Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji

T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
MERKEZİ İKLİMLENDİRME
ELEMANLARININ MONTAJI
ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

i
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ .......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................3
1. MONTAJ KURALLARI......................................................................................................3
1.1. Merkezi Santral Uygulama Alanları .............................................................................3
1.1.1. Klima Santralinin Bodrum Kata Yerleştirilmesi ...................................................4
1.1.2. Klima Santralinin Çatıya Yerleştirilmesi...............................................................5
1.1.3. Klima Santralinin Ara Kata Yerleştirilmesi...........................................................6
1.1.4. Klima Santralinin Birinin Bodrum Kata Diğerinin Çatı Katına Yerleştirilmesi....6
1.1.5. Santral Büyüklüğü .................................................................................................6
1.1.6. Uygun Bir Sistemin Seçimi ...................................................................................7
1.2. Merkezî Sistem Klima Cihazı Montajlarında Kullanılan Araç ve Gereçler .................7
1.2.1. Montaj Kuralları ....................................................................................................8
1.2.2. Güvenlik Önlemleri ...............................................................................................8
1.3. Temel Montaj Kurallarını Uygulama............................................................................8
1.3.1. Terazi Kullanma ....................................................................................................8
1.3.2. Vidalarla Sabitleme .............................................................................................10
1.3.3. Drenaj Uygulama.................................................................................................11
1.3.4. İzolasyon..............................................................................................................11
1.4. Klima Santrali Sabitleme Elemanları..........................................................................12
1.4.1. Dış Paneller..........................................................................................................14
1.4.2. Ünite Birleştirme Parçaları ..................................................................................14
1.4.3. Hava Damperleri..................................................................................................14
1.4.4. Sızdırmazlık Contaları.........................................................................................15
1.4.5. Kapak Kolları Ve Kilit Mekanizması..................................................................15
1.4.6. Menteşeler ...........................................................................................................15
1.5. Ses ve Titreşim............................................................................................................16
1.5.1. Çeşitli Titreşim Kesiciler.....................................................................................16
1.5.2. Titreşim Alıcılar Seçilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar: ........................17
1.5.3. Susturucular.........................................................................................................17
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................23
2. FAN MONTAJ KURALLARI...........................................................................................23
2.1. Cebri Havalandırma....................................................................................................23
2.1.1. Mahalden Hava Emme (Egzost)..........................................................................24
2.2. Fan Çeşitleri................................................................................................................25
2.2.1. Radial (Salyangoz) Fanlar ...................................................................................25
2.3. Fan Bağlantı Elemanları..............................................................................................29
2.4. Kayış Ayarı.................................................................................................................30
3. FİLTRE MONTAJ TALİMATI.........................................................................................36
3.1. Filtrasyon ....................................................................................................................37
3.1.1. Filtre Seçmek.......................................................................................................37
İÇİNDEKİLER

ii
3.1.2. Filtre Malzemeleri ...............................................................................................38
3.1.3. Basınç Düşümü....................................................................................................40
3.1.4. Değiştirilebilir Filtreler........................................................................................41
3.1.5. Kirli Filtre............................................................................................................42
4. POMPA VE SU AKIŞ KONTROL ELEMANLARININ MONTAJ KURALLARI ........47
4.1. Pompa Uygulama Sistemleri.......................................................................................47
4.1.1. Frekans Konvertor Kontrolü Pompalar................................................................48
4.2. Akış Ayar (Debi) Kontrol Elemanları.........................................................................49
4.2.1. Pompa Devir Sayısının Değiştirilmesi.................................................................49
4.2.2. Su Regülatör Valfleri...........................................................................................50
4.3. Tesisat Bilgisi..............................................................................................................51
ÖĞRENME FAALİYETİ.-5..................................................................................................55
5. KANAL MONTAJ KURALLARI.....................................................................................55
5.1. Kanal Gövdeleri..........................................................................................................58
ÖĞRENME FAALİYETİ-6...................................................................................................64
6. ELEKTRİKSEL DEVRE ELEMANLARI BAĞLANTISI VE İLETKENLERİ
BİRLEŞTİRME TEKNİKLERİ.............................................................................................64
6.1. Elektrik Devre Elemanlarının Panoya Bağlantısı .......................................................64
6.1.1. Kompresör ...........................................................................................................67
6.1.2. Fanlar...................................................................................................................71
6.1.3. Basınç Anahtarları ...............................................................................................73
6.1.4. Solenoidler...........................................................................................................77
6.1.5. Termostatlar.........................................................................................................78
6.1.6. Su Akış Kontrol Valfleri......................................................................................82
6.1.7. Su Akış Kontrol Valfleri......................................................................................83
6.1.8. Temiz ve Karışım Havası Damperleri .................................................................83
6.1.9. Pompalar..............................................................................................................84
MODÜL DEĞERLENDİRME ..............................................................................................91
CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................94
KAYNAKÇA.........................................................................................................................96

iii
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0208
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Merkezi İklimlendirme Elemanlarının Montajı
MODÜLÜN TANIMI
Bu modül öğrenciye merkezi iklimlendirme sistemi ana
elemanlarının montajı için gerekli bilgi ve becerileri
kazandıracak öğrenme meteryalidir.
SÜRE 40/ 32
ÖN KOŞUL Cihaz Seçimini Yapma modülünü almış olmak.
YETERLİK Merkezi iklimlendirme elemanlarının montajını yapmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel amaç
Bu modül ile uygun ortam sağlandığında tekniğine uygun
olarak merkezi iklimlendirme sistemi ana elemanlarının
montajını yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Kaidenin montajını yapabileceksiniz.
2. Santralin montajını yapabileceksiniz.
3. Fan grubunun montajını yapabileceksiniz.
4. Filtre grubunun montajını yapabileceksiniz.
5. Pompa ve su akış kontrol elemanlarının montajını
yapabileceksiniz.
6. Merkezi santrali ana havalandırma kanalına
bağlayabileceksiniz.
7. Elektriksel devre elemanlarının panoya bağlantısını
yapabileceksiniz.
8. Elektrik panosunu hazırlayıp ve panoya
bağlayabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam
Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme bölümü atölyesi
Donanım
Montaj malzemeleri, izolasyon malzemeleri, bağlantı
aparatları, anahtar takımı, çekiç, terazi, pense, tornavida
takımı, elektriksel ve elektronik ölçme araçları vb.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
 Modülde yer alan her faaliyetin sonunda kazandığınız
bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi
değerlendireceksiniz.
 Öğretmen, modülün sonunda size uygulama faaliyeti
vererek, faaliyetin sonunda bilgi ve becerilerinizi
değerlendirecektir.
AÇIKLAMALAR

1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmeleri için temiz ve sağlıklı bir havaya ihtiyaç duyar,
insanların her açıdan verimli olabilmesi için, kış şartlarında havanın ısıtılması ve
nemlendirilmesinin önemli olduğu kadar yaz şartlarında da havanın serinletilmesi ve
neminin alınması önemlidir.
Teknolojinin gelişmesiyle hava hızlı bir şekilde kirletilmektedir. Ortam şartlarının iyi
olmadığı bir durumda çalışmak insanların ne zihinsel ne de fiziksel olarak kaliteli iş
yapmasını beklemek mümkündür.
Tüm bunları gerçekleştirmek için standartlara uygun cihazları seçip, uygun bir şekilde
montajını yapmak son derece önemlidir. Kurallara uygun olarak montajı yapılmamış bir
parçanın, sistemin verimini etkileyeceği gibi ileride daha büyük problemlere yol açmasına
sebep olur. Bunun için uygun cihaz seçmek kadar kurallara uygun montaj yapmak da son
derece önemli bir konudur.
Bu alanın sağladığı istihdam olanakları, mevcut ve potansiyel olarak sahip olduğu
katma değer yaratma gücüyle, ülkemizin önemli istihdam alanlarından biridir. Tesisat
Tenolojisi ve İklimlendirme alanını seçmek sizin zevkli, sektörde geniş yeri olan bir mesleğe
başlamanızı sağlamıştır. Mesleğinizi severek ve isteyerek yapmanız başarınızı daha da
artıracaktır.
Bu modülde merkezi iklimlendirme elemanlarının montajını öğrenerek uygulama
yapabileceksiniz.
İşlenen bu konu ve faaliyetleri istekle, zevkle öğrenmeniz, iyi bir iklimlendirme
uzmanı olmanız dileğiyle başarılar dileriz.
“Bilgi, her zaman sahibini peşinden takip eden bir servettir."
GİRİŞ

3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Bu faaliyeti tamamladığınızda ve uygun ortam sağlandığında, klima cihazı kaidesinin
montajını tekniğine ve standarlarına uygun yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede klima montajı yapabilen işletmelere gidip, montaj
talimatları hakkında bilgi toplayarak bir rapor haline getiriniz. Topladığınız
bilgileri okulda öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla tartışınız.
 Firmalardan katalog temin ederek inceleyiniz.
 Internet ortamında klima cihaz montajı hakkında bilgi edininiz.
1. MONTAJ KURALLARI
1.1. Merkezi Santral Uygulama Alanları
Santral iklimlendirme tesisatlarının temel parçalarından biridir ve tasarımını büyük
ölçüde etkiliyebilecekleri için bunları planlanması projenin ön planlanması esnasında
yapılmalıdır.
Santraller tüm tesisat içinde hem fazla yer kaplamayan hem de maliyeti en yüksek
cihazlardır.
Genel anlamda havalandırma ve klima santralleriyle sıcak su, soğuk su ve elektrik
üretecleri arasında birçok bağlantı olduğundan, tüm cihazlar “ teknik kat “ da denen bir
tesisat katında toplanmalıdır.
Santraller beslenecek hacim ve oda gruplarına mümkün olduğunca yakın monte
edilmelidir. Uygun hava dağıtım sistemlerine ulaşmak için santraller dikey dağıtımlara
(çekirdeklere) yakın yerleştirilmelidir. Burada akustik problemler önemli rol oynarlar.
Günümüzde küçük ve orta büyüklükte tesisatlarda bulunan santraller paket prensibine
bağlı olarak önceden tamamlanmış, birleştirilmiş parçalardan oluşur. Böylece hacimler daha
iyi kullanılır. Tüm tesisatın verimi artar, daha çabuk montaj yapılır ve daha kolay servis
verilir.
Çatı santrali olarak adlandırılan paket cihazlar mevcut olup bunlar serbest olarak çatı
üzerine yerleştirilebilir. Bunlar bir bütün olarak vinçle çatıya çıkarılabileceği gibi parçalar
halinde çatıya çıkarılıp çatı üzerine monte edilir.
AMAÇ
ARAŞTIRMA

4
Şekil 1.1: Klima santralinin yerleşim ölçüleri
Tablo 1. 1: Klima santralinin yaklaşık yer ihtiyacı
1.1.1. Klima Santralinin Bodrum Kata Yerleştirilmesi
Santralin bodrumda bulunması durumunda katlardaki faydalı hacimler zarar görmez.
Makinelerin ve cihazların ağırlıklarının bina konstrüksiyonu üzerinde çok az etkileri vardır.
Montaj ve ses yalıtımı da kolaylıkla halledilir. Makinelerin montajı ve değişimi için yeterli
montaj açıklıklarının bırakılması düşünülmelidir. Bodrum katı yüksekliğinin 3m nin altında
olmamalıdır ve taze hava mümkün olduğunca toprak seviyesinin üzerinden alınmalıdır.

