Íóãàñ ãýìòñýíèé óëìààñ õºäºë㺺í, ìýäðýõ¿éí áîëîí âåãåòàòèâ ìýäðýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ò¿ð çóóð áîëîí áàéíãûí áàéäëààð àëäàãäàõûã íóãàñíû ãýìòýë ãýíý. 85% ãýìòëèéí 15% ãýìòëèéí áóñ Ãýìòëèéí ¿íäñýí ìåõàíèçì íü ãàäíû íºëººë뺺ð íóðóóãààð ãýíýò õ¿÷òýé áºõèéõ, çàðèì òîõèîëäîëä õýò ãýäèéõ, ýðãýõ õºäºë㺺í õèéñíýýñ ãýìòäýã.

2.  0-5 îíîîíû áóë÷èíãèéí õ¿÷ øàëãàõ ñîðèë
 ìýäðýõ¿éã ç¿¿ãýýð õàòãàõ
 ºâäºëò, õºíãºí õ¿ðýëöýõ àðãà

3.  Íóãàñ ãýìòñýíèé óëìààñ õºäºë㺺í, ìýäðýõ¿éí áîëîí
âåãåòàòèâ ìýäðýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ò¿ð çóóð
áîëîí áàéíãûí áàéäëààð àëäàãäàõûã íóãàñíû
ãýìòýë ãýíý.
 85% ãýìòëèéí
 15% ãýìòëèéí áóñ
 Ãýìòëèéí ¿íäñýí ìåõàíèçì íü ãàäíû íºëººë뺺ð
íóðóóãààð ãýíýò õ¿÷òýé áºõèéõ, çàðèì
òîõèîëäîëä õýò ãýäèéõ, ýðãýõ õºäºë㺺í õèéñíýýñ
ãýìòäýã.

4. A. Á¿òýí ãýìòýë – S4-S5-ûí ò¿âøèíä õºäºë㺺íèé áîëîí
ìýäðýõ¿éí ¿éë àæèëëàãàà á¿ðýí àëäàãäñàí.
B. Á¿òýí áóñ ãýìòýë –S4-S5-ûí òºâøèíä õºäºë㺺íèé ¿éë
àæèëëàãàà á¿ðýí àëäàãäñàí õàðèí ìýäðýõ¿é á¿ðýí áóñ
ãýìòñýí áàéíà.
C.Á¿òýí áóñ ãýìòýë- ìýäðýëèéí ò¿âøèíãýýñ äîîø
õºäºë㺺íèé áîëîí ìýäðýõ¿éí ¿éë àæèëëàãàà á¿ðýí áóñ
áîëîâ÷ õºäºë㺺íèé ñýðãýëò áàéõã¿é áàéíà. Ýíý ¿åä
ãýìòëèéí ò¿âøèíãýýñ äîîøõè áóë÷èíãèéí òàëààñ èë¿¿
õóâüä õ¿÷ ãóðâààñ áàãà áàéíà.
D. Á¿òýí áóñ ãýìòýë- ìýäðýëèéí ò¿âøèíãýýñ äîîø ¿éë
àæèëëàãàà á¿õèé õºäºë㺺í õèéãäýíý. Ýíý ¿åä ãýìòëèéí
ò¿âøèíãýýñ äîîøõè áóë÷èíãèéí òàëààñ áàãàã¿é õóâüä
õ¿÷ 3, ýñâýë ò¿¿íýýñ èõ áàéíà.
Å. Õºäºë㺺í, ìýäýðõ¿éí ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí

5.  ĺðâºëñºí ñàà (òåòðàïëåãè): Íóãàñ õ¿ç¿¿íèé
¿åëáýðèéí ò¿âøèíä ãýìòñýí ¿åä òîõèîëäîõ áºãººä
õºäºë㺺í áîëîí ìýäðýõ¿éí ¿éë àæèëëàãàà 4 ìº÷, èõ
áèåíä àëäàãäàæ ñààæèõ, ò¿¿í÷ëýí äàâñàã, ãýäýñ,
áýëãèéí ¿éë àæèëëàãàà òîäîðõîé ò¿âøèíä
ãýìòñýíèéã õýëäýã.
 Õîññàà (ïàðàïëåãè): Íóãàñ ñýýð, á¿ñýëõèé ýñâýë
óóöíû ò¿âøèíä ãýìòñýíýýñ 2 õºë ñààæèõ ò¿¿í÷ëýí
öýýæ, õºë, ãýäýñ, äàâñàã, áýëãèéí ¿éë àæèëëàãàà
òîäîðõîé ò¿âøèíä ãýìòñýíèéã õýëäýã. Íóãàñíû êîíóñ
áîëîí àäóóí ñ¿¿ëíèé ãýìòëèéí ¿åä ïàðàïëåãè áèé
áîëäîã.

7. 1. Sternocleidomastoidus, trapezuis, õ¿ç¿¿íèé äýýä
ïàðàñïèíàë áóëчèíãèéí ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí (òîëãîéãîî
ýðã¿¿ëæ чàäíà)
2. ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà á¿ðýí áóñäûí õàðààò
3. Àìüñãàëûí ýðõòíèé ¿éë aæèëëàãàà äýìæèæ ºãºõ
øààðäëàãàòàé
4. ªâчòºíä òîõèðñîí øóóíû îðòåç õýðýãëýõ áîëîìæòîé.
/ñîðóóëòàé óóõ, óäèðäëàãàòàé òýðãýíöýð õýðýãëýõ, ãì
á¿ðýí àâòîìàò áàãàæóóä õýðýãëýíý/
5. Äîîä òàë íü 4-5 ñàð ýìíýëýãò ýìчë¿¿ëíý.

8. 1. Deltoids, biceps áóëчèíãèéí ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí
óчèð ìºðíèé ¿éë àæèëëàãàà õàäãàëàãäàíà 
Òîõîéãîîð íóãàëæ чàäàõ áîëîâч òýíèéëãýæ чàäàõã¿é.
Áàãàæèéí òóñëàìæòàé òýíèéëãýíý.
2. Ãàäàà óäèðäëàãàòàé òýðãýíöýð, áàéøèí äîòîð,
òýãøõýí ãàçàð òýðãýíöýð õýðýãëýæ áîëíî.
3. ßâæ чàäàõã¿é.
4. ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà á¿ðýí áóñäûí õàðààò.
5. 3-3,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýìчë¿¿ëíý

9. 1. Áóãóéíû òýíèéëãýõ õºäºë㺺í áàéíà. Îðòåçûí
òóñëàìæòàé õóðóóãàà íóãàëíà.
2. Èõýíõ ºâчòºí áýëäñýí õîîëûã ººðºº èäýæ чàäíà. öàìöàà
ºìñºíº, ºì人 õ¿íèé òóñëàìæòàé ºìñºíº.
3. Øèëæèõ õºäºë㺺í õèéõ áîëîìæòîé.
4. Áàãàæèéí áîëîí õ¿íèé òóñëàìæòàé ºäºð òóòìûí ¿éë
àæèëëàãààã ººðºº õèéæ чàäíà (í¿¿ð, ø¿äýý óãààæ чàäíà,
òýãø ãàçàð òýðãýý ººðºº ò¿ëõýýä ÿâæ чàäíà, ýðýãòýé õ¿í
ººðºº êàòåòåðàà õýðýãëýæ чàäíà, ãàðàà àòãàæ òóëààä
îðîí äýýðýý ñóóæ чàäíà, îðîí äýýðýý ýðãýæ, õºð⺺æ
чàääàã).
5. 3-3,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýìчë¿¿ëíý

10.  1. Ýì÷èëãýýã ñàéí õèéæ ÷àäâàë ººðòºº ¿éë÷ëýõ
÷àäâàð, ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã á¿ðýí ººðºº
õèéæ ÷àääàã áîëíî.
 2. 3 òîëãîéò áóë÷èí, õóðóóíû íóãàëàõ áîëîí
òýíèéëãýõ áóë÷èíãèéí ¿éë àæèëëàãàà
õàäãàëàãääàã òóë øèëæèõ, õºäºë㺺í õèéõýä
õÿëáàð áîëíî,
 3. Àâòîìàò áèø òýðãýíöýðýýð õ¿íèé òóñëàìæã¿é
ÿâæ ÷àäíà.
 4. 3-3,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò
ýì÷ë¿¿ëíý

