tarafından önerilen sürelerde yetkili uzman servisler tarafından düzenli
kontrol ve temizlik işlemlerinin yapılması da periyodik bakım grubuna girmektedir.
AMAÇ
ARAŞTIRMA

30
Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir. Soğutma grubunun işletme,
basınç ve sıcaklık kontrollerini yaparak bu değerlerin işletme değerlerine uyup uymadığı
Resim 3.1: Çeşitli klima santralleri
Tesiste bulunan bütün motorların, vantilatör yataklarının ve pompaların yağ durumları
kontrol edilmelidir. Kaymalı yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ
damlatılmalıdır. Gres yağlamalı yatakları ise en az 6 ayda bir defa yağlamak gerekir.
Bütün kayışların gerginlikleri ve doğrultuları kontrol edilmelidir. Gevşeklik varsa
önce doğrultuları düzeltilip daha sonra sıkılmalıdır.
Yüksek basınç tarafı manometresinden çıkış basıncı kontrol edilmelidir. Basınç
istenilenden yüksek ise sebebi araştırılıp giderilmelidir.
Tesisatta hava olması, yoğunlaşmayan başka gazların olması normal olmayan çıkış
basıncına sebep olabilir. Bu durumda bu gazlar hava boşaltma ventilleriyle tesisten
uzaklaştırılmalıdır.
Merkezî iklimlendirme santrali periyodik bakımında yapılması gereken işlemler genel
olarak şöyledir:
Ø Haftalık bakımdaki işlemler aynen tekrar edilmelidir.
Ø Su tankı temizliği yapılmalıdır.
Ø Yatak ve keçelerin bakımı ve kontrolü yapılmalıdır.
Ø Damper bağlantılarının bakımı ve kontrolü yapılmalıdır.
Ø Nemlendirici ünitenin parçalarının (sifon, kireç oluşumu, nozüller, altlık,
dolgular, dağıtım boruları, kireç-pas, pislik tutucu, buhar uzunluğu, yoğuşma
deşarjı) bakımı ve kontrolü yapılmalıdır.

31
3.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler
3.2.1. Yatakların Bakımı
Kullanılan rulmanın özelliğine
değişiklilik göstermesine rağmen genellikle
50°C’ nin altındaki sıcaklıklar ve temiz
çalışma koşullarında kapalı rulmanlarda
yağlama gerektirmez. Yüksek sıcaklıklar ya
da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma
koşullarında yağlama gerekebilir. Bu
durumda kullanılacak yağın miktarı ve
kalitesi hakkında üretici firma ile
görüşülmelidir. Elektrik motorundaki
rulmanların yağlanması da gerekir.
Resim 3.2: Çeşitli elektrik motorları
3.2.2.”V” Kayış ve Kasnak Bakımı
Fan çalışmaya başladıktan sonra
veya V kayışları değiştirildikten sonra bir
hafta içinde ve ardından 14 gün sonra
kayışların gerginliği kontrol edilmeli ve
gerekiyorsa ayarlanmalıdır. Daha sonra V
kayışların gerginliği ve kalitesi her üç ayda
bir kontrol edilmelidir.
Yataklara aşırı yük gelmemesi için,
kayışların fazla gergin olmamasına dikkat
etmek gerekir. Kasnakların merkezler arası
uzaklığına ve profiline bağlı olarak V
kayışların yaklaşık 4 cm kadar
iletilebilmesi gerekir. Kayışların, varsa
muhafazalara değmemesine özen Şekil 3.1: Kayış gerdirilmesi
gösterilmelidir.

32
Resim 3.3: Fan hız ayarı
Fan hızı, firmaya danışmadan değiştirilmemelidir. Daha yüksek bir dönme hızı
gerekiyorsa motor gücünün buna yetip yetmediği üretici firma tarafından kontrol edilmelidir.
3.2.3. Hava Damperlerinin Bakımı
Hava damperlerinin tüm dönen noktalarına PVC
rulmanlar takılmıştır. Bu nedenle yağlama gerekmez. Biriken
toz basınçlı havayla giderilmelidir.
Resim 3.4:Damper
3.2.4. Sulu Nemlendiricilerin Bakımı
Şamandıralı su besleme vanasının su boşaltma bağlantıları her hafta kontrol
edilmelidir.
Buralarda kireç ve çamur birikimi su besleme vanasının çalışmasını aksatabilir.
Tanktaki su düzeyinin mutlaka belli bir düzeyde tutulması ve huni biçimdeki taşma
borusuna su akmaması gerekir.
Sirkülasyon pompası çalışmadığında su düzeyi, taşma borusunun 5 mm altında
olacaktır. Nemlendirme mevsiminde taşma suyu miktarı her hafta kontrol edilmelidir.
Taşma suyu miktarını bir ölçme kovası ve kronometre ile yerinde hesaplayabilmek
için sifonun, gerektiğinde çıkarılabileceği düşünülerek takılması gerekir.
Depodaki suyun kalitesi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Nemlendirme mevsiminde
bu işlem her ay yapılmalıdır.
Pompayla dış kaset arasındaki esnek bağlantılarda sızma olup olmadığı her hafta