5
Şekil 1.2: Klima santralinin bodrum kata yerleştirilmesi
1.1.2. Klima Santralinin Çatıya Yerleştirilmesi
En üstte teknik ekipmanlar bulunan binalarda (Asansör, makine dairesi vb.) tüm
teknik makine dairesinin çatıda bulunması tavsiye edilir. Hava emişi direk olarak çatıdan
yapılabilir. Bodrum katı depo veya başka amaçla kullanılabilir. Binanın statik tasarım ön
planlaması yapılırken çatıya koyulacak makine ve teçhizatın ağırlıkları ve bunların
gelecekdeki tamir ve değişim durumları dikkate alınmalıdır. Bunlara ilaveten titreşim ve ses
yalıtımı gibi önlemler de düşünülmelidir.
Şekil 1.3: Klima santralinin çatıya yerleştirilmesi
Şekil 1.4: Çatıda bulunan santralin
çatının kenarına ve duvara olan
minimum mesafeleri

6
1.1.3. Klima Santralinin Ara Kata Yerleştirilmesi
Bu uygulamada santral binada yukarıya ve aşağıya doğru yaklaşık aynı sayıda kata
servis verir. Binanın statik tasarım ön planlaması yapılırken çatıya koyulacak makine ve
teçhizatın ağırlıkları ve bunların gelecekteki tamir ve değişim durumları dikkate alınmalıdır.
Bunlara ilaveten titreşim ve ses yalıtım gibi önlemler de düşünülmelidir.
1.1.4. Klima Santralinin Birinin Bodrum Kata Diğerinin Çatı Katına
Yerleştirilmesi
Bu uygulama normalde sadece çok yüksek binalarda, tek santralin yetmediği
durumlarda kullanılır. Daha da yüksek binalarda ise hem bodrumda hem çatıda hem de ara
tesisat katında santral uygulaması mümkündür. Tesisat şaftlarının ekonomik kullanımı için
egzoz ve basma basma santralleri ve kanalları şekildeki gibi düzenlenir. Burada, kanal
tasarımı yapılırken eş basınç düşümü kuralı uygulanarak kanal çapları hesaplanmalı
dolayısıyla kanal çapı santralden uzaklaştıkça küçülmektedir. Dönüş havalı sistemlerde bu
uygulama çok mantıklı değildir.
1.1.5. Santral Büyüklüğü
Klima santral seçimlerinde; yer kaybı, kat yüksekliği hava kanalı dağılımı, servis
kolaylığı, ses-konfor vb. nedenlerle tek santralda çok zorda kalınmadıkça 30.000 m3/h
debinin üzerine çıkılmamalıdır.
Konfor sistemlerinde kullanılacak hava santrallerinde ideal kesit 2.5 m/s hava hızı
kabülü ile tayin edilir. O halde hava debisi V ( m3/h ), olan bir santralin kesiti:
F= V / 3600 x 2.5, F = V / 9000 ( m2 )
Şeklinde hesaplanıp santralin kare kesitli olacağı kabulü ile santral genişliği
A = (F)0.5
(m)
Hesaplanan kesitin karekökü şeklinde ortaya çıkar.
Santral uzunluğu kullanılan hücrelerin durumuna göre filtre cinsine, susturucu
bulunup bulunmadığına göre değişmekle beraber, genellikle santral eninin 3–3.5 mislidir.
Sulu nemlendirici bulunulması halinde bu değere 1 metre ilave edilmelidir. Yukarıdaki
şekilde boyutları tahmin edilen santralin konulacağı hacmin ( tesisat odasının ) boyutları
şöyle tayin edilir. Santralin bir tarafında ısıtıcının çıkarılabilmesi için santral eninden daha
büyük bir boşluk bırakılmalıdır. Diğer yanında ise, santral kontrol kapaklarının ısıtıcı için
bırakılan tarafta olduğu kabul edilerek 0,50 – 0,60 metre civarında bir servis koridoru
bırakılmalıdır.
Sonuç olarak santral odasının eni, santral eninin üç misli alınmalıdır. B=3.a
Santral odasının boyu ise, santral eninin beş katı civarında olmalıdır. L = 5.a

7
Havalandırma tesisatının bir binaya entegrasyonu, planlanması aşamasında dikkate
alınması gereklidir. Klima tesisatı planlanmasında aşağıdaki maddeler dikkate alınmalıdır.
1.1.6. Uygun Bir Sistemin Seçimi
 Klima santralinin konumu ve büyüklüğü, ayrıca bunların ulaşılabilirliği
 Makine odasının ve tesisatın konumu ve büyüklüğü
 Taze hava ve egzoz havası menfez büyüklüklei ve dağılımları
 Kanallar ve şaftlar için yer
 Asma tavan yükseklikleri
 Aydınlatma ve pencere büyüklükleri
 Güneşten korunma
 Ses yalıtımı
 Yangın koruması
 Enerji tasarrufu
 Bakım personelinin eğitimi ve yönlendirilmesi için yeterli zaman
 Üretici firmalarla bakım sözleşmesi
1.2. Merkezî Sistem Klima Cihazı Montajlarında Kullanılan Araç ve
Gereçler
1.Çekiç 19.Havya 37.Şişirme (muf
2.Eğe çeşitleri 20.Demir testeresi açma) takımı
3.El keskisi 21.Şerit metre 38.Gaz şarj manifoldu
4.Saplı keski 22.Eldiven 39.Cırcırlı anahtar
5.Çelik cetvel 23.Seyyar lamba 40.Bakır boru köreltme
6.Elektrotlar 24.Çektirme takımı aleti (pinch-off)
7.Kaynakçı maskesi 25.Allen anahtar tk. 41.Kayış gerginliği ölçme
8.Su terazisi 26.Kontrol kalemi ve ayar aleti
9.Takım çantası 27.Uzatma kablosu 42.Kılcal boru ölçme ve
10.Tornavidalar 28.Boru anahtarı kalibrasyon mastar takımı
11.Koruyucu gözlük 29.Ayarlı pense 43.Hava hızı ölçme aleti
12.Açıkağızlı anahtar 30.Bakır boru havşa (anemometre)
takımı takımı 44.Ses seviyesi ölçme cihazı
13.Matkap uçları 31.Bakır boru makası 45.Savurma psikrometresi
14.Pense 32.Boru bükme yayı 46.Akış ölçer
15.Kargaburun 33.Duvar ve beton kırıcı 47.Yüzey termometresi
16.Yan keski 34.Tork anahtarı 48.Termostat
17.El breyizi 35.Lokma takımı 49.Hava debi ölçer
18.Kaynak makinesi 36.Seyyar merdiven 59.Nemölçer (higrometre)

8
1.2.1. Montaj Kuralları
Bir iklimlendirme sisteminin arıza yapmadan ve bekleneni verecek şekilde çalışması:
 Tesisatın kurulması, ilk çalıştırılması, ayarlanıp devamlı hizmete sokulması
esnasında yapılan işlerin bilinçli olarak ve temizlik ön planda tutularak
yapılması gereklidir.
 İklimlendirme sisteminin arıza yapmadan ve bekleneni verecek şekilde
çalışmasının birinci ve en önemli gereği sistemin montajının gereken şekilde
yapılmış olmasıdır. Montajı yapan teknisyenin soğutma konusunu iyi bilmesi ve
mekanik nosyonunu iyi kavramış olması işi büyük ölçüde kolaylaştıracaktır.
 Montaj ustası kullanacağı takımlarını iyi tanımalı, malzeme ihtiyaçlarını
çıkartabilmeli (boru, fitting, kaynak teli, temizleme malzemesi ) ve işe
başlamadan önce işlerini planlayarak gerekirse sistemin uygulama krokisini
yapmalıdır.
1.2.2. Güvenlik Önlemleri
Klima cihazı ve ekipmanlarının montajı ve servisleri, elektriksel olaylar ve sistem
basıncından dolayı tehlikelidir. Bu nedenle klima cihazı ve ekipmanlarının servis, montaj ve
bakımları sadece yetiştirilmiş ve kalifiye personel tarafindan yapılmalıdır. Konu hakkında
bilgisi olmayan kişilerin, sadece ünitelerin ve filtrelerin temizliği gibi basit bakım işlemlerini
yapmalarına izin verilmelidir. Diğer bütün işlemler yetiştirilmiş servis personelleri tarafından
yapılmalıdır.
1.3. Temel Montaj Kurallarını Uygulama
1.3.1. Terazi Kullanma
Klima santralinin yerine montajı yapılırken ister bodrum ister arakat isterse çatı katına
yerleştirilsin mutlaka bina statiğine uygun kaide betonu atılması gerekmektedir. Klima
santralinin yerleştirileceği yer mutlaka düz olmalıdır. Zemin düz değil ise tesviye betonu
atılarak (kaide betonu) zemin düzlüğü terazi kullanarak sağlanmalıdır. Santral ile tesviye
betonu arası izolasyonu mutlaka yapılmalıdır aksi takdirde santralin çalışmasından dolayı
oluşan gürültü tüm zemine oradan da tüm binaya iletme söz konusu olur bu da istenmeyen
bir durumdur. Klima santralinin zemine tam olarak montajı sağlanmalı herhangi bir titreşime
sebebiyet verilmemelidir. Zeminin düzgünlüğü mastar ve su terazisi yardımıyla kontrol
edilmelidir.
Şekil 1.5: Zeminin yüzey düzgünlüğünün su terazisi ile kontrolü

9
Zemin kir ve tozdan iyice arındırıldıktan sonra, cihazın monte edileceği alan kadar,
yeterince sağlamlığı ve düzgünlüğü sağlayacak yükseklikte 10–15 cm kalıp çıtaları çakılarak
harç için yer hazırlanır. Tesviye betonunun düzgünlüğü, kalıp çıtalarının terazisinde
olmasına bağlıdır. Çıtalar çakılırken su terazisi yardımıyla yan ve üst yüzeylerinin
düzgünlüğüne dikkat edilmelidir.
Yer tesviyesinin bozukluğuna göre, ya da drenaj ve yer sorunu yaşanan yerlerde
tesviye betonunun yüksekliği 15 cm ya da daha fazla olabilir. Ancak bu yükseklikte betonun
yeterli sağlamlıkta olabilmesi için beton içine demir ızgara döşenmelidir.
Şekil 1.6: Tesviye betonunun mastarlanması
Yeni sertleşen beton çok naziktir, özenle korunması gerekir. Özellikle bir hafta içinde
beton kurumamalı, donmamalı ve sarsıntıya uğramamalıdır. Dökülen tesviye betonunun açık
yüzeylerinin belirli zamanlarda sulanması ve bu sulama süresinin 7 ile 14 gün arasında
tutulması gerekir. Bu nedenle betonu sık sık ve devamlı sulama, ıslak çuvallarla örtme, buhar
verme, kum, nemli toprak veya saman sürerek sürekli ıslatmak gibi önlemlerle, beton
karışımın suyu korunmalıdır.
Şekil 1.7: Betonun son kontrolünün yapılmasıResim 1.1: Islak örtülerle tesviye
betonun korunması

10
1.3.2. Vidalarla Sabitleme
Cihazların yer seçimi esnasında, üretici firmaların öngördüğü servis ve işletme
boşluklarının bırakılması gereklidir. Bu gibi detaylar projelendirme esnasında
düşünülmelidir. Montajı yanlış yapılmış ve gerekli hava boşlukları bırakılmamış bir cihaz,
tasarım şartlarının sağlanamaması nedeniyle çalışmaz ya da sorunlu çalışır. Her iki durumda
da çözümleri pahalı olan sonuçlar doğurur ya montajı yeniden yapılmak zorunda kalınır ya
da çok düşük verimle sorunlu çalışması kabullenilir.
Klima santralleri ve kompresör grupları zemine, şekildeki gibi beton kaide ile
bağlanır. Ses ve titreşimleri binaya iletmemesi için beton kaidenin altına mantar, kauçuk vb.
malzemeler konur.
Şekil 1.8: Kaide detayı
Şekil 1.9: Santral sabitleme elemanları

11
1.3.3. Drenaj Uygulama
Soğutma sistemlerinde havanın şartlandırılması esnasında, havadaki nemin yoğuşması
beklenen bir olaydır. Yoğuşan suyun ve sistemdeki atık suların (Nemlendiriciden, su
soğutma kulesinden v.b.) tahliyesi amacı ile kurulan tesisata drenaj tesisatı adı verilir.
Klima santral hücrelerinde ısıtma soğutma batarya borularının nemlenmesi ile
nemlendirme hücresinde oluşan su ve nemin klima santrali içerisinden dışarı atılması için bir
dranaj hattı çekilerek pis su giderine bağlanması gerekmektedir.
Drenaj tavalarının yükseklikleri vantilatör basınçına eşit veya büyük seçilmelidir. Aksi
halde filtre tıkandığında drenaj tavasına toplanan su (fan çalıştığından vakum nedeni ile)
drenaj borusundan akmamaktadır. Drenaj boruları galvaniz borudan yapılmalı, pis su
tesisatına veya drenaj kolonuna 2” boru ile bağlanmalıdır.
İlk bakışta işlevsel olarak basit görülen drenaj tesisatı, uygun yapılmadığında çeşitli
sorunlar yaratır. Örneğin eğimi uygun yapılmamış bir drenaj tesisatında drenaj suyunun
tavadan taşması ve drenaj hattının pis kokularının mahale iletilmesi sık rastlanan
sorunlardandır.
Drenaj sistemi ya da klima cihazı drenaj boruları direkt olarak en yakın pis su
borusuna veya sifonuna bağlanmamalıdır. Böyle bir bağlantı mahallere, pis su borularında
oluşan koku ve gazların doluşmasına neden olur ve istenmeyen bir durumdur. Drenaj
borularının bir sifon yardımıyla pis su borusuna bağlanması, bu sorunu ortadan kardıracak
gibi görünse de, yazın sifonların içindeki suyun kuruması ya da sifon içinde suyun herhangi
bir nedenle yok olması durumunda sifon görev yapamayacağından mahallere koku gitmesi
önlenemeyebilir. Bu nedenle drenaj sistemini pis su sisteminden ayırmak ya da tüm drenajlar
toplandıktan sonra derin bir sifon yaparak kanalizasyona vermek daha doğru bir uygulama
olacaktır.
Şekil 1.10: Drenaj bağlantısı
1.3.4. İzolasyon
Cihazın koyulacağı yerin su yalıtımı yapılmalıdır. İzolasyon için polimer esaslı
bitümlü levhalar ya da epoksi, poliüretan ve akrilik esaslı su yalıtım malzemeleri

12
kullanılabilir. Polimer esaslı bitümlü levhalar tesviye betonunun altına serilmelidir. Bazı su
yalıtım malzemeleri ise tesviye betonu harcına katılarak da kullanılır. Yalıtım malzemesini
nasıl uygulayacağınız, seçtiğimiz malzemeye göre değişecektir. Bu nedenle yalıtım
malzemesi imalatçı talimatlarına uyunuz.
Resim 1.2: Polimer esaslı bitümlü yalıtım malzemesinin uygulanması
1.4. Klima Santrali Sabitleme Elemanları
Depreme dayanıklı olarak inşa edilmiş binaların hasar görmediği depremler
sonrasında, bina içinde normal sürdürülmesi için mekanik tesisatın da hasar görmemiş ve
çalışıyor durumda olması gerekir.
Bu korumayı sağlamak için cihaz bağlantı yerlerinde, özel olarak tasarlanmış, ileri
teknoloji ile üretilmiş ve deprem kuvvetlerine karşı koyabilecek birtakım elemanlardan
faydalanılır. Bu elemanlar ve taşımaları gerekli özellikler aşağıdaki gibidir.
 Sismik sınırlayıcı kauçuk titreşim alıcı ayak, Her yönden gelen sismik
kuvvetleri taşıyabilir özellikte, dökme demir gövde ve bu gövde içinde neopren
sönümleme elemanı bulunan ayaklardır.
Şekil 1.11: Sismik Sınırlayıcı titreşim alıcı ayak
 Sınırlandırılmış yay, üzerinden yük kalktığı zaman yayın açılmasını önleyen
sınırlama elemanları vardır. Gövde ,bütün deprem kuvvetlerine karşı direnecek
şekilde tasarlanmıştır.

