Workshop tijdens 'Kunsteducatie als Durfkapitaal', 31 maart 2014

1. samenwerking
het geheime ingrediënt
van creatieve productie?
Emiel Heijnen & Timebank.cc
!
!
Wandschappen e.a.
De truien van Loes Veentra (2012)

2. “Skills”
Sara Pape & Emiel Heijnen, 2014
15’ min., post-­‐‑its, markers, symposiumgangers
• Welkom bij deze sessie. Neem afscheid van degene
die je kent en ga ziKen bij mensen die je niet kent.
• Noteer op elke post-­‐‑it een expertise die je hebt
buiten je werk. Je expertises hoeven niks met kunst
te maken hebben. Denk aan specifieke dingen die je
weet of kan, zoals “Ik kan tennissen”, “Ik kan zelf
pizza’s maken”, of “Ik weet alles over Harry
PoKer”.
• Schrijf tenminste 2 post-­‐‑its en plak ze op tafel.
• Bekijk de post-­‐‑its van anderen en voer een gesprek
met een tafelgenoot wiens expertise je interesseert.
tijd: 15 min.

3. 1. Samenwerking voedt
creatieve processen, ook
bij de kunstvakken.
2. Een coöperatieve
lespraktijk kan tevens een
kunstpraktijk zijn.

4. Keith Sawyer:
“Collaboration is the secret to breakthrough creativity”
Groepen doen het slecht bij additieve taken, zoals het maken
van lijsten (brainstorming), maar ze doen het beter dan
individuen wanneer ze:
-­‐‑ te maken krijgen met complexe, levensechte problemen,
-­‐‑ wanneer groepsleden verschillende expertises hebben,
-­‐‑ wanneer de taak nieuw en onbekend is voor de groepsleden
-­‐‑ wanneer nieuwe ideeën visualisatie en abstractie vragen.

5. Het romantische mythe van de ‘lone
genius’:
-­‐‑ mythe: Creativiteit is een gave, je hebt ’t
of je hebt ’t niet.
Creativiteit vergt hard werken en trial & error,
je kunt het leren.
-­‐‑ mythe: Creatieve mensen zijn
nonconformistische einzelgängers.
Innovatieve mensen blijken vaak te opereren in
coöperatieve sociale netwerken.
-­‐‑ mythe: Creativiteit ontstaat door een
plotselinge geniale inval.
Creativiteit ontstaat meestal door een reeks van
kleinere invallen, waarbij feedback met anderen
vaak nodig is om de beste ideeën eruit te pikken.

6. monolithische kunstenaar
!
• maakt autonoom werk
• weinig gericht op ondernemen,
netwerken en samenwerken
• visie: ‘buitenwereld’ is een
bedreiging voor de kunstpraktijk
pluriactieve of hybride kunstenaar
!
!
• werkt autonoom en in opdracht
• ziet zichzelf als ondernemer
• opereert in netwerken, zoekt
samenwerking
• visie: ‘buitenwereld’ biedt kansen
ca. 14%
ca. 86%
!
!
!
!
!
!
!
(Van Winkel, Gielen & Zwaan, 2012)

7. Samenwerking als productiemiddel
“Since we started to operate as a duo things
changed. You can compensate the weaknesses of the
other and we experience a much more fruitful
workflow: faster and more intense.”
(Wandschappen, NL)
Samenwerking als strategisch middel
“You have to join a scene, create a scene, create a
parallel universe. It is the only way, because nobody
will give you an opportunity. We have this network,
that allows us to say: ‘… lets meet, come join us in
this work’. That is how it happens.” (BijaRi)
Samenwerking als een artistiek thema
“If a project like Freehouse works right, there are
multiple authors. It is not about becoming one, but
about feeling as one, it is about taking
responsibility.” (Jeanne van Heeswijk)
3 typen samenwerking

8. Leren buiten school
!
!
Hobby Werk
!
!
!
!
Vereniging Vrienden
Samenwerken: typisch schools?
Communities of Practice
!
Jean Lave & Etienne Wenger -­‐‑ Situated Learning (1991)
!
Bestuderen groepsleren dat plaatsvindt in communities of practice
buiten school.
Leren op school LEREN

9. Het traditionele kunstlokaal
-­‐‑ Individueel, docentgericht
-­‐‑ Ieder speelt zijn ‘schoolse’ rol

10. Community of learners
-­‐‑ Sociaal, interactief
-­‐‑ Rollen wisselen, rollen in de
buitenwereld worden betrokken

12. 2.
Een coöperatieve
lespraktijk kan tevens een
kunstpraktijk zijn.

13. Jorge Lucero
Teacher as Conceptual Artist (2013)
!
“Durational, performance, and socially-­‐‑based artworks present a
wider conceptual and even aesthetic language for a pedagogy/art
hybrid practice: a teacher’s curricular and pedagogical practice(s) can
also be their creative practice.”
!
!
!

14. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:

15. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:
!
»Institution can be material. Je school/instituut kan je atelier
zijn. Leerlingen en collega’s kunnen zijn participanten in
jouw interactieve kunstpraktijk.

16. Suzanne Lacy
The Roof is on Fire (1994)

17. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:
!
»Institution can be material. Je school/instituut kan je atelier zijn.
Leerlingen en collega’s kunnen zijn participanten in jouw
interactieve kunstpraktijk.
»Works can carry energy via accumulation. Het maken van
archieven/reeksen van ogenschijnlijk routineuze
handelingen of ultra-­‐‑korte producties genereert nieuwe
betekenissen.