33
3.2.5. Püskürtmeli Tip Nemlendirici Bölümleri ve Bakımı
Nemlendirici tankının yılda iki kez temizlenmesi gerekir.
Su deposu boşaltılıp tüm bölümü su ve yumuşak bir fırçayla temizlenip,
durulanmalıdır. Koruyucu tabakaya ve/veya yalıtımına zarar vermemek için sert ve keskin
cisimler kullanılmalıdır.
Temizlendikten sonra su tankı gösterilen
düzeye kadar yeniden doldurulmalı tank
tümüyle dolmadan pompa çalıştırılmamalıdır.
Nemlendirme mevsiminden sonra ve
nemlendirme işlemi yapılmadığı sürelerde
yataklarda ve pompa şaft sızdırmazında kireç
birikmesini önlemek için pompanın her hafta
birkaç kere çalıştırılması yerinde olur. Bu uzun
dinlenme dönemlerinde kötü kokulara engel
olmak için suyun zamanında değiştirilmesi
gerekir.
Şekil 3.2:Su püskürtmeli nemlendirme
3.2.6. Dolgu Tipi Nemlendirme Bölümü ve Bakımı
Nemlendirme bölümünün yılda iki kez içeriden kontrol edilmesi ve temizlenmesi
gerekir. Dolgu tipi nemlendiriciler, kontrol kapısından dışarıya çıkarılabilir.
Su tankı temizlenip durulanmalı, dolguların üzerinde dağıtım borusunda kireç
birikebileceğinden boru da çıkarılıp temizlenmelidir.
Ø Ciddi kirlilik durumunda dolgular değiştirilmelidir. Yeni dolgular takılırken,
hava yönü dikkate alınıp, sızdırmazlık sağlayacak biçimde yerleştirilmelidir.
Ø Küçük su pompası ,bakım gerektirmez.
Ø Dolgular değiştikten sonra su tankı, gösterilen düzeye kadar yeniden
doldurulmalıdır. Tank, tümüyle dolmadan pompa çalıştırılmamalıdır.

34
3.2.7. Damla Tutucu ve Bakımı
Damla tutucu, erişim panelinden erişilebilen
nemlendiriciden dışarıya çıkarılabilir. Özel durumda sprey
tip nemlendirici raylarının bir ölçüde çıkarılması gerekir.
Soğutucu bataryanın arkasına yerleştirilen damla tutucu
bir sonraki bölümden çıkabilmelidir.
Damla tutucu üzerinde birikebilecek kireç
genellikle bu işte uzman şirketlerce giderilmelidir.
Şekil 3.3: Damla tutucunun kesit
görünüşü
3.2.8. Taşma Suyu Miktarı
Su sürekli olarak buharlaştığından depoda biriken tuz veya başka elementlerin
konsantrasyonu artar. Hava nemlendirilirken suyun bir kısmı buharlaşırken kalan su yeniden
tanka iner. Tanka inen suda tuz ve benzeri çözülmeyen katı elementler bulunur, buharlaşan
suda bulunmaz.
Bu nedenle su düzeyi ve kalitesi sürekli düşer. Bunu önlemek için şamandıralı
vanalarla otomatik olarak taze su sağlanır. Alınan suda bulunan tuz ve benzeri katı maddeler
ile konsantrasyon artışı olur. Belli miktarda suyu sürekli akıtarak depodaki konsantrasyon
kontrol edilir.
Resim 3.5: Nemlendirme amaçlı yatay tip havalandırma santralı

35
3.2.9. Konsantrasyon Artış Faktörü
Konsantrasyon artış faktörü çok küçük seçilirse su tüketim maliyeti gereksiz bir
biçimde artar. Ama çok yüksek seçilirse nemlendirici bölümlerinde aşırı kireç birikimi ve
kirlilik görülür. Bu da bakım giderlerini artırır.
Standart şudur: 3.5 değerinde bir maksimum konsantrasyon artış faktörü, cm başına
1500 mikrosiemens değerinde bir maksimum elektrik iletme kapasitesini sağlar. Her
nemlendirici tankındaki suyun iletim kapasitesinin her ay ölçülmesi önerilir. Böylece
konsantrasyon artış faktörü sürekli ayarlanabilir.
3.2.10. Batarya Bakımı
Bataryalardan tam kapasite alınmak isteniyorsa iç ve dış yüzeyleri temiz olmalıdır.
Sulu ve glikollü bataryalarda normalde iç yüzey temizdir. Ancak şartlandırılmamış, kirli su
kullanımı hâlinde oluşabilecek kalıntılar, kimyasal yollarla ya da flanşlı özel bataryalarla
mekanik ve kimyasal yollarla sık periyotlarla temizlenmelidir.
Şekil 3.4:Sulu veya buharlı batarya kesit resmi
Donma ihtimali olan bataryalardaki su mümkünse boşaltılmalı veya uygun
konsantrasyonda glikol konmalıdır.
Direkt genleşmeli bataryalarda ise boru içinde yağ birikmesi ihtimali vardır. Zaman
zaman kontrol edilmeli ve yağ boşaltılmalıdır.