13
Şekil 1.12: Sismik Sınırlayıcı Yaylı Takoz
Şekil 1.13: Sabitleme elemanları
Şekil 1.14: Santral sabitleme elemanları

14
Şekil 1.15: Standart çift cidarlı panel Şekil 1.16: Isı köprüsüz (CBF ) panel
1.4.1. Dış Paneller
Klima santralleri modül yapısında kenar profilleri, takviye profilleri ve köşe
elemanlarından oluşan iskelet yapının görünür 6 yüzünün kapatılması amacı ile kullanılan
kapak panelleri galvanizli sacdan imal edilir. Sandviç yapıda olan panellerde iç ve dış cidar
kalınlıkları en az 0,5 mm galvanizli sacdan imal edilir. Sandviç yapının orta kısmında ses ve
ısı izolasyonunu sağlamak amacı ile yalıtım malzemesi bulunmaktadır. Yalıtım malzemesi
olarak camyünü, taşyünü veya poliüretan kullanılmaktadır. İki ayrı ana elementten oluşan
poliüretan malzeme panellere özel ekipmanlar vasıtası ile uygun oranlarda karıştırılarak, sıvı
enjeksiyon yolu ile doldurulmaktadır. Yandığı zaman zehirli gaz açığa çıkarması sebebi ile
günümüzde poliüretan kullanımı tercih edilmemektedir. Ağrlıklı olarak, 20.000 m3/h hava
debisinin altındaki cihazlarda 25 mm kalınlığında camyünü, üstündeki cihazlarda ise
konstrüksiyonun daha ağır olmasından dolayı 50 mm kalınlığında taşyünü kullanılmaktadır.
Bu kalınlıklar yeterli izolasyonun sağlanması yanında kenar ve takviye profilleri üzerinde
ayrılan kısımlara yerleştiğinde düzgün bir dış yüzey oluşturacak şekilde imal edilmektedir.
Paneller sabit kapak olarak kullanılmasının yanı sıra servis kapağı olarak da
kullanılmaktadır. (Servis kapakları dış yüzeyinde galvanizli sac 1 mm olarak
kullanılmaktadır).
Servis kapağı olarak kullanılan paneller menteşe, kapak kolu ve kilit mekanizmaları
ile de teçhiz edilmektedir.
1.4.2. Ünite Birleştirme Parçaları
Klima santralleri modül yapısında modül birleşim noktalarında kullanılmak üzere
galvanizli sacdan veya alüminyum malzemeden imal edilmektedir. Parçalar şantiye
ortamında modül birleştirmelerinde olabilecek muhtemel hataların minimuma indirilmesini
sağlamak amacı ile kullanılmaktadır.
1.4.3. Hava Damperleri
Klima santrallerinde hava ayar ve gerektiğinde hava sirkülasyonunun kesilmesi amacı
ile kullanılan hava damperleri üç ana unsurdan oluşmaktadır. Bu unsurlar 6063 ( AlMgSiO.5
) kalitede alüminyum malzemeden extrüzyon yolu ile imal edilen damper kanat profilleri,

15
sert PVC malzemeden imal edilen dişli ve yatak aksamı, galvanizli sac malzemeden imal
edilen dış gövdedir. Damper kanat profilleri üzerinde hava yastıklı sızdırmazlık contası için
açılmış kızaklara haizdir. Damper ebatları hava debisi ve cihaz boyutlarına bağlı olarak kanat
ve dişli genişlikleri dikkate alınmak sureti ile kenarlarda hava sızıntısını minimuma indirecek
toleranslarla belirlenmiştir. Dişli ve yatak mekanizmaları montajı herhangi bir dişli sıyırması
veya sıkışmaya imkan vermeyecek şekilde yapılmaktadır. Gövde, üzerine damper kanat
profillerinin ve dişli mekanizmasının montajları yapıldıktan sonra, kenar profillerine hava
sızıntısına imkan vermeyecek şekilde monte edilir. Karışım havalı cihazlarda egzost ve
karışım damperleri ortak çalışabilmeleri için özel bir mekanizma yatak kısımlarından
(dolayısı ile dişli kısımlarından) irtibatlandırılır.
1.4.4. Sızdırmazlık Contaları
Klima santralleri modül yapısında kenar ve takviye profilleri ile kapak panelleri
birleşim noktalarında, basınç farklılıklarından doğabilecek muhtemel hava sızıntılarını
engellemek amacı ile kullanılan sızdırmazlık contaları hava yastıklı olarak EPDM
malzemeden imal edilaair. Contalar, kenar ve takviye profilleri üzerinde özel olarak dizayn
edilmiş kızaklara montajı için özel kenarlara haizdir. Contalar imal edildiği malzemeden
dolayı ezilmez veya başka yönlü şekil bozukluğuna uğramaz. Hava yastıkları sayesinde tüm
yüzeylerde temas sağladığından maksimum düzeyde sızdırmazlık sağlanır.
1.4.5. Kapak Kolları Ve Kilit Mekanizması
Dış paneller kısmında bahsi geçen servis kapaklarının kapalı tutulması veya kolay
açılabilmesi amacı ile kullanılan kapak kolları ve kilit mekanizması sert PVC malzemeden
imal edilmektedir. Kapı kolları ve kilit mekanizması cihaz yüksekliğine bağlı olarak kapak
başına 1, 2 veya 3 adet olarak kullanılmaktadır.
Resim 1.3: Klima santrlinde kullanılan kapı kolu
1.4.6. Menteşeler
Dış paneller kısmında bahsi geçen servis kapaklarının iskelete hareketli montajı için
kullanılan menteşeler alüminyum malzemeden boyalı olarak imal edilmektedir. Menteşeler
cihaz yüksekliğine bağlı olarak kapak başına 2, 3 veya 4 adet olarak kullanılmaktadır.

16
Resim 1.4: Klima santralinde kullanılan menteşeler
1.5. Ses ve Titreşim
Santral kaseti, santral içinde oluşan gürültünün dışarıya iletilmemesinde büyük rol
oynar.
Isı köprüsüz klima santral kasetinin ses izolasyonu testleri, EN standartlarına göre
değişik frekanslarda yapılmış olup aşağıda tablo halinde verilmiştir.
Tablo 1.2: Ses izolasyon testleri
1.5.1. Çeşitli Titreşim Kesiciler
 Neopren pedler: Kullanım alanları kritik olmayan cihazlar ile bodrum
katlardır.
 Neopren ayaklar ve askılar: Yüksek hızlı küçük ekipmanların titreşim
yalıtımında, dengesiz kuvvetlerin çok küçük olduğu, sadece ses probleminin ya
da küçük titreşim problemlerinin giderilmesi gerektiği yerlerde kullanılır.
Resim 1.5: Neopren ayaklar ve askılar
 Çelik yaylar: Kritik durumlarda kullanımı en yaygın titreşim alıcılardır.Çeşitli
tasarım imkanları verir. Kullanıldığı makine ve cihazlar kadar uzun
ömürlüdür.Ek bir önleme gerek kalmadan ,kararlılığı sağlayacak büyüklükte iyi
bir bağlantı ile işlerini yaparlar.

17
Resim 1.6: Çelik yaylar
Boşlukta bulunan malzemelerin titreşimlerinden istenmeyen sesler oluşur. İstenmeyen,
insanların duyu organlarını rahatsız edecek frekanslardaki seslere gürültü denir. İki çeşit ses
vardır:
 Hava titreşimlerinden oluşan hava sesi
 Gövde titreşimlerinden oluşan mekaniksel ses
1.5.2. Titreşim Alıcılar Seçilirken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar:
 Titreşim yalıtımı yapılan donanımın türü ve bulunduğu yer (iç/dış)
 Yalıtım yapılacak donanımın ağırlığı ve ağırlık merkezinin yeri
 Yalıtım yapılacak birimin tüm boyutları
 Cihazın en düşük çalışma hızı
 Her birim için kaç adet titreşim sönümleyici istendiği.
Yukarıda belirttiğimiz kurallar doğrultusunda titreşim alıcılar uygun şekilde seçilir.
Gerekli cihazların montajında kullanılarak sorun giderilir
Resim 1.7: Titreşim yayılımı
1.5.3. Susturucular
İklimlendirme sistemlerinde kullanılan çeşitli cihazlar görevlerini yaparken
istenmeyen ve insanları rahatsız eden birtakım ses ve gürültüler çıkarır. Fanlar, nemlendirici
sirkülasyon pompası, kanal içlerine yerleştirilen yön değiştiriciler, kanal çap daralmaları
(redüksiyon) gibi kısımlar hava hızının da etkisiyle istenmeyen ses ve gürültü çıkaran
kısımların başında gelir. Bu istenmeyen sesler “ses kirliliği” olarak da ifade edilir. Bir
şekilde bu istenmeyen seslerin giderilmesi gerekir.

18
Susturucular; iklimlendirme santralındaki istenmeyen ses ve gürültüleri bir şekilde
yok eden yapı elemanlarıdır.
Resim 1.8: Susturu

19
UYGULAMA FAALİYETİ
YGULAMA FAALİYETİ
Montaj talimatına uygun olarak aşağıdaki uygulama işlemlerini yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 Temel montaj kurallarına göre terazi
kullanınız.
 İşe başlarken, kendiniz ve
çevrenizdekiler için güvenlik
tedbirlerinizi alınız.
 b. Klima santralinin yerleştirileceği yer
mutlaka düz olmalıdır. Zemin düz
değil ise tesviye betonu atılarak (kaide
betonu) zemin düzlüğü terazi
kullanarak sağlamalayınız.
 Klima cihazının ve kaidenin
sağlamlığını, imalatçı montaj
ölçülerine uygunluğunu kontrol ediniz.
 İşinizi tamamladıktan sonra
kullandığınız araç ve gereçleri
temizleyerek takım dolabına kaldırınız.
Çalıştığınız yeri temizleyiniz.
 Klima santralini vidalarla sabitlemeyi
yapınız.
 Klima santralleri ve kompresör
grupları zemine, şekildeki gibi beton
kaide ile bağlanır. Ses ve titreşimleri
binaya iletmemesi için beton kaidenin
altına mantar, kauçuk vb. malzemeler
kullanınız.
 Klima santralleri modül yapısında
modül birleşim noktalarında
kullanılmak üzere galvanizli sacdan
imal edilmektedir. Parçalar şantiye
ortamında modül birleştirmelerinde
olabilecek muhtemel hataların
minimuma indirilmesini sağlamak
amacı ile kullanılmaktadır.
 Klima santrali drenaj uygulamasını yapınız.
 Klima santrali soğutucu batarya drenajı
mutlaka yapılmalıdır. Drenaj
tavalarının yükseklikleri (mm olarak)
vantilatör basınçına eşit veya büyük
seçilmelidir. Aksi halde filtre
tıkandığında drenaj tavasına toplanan
su (fan çalıştığından vakum nedeni ile)
drenaj borusundan akmamaktadır.
Drenaj boruları minumum 1”,
gerekirse 2“ galvaniz borudan
yapılmalıdır. Pis su tesisatına veya
drenaj kolonuna bağlanacak ise 2”

20
borudan yapılmış olmalıdır.
 4.Klima santrali montaj yerinin
izolasyonunu yapınız.
 Merkezi iklimlendirme santralinde
iklimlendirilmiş havanın, klima
kanallarından iklimlendirilecek ortama
taşınması sırasında özelliğini koruması
gerekir. Bu ise uygun yalıtımla
gerçekleşir.
 Cihazın koyulacağı yerin su yalıtımı
yapılmalıdır. İzolasyon için polimer
esaslı bitümlü levhalar ya da epoksi,
poliüretan ve akrilik esaslı su yalıtım
malzemeleri kullanılabilir.
 Yalıtım malzemesini nasıl
uygulayacağınız, seçtiğimiz
malzemeye göre değişecektir. Bu
nedenle yalıtım malzemesi imalatçı
talimatlarına uyunuz.