11.  1. Öýýæíèé áóë÷èí ñóë òóë ñóóõ ¿åèéí òýíöâýð
ìóó
 2. Õàâèðãà õîîðîíäûí áîëîí õýâëèéí áóë÷èí ñóë òóë
ºðöíèé àìüñãàë ìóó áàéäàã.
 3. ªºðòºº ¿éë÷ëýõ ÷àäâàð á¿ðýí áóñäûí õàðààò
áóñ.
 4. Àæèë ýðõëýõ áîëîìæòîé, øèëæèõ õºäºë㺺í
õèéõ á¿ðýí áîëîìæòîé.
 5. 2,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò
ýì÷ë¿¿ëíý

12.  1. ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà, ººðòºº ¿éë÷ëýõ
÷àäâàð á¿ðýí áóñäûí õàðààò áóñ
 2. ªâäºã-øàãàé-òàâõàéí îðòåçèéí òóñëàìæòàé
çîãñîõ áîëîìæòîé. Ãýõäýý öàõèëãààí ñòèìóëÿöè
õýðýãëýíý.
 3. Àæèë õèéõ áîëîìæòîé
 4. 2,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò
ýì÷ë¿¿ëíý

13.  1. ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà, ººðòºº ¿éë÷ëýõ ÷àäâàð á¿ðýí
áóñäûí õàðààò áóñ
 2. ªâäºã-øàãàé-òàâõàéí îðòåçèéí òóñëàìæòàé ÿâàõ áîëîìæòîé.
 3. Ò¿íõíèé íóãàëàõ, ºâäºãíèé òýíèéëãýõ áóë÷èíãèéí
òóñëàìæòàé çîãñîæ ÷àäíà. Îéðõîí çàéíä ÿâàõ áîëîìæòîé. Ãýõäýý
òýðãýíöýð øààðäëàãàòàé õýâýýð áàéíà.
 4. ªãçºãíèé áóë÷èíãèéí ñóëðàë, øàãàéíû ¿åíèé õºäºë㺺í
õÿçãààðëàãäñíààñ ÿâàõàä ýíåðãè èõ çàðöóóëæ îéð îéðõîí
öýýæýý ºðãºæ ÿâäàã.
 5. ßâàõàä øèëáýíèé îðòåç, òàÿã õýðýãëýíý.
 6. Àæèë õèéõ áîëîìæòîé
 7. 2- 2,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò ýì÷ë¿¿ëíý

14.  1. ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà, ººðòºº ¿éë÷ëýõ
÷àäâàð á¿ðýí áóñäûí õàðààò áóñ
 2. Øàãàé-òàâõàéí îðòåçèéí òóñëàìæòàé çîãñîæ,
îéð çàéä ÿâíà. 2 ñóãà òàÿã õýðýãëýíý.
 3. Ìàøèí æîëîîäîõ áîëîìæòîé
 4. Àæèë õèéõ áîëîìæòîé
 5.1-1,5 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð ýìíýëýãò
ýì÷ë¿¿ëíý

15. Çîðèëãî
 1. ªºðòºº ¿éë÷ëýõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëæ,
õºãæ¿¿ëýõ, ñóðãàõ
 2. Õ¿íäðýë¿¿äýýñ ñýðãèéëýõ
 3. Áèå çàñàõ àðãûã çààæ, ñóðãàõ
 4. Ñýòãýë ñàíààíû áàéäàëä ¿íýëãýý ºãºõ, ýì÷ëýõ,
íèéãìèéí õàðèëöààíä îðîõîä òóñëàõ
 5. Áèå äààñàí, áóñäûí õàðààò áóñ áîëãîõ
 6. ªâ÷òºí, ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéíõýíä ñóðãàëò
ÿâóóëàõ