36
Şekil 3.5: Sıvı akışkanlı çalışan bir soğutucu peteği
Batarya dış yüzeyleri, genellikle güçlü olmayan bir deterjan ve düşük basınçlı su
karışımı ile yılda bir kez yıkanır. Aynı zamanda yüzeyler hassas bir şekilde fırçalandıktan
sonra bir süpürge ile tozlar vakumlanabilir. Ancak özellikle lokanta gibi yağ ve kirliliğin
yüksek olduğu uygulamalarda hafif yöntemler yeterli olmaz ve batarya komple dışarı
alınarak deterjanlı buhar veya sıcak su, basınçlı hava gibi temizleme yöntemleri kullanılır.
İçinde halokarbonlu soğutucu akışkan olan bataryalar 65 °C üzeri bir sıcaklıkta suyla
yıkanmamalıdır. Ancak en iyisi, bataryayı temizlemek gibi güç bir işlemle uğraşmak yerine
filtreleri sıklıkla kontrol etmek ve değiştirmektir.
Isı geri kazanım bataryası egzost tarafından bir filtre mutlaka bulunmalı ve bu filtre
yılda bir kez kontrol edilmelidir.
Soğutucular ve ısı geri kazanım bataryalarında su yoğuşması görülebilir. Yoğuşma
suyu drenajının sifonundaki şamandıraların doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.
Isıtıcılara donma termostatı mutlaka kullanılmalıdır ve bu donma termostatının ayarı
kış mevsiminden önce kontrol edilmelidir.

37
KLİMA SANTRALİ PERİYODİK BAKIM FORMU
İşin adı
Cihaz
modeli
İmalat yılı
Seri
numarası
Bakım
periyodu
Bakım öncesi müşteri şikâyetleri
BAKIM ESNASINDA YAPILACAK İŞLEMLER
Cihazın metal aksam korozyon kontrolü yapıldı.
Cihaz kaidesi eğimi kontrol edildi.
Paneller kontrol edildi (hava ya da su kaçağına neden olabilecek herhangi bir etken yok, iç
yalıtım uygun).
Cihazın etrafındaki alanların işletme ve servis yönünden yeterliği kontrol edildi.
Batarya boru tesisat montaj bağlantıları kontrol edildi.
Uygun.
Uygun değil.
Kanal bağlantı montajı kontrol edildi.
Flexible bağlantı kullanılmış.
Flexible bağlantı kullanılmamış.
Elektrik motorlarının elektrik bağlantıları kontrol edildi.
Kayış kasnak paralelliği ve kayış kasnak gerginliği kontrol edildi.
Hava filtreleri temizlendi.
Hava filtreleri değişmesi gerekiyor.
Hücrelerin içleri temizlendi.
Su drenaj borularının eğimi kontrol edildi (metre başına en az 10 mm’ lik bir eğim
sağlanmış).
Soğutucu ve ısıtıcı bataryalar kontrol edildi.
Isıtıcı ve soğutucu bataryalarda sızıntı olup olmadığı kontrol edildi.
Sızıntı var.
Sızıntı yok.
Isıtıcı batarya ,donma koruma termostatının yerleşimi ve ayarı kontrol edildi.
Soğutucu batarya yoğuşma suyu drenajına pinpon toplu sifon uygun şekilde bağlanmış.

38
Soğutucu bataryanın arkasındaki eliminatörlerin yerleşimleri kontrol edildi
Hava damperlerinin çalışması kontrol edildi. (servomotor montajı, kanatçıkların
kapanması, strok ayarı uygun).
MOTOR MOTOR
ÖZELLİKLER ASPİRATÖR VANTİLATÖR ÖZELLİKLER ASPİRATÖR VANTİLATÖR
Gücü
(kw/Hp)
Gücü
(kw/Hp)
Devri Devri
Voltaj Voltaj
Yol verme
şekli
Yol verme
şekli
Etiket akımı Etiket akımı
Çektiği akım
Çektiği
akım
Termik ayar
aralığı (A)
Termik ayar
aralığı (A)
Kasnak çapı Kasnak çapı
Bakım sırasında değişen veya kullanılan malzemeler varsa tip, kod, seri nu. ile
birlikte yazınız.
Servis düşünceleri:
Yukarıda belirtilen işlemler yapılmıştır.
Servis yetkilisi:
Tarih: İmza:
Yukarıda belirtilen hizmetlerin
verildiğini kabul ve beyan ederim.
Müşteri/Firma Yetkilisi
Tarih: İmza:
Tablo 3.1: Klima santrali bakım formu

39
UYGULAMA FAALİYETLERİ
Merkezî iklimlendirme santrali damperlerinin bakımını aşağıdaki işlem basamakları
ve önerileri dikkate alarak yapınız.
ediniz.
Malzemeler:
• Tornavida takımı
• Alyan anahtar takımı
• Kompresör
• Damperlerde kullanılan cıvata ve
somunlar
artıracaktır.
temiz olması güzel ürünlerin
bulundurunuz.
Ø Damperleri göz ile kontrol ediniz.
Ø Damperlerin bakıma gereksinim
olanlarını tespit ediniz.