21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplayararak
değerlendiriniz.
1. Klima santral kaidelerinin ve kanalların montajında düzgünlüğü sağlamak için hangi
araçtan yararlanılır?
A) Termometre B) Terazi
C) Su akış kontrol elemanı D) Drenaj
2. Klima santralleri modül birleşim noktalarında genellikle hangi malzeme
kullanılmaktadır?
A) Çelik B) Krom sac
C) Alüminyum sac D) Galvaniz sac
3. Drenaj boruları minumum kaç inç yapılır?
A) 4” B) ½” C) 1” D) ¾”
4. Drenaj tavalarının yükseklikleri ( mm olarak ) ………… …….. eşit veya büyük
seçilmelidir?
A) Vantilatör basıncına B) Aspiratör basıncına
C) Kompresör basıncına D) Su basıncına
5. Merkezi iklimlendirme santralinde iklimlendirilmiş havanın, klima kanallarından
iklimlendirilecek ortama taşınması sırasında özelliğini koruması hangi malzeme ile
sağlanır?
A) Uygun pompa ile B) Kayış ayarı ile
C) Uygun drenaj ile D) İzolasyon ile
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

22
KONTROL LİSTESİ
AÇIKLAMA
Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde gözleyemediyseniz Hayır,
gözlediyseniz Evet şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 Zemin düzgünlüğünü terazi ile kontrol ettiniz mi?
2
Zemin bozuk ise tesviye betonu atarak düzgün bir
zemin sağladınız mı?
3
Titreşimi önlemek için montaj civatalarıyla
birlikte mantar veya kaucuk titreşim önleyiciler
kullandınız mı?
4
Klima santrali montaj vidalarını yerine
sabitlediniz mi?
5 Drenaj borusunu bağladınız mı?
6 İzolasyon yaptınız mı?
7 Cihazın konulacağı yere su yalıtımı yaptınız mı?
8
İşinizi tamamladıktan sonar kullandığınız
takımları yerine koydunuz mu?
9 Çalıştığınız çevreyi temizlediniz mi?
10 İşi verilen sürede tamamlayabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz

23
Bu faaliyeti tamamladığınızda ve uygun ortam sağlandığında, klima santralinin
montajını tekniğine ve standartlarına olarak yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede fan imalat ve montajı yapabilen işletmelere giderip fan
montaj talimatları hakkında bilgi toplayarak bir rapor haline getiriniz.
Topladığınız bilgileri okulda öğretmeniniz ve arkadaşlarıınızla tartışınız.
 Internet ortamında klima cihaz seçimi hakkında bilgi edininiz.
2. FAN MONTAJ KURALLARI
2.1. Cebri Havalandırma
Tabii (serbest) havalandırmanın yeterli gelmediği durumlarda, tabii dolaşıma
müdahale edilerek, havalandırmanın hızlandırılması için hava tahliye cihazları kullanarak
yapılan havalandırmaya cebri havalandırma denir. Bu havalandırma şeklinde; hava, mahal
duvarına yerleştirilen fanlar vasıtasıyla cebri olarak mahalden üflenerek atılmaktadır.
Şekil 2.1: Cebri havalandırma
Cebri havalandırma şeklinde, havayı basınçlandırmanın (hız vermenin) dışında hiç bir
termodinamik işlem yapılmayıp sadece, fanlar vasıtasıyla havanın akışına müdahale
edilmektedir.
Alçak
basınç tarafı
Yüksek
basınç tarafı
Mahal Dışarı
AMAÇ
ARAŞTIRMA

24
Cebri havalandırma, mahallerin kullanım amaçlarına, durum ve pozisyonlarına bağlı
olarak değişik şekillerde olur.
2.1.1. Mahalden Hava Emme (Egzost)
Bu usul özellikle içeride istenmeyen koku oluşan mahallerde uygulanır. Mahale hava
vermenin tersine, bu defa mahaldeki hava fanlarla (aspiratörlerle) dışarıya atılır.
Örneğin; çamaşırhane, mutfak, boyahane ve deri ürünleri imalatı yapılan yerlerde
dışardan içeriye hava verilmesi yerine, içerideki hava dışarıya atılır. İçerideki hava cebri
olarak dışarıya atılınca, içeride bir alçak basınç bölgesi doğar. Böylece içerinin hava basıncı
ile dışarının hava basıncı arasında bir basınç farkı oluşacağından, içerideki bayat hava cebri
olarak dışarıya atıldığında onun yerini yarık ve aralıklardan giren taze hava alır. İyi
tasarlanmış bir havalandırma sisteminde dışarıya atılan hava kadar içeriye şartlandırılmış
hava verilmesi gerekir. Bu sebeple çoğu havalandırma sistemlerinde mahale serbest olarak
giren hava yetmediğinden dolayı cebri olarak takviye edilmektedir.
İçerideki havanın cebri olarak dışarıya atılması değişik şekillerde olmaktadır.
Örneğin; normal bir odanın cebri olarak havalandırılmasında, pencereye bir fan
(aspiratör) bağlamak kafi gelirken, bir büyük mutfağın havalandırılmasında tek fan kafi
gelmeyeceğinden Şekil 2.2‘de görüldüğü gibi daha güçlü bir fan bağlanan kanalın emme
ağızlarını istenen yerlere kadar götürerek istenmeyen koku, gaz ya da bayat hava kanallar
vasıtasıyla dışarıya atılır.
Şekil 2.2: Hava emme (egzost)
Atılan havanın boş bıraktığı hacim de basıncı daha yüksek olan dış mahalden, yarık ve
açıklıklardan gelen hava ile doldurulur. Böylece içerinin havası değişmiş olur.
MAHAL

25
2.2. Fan Çeşitleri
Fan ağzı konumu, sistemdeki dağıtma kanalı göz önüne alınarak belirlenmektedir. Fan
ağzı, santral kasetine esnek bağlantı ile bağlanır. Dağıtım kanalının santrale bağlanabilmesi
için fan çıkışı uygun bir flanş ile donatılmıştır.
Piyasada fanlar havayı mahale basıyorsa “vantilatör” ve mahalden hava emip dışarı
atıyorsa da “aspiratör” olarak adlandırılmaktadır.
Fanlar, koruyucu gövde, kanat çarkı ve tahrik motoru olmak üzere üç ana kısımdan
oluşmaktadır.
Hava fanları kullanım amacına göre üç değişik şekilde üretilirler:
 Salyangoz (Radyal)) fanlar
 Eksenel (Aksiyel) fanlar
 Dik akımlı fanlar
2.2.1. Radial (Salyangoz) Fanlar
Salyangoz fanlarda hava, göbek kısmından fana girer ve sırt kısmından çıkar. Resimde
(Resim 2.1.) görüldüğü gibi radyal fanlar, şekil olarak salyangoza benzediği için piyasada
“salyangoz fan” olarak bilinmektedir.
Resim 2. 1: Salyangoz fanların görünüşü
Salyangoz fanlar aşağıda verilen kısımlardan oluşmaktadır:
 Gövde
 Kanat çarkı
 Hava giriş lülesi
 Tahrik motoru
 Taban kaidesi
 Devir kayışı
Salyangoz fanların salyangoza benzeyen kısımları hava hızının bir kısmının basınca
dönüşmesini sağlar. Bu bakımdan diğer fanlara göre daha yüksek basınçlıdır. Salyangoz
fanın çarkı, bir çember etrafına dizilmiş çok sayıdaki kanatçıklardan oluşur (Şekil 2.4).

26
Şekil 2.3. Salyangoz fan ve kısımları
Şekil 2.4: Salyangoz fanlarda kanat çarkı
2.2.1.1. Salyangoz Fan Çeşitleri
 Kanat biçimine göre:
 Öne eğik kanatçıklı
 Arkaya eğik kanatçıklı
 Dik bitişli kanatçıklı
 İşletme basıncına göre:
 Alçak basınçlı fanlar (0-720 N/m2
= Pa)
 Orta basınçlı fanlar (720-3600 N/m2
= Pa)
 Yüksek basınçlı fanlar (yaklaşık 3600-30 000 N/m2
= Pa)
 Kanat yerleşimine göre:
 Davul şeklinde kanat yerleşimi (Resim 2.3.a.)
 Su çarkı şeklinde kanat yerleşimi (Resim 2.3.b.)

27
a - Davul şeklinde yerleşim b - Su çarkı şeklinde yerleşim
Resim 2.3: Salyangoz fan kanat yerleşim şekilleri
 İşletme durumuna göre:
 Sıcak gaz fanları
 Hava nakil ve aktarma fanları
 Dam ve çatı fanları
2.2.1.2. Eksenel (Axial) Fanlar
Eksenel fanlarda hava, fan ekseni doğrultusunda aktığı için, bu adı almışlardır ve diğer
fanlara göre; daha basit oldukları için, yaygın şekilde kullanılmaktadır. Aktardıkları basınç
300 Pa ile 1000 Pa arasında değişir.
Yapılışları salyangoz fanlara göre daha basittir. Genel olarak eksenel fanlar üç ana
kısımdan oluşmaktadır.
Eksenel fanların kısımları:
 Bir göbek etrafına dağılmış kanatçıklar
 Dış toplayıcı gövde
 Tahrik motoru
Resim 2.4: Eksenel fanların görünümü

28
Şekil 2.5: Eksenel fanlarda kılavuz kanat etkisi
 Yapılışlarına Göre Eksenel Fanlar
 Pervane fanlar: Bu tip fanlar sadece bir mil etrafına dizilmiş kanatçıklar
ve tahrik motorundan oluşmaktadır. Kanatçıklar etrafında koruyucu
gövde bulunmaz.
 Duvar ve pencere fanları: Bunlar duvar ya da pencerelere
yerleştirildiklerinden, boru kesiti biçiminde bir çember içindedir.
 Karşılıklı dönüşlü fanlar: Daha yüksek bir basınçta hava akışı
sağlayabilmek için karşılıklı çift kanat takılarak yapılan fanlar.
 Kanatçık yapım malzemesine göre fanlar:
o Çelik sac kanatcıklı fanlar
o Döküm kanatcıklı fanlar
o Alüminyum kanatcıklı fanlar
o Plastik kanatcıklı fanlar
 İşletme basıncına göre fanlar:
o Alçak basınç fanları (yaklaşık 300 Pa)
o Orta basınçlı fanlar (yaklaşık 1000 Pa)
o Yüksek basınçlı fanlar (1000 Pa‘ dan büyük )
2.2.1.3. Dik Akımlı Fanlar
Salyangoz fanların bir özel şekli de dik akımlı fanlardır. Kanat çarkları aynen
salyangoz fanlardaki gibidir. Bu tip fanlar özel amaçlar için üretilir. Bu fanlarda hava çarka
çevreden dik olarak girer ve dik olarak da fanı terk eder. Hava çarkla hem girerken ve hem
de çıkarken temas halindedir. Havanın çarka giriş ve çıkışında bir hava girdabı oluşur. Bu
girdap, emme ve basma tarafında bir hava boşluğu oluşmasını önler. Fanın hava debisi
kanatçık çarkının genişliği ile orantılıdır.
Dik akımlı fanlar, yeterli hava debisini sağlamak için kanat boyları uzatılarak,
genişliği azaltılıp daha kibar bir görünüm arz ettiklerinden; piyasada daha çok “split klima”
diye bilinen, “ayrık tip” havalandırma cihazlarının mahale yerleştirilen ünitelerinde
kullanılmaktadır (Resim 2.4).