16.  Öîîðîëîîñ ñýðãèéëýõ (õèéëäýã ãóäàñ, èâýýñ
õýðýãëýõ)
 Ǻâ õýâò¿¿ëýõ
 ¯åíèé äàëàéöûí èäýâõèã¿é äàñãàë ºäºðò 1-2
óäàà õèéõ
 Êîíòðàêòóðààñ ñýðãèéëæ îðòåç õýðýãëýõ
 Øýýñ, ºòãºíèéã òîãòìîë ãàäàãøëóóëàõ
 Àìüñãàëûí äàñãàë òîãòìîë õèéëãýõ

17. 1. Ç¿ðõ-ñóäàñ
- ÿíèéí âåíèéí òðîìáîç
- Âåãåòàòèâ ìýäðýëèéí çîõèöóóëãà àëäàãäàõ
(Autonomic dysreflexia)
2. Áîäèñûí ñîëèëöîî/ÿñ
- ¯åíèé îéðîëöîîõ 纺ëºí ýäýä ÿñæèëò áèé áîëîõ
(ãåòåðîòîïèê îññèôèêàöè)
- Õºäºë㺺í õÿçãààðëàãäñíààñ öóñàí äàõü êàëüöèéí
õýìæýý èõñýõ
3. Àìüñãàëûí ýðõòýí
4. Äàâñàã, ãýäýñíèé ¿éë àæèëëàãàà
- Ìýäðýëæ¿¿ëýëòèéí ýìãýãòýé äàâñàã (Neurogenic
bladder)

18.  Ñïàçìîëèòèê
◦ Ïàðàôèí
◦ Óëüòðàçâóê
 Ìèîñòèìóëÿöè
◦ Äèàäèíàìèê
◦ Ýìèéí ýëåêòðîôîðåç
 Òàéâøðóóëàõ
◦ Öàõèëãààí íîéðñóóëàõ
◦ ãàëüâàíèçàöè
 Äàâñàãíû âåãåòàòèâ çîõèöóóëãûã òýíöâýðæ¿¿ëýõ
◦ Èíôðà óëààí (ëàçåð) ýì÷èëãýý
◦ Øàâàð ýì÷èëãýý

19. ¯åíèé ýðãýí òîéðîí äàõü áóë÷èí, õîëáîã÷ ýä
áîëîí ÿñàíä ýìãýã áàéäàë áóé áîëñîíòîé
õîëáîîòîéãîîð ¿åíèé õºäºë㺺í
õÿçãààðëàãäàõûã õýëíý.

20. 1.çºâ õýâò¿¿ëýõ /îð, ãóäàñ òîõèðñîí áàéõ áà
èâýýñ, ñïëèíò õýðýãëýõ /.
2.¯åíèé õºäºë㺺íèé äàëàéöûí äàñãàë /ºäºðò 1-2
óäàà .
3.Ýðò õºäºëãºõ, ÿâóóëàõ

21. 1. Ǻâ õýâò¿¿ëýõ
2. ¯åíèé õºäºë㺺íèé èäýâõèòýé äàñãàë ºäºðò 2 óäàà
3. Èäýâõèòýé òóñëàìæòàé äàñãàë-ºäºðò 2 óäàà
4. èäýâõèã¿é äàëàéöûí äàñãàë- ºäºðò 2 óäàà
5. äóëààíû ýì÷èëãýýíèé äàðàà ñóíãàõ äàñãàë
6. Ñòàòèê ñïëèíò
7. äèíàìèê ñïëèíò
8.áóë÷èíãèéí òîíóñûã áàãàñãàõ ýì÷èëãýý (áîòóëèí õîð
òàðèõ)
9. ¿å øàòòàйãààð ñïëèíò õýðýãëýõ /äýýä õýìæýýãýýð íü
ñóíãààä ÷èã õèéãýýä 2-3 õîíîã òóòàì ñîëèîä äàõèàä
ñóíãаàä õèéíý.
10. Ìýñ çàñëûí äàðàà èäýâõèã¿é ¿åíèé äàëàéöèéí
äàñãàëààð êîíòðàêòóðààñ ñýðãèéëíý.