40
Ø Damperler tozlanmışsa basınçlı
hava ile temizleyiniz. Değişmesi
gereken cıvata somun ve vidalar
varsa değiştiriniz.

41
Merkezî iklimlendirme santrali V kayışının bakımını aşağıdaki işlem basamakları ve
önerileri dikkate alarak yapınız.
ediniz.
Malzemeler
• Fan hız ayarı yapılacak fan
• Yeni kayış
• Anahtar takımı
• Cıvata ve somunlar
artıracaktır.
bulundurunuz.
Ø Fanın bulunduğu cihazın kapağını
açınız.
Ø Cihazın kapalı olmasına dikkat
ediniz.
Ø Kayışı kasnaktan çıkarınız.
Ø Kayışı çıkarmak için motoru kızağı
üzerinde hareket ettirmeniz gerekir.

42
Ø Kasnak setuskur vidalarını
anahtarla gevşetiniz.
Ø Fazla olmamakla birlikte
gerektirdiği kadar gevşetiniz ve
gerektirdiği kadar döndürünüz.
Ø Setuskur vidalarını sıkarak
kasnağın kanalındaki kayışları
yenisi ile değiştiriniz.
Ø Mutlaka yeni kayış takılmasına
dikkat ediniz.
Ø Gerdirme somununu ve pulunu
kullanarak kayışları sıkılaştırınız.
Ø Kullandığımız malzemeleri
toplayınız.

43
1. (…..) Hava damperlerinin temizliğinde biriken toz, nemli bez ile temizlenir.
2. (…..) Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası arızaların önlenmesi, sistemin
ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlere sezonluk periyodik
bakım denir.
3. (…..) Püskürtmeli tip nemlendirici bölümlerinde su tankı, yarı seviyeye kadar doldurulup
çalıştırılmalıdır.
4. (…..) Dolgu tipi nemlendirme bölümlerinin temizliği yılda iki kez yapılmalıdır.
5. (…..) Yataklara fazla olmamak şartıyla az bir miktar yağ damlatılmalı ve gres yağlamalı
yatakları ise en az 6 ayda bir yağlamak gerekir.
6. (….) Yataklara aşırı yük gelmemesi için, kayışların fazla gergin olmamasına dikkat
etmek gerekir.
7. (….) Depodaki suyun kalitesini sürekli kontrol etmeye gerek yoktur. Nemlendirme
mevsiminde bu işlem her yıl yapılmalıdır.
DEĞERLENDİRME
öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.

44
B. UYGULAMALI TEST
KONTROL LİSTESİ
Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Periyodik Bakımı
Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak periyodik
bakım yapabileceksiniz.
3.Merkezî iklimlendirme santrali periyodik bakım kurallarını
4.Filtre bakımını yapabildiniz mi?
5.Isıtma ve soğutma serpantinlerinin temizliğini yapabildiniz mi?
6.Santrifüj fanların V kayışlarının ayarını ve bakımı yapabildiniz mi?
7. Nemlendirici ünitenin parçalarının bakımını yapabildiniz mi?
8. Su tankı temizliğini yapabildiniz mi?
9. Yatak ve keçelerin bakımı ve kontrolünü yapabildiniz mi?
10. Damper bağlantılarının bakımı ve kontrolünü yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Tamamı ‘’Evet’’ ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz

45
ÖĞRENME FAALİYETİ-4
iklimlendirme santralinin yıllık genel bakımını istenen standartta yapabileceksiniz.
Ø Merkezî sistemin yıllık genel bakımı yapılırken izlenecek yolu araştırınız.
Araştırmayı büyük alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro, kafeterya, hastane vb.
Ø Merkezî sistemlerin yıllık genel bakımlarında kullanılan araç ve gereçleri
Ø Internet ortamında merkezî klima santrali üreten, montajlarını yapan kuruluşları
yapınız.
yaparak sınıfta sunumunuzu yapınız.
4. YILLIK GENEL BAKIM
4.1. Merkezî İklimlendirme Santralinde Yıllık Bakım İçin Yapılması
Gerekenler
Yıllık bakım: Ürünün yılda bir kez o konuda yetişmiş teknisyen ya da yetkili uzman
servisler tarafından bakımının, ayarlarının yapılması, performansının test edilmesidir.
Resim 4.1: Klima santrali
ARAŞTIRMA
AMAÇ