29
Resim 2. 5:Dik akımlı fan ve hava akım şekli
2.3. Fan Bağlantı Elemanları
Fan ağzı konumu, sistemdeki dağıtma kanalı göz önüne alınarak belirlenmektedir. Fan
ağzı, santral kasetine esnek bağlantı ile bağlanmaktadır. Dağıtım kanalının santrale
bağlanabilmesi için fan çıkışı uygun bir flanş ile donatılmıştır.
Servis ve bakım için fan hücresinde bir servis kapısı bulunmaktadır. Emniyetin
sağlanması için istek üzerine cihaza bir kayış kasnak muhafazası monte edilebilmektedir.
Titreşimin önlenmesi için fan, cihaza yaylı izolatörlerle bağlanmaktadır
Şekil 2.6: Fan bağlantı ağızları

30
Resim 2.6: Fan bağlantı elemanları
2.4. Kayış Ayarı
Kayış ayarı için aşağıdaki işlem sırasına uymaya özen gösterilmelidir.
 Motorun elektrik enerjisini kesiniz.
 V kayışını sökünüz.
 Kasnakların hizalanmasını kontrol ediniz. (Şekil 2.9).
 Kasnak yuvalarına mastar yerleştiriniz.
 Kayışı değiştiriniz.
 Kayışa orta yerinden bastırınız (Şekil 2.9).
 1.5-2 cm’lik bir esneme normaldir.
 Şayet kayış gevşekse, motor ayarını gevşetin ve kayışı tekrar sıkıştırınız.
 Sapmayı tekrar kontrol ediniz.
 Motoru çalıştırın ve akımı kontrol ediniz. (Şayet akım çok yüksek ise kayış çok
gergindir.)
Şekil 2.7: Kayış kasnak ayarı

31
Resim 2.7: Kayış kasnak bağlantısı

32
Fan montaj kurallarına uygun olarak aşağıdaki faaliyeti yapınız.
 Fan montaj kuralına göre cebri
havalandırma montajını yapınız
 Cebri havalandırma, mahallerin
kullanım amaçlarına, durum ve
pozisyonlarına bağlı olarak değişik
şekiller de yapınız.
 Fan çeşitlerini ve kullanıldığı yerlere göre
uygulama yapınız.  Fan ağzı konumu, sistemdeki dağıtma
kanalı göz önüne alınarak belirleyiniz.
Fan ağzı, santral kasetine esnek bağlantı
ile bağlanmalıdır. Dağıtım kanalının
santrale bağlanabilmesi için fan çıkışı
uygun bir flanş ile donatılmalıdır.
 Fanlar, koruyucu gövde, kanat çarkı ve
tahrik motoru olmak üzere üç ana
kısımdan oluşmaktadır.
 Fan bağlantı elemanların montajını
yapınız.
 Fan ağzı konumu, sistemdeki dağıtma
kanalı göz önüne alınarak belirleyiniz.
Fan ağzı, santral kasetine esnek bağlantı
ile bağlanmalıdır. Dağıtım kanalının
santrale bağlanabilmesi için fan çıkışı
uygun bir flanş ile donatılmalıdır.
Alçak
basınç
tarafı
Yüksek
basınç
tarafı

33
 Kayış ayarını yapınız
 Motorun elektrik enerjisini kesiniz.
 V kayışını sökünüz.
 Kasnakların hizalanmasını kontrol
ediniz.
 Kasnak yuvalarına mastar yerleştiriniz.
 Kayışı değiştiriniz.
 Kayışa orta yerinden bastırınız.
 1.5-2 cm’lik bir esneme normaldir.
 Şayet kayış gevşekse, motor ayarını
gevşetin ve kayışı tekrar sıkıştırınız.
 Sapmayı tekrar kontrol ediniz.
 Motoru çalıştırınız ve akımı kontrol
 ediniz (Şayet akım çok yüksek ise
kayış çok gergindir).

34
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplanyarak
değerlendiriniz.
1. Hava ve diğer gazları 30 000 N/m2
(Pa) basınca kadar aktarabilen makinelara ne
denir?
A) Kompresör B) Fan
C) Manometre D) Pompa
2. Havalandırmanın hızlandırılması için hava tahliye cihazları kullanılarak yapılan
havalandırmaya ne denir?
A) Egzost havalandırma B) Karışım havalandırma
C) Kısmi havalandırma D) Cebri havalandırma
3. Hangi fanlarda hava göbek kısmından girer ve sırt kısmından çıkar?
A) Dik akımlı fanlar B) Eksenel fanlarda
C) Salyangoz fanlarda D) Pervane kanat tipi fanlar
4. Havanın fana dik olarak girip ve dik olarak terk ettiği fan türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Dik akımlı fanlar B) Eksenel fanlarda
C) Salyangoz fanlarda D) Pervane kanat tipi fanlar
5. Kayış kasnaklar arasında ne kadarlık esneme normaldir?
A) 2-3 cm B) 2.5-3 cm
C) 1.5-2 cm D) 1-3 cm
DEĞERLENDİRME
tekrarlayınız.

35
KONTROL LİSTESİ
AÇIKLAMA
1
Montaj kurallarına göre cebri havalandırma
yaptınız mı?
2 Fan ağzını santral kasedine bağladınız mı?
3
Fan bağlantı elemanlarının montajını yaptınız
mı?
4
Kayış ayarı sırasında elektrik enerjisini kestiniz
mi?
5 “V” kayışını söktünüz mü?
6 Kayış gevşekse sıkıştırdınız mı?
7
İşiniz bittikten sonra kullandığınız takımları
yerlerine kaldırdınız mı?
8 Çalıştığınız ortamı temizlediniz mi?
9 İşi verilen süre içinde bitirebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “Hayır” yanıtlarınız var ise bu
yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz

36
Bu faaliyeti tamamladığında ve uygun ortam sağlandığında, filtre montajını tekniğine
ve standardına uygun olarak yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede filtre imal ve montajını yapabilen işletmelere
giderek,amontaj talimatları hakkında bilgi toplayarak rapor haline getiriniz.
 Topladığınız bilgileri okulda öğretmeniniz ve arkadaşlarıınızla tartışınız.
3. FİLTRE MONTAJ TALİMATI
Havada bulunan istenmeyen gaz, buhar ya da başka partikülleri ayrıştırma işlemine
filtrasyon denir. Filtrasyon işleminde kullanılan cihaz ya da malzemelere ise filtre adı verilir.
Resim 3. 1: Değişik amaçlı hava filtreleri
Havadaki kirlilikler bazen gaz bazen buhar ve bazen de çok küçük toz zerrecikleri
halinde bulunabilir. Hava filtreleri kullanım amacına göre istenen vasıflardaki havayı
sağlarlar. Atmosfer havası çok değişik madde zerrecikleri tarafından kirlenebilir. Havaya
kirlilik veren bu zerreciklerin çapları 0,001 m ile 500 m arasında değişmektedir. Bu
zerrecikler havada değişik fiziksel ve kimyasal etkiler oluşturmaktadır.
AMAÇ
ARAŞTIRMA

37
3.1. Filtrasyon
Havalandırma ve iklimlendirme santrallarında hava filtrelerinin görevi; mahale
verilecek olan havanın temizlenmesidir. Filtreler değişik tip ve özelliklerde imal edilip,
sistemin hemen hava giriş kısmına yerleştirilir.
Filtreler genel olarak;
 Kalın ve ince tozların ayrışması için yapılan mekanik filtreler
 Özel amaçlı mekanik filtreler
 Yağ filtreleri
 Islak hava filtreleri
 Elektro hava filtreleri
 Elyaf hava filtreleri
olmak üzere değişik grup ve çeşitlere ayrılır.
3.1.1. Filtre Seçmek
3.1.1.1. Filtrelerin Yapılış Şekilleri
Hava filtreleri kullanım amacına göre; levha, hücre, torba, zik-zak, V ve band
şekillerinde yapılırlar (Şekil 3.1., ..., 3.3.).
Şekil 3.1: V ya da zigzag hava filtreleri Şekil 3.2: Torba ya da cep hava filtreleri
Şekil 3.3: Panel hava filtreleri
Havalandırma filtreleri 30 000 m3
/h gücüne kadar kanallarda, kanal hava filtresi olarak
kullanılabilir. Daha büyük hava debisine ihtiyaç duyulduğunda özel amaçlı filtreler
kullanılmalıdır.

38
3.1.2. Filtre Malzemeleri
3.1.2.1. Panel Filtreler
Şekil 3. 4: Düz Yerleşim Şekil 3. 5: V Yerleşim
Ön filtre olarak kullanılır. Maliyetleri düşüktür. Filtre malzemesi sentetik veya metalik
olabilir. Metal filtreler yağ tutma özelliğine sahiptir. Panel filtreler, düz veya V şeklinde
yerleştirilebilir. V şeklindeki yerleşimde filtreleme yüzeyinin artmasından dolayı verim
yükselir.
3.1.2.2. Zigzag filtreler
Ön filtre olarak kullanılır. Elyafı zigzag olarak yerleştirilmiş panel filtrelerdir. Düz
filtreye göre filtreleme alanı fazla olduğundan verimi daha yüksektir. V filtreye göre
montajları daha kolaydır ve daha küçük bir montaj alanı gerektirir.
3.1.2.3. Torba Filtreler
Yüksek verimli bir hava filtrasyonu için ekonomik bir seçenektir. Toz tutma
kapasiteleri yüksektir. Ömürlerini arttırmak için bir ön filtre ile birlikte kullanılmalıdır.
Torba boyları 305mm, 508mm, 635mm olarak değişmektedir.
Resim 3.2: Torba filtreler

39
3.1.2.4. Kompakt Filtreler
Yüksek verimli filtrelerdir. Bir ön filtre ile birlikte kullanılmalıdır. Derinlikleri az
olduğu için santral içinde az yer kaplarlar. Filtrenin rijit olması havanın tüm filtre yüzeyine
eşit olarak dağılmasını sağlar. Böylece ölü bölgeler oluşmaz. Kaset malzemesi galvanizli sac
veya polyesterdir.
Şekil 3.6: Kompakt filtreler
3.1.2.5. Otomatik Rulo Filtreler
Filtrenin uzun bir çalışma ömrüne sahip olması istendiğinde kullanılır, az bakım
gerektirir. Filtre elyafı bir rulo üzerine sarılıdır. Basınç düşümü, fark basıncı şalteri
üzerindeki önceden ayarlanan değere gelince rulo otomatik olarak döner ve hava yeni
açılmış olan temiz filtre elyafından geçmeye başlar.
3.1.2.6. Hepa Filtreler
Hijyenik ortamlar için kullanılır. Verimleri çok yüksektir. Ameliyathaneler, elektronik
ve kimya endüstrisi en yaygın kullanım alanlarıdır. Bu filtreler vantilatörden sonra monte
edilmelidirler ve mutlaka bir ön filtre ile birlikte kullanılmalıdır.
Resim 3.3: Hepa filtreler

40
3.1.2.7. Aktif Karbon Filtreler
Aktif karbon filtreler, havadaki kötü kokulu gaz veya buhar moleküllerini emmek için
kullanılır (egzost dumanı, lastik kokusu, vücut kokusu, duman, alkol, hidrokarbon, klor, ve
diğer kimyasal üretim proseslerinden yayılan kokular gibi…) mutfaktaki kirli havanın
arındırılmasında veya pahalı cihazları içerisinde bulunduran laboratuvarlara verilen havanın
şartlandırılmasında kullanılır. Hidrojen sülfit, kükürt dioksit vs. gibi diğer sanayi
proseslerinden yayılan kokuların emilmesi için alternatif bir modeli mevcuttur. Ömürlerinin
arttırılması için bir ön filtre ile birlikte kullanılmalıdır.
Resim 3. 4: Aktif karbon filtreler
Kuru hava filtresi: Taze hava emişlerinde kullanılmak üzere, galvaniz saç kaset ve
sentetik elyaf filtre elemanından imal edilmişdir basınçlı hava ile temizlenebilir.
Resim 3.5: Filtre çeşitleri
3.1.3. Basınç Düşümü
Hava filtrelerinin dirençleri; filtrenin yapım malzemesine, havanın akış hızına ve
filtrenin doygunluk derecesine bağlıdır. Hava filtreleri bu dirençlerine göre bir miktar basınç
düşümüne neden olur. Filtreler yapılışlarına göre Tablo 3.1‘de verilen dirençleri gösterirler.
Tablo 3. 1: Filtrelerin tipine göre gösterdikleri dirençleri
Filtreler Filtre dirençleri
Kaba toz filtreleri
Orta yapılı filtre
İnce yapılı filtreler
Serbest toz filtreleri




3 ... 5 mmss
5...10 mmss
10 ... 50 mmss
20 ... 100 mmss
1 mmss = 100 bar = 0,1 mbar = 0,0001 bar = 10
Pa (N/m2
)

41
Filtrelerden Tablo 3.1. ‘de verilen değerlere yakın bir netice alabilmek için, hava
hızının 1...2 m/s olması gerekir. Filtrelerden geçen hava hızı ne kadar yavaş ise; filtre
etkinliği o kadar başarılıdır ve hava akışına gösterdiği direnç de o kadar az olur.
3.1.3.1. Hava Filtresi Toz Tutma Etkinlik Derecesi
Filtrelerin toz tutma etkinlik derecelerini belirleyebilmek için, filtrenin her iki
tarafındaki havanın toz muhtevasının belirlenmesi gerekir. Böylece filtreden geçen havanın
önceki ve sonraki durumları arasında kurulacak olan münasebet filtrenin toz tutma etkinliğini
verir.
Filtrenin etkinlik derecesi:
100
S
sS


 (%)
S: Havanın filtreden önceki toz muhtevası (mg/m3
)
s: Havanın filtreden sonraki toz muhtevası (mg/m3
)
Hava içindeki toz karışımı (konsantrasyonu) birim hacime düşen ağırlığın (mg/m3
) ya da
partikül adedi (n/m3
, n-Partikül adedi) olarak ifade edilir.
3.1.4. Değiştirilebilir Filtreler
Filtreler kullanım amaçları ve tuttukları toz büyüklüklerine göre kısımlara ayrılır.
Yüksek derecede bir hava temizliği için peşpeşe sıralanmış kademeli filtreler
kullanılmaktadır. İnce yapılı toz filtreleri çok çabuk kirlenme durumları göz önünde
bulundurularak aşağıdaki gibi sınıflandırılmışlardır:
 Büyük tozları ayrıştırmak için kullanılan kaba filtreler
 Metal kaba toz filtreleri: Bu tip filtreler oldukça kaba tozları tuttuklarından
kirlendikten sonra tekrar temizlenip kullanılabilen filtrelerdir.
 Kuru ve kaba lifli plastik ya da cam lifli filtreler: Bu tür hava filtreleri 10 m
çapına kadar olan tozları tutar. Kirlendikçe atılan ya da temizlendikten sonra
tekrar kullanılabilen tipleri vardır.
 İnce tozların ayrıştırılmaları için kullanılan mekanik filtreler: Atmosferde
bulunan ve büyüklüğü 1 m çapına kadar olan serbest tozları tutar. Piyasada
bandlar ya da plakalar halinde kullanıma arz edilir.
 Çok ince tozların ayrışmasında kullanılan mekanik filtreler: Çekirdek
büyüklüğü 1 m ‘den daha küçük olan tozları ayrıştırmak için kullanılır.
Kademeli olarak yapılan bu hava filtreleri kaba ve ince tozu birlikte ayrıştırmak
için en az üç kademeli olarak yapılır.
 Elektrostatik hava filtreleri: Elektrikli filtrelerde bir iyonlaştırma söz konusudur.
Elektrikli filtreler tozlara elektrik yükleyen pozitif yüklü bir wolfram tel ile
pozitif ve negatif elektrik yüklenebilen plaka kondansatör formundan
oluşmaktadır. Elektro filtrelerin etkisi, havanın hızına bağlıdır. Filtreden akan
havanın hızı 1 m/s ‘den küçük olması durumunda, 0,1 m çapındaki tozlara
kadar ayrıştırabilmektedir.

