3. Aprika
• Ang pangalawang pinakamalaking kontinente sa daigdig,
at nagtataglay ng iba’t ibang katangiang pangheograpiya
na nagresulta sa iba’t ibang uri ng pamumuhay ng mga
tao rito.
• May sukat itong 30, 244, 050 Km2.
• Ang malaking bahagi ng kontinente ay binubuo ng
disyerto.
• Aprikano (lalaki), Aprikana (babae) ang tawag sa mga
taong naninirahan dito.
4. May tatlong malawak na disyertong matatagpuan
sa Aprika: Sahara, Namib, at Kalahari na humahati
rito. Kaya naman may pagkakaiba ang kabihasnang
umusbong sa mga lupain sa Timog na bahagi ng
Sahara o ang tinatawag na Sub-Saharan Africa.
Hadlang din bukod sa malalawak na disyerto ang mga
ilog at talon sa kontinente sa komunikasyon at
paglalakbay. Dahilan nito kung kaya’t tinatawag na
"Dark Continent” o “Ang Madilim na Kontinente"
ang Aprika.
5. Oasis
• Ang oasis ay lugar sa
disyerto kung saan may
matatagpuang mga bukal
na tubig.
6. • Sa gitna ng kontinente ay matatagpuan ang isang
tropical rainforest, na kadalasang umuulan mula
lima hanggang walong talampakan sa isang taon.
• Ang tropical rainforest ay mainit; may basang
kagubatan na nagtataglay ng matataas na
punongkahoy.
• Kadalasan, sa mga tropical rainforest ay umuulan
araw-araw. Ito ay nasa sonang malapit sa ekwador.
7. Savanna
• Ang savanna ay malawak na
kapatagan kung saan marami ang
tumutubong talahib at damo.
Marami sa mga taga- Africa ay dito
naninirahan.
9. Ang Kulturang Nok
Ang kulturang Nok ang isa sa pinakaunang kabihasnan sa
Aprika. Ang kulturang ito ay tinatayang umusbong sa
pagitan ng 500 BCE at 200 BCE. Sa Gitnang Nigeria
nakasentro ang kulturang ito. Nabuhay ang mga taong Nok
sa pamamagitan ng pagsasaka, pag-aalaga ng hayop, at
paggawa ng kasangkapang metal. Ang pagsasaka at pag-
aalaga ng hayop sa Aprika ay naging maunlad. Malawak at
mataba ang lupain nito bago naging disyerto ang Sahara.
Nang magbago ang klima, unti-unting nabawasan ang mga
lupang taniman sa kontinente.
12. Kulturang Bantu
Isa rin sa mga sinaunang kabihasnan sa Aprika
ay ang Bantu. Mula sa wikang kanilang
sinasalita ang pangalan ng kabihasnang ito.
Pinakamaunlad na mga pangkat sa Aprika ang
Bantu. Sa katunayan, nagkaroon sila ng sariling
lipunan na pinamunuan ng pinakamatandang
lalaki sa angkan. Sila ay nabuhay sa pagsasaka at
pag aalaga ng hayop.
13. Ngunit dumating ang panahon na mas
marami na ang mga tao kaysa sa kanilang
inaani. Bunga nito naglakbay palabas ng
kanilang teritoryo ang mga Bantu na
itinuturing ito na pinakamalaking
pagkilos ng tao sa kasaysayan.
19. Matatagpuan ang Kush sa kahabaan ng Nile sa
timog ng Africa. Sumasaklaw ito sa habang 1 200
kilometro mula hilaga.
Ang Kush ay nasa sangandaan ng maraming
sibilisasyon sa sinaunang daigdig.
Nasa hilaga nito ang rehiyon ng Mediterranean;
nasa silangan naman nito ang kabihasnan ng
Babylonia, Assyria, at Persia; sa timog at
kanluran nagsimula naman ang kabihasnan ng
Ghana at Mali.
20. • Ang Kush ang naging sentro
ng pagpapalitan ng kalakal
gaya ng mga bakal, ginto,
garing, at mga alipin.
21. • Nasakop ng Ehipto ang Kush at naging
kolonya ito sa loob ng 500 taon.
• Ang pagsakop ng Ehipto ay nagdulot
upang masanib sa kulturang Kush ang
mga ideya ng mga taga-Ehipto, sa wika,
arkitektura, sining, at relihiyon.
23. Aktibo sa pagsasaka at kalakalan ang mga
Kushite nang masakop sila ng mga taga-
Ehipto.
Mahirap magtanim noon dahil ang tubig na
pinapadaloy sa mga taniman ay mula pa sa
ilong Nile na mga 90 kilometro ang layo.
Nagtanim ang mga Kushite ng mga trigo,
barley, millet, at bulak.
Nag-alaga din sila ng mga hayop gaya ng
kambing at tupa.