46
Klima tesisatının bakımı iyi yapılmaz ise bir süre verimsiz olarak çalışabilir mekanik
kısımlar hasar görmeye, gereğinden fazla aşınmaya başlar ve sonuçta çeşitli arızalar
kendisini gösterir. Bu sebeplerden dolayı tesisin bakımı ayrı bir önem taşımaktadır.
4.1.1. Kontrol-Bakım Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilecek Kurallar
Ø El kitapçığına başvurmadan cihaza müdahalede bulunulmamalıdır.
Ø Her zaman çevre faktörleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Ø Yapılacak bakım işlemleriyle ilgili yetkililere ön bilgi verilmelidir.
Ø Bakım öncesi cihazı çalıştırarak ön kontrol ve kayıtlar düzenli şekilde
tutulmalıdır.
Ø Sistemle ilgili eksik ve aksayan parçaların tespitleri yapılmalıdır.
Ø Bakım eğer dışarıda bir atölye veya serviste yapılacaksa teslim tutanağı
düzenlenmelidir.
Ø Ünitelerin montaj yerlerinin uygunluğu kontrol edilmelidir.
Ø Temizlik için gerektiğinde yere uygun örtüler serilmelidir.
Ø Elektrik hatlarının, kumanda tablosu ve sigortaların kontrolü yapılmalıdır.
Ø Döner aksamın (vantilatör ve aspiratör) kontrolü yapılmalıdır.
Ø Ara bağlantı tesisatı gözden geçirilmelidir.
Ø Kumanda ayarlarının kontrolü yapılmalıdır.
Ø Sistem çalıştırılmalıdır.
Ø Akım, gerilim ve basınçların ölçülmesi, varsa eksik soğutucu akışkanın
tamamlanması işlemleri yapılmalıdır.
Ø Fan devirleri kontrol edilmelidir.
Ø Gerek su ve gerekse gaz devresinde giriş ve çıkış sıcaklıkları kontrol
edilmelidir.
Ø Kontrol ve bakım işlemlerinde doğru işlem sırası uygulanmalıdır.
Ø Kontrol ve bakım işlemleri sırasında ya da sonrasında sistemin sağlıklı
çalışması açısından değişmesi gereken komponentler veya bakım dışında
yapılması gereken işçilikler için yetkililer uyarılmalı, gerekli yerlerden fiyat
teklifleri alınarak yetkililere verilmelidir.
Ø Bakıma başlamadan önce enerji mutlaka kesilmelidir.
Ø Yapılması gereken işler eksiksiz tamamlanmalı, ünitelerin emiş ve üflemesine
engel olabilecek unsurlar ortadan kaldırılmalıdır.
4.1.2. Bakım İşlemleri
Ø Sistemin akım, gerilim ölçümleri yapılmalıdır.
Ø Boyanması gereken cihazlar boyanmalıdır.
Ø Arızalı parçalar değiştirilmelidir.
Ø Sistem, kontrol ve bakım işlemleri bittikten sonra test edilmelidir.
Ø Çalışılan ortam, kontrol ve bakımdan sonra temiz bırakılmalıdır.

47
4.2. Bakım İçin Gerekli Araç Gereçler
Merkezî iklimlendirme santralinde yapılacak yıllık bakım işlemlerinde haftalık, aylık
ve sezonluk periyodik bakımlarda yapılan işlemler diğer faaliyetlerde anlatıldığı gibi yıllık
bakımda da aynen yapılmalıdır.
Tekrar edilen bakım işlemleri 2. ve 3. faaliyette ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Bu
faaliyette ise sadece yıllık bakımda var olan farklı bakım işlemlerine değinilecektir.
Bakım için gerekli araç gereçler aşağıdaki gibidir:
Haftalık bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır.
Aylık bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır.
Sezonluk periyodik bakımlarda yapılanlar aynen tekrarlanır.
Klima santralinin gövde bakımı
Kilitler/menteşeler
İzolasyon
Contalar
Döner parçaların bakımı
Balans
Toz
Esnek bağlantılar
Titreşim önleyiciler
Rotor hızı
Geri dönüşümü engelleyecek cihazlar
Motor desteği
Hareketli parçaların bakımı
Toz
Çubuklar
Ayarlanabilir cıvatalar
Hareketsiz parçalar
Toz
Susturucu malzemesi

48
4.2.1. Klima Santralinin Gövde Bakımı
4.2.1.1. Kilitler ve Menteşeler
Tüm kapılardaki ve erişim panellerindeki kilit ve menteşeler kontrol edilerek
yağlanmalıdır.
4.2.1.2. İzolasyon ve Contalar
Şekil 4.1: Panel yalıtımı
Klima santrali hücresi, klima santralinin elemanlarını içinde toplayan, ses ve ısı
yalıtımı sağlayan santralin dıştan görünen kısmıdır. Klima santrali hücresi, taşıyıcı profil,
paneller (kaset) ve kaideden oluşur.
Kaset yapısı (panel yapısı) daha çok iki sac arasına konulan izolasyon malzemesinden
oluşur. Dizaynı sayesinde kolay monte edilebilme ve rahat bakım yapılabilme özelliklerine
sahiptir. Santral panellerinde 40 mm veya 40+30 mm taş yünü, poliüretan cam yünü
izolasyon kullanılmaktadır. Santral cidarları arasındaki izolasyondan dolayı yoğuşma
minimuma indiğinden enerji tasarrufu ve yüksek performans sağlanmaktadır.
Klima santrallerinde zarar görmüş ya da görevini yerine getiremeyen izolasyon
malzemeleri ile contalar yıllık bakımda onarılır, onarımı mümkün değilse değiştirilir.