42
 Özel amaçlı filtreler: Hava içinde gaz formundaki, istenmeyen değişik
gazlardan havayı temizlemek için yapılan özel filtreler, özel amaçlı filtreleri
oluşturur. Filtrelerin kaabiliyet dereceleri; tuttukları toz ve toz depolama
miktarları ile hava akımlarına karşı gösterdikleri dirençlere göre
değerlendirilmektedir.
3.1.5. Kirli Filtre
Klima santrallerinde kullanılan filtreler özelliğine göre bir müddet sonra toz tutma
doygunluğuna ulaşacaktır. Kirli filtrenin klima sistemine zararları oldukça fazladır. Maliyeti
yüksek olan klima santrallerini işlevsiz hale getirebilirler bu ise son derece sakıncalıdır.
Kirlenmiş bir filtre, klimada bulunan kontrol mekanizmaları sayesinde algılanır ve filtre kirli
uyırısı vererek sistemi kontrol eder. Kullanılan filtre şayet temizlenip tekrar yerine takılan
tiplerden ise temizlenip yerine takılmalı, değiştirilen tip filtre ise yenisi ile değiştirilip sistem
çalıştırılmalıdır.
Resim 3.6: Hepa filtre kirlilik durumunu gösterir pano

43
Sisteme uygun yardımcı elemanların seçimini yapınız.
 Filtre montaj talimatına göre filtrasyon
yapınız  Havalandırma ve iklimlendirme
santrallarında hava filtrelerinin görevi;
mahale verilecek olan havanın
temizlenmesidir. Filtreler değişik tip ve
özelliklerde imal edilip sistemin hemen
hava giriş kısmına yerleştirilir.
 Klima cihazlarında kullanım yerine göre
örnek filtre seçtiniz.
 Hava filtreleri kullanım amacına göre
levha, hücre, torba, zikzak, V ve band
şekillerinde yapılır.
 Filtre malzemeleri kullanım yerine göre
seçiniz.
 Havalandırma filtreleri 30 000 m3
/h
gücüne kadar, kanallarda, kanal hava
filtresi olarak kullanılabilirler. Daha
büyük hava debisine ihtiyaç
duyulduğunda özel amaçlı filtreler
kullanılmalıdır.
 Filtrelerde basınç düşümünü gösteren
örnek yapınız.
 Filtrelerin toz tutma etkinlik
derecelerini belirleyebilmek için,
filtrenin her iki tarafındaki havanın toz
muhtevasının belirlenmesi
gerekmektedir.
 Hava filtrelerinin dirençleri; filtrenin
yapım malzemesine, havanın akış hızına
ve filtrenin doygunluk derecesine
bağlıdır. Filtreler yapılışlarına göre
direnç gösterir.

44
 Değiştirilebilir filtrelere örnek yapınız.
 Filtreler kullanım amaçları ve tuttukları
toz büyüklüklerine göre kısımlara
ayrılırlar. Yüksek derecede bir hava
temizliği için peş-peşe sıralanmış
kademeli filtreler kullanılmaktadır. İnce
yapılı toz filtreleri çok çabuk kirlenme
durumları göz önünde bulundurunuz
 Kirli filtrenin sakıncalarını biliniz.
 Klima santrallerinde kullanılan filtreler
özelliğine göre bir müddet sonra toz
tutma doygunluğuna ulaşacaktır. Kirli
filtrenin klima sistemine zararları
oldukça fazladır. Maliyeti yüksek olan
klima santrallerini işlevsiz hale
getirebilirler bu ise son derece
sakıncalıdır.

45
Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplayarak
değerlendiriniz.
1. Havada bulunan istenmeyen gaz, buhar ya da diğer partikülleri ayrıştırmaya yarayan
cihaz ya da malzemelere ne denir?
A) Filtre B) Termostat
C) Pompa D) İzolasyon
2. Havalandırma filtreleri ……….. gücüne kadar, kanallarda, kanal hava filtresi olarak
kullanılabilir ?
A) 20 000 m3
/h B) 30 000 m3
/h
C) 40 000 m3
/h D) 50 000 m3
/h
3. Zigzag filtreler nerede kullanılır?
A) Kanallarda B) Nemlendiricide
C) Ön filtrede D) Son filtrede
4. Hijyenik ortamlarda hangi filter kullanılır?
A) Zig-zag B) Rulo
C) Aktif karbon D) Hepa
5. İnce yapılı filtrelerin dirençleri hangi değerler arasındadır?
A) 5...10 mmss B) 3 ... 5 mmss
C) 20 ... 100 mmss D) 10 ... 50 mmss
DEĞERLENDİRME
tekrarlayınız.

46
KONTROL LİSTESİ
AÇIKLAMA
1 Sisteme uygun filtre seçtiniz mi?
2 Filtre malzemelerini tanıdınız mı?
3 Basınç düşümünü kavradınız mı?
4
Değiştirilebilir filtrelerin değişen kısımlarını
çıkartınız mı?
5
Kirlenmiş bir filtrenin sakıncalarını kavradınız
mı?
6 Kirlenmiş bir filtreyi temizlediniz mi?
7
İşinizi bitirdikten sonra kullandığınız takımları
yerlerine kaldırdınız mı?
8 Çalıştığınız çevreyi temizlediniz mi?
9 İşi verilen süre içinde bitirebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
geçiniz.

47
Bu faaliyeti tamamladığında ve uygun ortam sağlandığında, pompa ve su akış kontrol
elemanlarının montajını tekniğine ve standartlarına uygun olarak yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede pompa ve su akış kontrol elemanlarını imalat ve
montajını yapabilen işletmelere gidip, montaj talimatları hakkında bilgi
toplayarak rapor haline getiriniz. Topladığınız bilgileri okulda öğretmeniniz ve
arkadaşlarınızla tartışınız.
4. POMPA VE SU AKIŞ KONTROL
ELEMANLARININ MONTAJ KURALLARI
4.1. Pompa Uygulama Sistemleri
Klima sistemlerinde sirkülasyon pompalarının kullanıldığı genelde üç ana devre
bulunmaktadır (Şekil 4.1).
 Soğutma kulesi sirkülasyon devresi (Bu devrede yer alan pompalar soğutma
grubunun yani chillerin kondenser bölümü ile soğutma kulesi arasındaki suyun
sirkülasyonunu sağlamaktadır. Dolayısıyla “kule pompası” veya “kondenser
pompası” olarak isimlendirilmektedir.
 Soğutma grubu (chiller) primer sirkülasyon devresi. (Bu devrede yer alan
pompalar chillerin evaparatör bölümü ile soğutma devresinin by-pass borusu
(veya soğuk su karışım tankı) arasındaki suyun sirkülasyonunu sağlamaktadır.
Dolayısıyla “chiller primer devre pompası” veya “soğutulmuş su sirkülasyon
pompası” olarak isimlendirilmektedir).
 Soğutma grubu (chiller) sekonder sirkülasyon devresi (Bu devrede yer alan
pompalar, by-pass borusu (veya soğuk su karışım tankı)ile fan coil cihazları
ve/veya hava santralleri arasındaki suyunsirkülasyonunu sağlamaktadır.
Dolayısıyla “chiller sekonder devre pompası”, “fan-coil / santral devresi
pompası” veya “soğuk su zon pompası” gibi değişik şekillerde
isimlendirilmektedir.) Ayrıca bünyesinde nemlendirme özelliği bulunan santral
uygulamalarında, santralin içindeki nemlendirme pompası, pompa kullanımına
bir başka örnektir. Ancak nemlendirme pompası, yaptığı iş itibariyletam bir
AMAÇ
ARAŞTIRMA

48
sirkülasyon pompası gibi calışmamaktadır. Bu pompa daha ziyade açık veya
yarı kapalı sayılabilecek bir devrede, püskürtme yapmak üzere bir nozul
düzenine gerektiği zaman su basmaktadır. Ancak bu tür püskürtme pompalı
nemlendirme sistemleri, lejyonella bakterisi üremesine ve yayılmasına uygun
ortam hazırladığı icin yaşamsal hacimlerinin iklimlendirilmesinde pek
kullanılmamakta, daha ziyade proses devrelerinde kullanım yeri bulmaktadır.
Şekil 4.1: Bir soğutma devresinde kullanılan sirkülasyon pompalarının uygulama örneği
4.1.1. Frekans Konvertor Kontrolü Pompalar
Klima devrelerinde yer alan pompaların debilerinin aslında mevsimler, gündüz-gece
çalışma saatleri, zonlar arasındaki farklılıklar vb. bir dizi etkene göre değişken olması
gerekmektedir. Ancak pompalar seçilirken en sınır değerler baz alındığından, işletim
süresinin büyük bir bölümünde, o an ve o yer icin yeterli olabilecek debi değerlerinden çok
daha büyük kapasitelerde çalışılmaktadır.
Dolayısıyla pompalar sabit debili sistemlerde her zaman en yüksek değerde elektrik
tüketmekte ve sonucunda da işletme giderleri gereksiz yere yüksek olmaktadır. Bunun önüne
geçmek için frekans konvertor kontrollü, debisi, basıncı ve şebekeden çektiği elektrik gücü
kademesiz olarak değiştirilebilen pompalar kullanılmaktadır. Frekans konvertorlü kontrol
sistemleriyle pompalar, o an ve o yer için işletme şartlarına uygun olarak, sadece yetecek
kadar gerekli olan kapasitede ve süreklilik arz eden oto kontrollü bir regülasyon düzeni
içinde çalıştırılabilmektedir.