24. • Napabantog ang mga Kushite sa
Meroe.
• Ang opisyal na salita ng mga
Kushite ay ang wikang Ehipto.
• Ginamit din nila ang wikang Meroitic
na isang uri din ng wikang Ehipto.
26. • Nagsimulang humina ang kabihasnang
Kush nang magapi ng mga kalabang
estado, ang Aksum ang mga Kushite. Ito
ang nakapagpabago ng mga pangunahing
rutang pangkalakalan sa rehiyon.
• Noong 350 CE ay bumagsak na ang
kaharian, at mga piramide na lamang ang
makikita sa ngayon doon.
30. • Matatagpuan sa hilagang bahagi ng
bulubunduking Ethiopia.
• Ang mga tao roon ay may lahing
Caucasian at itim na African at
gumamit ng wikang kombinasyon
ng Arabic at Hudyo.
31. • May relasyong pangkalakalan ang mga taga-
Axum sa mga tao sa KanlurangAsya.
• Ang kaharian ng Axum ang naging sentro ng
kalakalan ng garing sa hilaga at silangan ng
Africa.
• Napasailalim sa imperyong Roman, at kasabay
ng pagbagsak ng imperyong Roman ay
bumagsak din ito.
• Nasakop ito ng Italy noong 1936.
35. • Ang timog ng Sahara ay savanna
na katatagpuan ng Sudan.
• Nasa dakong hilaga ng relihiyong
ito ang sinaunang imperyo ng
kanlurang Africa. Ito ay ang
Ghana, na ang ibig sabihin ay
“Lupain ng mga Itim”.
36. Soninke
• Ang mga sinaunang taosa
Ghana.
• Sila ay masisipag na negosyante
at ang kanilang paninda ay asin,
ginto, at bakal na kanilang
ipinagpapalit naman sa garing at
mga alipin.
37. Ang paggamit ng bakal ay nakatulong ng malaki
sa pagpapaunlad ng imperyo ng Ghana.
Natutunan din ang paggawa ng iba’t ibang
gamit tulad ng mga sandatang kahoy, buto, at
bato.
Nanguna ang Ghana sa larangan ng militar at
napasakamay nila ang malaking bahagi ng
Kanlurang Africa.
41. 3. Kumbi
•Ang kabiserang lungsod ng Ghana.
•Dito matatagpuan ang palasyo ng hari, pook
tanggulan, mga gusaling napaliligiran ng
matataas na pader at ang sentro ng
kalakalan, na kinaroroonan ng mga pamilihan
at tirahan ng mga negosyanteng Muslim,
maharlika, at manggagawa.
42. • Dahil sa pakikipag ugnayan
ng mga taga Ghana sa mga
mangangalakal na Arab,
marami sa kanila ang
nahikayat sa Islam.
44. •Lumaganap ang Islam sa
buong HilagangAfrica.
•Naging Muslim din ang mga
Berber.
45. Almoravid
•Isang pangkat ng mga Berber.
•Sumakop sa Ghana, ngunit inabot ng
dalawampu’t isang taon bago nila
nasakop ang lungsod ng Kumbi.
•Sinira nila ang iba pang lungsod ng
imperyo.
46. • Maikli ang panahon ng pananakop
ng mga Almoravid sa Ghana. Nag-
aklas laban sa kanila ang mga tao at
naitaboy sila mula sa Ghana. Dahil
dito naging sentrong pangkalakalan
muli ang Ghana.
47. •Noong 1420 CE, ang Ghana
ay naging bahagi na lamang
ng Imperyong Mali.
51. • Napasakamay ng mga pinuno
ng Mali ang mga ruta ng caravan
at mga lungsod ng Ghana.
• Nagtatag sila ng ikalawang
pinakamalaking imperyo sa
daigdig noong panahong iyon.
53. Mansa Musa I
•Isang mayamang
emperador ng Mali.
•Nanungkulan siya mula 1312-
1337 (dalawampu’tlimang taon)
•Si Inari Kunate ay asawa niya.
54. Niani
• Ang naging sentro ng Imperyong
Mali sa loob ng dalawampu’t
limang taon.
• Ito rin ang naging sentro ng pag-
aaral sa imperyo.
55. • Hindi nagtagal ang pananakop ng
mga Mali sa Songhay at unti- unting
nagbalik ang kayamanan at
kapangyarihan ng imperyo.
• Pagkalipas ng ilang panahon, isang
pangkat ng mga maharlika, ang
Sunni, ang lumitaw.
56. • Pagkamatay ni Mansa
Musa, hindi na nakayanan ng
kanyang anak na pamunuan ang
imperyo. Ang mga maliliit na
kanyang sinakop ay humiwalay na,
at unti-unti ang imperyo ay
bumagsak.
59. Ang mga unang Songhay ay nagtatag ng mga
nayon at bayan. Isa sa mga pamayanang ito
ay ang Kukya.