49
4.2.2. Döner Parçaların Bakımı
4.2.2.1. Balans ve Rotor Hızı
Santrifüj fanların yataklarında yüksek sıcaklıklar ya
da çok kirli hava gibi çok değişik çalışma koşullarında
yağlama gerekebilir. Bu durumda kullanılacak yağın
miktarı ve kalitesi hakkında üretici firma ile
görüşülmelidir.
Fan hızı, firmaya danışmadan değiştirilmemelidir.
Fanların statik ve dinamik olarak balansı alınmalıdır.
Fanda herhangi bir dengesizlik (balans) olup olmadığı
yılda bir kez kontrol edilmelidir.
Rotordaki kir birikmesi dengesizliğe yol açabilir. Ciddi bir
kirlilik varsa temizlenmeli ve gerekiyorsa filtre kalitesi
yükseltilmelidir. Resim 4.2: Vantilatör hücresi
4.2.2.2. Toz
Klima santrallerinin bütün parçalarında (dönen, hareketli, hareketsiz, gövde, filtre) toz
istenmeyen bir durumdur. Biriken toz, basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik süpürgesiyle
temizlenmelidir.
4.2.2.3. Titreşim Önleyiciler ve Esnek Bağlantılar
Vantilatör hücresinde kapasiteye uygun büyüklükte radyal çift emişli, sık veya seyrek
kanatlı, yüksek verimli, galvanizli sacdan mamul ithal fanlar kullanılmaktadır.
Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye geçmesi
önlenmiştir. Statik ve dinamik olarak balansı alınmış fanlar, kayış-kasnak tahrikli olup hava
atış ağızları santral gövdesine konnektörlerle irtibatlandırılarak titreşim yalıtımı sağlanmıştır.
Titreşimi önlemek amacıyla kullanılan ekipmanlarda bozulmalar varsa yenisiyle
değiştirilmelidir.
4.2.2.4. Geri Dönüşümü Engelleyecek Cihazlar ve Motor Desteği
Yılda bir kez yüksek ve düşük dönüş sayıları kontrol edilmeli ve gerekiyorsa yeniden
ayar yapılmalıdır.
Dönüş sayısı, dakikadaki dönüş sayılarak bulunur. Yüksek dönüş sayısı değeri 10
dönüş/dakika’ dır.
Tamburlu ısı dönüştürücüler, dönmeden durduklarında nem ve tozu tutar.
Rotor malzemesi cam elyafı: Basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik süpürgesiyle
temizlenmelidir.

50
Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler
kullanılması gerekir, bu işlem için yetkili servise başvurulmalıdır.
Rotor malzemesi alüminyum folyo: Basınçlı hava ya da endüstriyel elektrik
süpürgesiyle temizlenebilir.
Ciddi bir kirlenme söz konusu ise filtreler kontrol edilmeli ve gerekiyorsa
değiştirilmelidir.
Rulmanlar: Yatakları yağlanmış olduğundan yeniden yağlanması gerekmez.
Şekil 4.2: Küçük ev tipi soğutucularda ısı değiştirici (eşanjör)
Küçük tipte tahrik motorlarına dış kaset kenarındaki erişim panellerinden ulaşılabilir.
Büyük tip motorlara ise kanallar ya da bölümlerdeki erişim panellerinden ulaşılabilir.
V kayışı, motorun üzerine monte edildiği elastik bir araçla otomatik olarak sıkıştırılabilir.
Yeni kayışlar önce çok sıkı durur, ama iki gün sonra yeterince gergin durup durmadığını
kontrol etmek gerekir. Daha sonra her ay kontrol etmek gerekir. V kayışları, basit bir
bağlantıyla kısaltılabilir. Çok şeritli malzemelerden yapılan V kayışlarının özel bir aygıtla
birleştirilmesi gerekir.
4.2.3. Hareketli Parçaların Bakımı
4.2.3.1. Çubuklar ve Ayarlanabilir Cıvatalar
Kanatçık cıvataları kontrol edilmeli ve gerekiyorsa sıkıştırılmalıdır. Kanatların rahat
dönüp dönmedikleri ve çubuklar kontrol edilmelidir.

51
4.2.4. Hareketsiz Parçalar
4.2.4.1. Susturucu Malzemesi
Şekil 4.3: Susturucu
Normal koşullarda susturucu kulisleri bakım gerektirmez. Ama kulislerin ses yutma
malzemesinin zarar görüp görmediği ve elyafın sağlam olup olmadığı yılda bir kez kontrol
edilmelidir.