18. Oliver Laric
Versions of Under the Bridge (2006)

19. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:
!
»Institution can be material. Je school/instituut kan je atelier zijn.
Leerlingen en collega’s kunnen zijn participanten in jouw
interactieve kunstpraktijk.
»Works can carry energy via accumulation. Het maken van
archieven/reeksen van ogenschijnlijk routineuze handelingen
of ultra-­‐‑korte producties genereert nieuwe betekenissen.
»Closeness: Beschouw je alledaagse interacties en activiteiten
als mogelijkheden voor creatieve productie.

20. Frans Hofmeester
Portrait of Lo`e (2012)

21. Evan Roth
Flight Mode (2013)

22. Accumulatie en closeness

24. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:
!
»Institution can be material. Je school/instituut kan je atelier zijn.
Leerlingen en collega’s kunnen zijn participanten in jouw
interactieve kunstpraktijk.
»Works can carry energy via accumulation. Het maken van
archieven/reeksen van ogenschijnlijk routineuze handelingen
of ultra-­‐‑korte producties genereert nieuwe betekenissen.
»Closeness: Beschouw je alledaagse interacties en activiteiten als
mogelijkheden voor creatieve productie.
»Invisibility: Bedenk dat interacties (met leerlingen) op
zichzelf intense kunsVinnige ervaringen kunnen opleveren,
juist omdat ze niet vastgelegd of gedocumenteerd kunnen
worden.

25. Tino Sehgal
These Associations (2012)
We often speak of art as life-­‐‑
changing; this event truly has
that potential in all its fullness
and humanity. One learns
about other people, and one
learns about oneself. I shall
never forget it.”
!
Laura Cumming,
The Observer, Sunday 29 July 2012

26. Jorge Lucero
Split my Lunch (2011)

27. 5 voorstellen voor een conceptuele educatieve kunstpraktijk:
!
»Institution can be material. Je school/instituut kan je atelier zijn.
Leerlingen en collega’s kunnen zijn participanten in jouw
interactieve kunstpraktijk.
»Works can carry energy via accumulation. Het maken van
archieven/reeksen van ogenschijnlijk routineuze handelingen
of ultra-­‐‑korte producties genereert nieuwe betekenissen.
»Closeness: Beschouw je alledaagse interacties en activiteiten als
mogelijkheden voor creatieve productie.
»Invisibility: Bedenk dat interacties (met leerlingen) op zichzelf
intense kunshinnige ervaringen kunnen opleveren, juist
omdat ze niet vastgelegd of gedocumenteerd kunnen worden.
»Docent als ontwerper: Beschouw je ontwerp van lessen als
een creatief proces.

28. Mindorganizers
Maak een instructiefilm over iets waar je goed in
bent.
Je groep krijgt een kamer. Transformeer hem tot een
interactief kunstwerk op basis van hetgeen er leeft
onder buurtbewoners.
Elke dinsdag deel ik mijn lunch met een leerling
gedurende 45 minuten. Het enige dat je mee hoeft te
nemen is gespreksstof.
Zoek een kunstwerk uit in museum X, maak een
nieuw titelbordje, plak het over de oude titel en kijk
hoe bezoekers reageren.

29. “Databank van lesideeën”
Sara Pape & Emiel Heijnen, 2014
45’ min., Twi`er, post-­‐‑its, papier, stiften, symposiumgangers
• Bedenk een aantal lesideeën op basis van de 5
uitgangspunten voor de conceptuele kunstdocent.
• Je doet dit naar keuze alleen of met meerderen.
• Ideeën worden opgeschreven in de vorm van een
mind-­‐‑organizer (max 140 tekens.)
• Je verbetert en herformuleert je ideeën door ze te
bespreken met minimaal twee anderen.
• Een gereed idee plaats je op TwiKer: #teachist
• Aan het einde van de sessie worden enkele ideeën
besproken
tijd: 45 min.

31. Uitgangspunten
»De school is je atelier/studio: Leerlingen en collega’s zijn
participanten in jouw interactieve kunstpraktijk.
»Maak reeksen van routineuze handelingen of ultra-­‐‑korte
producties.
»Hou het dichtbij: Je alledaagse activiteiten en contacten
bieden mogelijkheden voor creatieve productie.
»Educatieve interacties kunnen intense kunshinnige
ervaringen kunnen opleveren.
»Docent als ontwerper: Beschouw je ontwerp van lessen als
een creatief proces.
#teachist

32. Conclusies:
1. Samenwerking voedt creatieve processen, ook bij de
kunstvakken.
toelichting: De psychologie als de kunsten laten zien dat
groepsprocessen een grote rol spelen bij creativiteit
2. Een coöperatieve lespraktijk kan tevens een kunstpraktijk
zijn.
toelichting: In een sterk geïndividualiseerde maatschappij gaan
kunstenaars de sociale interacties bestuderen en creëren. Deze
collaboratieve kunstpraktijken bieden een inspiratiebron voor
de les-­‐‑ en kunstpraktijk voor kunstdocenten.

33. !
FIN
!
!
!
contact?
timebank.cc
emielheijnen.net