49
Frekans konvertor kontrollü ve regülasyonlu pompa sistemlerinin sağladığı önemli
avantajların bazıları şunlardır:
 İşletmede çok önemli boyutlarda enerji tasarrufu sağlanabilmektedir.
 Tesisatta kullanılan pompa, vana, cihaz ve diğer aksamın kullanım ömrü
uzamakta ve işletme bakım-servis giderleri azalmaktadır.
 Tesisatın bütününde ve özellikle termostatik vana ve motorlu vanalardaki
rahatsız edici ses ve vibrasyon oluşumu önlenmektedir.
 Pompaların durma-kalkma veya ani vana kapanmaları gibi durumlarda ortaya
çıkabilen basınç şokları oluşmamakta, tesisatın genel güvenilirliği
yükselmektedir.
 Projelendirme hatası veya tesisatın projeye tam uygun olarak yapılmamasından
kaynaklanan problemlerle, pompaların yanlış seçilmiş olması ve işletmeye alma
sırasında ortaya çıkan debi ve basma yüksekliği uyumsuzlukları ve bunun
neticesinde oluşan termik atması, motor yanması, aşırı ısınma, gürültülü
çalışma, sık sık arıza yapma gibi problemler önlenebilmektedir.
 % 50’ ye varan elektrik tasarrufuyla, kömür ve petrol bazlı yakıt kullanan
elektrik üretim santrallerinin çevreyi ve atmosferi kirletmesi azaltılabilmektedir.
Bu tür santrallerin 1 kWh elektrik üretebilmek için atmosfere 560 gram CO2
attıkları düşünüldüğünde konunun önemi daha iyi anlaşılabilmektedir.
 Frekans konvertorlü pompa sistemlerinin ilk yatırım maliyeti, sabit debili
pompa sistemlerine nazaran yaklaşık iki katı veya biraz daha yüksektir. Ancak
işletmede gerçekleşen elektrik tasarrufuyla sistem kendisini 2 veya en geç 3 yıl
içinde tamamen amorti edebilmekte ve sonradan büyük tasarruf sağlamaktadır.
Resim 4.1: Merkezi iklimlendirme pompa bağlantıları
4.2. Akış Ayar (Debi) Kontrol Elemanları
4.2.1. Pompa Devir Sayısının Değiştirilmesi
Türbinli ve hacimsel pompaların karakteristik eğrileri devir sayısının değişmesiyle
tamamen değişir. Özellikle pompa, içten yanmalı motor veya doğru akım elektrik motoru ile

50
tahrik ediliyor ise devir sayısını değiştirmek kolaydır. Ancak alternatif akım motorlarında
devir sayısını değiştirmek oldukça pahalı bir yöntemdir. Yine kayış kasnaklı sistemlerde
kasnak çapı değiştirilerek devir sayısı değiştirilmiş olur.
4.2.2. Su Regülatör Valfleri
Bu tip valfleri iki grupta incelemek mümkündür.
Kondenser çıkışındaki su sıcaklığına göre su debisini ayarlayan valfler ve kompresör
çıkışındaki basma hattı basıncına göre su debisini ayarlayan valfler.
Şekil 4.2: Akış anahtarı (flow switch)
Akış anahtarları, sulu kondenserlerin ve soğuk su üreticilerinin (chiller) su bağlantı
hatlarında kullanılır. Suyun kesilmesi hâlinde kumanda devresini açarak soğutma sistemini
durdurur. Su akış kontrol valfi, su soğutmalı kondenserlerde yoğuşmanın verimli şekilde
sürdürülmesini, akan su debisini control ederek sağlayan cihazlardır. Kondensere giren
soğutma suyu debisi, sistemin soğutma yüküne orantısal olarak su akış control valfi
tarafından kontrol edilir.
Sıcak gaz
girişi
Sıvı çıkışı
Sulu
kondenser
Kompresör
Su regülasyon
vanası
Sıcak su çıkışı
Şebeke su girişi
Basınç sinyal hattı
Emme
hattı
Su regülasyon vanasının bağlantısı
Şekil 4.3: Su regülasyon vanasının bağlantısı
levha kanat kısmı
mil
vida kısmı
rakor
elektrik anahtar kısmı
kablo bağlantısı

51
4.3. Tesisat Bilgisi
Soğutma sistemlerinde suyun kullanıldığı bölümlerde suyun taşınmasını ve kontrolünü
sağlayan ekipmanlara su tesisatı adı verilir. Su tesisatında kullanılan başlıca ekipmanlar
arasında su boruları, pompalar, vanalar, pislik tutucular, çekvalfler, kollektörler,
manometreler, termostatlar ve termometreler bulunur. Her ekipman sistemle uyumlu
olmalıdır. Aksi halde ünite preblemlerinin yanı sıra sistem preblemleri de oluşur.
Merkezi tip iklimlendirme sistemlerinin verimli çalışmalarında (ısıtma ve soğutmada)
su tesisatının büyük önemi vardır. Bu nedenle en iyi çalışma şartlarının sağlanması için
tesisatın iyi planlanması gerekir. Sistemlerin kullanım süresince sürekli bakıma ihtiyacı
olduğu göz önüne alınarak ekipmanların yerleşiminde bakımının kolay yapılmasına de
imkan tanınmalıdır. Ayrıca kolay taşınabilecek şekilde yerleştirilmeli ve tesisata kolayca
sökülebilen bağlantılar ile yapılmalıdır.
Klima sistemlerinde, klima cihazlarını bütünleyen kanal tesisatı, soğutucu akışkan
tesisatı, su tesisatı ve elektrik tesisatı da sistemlerin sağlıklı çalışması açısından önemli rol
oynar. Tesisatların, sistemin kullanımı esnasında kumanda ve kontrolü söz konusudur.
Cihazların performansı tesisatlarla doğrudan ilişkilidir. Bakıma ihtiyacı oldukları göz ardı
edilmemelidir. Bu nedenle tesisatların da cihazlar gibi projelendirme esnasında işlevselliğin
yanında servis işletme ve bakım kriterleri de göz önünde bulundurulmalıdır.

52
Sisteme uygun yardımcı elemanların seçimini yapınız.
 Pompa ve uygulama sistemlerini yapınız.  Tesisatın montaj çalışmaları bittikten
sonra sirkülasyon pompaları, çok
yollu vanalar, debi ve basınç kontrol
armatürleri gibi hassas ekipmanlar
takılmadan önce tesisatın tamamı
basınçlı su ile yıkanmalı ve iyice
temizlenmelidir.
 Sistemin ilk devreye alınması
döneminde her pompa girişine geçici
olarak bir kaba filter (pislik tutucu )
yerleştirilmesi faydalı olur. Birkaç
aylık çalışmadan sonra kapalı
devrelerden süzgeç çıkartılabilir.
 Akış ayar ( Debi ) kontrol elemanlarının
montajını yapınız.  Akış anahtarları, sulu kondenserlerin
ve soğuk su üreticilerinin (chiller) su
bağlantı hatlarında kullanılır. Suyun
kesilmesi hâlinde kumanda devresini
açarak soğutma sistemini durdurur.
 Tesisat bilgisi
 Su tesisatında kullanılan başlıca
ekipmanlar arasında su boruları,
pompalar, vanalar, pislik tutucular,
çekvalfler, kollektörler,
manometreler, termostatlar ve
termometreler bulunur. Her ekipman
sistemle uyumlu olmalıdır. Aksi
halde ünite preblemlerinin yanı sıra
sistem preblemleri de oluşur.
 Merkezi tip iklimlendirme
sistemlerinin verimli çalışmalarında (
ısıtma ve soğutmada ) su tesisatının
büyük önemi vardır. Bu nedenle en
iyi çalışma şartlarının sağlanması
için tesisatın iyi planlanması gerekir.
Sistemlerin kullanım süresince
sürekli bakıma ihtiyacı olduğu göz
önüne alınarak ekipmanların
yerleşiminde bakımının kolay
yapılmasına de imkân tanınmalıdır.

53
değerlendiriniz.
1. Soğutma kulesi sirkülasyon devresi hangi devreler arasında sürkülasyonu sağlar?
A) Chillerin kondenser bölümü ile chillerin evaparatör bölümü
B) Chillerin evaparatör bölümü ile soğutma devresinin by-pass borusu
C) Chillerin kondenser bölümü ile soğutma kulesi
D) By-pass borusu ile fan coil cihazları ve/veya hava santralleri
2. Islak rotorlu sirkülasyon pompalarının debileri hangi değerler arasındadır?
A) 20-30 m3
/h
B) 30-40 m3
/h
C) 40-50 m3
/h
D) 50-60 m3
/h
3. Boruya bağlanan pompalara ne ad verilir?
A) Sürkülasyon pompası
B) İn-line pompası
C) Konvertör pompalar
D) Off-line pompalar
4. İki pompa arasındaki mesafe en az kaç cm olmalıdır?
A) 15 cm
B) 50 cm
C) 70 cm
D) 100 cm
5. Kondenser çıkışındaki su sıcaklığına göre su debisini ayarlayan alet hangisidir?
A) Pompalar
B) Üç yollu valfler
C) Akış anahtarları
D) Selenoid valfler
DEĞERLENDİRME
tekrarlayınız.

54
KONTROL LİSTESİ
AÇIKLAMA
1 İyi bir çalışma ortamı için plan yaptınız mı?
2 Tesisatı basınçlı su ile yıkadınız mı?
3 Pompa girişine pislik tutucu koydunuz mu?
4
Akış ayar kontrol elemanının montajını yaptınız
mı?
5
Su tesisatında kullanılan ekipmanları tanıdınız
mı?
6
İşinizi tamamladıktan sonra, kullandığınız takım
ve malzemeleri yerlerine kaldırdınız mı?
8 İşi verilen süre içinde tamamladınız mı?
DEĞERLENDİRME
geçiniz.

55
ÖĞRENME FAALİYETİ.-5
Bu faaliyeti tamamladığınızda ve uygun ortam sağlandığında, merkezi iklimlendirme
santralinin kanal bağlantılarını tekniğine ve montaj kurallarına uygun olarak
yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede kanal montajı yapabilen işletmelere gidip, montaj
talimatları hakkın da bilgi toplayarak rapor haline getiriniz. Topladığınız
bilgileri okulda öğretmeniniz ve arkadaşlarıınızla tartışınız.
5. KANAL MONTAJ KURALLARI
Havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinde ısı taşıyıcı akışkan olarak kullanılan
havanın, en uygun bir şekilde istenilen mahallere taşınması ve dağıtımı hava kanalları
aracılığı ile olmaktadır. İklimlendirme santralinde işlenerek, istenilen konfor şartlarına
getirilen havanın kullanım yerlerine ulaştırılmasını ve kullanım yerlerinde kirlenen havanın
da dışarıya atılmasını hava kanalları sağlar.
Klima santrali ile kanal bağlantısı santral çıkışındaki dampere montaj vidalarıyla
bağlanır kanal ile damper arasına sızdırmazlığı sağlamak, hava kaçağını engenlemek için
silikon sıkılmalıdır. Klima cihazı ile kanal arasına özel bez veya branda ile bağlantısı
yapılmalıdır. Aksi takdirde santraldeki tüm sesi kanallar aracılığı ile mahale kadar iletir; bu
da konfor açısından hiç istenmeyen durumdur. Bu titreşim zamanla kanallarda havanın
kaçmasına kanalın özelliğinin kaybolmasınada sebebiyet verebilir.
Resim 5.1: Klima santrali ile kanal bağlantı parçası resmi ( konnektör )
AMAÇ
ARAŞTIRMA

56
Havalandırma sistemlerinde cihazlar ile hava kanalları arasına titreşimin önlenmesi
amacı ile konnektör kullanılır. Konektörlerin; tamamen hava geçirmez ve yanmayan çeşitleri
mevcuttur.
Piyasada 35 x 60 x 35 mm, 45 x 60 x 45 mm, 45 x 75 x 55 mm, 70 x 100 x 70 mm, 25
m’lik rulolar halinde bulunmaktadır.
Resim 5.2: Klima santrali kanal bağlantıları
Havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinde 6 ayrı kullanım amaçlı kanal mevcuttur
 Taze hava giriş kanalı: Hava karışım odası ile dış havayı birbirine bağlayan
kanala taze hava kanalı denir.
 Dağıtım kanalları: İklimlendirme santralinde işlenerek konfor şartlarına
getirilen havayı, en az enerji kaybı ile istenilen mahale ulaştıran kanallara
dağıtım kanalları denir.
 Toplama kanalları: Mahalde kullanılarak bayatlayan havayı çevreye zarar
vermeden toplayarak mahalden dışarıya alan kanallara da toplama kanalları
denir. Toplama kanalları, dağıtım kanallarına göre % 20 daha küçük olmalıdır.
Çünkü; mahale basılan hava mahalden alınan havadan daha fazla olduğu zaman
iklimlendirilecek olan mahale çevreden (kapı ve pencereler gibi yerlerden)
şartlandırılmamış havanın girmesi engellemiş olur.