52
PERİYODİK BAKIM TABLOSU
Mevsim
Fonksiyonlar
Cihazlar
Yapılacak
Kontroller
İşletmeye
alma
Her
hafta
Her
mevsim
1ay
3ay
6ay
12ay
İç ve dış kaplama X
Genel
Kilitler/menteşeler X
Kuru
bölgeler
İzolasyon X
Dışarıda
çalışan
Contalar X
Gövde
Su ile
yapılacak
işler
Su tankı temizliği X
Yataklar X
Balans X
Toz X
Motora
direkt
bağlı
cihazlar
Radyal
fanlar
Dik tip
santral
Esnek bağlantılar X
V- kayış kasnak X X
Yataklar X
Balans X
Titreşim önleyiciler X
Toz X
Radyal
fanlar
Dik tip
santral
Esnek bağlantılar X
Rotor hızı X
Geri dönüşü
engelleyecek cihaz X
V- kayış kasnak X X
Motor desteği X
Yataklar X
Motora
direkt
bağlı
cihazlar Tambur
-lu
(dönel)
ısı
dönüş-
türücü
Toz X
Dönenparçalar
Motorlar
Yataklar direkt
iletim X

53
Yataklar indirekt
iletim X
Yataklar X
Şaft keçeleri X
Pompa gövde
bağlantıları X
pompalar
Uzun süreli duruş
sonrası çalış. X
Giriş
damperi
kontrolu
Damper
bağlantıları X
Toz X
Çubuklar X
Hareketli
Parçalar
Hava
damper-
leri
Kapaklar
Tahrik
motoru
Ayarlanabilir
cıvatalar X
Toz X
Donma koruma
termostatı X
Soğutma suyu X
Isıtıcılar
Soğutu-
cular
Isı Geri
Kaza-
nım
Ünitesi Sifon X X
Toz X
Hareketsiz
Parçalar
Susturu-
cular Susturucu
malzemesi X
Taşma suyu X X
Konsantrasyon
artırma faktörü X X
Su kalitesi X X
Şamandıra X
Sifon X X
Genel
Kireç oluşumu X X
Nozüller X XSprey
nemlen-
diriciler
Kompakt
nemlen-
diriciler
Altlık X X
Dolgular X X
Nemlendiriciler
Dolgu
nem-
lendiri-
ciler
Dağıtım boruları X X

54
Ayırıcılar Kireç/pas X X
Pislik tutucu X X X
Buhar uzunluğu X X
Kontrol X X
Buharlı
nem-
lendiri-
ciler
Yoğuşma deşarjı X X X
Panel Basınç kaybı X
Torba Basınç kaybı XFiltreler
Yüksek
verim
Basınç kaybı X
Tablo 4.1: Periyodik bakım tablosu

55
Merkezî iklimlendirme santralindeki dönen parçaların bakımını aşağıdaki işlem
basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev, iş,
okul ve piyasadan temin ediniz.
Malzemeler
• Fan hız ayarı yapılacak fan
• Yeni kayış
• Anahtar takımı
• Cıvata ve somunlar
• Yağdanlıklar
• Çeşitli yağlar
• Bez
• Elektrik süpürgesi
• Basınç kompresörü
• Kauçuk izolatörler
• Rotor malzemesi
Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek
çalışma disiplininize etki edeceğinden
işe odaklanmanızı artıracaktır.
bulundurunuz.
Ø Santrifüj fanların balans/rotor hızı
ayarını ve bakımını yapınız.
Ø Fanların statik ve dinamik olarak
balansını alınız.
Ø Fanların yataklarında yüksek
sıcaklıklar ya da çok kirli hava gibi
çok değişik çalışma koşullarında
yağlama gerekebilir, yağlayınız.
Ø Fanda herhangi bir dengesizlik
(balans) olup olmadığını yılda bir kez
kontrol ediniz.
Ø Rotorda ciddi bir kirlilik varsa
temizleyiniz.

56
Ø Titreşim önleyicilerin ve esnek
bağlantıların bakımını yapınız.
Ø Titreşimi önlemek amacıyla kullanılan
ekipmanlarda bozulmalar varsa
yenisiyle değiştiriniz.
Ø Geri dönüşümü engelleyecek
cihazların bakımını yapınız.
Ø Tamburlu ısı dönüştürücüler
dönmeden durduklarında nem ve
tozunu temizleyiniz.
Ø Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle
yüzeyde toz birikmişse kimyasal
çözücüler kullanarak temizliğini
yapınız.

57
1. (…..) Klima santrali hücresi, klima santralinin elemanlarını içinde toplayan, ses ve ısı
yalıtımı sağlayan santralin dıştan görünen kısmıdır.
2. (…..) Klima santrali hücresi taşıyıcı profil, paneller (kaset) ve kaideden oluşur.
3. (…..) Klima santrallerinde zarar görmüş ya da görevini yerine getiremeyen izolasyon
malzemeleri ile contalar yıllık bakımda onarılır, onarımı mümkün değilse değiştirilir.
4. (…..) Hava damperlerinin temizliği, biriken tozların yıkanmasıyla yapılır.
5. (…..) Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye
geçmesi sağlanmıştır.
6. (…) Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler
DEĞERLENDİRME
öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.