Nasakop nila ang lupain ng mga Sarkos, at
ang bayan ng Ghana ang naging kabisera ng
Songhay.
Naging pinakamalaki at
pinakamakapangyarihang imperyong
pangkalakalan sa kanlurang Africa.
61. Umunlad ang Songhay mula
1000 CE hanggang 1300 CE.
Ilang beses sinubukang sakupin ng
mga Mali ang Songhay, ngunit sila ay
nabigo.
Si Mansa Musa ang nagtagumpay sa
pagsalakay sa imperyo.
62. Sunni Ali
•Unang pinuno ng imperyong Songhay.
•Namuno siya mula 1464-1492.
•Siya ay isang Muslim.
•Kilala rin siya sa pangalang Ali Ber o Ali
the Great.
63. Sa pamumuno ni Ali, ang mga Songhay ay
nakakaani ng sapat na pagkain para sa buong
imperyo.
Nakagawa rin ng mga kasuotan at
nakipagkalakalan sa Europa.
Ang mga Songhay ay marunong gumamit ng
bakal, tanso, at bronse sa paggawa ng mga
kasangkapan, sandata, banga, at palamuti.
Kamelyo, kabayo, at asno ang gamit nila sa
pagalakbay at bangka naman sa mga ilog.
65. Askia Muhammad
•Ang pangalawang pinakamagaling na
pinuno ng Imperyong Songhay.
•Kilala din siya bilang Askia the Great o
Muhhamad Toure.
66. • Hindi gaanong nagpakita ng lakas at
galing ang mga sumunod na pinuno ng
songhay sapagkat hindi nila napag- isa
ang mga tao sa panahon ng kanilang
pamumuno.
• Sumalakay ang Sultan ng Morocco sa
Songhay at sinakop niya ang Gao.
67. • Nagpatuloy ang mga Songhay sa
pakikihamok sa mga Moroccan, at
pagkaraan pa lamang ng
dalawampu’t pitong taon bago nila
napaalis ang mga Moroccan ngunit
hindi na nila naibalik ang lakas ng
Songhay.
72. • Ay ang mga isla sa Pasipiko na nasa hilaga
at silangan ng Australia.
• Ang pangalang Melanesia ay mula sa mga
salitang Greek na “Melas” o maitim at
“nesos” na nangangahulugang isla.
• Ang mga tao rito ay pinaniniwalaang
nagmula sa lahing Negro African.
73. • Ang Micronesia ay ang pangalan ng mga
isla sa Pasipiko na nagmula sa Gilbert
Island.
• Ang mga tao sa Micronesia ay
nagsasalita ng wikang Malayo-
Polynesian.
76. • Maiitim at nagtataglay ng kulot na
buhok ang mga Melanesians.
• Ang mga orihinal na tao sa New
Guinea ay nandayuhan sa isla.
• Karamihan sa kanila ay magsasaka.
• Ang kanilang lipunan ay
patrilineal.
77. Patrilineal
• Lipunan na kung saan
nangangahulugan na ang
kanilang tinuturing na ninuno
ay galing sa angkan ng ama.
79. • Ito ay tirahan ng mga taong may
mapuputing kulay at tuwid na buhok at
mayroon pa ding mga kulot.
• Ang mga Micronesian ay naninirahan sa
mga pamayanan na malapit sa mga
baybayin.
• Ang Micronesia ay salitang Greek na
nangangahulugang “Maliliit na Isla”.
80. • Ang mga pamilyang Micronesian
ay mga matrilineal na
nangangahulugang ang kanilang
kanunununuan ay mula sa angkan
ng kanilang ina.
81. Bago pumasok ang mga
mananakop sa lupain, ang kanilang
relihiyon ay animism.
Ang mga diyos ang pinaniniwalaang may
kontrol sa kalikasan, kalusugan, at iba pang
kondisyon, at ang mga pinuno ang
pinaniniwalaan ding nagmula sa mga diyos.
83. • Ang Polynesia, na
nangangahulugang “Maraming Isla”, ay
tumutukoy sa mga isla na may hugis
trianggulo mula sa isla ng Hawaii sa
hilaga hanggang New Zealand sa timog.
• Ito ang pinakasilangang rehiyon
ng Pacific Ocean.
85. Ang Polynesian ay may iisang
kultura,wika, at katangiang pisikal.
Sila ay mga Mongoloid na
matatangkad at may katamtamang
kulay ng balat.
Nagtataglay ng maitim na buhok
na diretso o kaya’y bahagya
lamang ang kulot.
86. • Ang mga Polynesian ay responsable sa
mga higanteng monumentong bato sa
Easter Island.
• Ang mga polynesian ay maraming
sinasambang diyos, at ang bawat isa ay
kumakatawan sa iba’t ibang aspeto ng
kapaligiran.