57
Şekil 5.1: İklimlendirme sistemi hava kanalları
 Dönüş havası kanalı: Gerekli durumlarda mahallerden toplanan ve enerji
yönünden zengin olan havanın bir kısmını karışım odasına taşıyan kanallara
dönüş havası kanalları denir.
 Atık hava kanalı: Mahallerden toplanan havanın bir kısmı dönüş kanalı
tarafından alındıktan sonra kalan havayı dışarıya atan kanala atık hava kanalı
denir.
 Mutfak hava atma kanalları: Mutfaklardaki hava, yemek buharları ve
yanmadan oluşan gazlarla kirlendiği için bu havayı iklimlendirme toplama
kanallarına verilmesi kanallarda yağlanmaya sebep olacağından mahzurludur.
Bunun için, mutfak havası, iklimlendirme sisteminin toplama kanalına
verilmeyip doğrudan dışarı atılmaktadır. Bu nedenle mutfak havasını doğrudan
dışarı atan kanallara mutfak toplama kanalları denir.
KARIŞIM
ODASI
DÖNÜŞ HAVASI KANALI
HAVATOPLAMAKANALI
HAVADAĞITMKANALI
TAZEHAVAGİRİŞKANALI
İKLİMLENDİRİLMİŞ MAHAL
ATIK HAVA KANALI

58
5.1. Kanal Gövdeleri
Kanalın en önemli kısımlarını kanal gövdeleri oluşturur. Kanal gövdeleri havayı
taşıyan esas kısımlardır. Şekil 5.2’de kanal gövdesi perspektifi ile yan görünüş şekilleri
verilmiştir.
Şekil 5.2:Düz kanal gövdesi görünüşü
Kanalların kesit, arka plan ya da karşıdan görünüşleri, gelen ve giden kanal durumuna
göre Şekil 5.3‘teki gibi belirlenmiştir.
Şekil 5.3. Düz kanalların kesit görünüşleri
Çelik sac kanallarda kanalın çapı büyüdükçe, kanalın yapımında kullanılan sac
levhanın et kalınlığı da artmaktadır. Et kalınlığı düşük bir saç levha ile geniş çaplı kanal
yapılırsa; kanalın dik durması mümkün olmayacak, kanal yamularak deforme olacaktır.
Bunun için; yapılacak kanal çapına göre, et kalınlığına sahip malzeme seçilmelidir. Kanal
çapına göre et kalınlıkları Tablo 5.1, 5.2., 5.3‘te verilen değerlere uygun olmalıdır.
Gelen kanal Giden kanal

59
Çelik Saç Kanallarda
En Az Et Kalınlıkları
(mm) Anma çapı
mm
Saç numarası
No
En az levha kalınlığı
mm
250 23 0,5
250 ... 500 22 0,62
500 ... 990 21 0,75
1000 ... 1490 20 0,88
1500 ... 1990 19 1,0
2000 ... 2490 18 1,13
2500 ve daha yukarı 17 1,25
Tablo 5. 1: Kanal çapına göre et kalınlıkları
Kaynaklı boru Kenetli boru Flanşlı boruAnma çapı
mm 2 3 4 0 1 1 2 3 4
63 ... 125 0.88 1 2 0,63 0,75 0,75 0,88 1 2
140 ... 250 1 1,25 2,5 0,75 0,88 0,88 1 1,25 2,5
280 ... 500 1,13 1,5 3 0,88 1 1 1,13 1,5 3
560 ... 1000 1,25 2 4 1 1,13 1,13 1,25 2 4
1120 ... 2000 1,5 2,5 4 1,13 1,25 1,25 1,5 2,5 4
0, 1 ve 2 Havalandırma; 3 Toz emme ve dışarı atma; 4 Toz ve gaz sızdırmaz
Tablo 5. 2: Boruların Çapına Göre Et Kalınlıkları (mm )
Uzun kenetli Uzun kaynaklı
Sıra SıraAnma çapı (mm)
0 1 2 3 4
100 ... 250 0,5 0,63 0,75 1,25 2
280 ... 500 0,63 0,75 0,88 1,5 2,5
560 ... 1000 0,75 0,88 1 2 3
1120 ... 1400 0,88 1 1,13 2,5 4
1600 ... 2000 - 1 1,13 2,5 4
2240 ... 2500 - 1,13 1,25 - -
Sıra: 0 ,1 Bilhassa havalandırma için
Sıra: 2 Emmiş ve toz atama kanallarında
Sıra: 3, 4 Gaz ve yoğun toz kanallarında
Tablo 5. 3: Saç Kanalların Et Kalınlıkları (mm)
Hava kanalları tavana, ek yerlerine yakın kısımlarından sac şeritlerle veya mafsallı
çubuklarla bağlanır. Küçük kanallar zincir yardımıyla da asılabilir.

60
Kanal yapımında en çok çelik sac levha (galvenizli veya siyah) kullanılmakla birlikte;
aluminyum levhalar, rabitz, tuğla-beton, sert plastik gibi malzemeler de kullanılmaktadır.
Siyah sacların kullanılması durumunda, paslanmaya karşı mutlaka boyanmalıdır
Kanalların iç yüzeyleri prüzsüz, toz tutmaz gerektiğinde kolayca temizlenebilir, su
emmez, yanmaz, korozyona dayanıklı, uzun ömürlü ve olabildiğince hafif malzemeden
yapılmalıdır. Bu amaçla kullanılan en ekonomik ve uygun malzemeler galvanizli çelik ve
alüminyum sac levhalardır. Son yıllarda, yüzeyi alüminyum folyolu poliüretan malzemeden
de hafif ve dayanıklı kanallar üretilmektedir.
Sağlık tesisleri ve laboratuvarlar için yapılan hava kanalları paslanmaz sacdan veya
alüminyumdan yapılmalıdır. Yine asit buharları için yapılan kanallar ayrıca aside dayanıklı
malzemelerden yapılmalıdır. Hava kanalları galvanizli saç veya alüminyum sacdan
yapılması halinde, kare veya dikdörtgen kesitli kanalların saçları Tablo 5.4’teki kalınlıkta
olmalıdır.
Tablo 5. 4: Hava kanallarında kullanılacak sac kalınlıkları

61
Sisteme uygun kanal montajlarını yapınız.
 Klima santralinin kanala montajını
yapınız.
 Kanal ile damper arasına sızdırmazlığı
 sağlamak ( hava kaçağını
engenlemekiçin ) silikon sıkınız.
 Klima santrali ile kanal bağlantısı
santral çıkışındaki dampere montaj
vidalarıyla bağlayınız.
 Klima cihazı ile kanal arasına özel bez
 veya branda ile bağlantı yapınız.
 Klima kanalının ölçüsünde
yalıtımmalzemesini keserek
yapıştırınız.

62
değerlendiriniz.
1. Hava karışım odası ile dış havayı birbirine bağlayan kanala ne denir?
A) Taze hava kanalı B) Dağıtım kanalları
C) Toplama kanalları D) Atık hava kanalı
2. Kanal yapımında en çok hangi malzemeler kullanılır?
A) Tuğla-beton B) Rabitz
C) Aluminyum levhalar D) Çelik saç levha (galvenizli veya siyah)
3. Sağlık tesisleri ve laboratuvarlar için yapılan hava kanalları hangi malzemelerden
yapılmalıdır?
A) Rabitz B) Paslanmaz sacdan veya alüminyumdan
C) Aluminyum levhalar D) Tuğla-beton
4. Değişik yapı malzemelerinden oluşan hava kanalları kaç ana kısımdan oluşmaktadır?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
5. Aşağıdakilerden hangisi kanal birleşim yöntemlerinden değildir?
A) Sürgülü birleştirme B) Kenetli birleştirme
C) Flanşlı birleştirme D) Yapıştırma ile birleştirme
DEĞERLENDİRME
tekrarlayınız.

63
KONTROL LİSTESİ
Klima santrali kanal montajı
AÇIKLAMA
1 Yapacağınız çalışma için bir plan yaptınız mı?
2 Kanal ile damper arasına silikon sıktınız mı?
3
Kanal bağlantısını dampere montaj vidalarıyla
bağladınız mı?
4
Klima cihazı ile kanal arasına özel bez bağlantısı
yaptınız mı?
5
İzolasyon malzemesini ölçüsünde keserek
yapıştırdınız mı?
6
İşiniz bittiğinde kullandığınız takım ve
malzemeleri yerlerine kaldırdınız mı?
8
İşi verilen süre içinde standardına uygun
tamamlayabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
geçiniz

64
ÖĞRENME FAALİYETİ-6
Bu faaliyeti tamamladığında ve uygun ortam sağlandığında, elektriksel devre
elemanlarının panoya bağlantısını tekniğine uygun olarak yapabileceksiniz.
 Bulunduğunuz bölgede elektrik devre elemanlarının montajını yapabilen
işletmelere gidip, montaj talimatları hakkında bilgi toplayınız. Topladığınız
bilgileri bir rapor haline getirerek, okulda öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla
tartışınız.
6. ELEKTRİKSEL DEVRE ELEMANLARI
BAĞLANTISI VE İLETKENLERİ
BİRLEŞTİRME TEKNİKLERİ
6.1. Elektrik Devre Elemanlarının Panoya Bağlantısı
Soğutma ve iklimlendirme sistemlerine ait uygulamalarda, sistemin tek bir noktadan
kumandası ve kontrolü gerekir. Bu nedenle soğutma ve iklimlendirme devresinin bütün
üniteleri, çeşitli basınç ve emniyet kontrol cihazlarının, sıcaklık kontrol cihazlarının,
iklimlendirmede kullanılan kontrol cihazlarının yerine getirdikleri fonksiyonları ilettikleri
göstergeler, bir kumanda panosu üzerinde yer alır. Bunun dışında su ve hava hareketlerinin
izlendiği ve kontrol edildiği göstergelerde bu pano üzerinde yer alır. Bu sayede her birim
ünitenin yerine getirdiği görev, tek bir yerden kontrol ve kumanda edilmiş olur. Ayrıca
kumanda panosu üzerinde;
 Sistemin tamamen kapalı olduğu,
 Sistemin arızaya geçtiği,
 Sistemin sadece soğutma yaptığı,
 Sistemin ısıtma ve nemlendirme yaptığı,
 Sistemin sadece havalandrma pozizyonunda çalıştığı anlaşılır.
Kumanda panosu; gerekli termostatlar, kontaktörler, termikler, otomatik sigortalar,
şalterler, sinyal lambaları vb.elemanlar ile donatılmıştır. Pano güç ve kumanda devresinden
oluşur.
AMAÇ
ARAŞTIRMA

65
1
7
6
1 1
8 4
2 P 2 3
5
1-Kanal tipi sıcaklık duyar elemanı
2- Oransal sıcaklık kontrol paneli
3- Alt sıcaklık sınırlama paneli
4- Oransal vana servomotoru
5- Üç yollu vana gövdesi
6- Kanal tipi termostat ( Donma termostatı, serpantini donmadan korumak için )
7- Oransal damper servomotoru
8- Fark basınç anahtarı
egsoz damperi
karışım damperi
taze hava damperi
filtre
ısıtma-soğutma
serpantini
besleme fanı
egsoz fanı

66
Mp
R
S
T
1 faz koruma
2
3
start stop 4 fan ve çalışma kontaktörü
kontaktöre 5
fan
motoru
LP/HP 6
7
8
9
10
termostat 11
12
yaz/kış 13 zaman rölesi
anahtarı
çalışıyor
Mp
bekleme 14- 15
arıza
Mp
16
kompresör kontaktör
Şekil 6.1: Klima santralı kumanda devresi

67
Devrede ana şalter ve faz koruma rölesi bulunmaktadır. Start butonuna basıldığında
fan motoru çalışmaya başlar. Termostat, soğutma için çağırdığında zaman rölesi belli bir
süre sonra kompresörü devreye sokar. Karter ısıtıcısı, kompresör her durduğunda devreye
girer.
Resim 6. 1: Klima santrali elektrik panosu
6.1.1. Kompresör
6.1.1.1. Üç Fazlı Motorların Elektriksel Özellikleri
 Üç faz besleme voltajı
 Tek veya iki farklı voltajda çalışabilir
 Tek voltajlı olanlar altı motor ucuna sahiptir.
 İki voltajlılarda dokuz motor ucu bulunur.
 Rotor (Sargılı veya sargısız olabilir.)
 Stator
 Üç tekli faz sargıları
 Her sargı 1200 elektrik faz açısı ile birbirine bağlıdır.
6.1.1.2. Üç Fazlı Motor Tipleri
 Senkron
 Sincap kafesli
 Sargılı rotorlu

68
6.1.1.3. Kontaktör Bağlantı Tipleri
Şekil 6.2: Paket şalter kumandalı direkt yol verme güç ve kumanda devresi
Paket şalter (P1) devreyi kapattığında akım termik anahtarının (E3) 95 ucuna gelir.
Herhangi bir aşırı akım çekme durumu olmadığı sürece anahtar 96 ucuna akımı verir.
Böylece kontaktör bobini (C1) enerjilenmiş olur. Kontaktör bobini enerjilenince üç fazlı (R-
S-T) akımını motoru çalıştırmak üzere kumanda eder.
P1
C1
E2
9896
95
E1E1
E1: Sigorta
C1: Kontaktör
E2: Termik
P1: Paket şalter
M: Motor
R
T
S
Mp
3 ~

69
6.1.1.4. Yıldız Motor Sargıları
Şekil 6. 3: Yıldız Bağlantı Şekil 6. 4: Üçgen motor sargıları
Şekil 6. 5: Otomatik yıldız-üçgen yol verme kumanda devresi

70
Motorun yıldızdan üçgene geçişi zaman rölesi ile otomatik olarak yapılır. Start
butonuna basıldığında motor belirli bir süre yıldız olarak çalışır, daha sonra zaman rölesi
yıldız kontaktörünü devreden çıkarır ve üçgen kontaktörünü devreye sokar. Motor bu şekilde
üçgen olarak çalışmaya devam eder.
Şekil 6. 6: Kapalı geçişli yıldız-üçgen yol verme güç devresi
İlk kalkışta ana kontaktör ile yıldız kontaktörü enerjilenir. Dolayısıyla motor
sargılarının z, x ve y uçları yıldız kontaktörü tarafından birleştirilmiş olur. Motor kalkış
yaptıktan belli bir süre sonra yıldız kontaktörü devreden çıkar, bu defa üçgen kontaktörü
devreye girer. Üçgen bağlantı esnasında motor sargılarının u ile z, v ile x, w ile y uçları
birleştirilmiş olur.

Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji

Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji

Similar to Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji (20)

More from erdinc klima

More from erdinc klima (20)

Merkezi̇ i̇kli̇mlendi̇rme elemanlarinin montaji