58
B. UYGULAMALI TEST
KONTROL LİSTESİ
Faaliyet Adı: Merkezi İklimlendirme Santrali Yıllık Bakımı
Amaç: Uygun ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak yıllık bakımı
yapabileceksiniz.
3.Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım kurallarını
4.Haftalık bakımını yapabildiniz mi?
5.Aylık bakımını yapabildiniz mi?
6.Sezonluk periyodik bakımını yapabildiniz mi?
7. Klima santrali gövde parçalarının bakımını yapabildiniz mi?
8. Klima santrali döner parçalarının bakımını yapabildiniz mi?
9. Klima santrali hareketli parçalarının bakımını yapabildiniz mi?
10. Klima santrali hareketsiz parçalarının bakımını yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
kazandığınız becerileri ortaya koyuyor.”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız
Tamamı ‘’Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

59
YETERLİK ÖLÇME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları doğru/yanlış olarak cevaplandırarak bu modülde kazandığınız
bilgileri ölçünüz.
1. (….) Havanın sıcaklığını ölçmeye yarayan cihazlara barometre denir.
2. (….) Gürültü şiddetini ölçmeye yarayan cihazlara desibelmetre denir.
3. (…..) Kontrol ve bakım, işletme ve arıza giderlerini azaltır.
4. (…..) Bakım genellikle aylık, sezonluk, periyodik ve yıllık genel bakım olmak üzere üç
ayrı program olarak uygulanır.
5. (…..) Fan çalışmaya başladıktan sonra veya V kayışları değiştirildikten sonra üç ay içinde
kayışların gerginliğini kontrol etmeli ve gerekiyorsa ayarlanmalıdır.
6. (…..) Hava damperlerinin temizliğinde biriken toz, nemli bez ile temizlenir.
7. (…..) Cihazın verimli çalışabilmesi ve kullanılması, olası arızaların önlenmesi, sistemin
ömrünün artırılması için düzenli zaman aralıklarında yapılan işlemlere sezonluk periyodik
bakım denir.
8. (…..) Dolgu tipi nemlendirme bölümlerinin temizliği yılda iki kez yapılmalıdır.
9. (…..) Fanların hücreye bağlantısı kauçuk izolatörlerle yapılarak titreşimin gövdeye
geçmesi sağlanmıştır.
10. (…) Havadaki yağ parçacıkları nedeniyle yüzeyde toz birikmişse kimyasal çözücüler
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili
öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tüm sorulara doğru cevap verdiğinizde bir sonraki
modüle geçebilirsiniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME

60
B. UYGULAMALI TEST
Uygulama sonrası yaptığınız işi aşağıdaki ölçütleri kullanarak değerlendiriniz.
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme
Değerlendirme Ölçütleri
Evet Hayır
Ø Merkezî iklimlendirme santralinde gürültü ve titreşim
kontrolünü yapabildiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santralinde hava hızı ve debi
Ø Merkezî iklimlendirme santralinde sıcaklık kontrolünü
yapabildiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santralinde akım ve gerilim
Ø Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım kurallarını
Ø Merkezî iklimlendirme santrali aylık bakım için gerekli
araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santrali sezonluk periyodik bakım
için yapılması gerekenleri öğrendiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santrali sezonluk periyodik bakım
için gerekli araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım için yapılması
gerekenleri öğrendiniz mi?
Ø Merkezî iklimlendirme santrali yıllık bakım için gerekli
araç ve gereçlerin bakımını yapabildiniz mi?
Ø Temiz ve düzenli çalıştınız mı?
Ø Bakımlar sonrası kontrolleri yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz. “Hayır” yanıtlarınız var
ise ‘’hayır’’ yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise
modülü başarı ile tamamlamış bulunuyorsunuz.

61
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI
1. D
2. B
3. A
4. B
5. D
1 D
2 D
3 Y
4 D
5 D
6 D
7 Y
1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 D
6 D
7 Y
1 D
2 D
3 D
4 Y
5 Y
6 D

62
MODÜL DEĞERLENDİRME - CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 D
5 Y
6 Y
7 D
8 D
9 Y
10 D

63
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Ø BİLGE Mustafa, Klima Santralleri, Teknik Kitaplar Dizisi Nu.:1,İstanbul,
2004.
Ø BULGURCU Hüseyin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Resmi I-II, ME B
Basımevi, Ankara 2002.
Ø BULGURCU Hüseyin, Elektrik Elemanları ve Sistemleri, M.Y. O. Ders
Notları, Çankırı, 1991.
Ø BULGURCU Hüseyin, Elektrik Devreleri Bağlantı Şemaları, Ders Notu.
Ø ÖZKOL Nuri, Uygulamalı Soğutma Tekniği, MMO Yayını Nu.:115,Ankara,
1988.
KATALOGLAR VE WEB SİTELERİ
Ø http://bayramtemizel.sitemynet.com/bt
Ø www.emo tesisat.com.tr
Ø http://www.formgroup.com.tr/bakim.html
Ø www.intac.com.tr
Ø www.kal-met.com
Ø www.kon-sis.com
Ø www.sinarinstruments.com
Ø www.teskon.com
Ø www.testone1.com

Merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi

Similar to Merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi (20)

More from erdinc klima

More from erdinc klima (20)

Merkezî i̇kli̇mlendi̇rme peri̇yodi̇k bakimi