SlideShare a Scribd company logo

BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy

•
•
CASE Center for Social and Economic Research
CASE Center for Social and Economic Research

Significance of Foreign Capital for the Polish economy (01.01.1998) Zobacz więcej na nasze stronie: http://www.case-research.eu/en/node/56270

Economy & Finance
1 of 45
Download to read offline
48 ZNACZENIE KAPITA£U ZAGRANICZNEGO DLA POLSKIEJ GOSPODARKI
Publikacja jest kontynuacj¹ serii wydawniczej Zeszyty PBR-CASE CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa 00 – 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 BRE Bank SA 00 – 950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Copyright by: CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa i BRE Bank SA Redakcja Zeszytów Redakcja naukowa Ewa Balcerowicz Sekretarz Zeszytów Krystyna Olechowska Autorzy Ma³gorzata Jakubiak Wojciech Kwaœniak Ewa Sadowska-Cieœlak Opracowanie graficzne: Agnieszka Bury DTP: SK Studio ISSN 1233-121X Wydawca: CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, 00 - 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 Nak³adca: BRE Bank SA, 00-950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Oddano do druku w czerwcu 2000 r. Nak³ad 600 egz.
SPIS TREŒCI Lista uczestników seminarium 4 Od Redakcji – WPROWADZENIE 5 Ewa Sadowska-Cieœlak – ZNACZENIE ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŒREDNICH DLA POLSKIEJ GOSPODARKI 7 1. Wprowadzenie 7 2. Uregulowania dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce 9 3. Miejsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w gospodarce 10 4. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich do Polski w latach 1992 – 1998 11 5. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich 13 6. Struktura spó³ek z udzia³em zagranicznym wed³ug wielkoœci kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego 14 7. Kierunki pochodzenia zainwestowanego kapita³u zagranicznego 15 8. Struktura zainwestowanego kapita³u wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej prowadzonej przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego 16 9. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego 18 10. Podatki 18 11. Eksport i import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego 20 12. Zatrudnienie 23 13. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie a bilans obrotów bie¿¹cych 25 14. Wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na wzrost gospodarczy i nak³ady produkcyjne 26 15. Podsumowanie 26 Ma³gorzata Jakubiak – ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŒREDNIE A OSZCZÊDNOŒCI KRAJOWE I WZROST GOSPODARCZY 31 1. Luka zasobów krajowych i ZIB 31 2.W jakim stopniu nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich jest korzystny dla kraju przyjmuj¹cego? 31 3. Produktywnoœæ i inwestowanie przedsiêbiorstw polskich i z udzia³em kapita³u zagranicznego 32 4. Inwestycje i oszczêdnoœci w Polsce i innych krajach Europy Œrodkowej i Wschodniej 32 5. Jak du¿o zagranicznych inwestycji bezpoœrednich mo¿e zaabsorbowaæ polska gospodarka? 33 6. Wnioski 35 Wojciech Kwaœniak – ROLA I ZNACZENIE KAPITA£U ZAGRANICZNEGO W POLSKIM SEKTORZE BANKOWYM 37 1. Etapy wchodzenia kapita³u zagranicznego do bankowoœci 37 2. Charakterystyka banków z przewag¹ kapita³u zagranicznego 38 3. Rola kapita³u zagranicznego w polskim sektorze bankowym – próba oceny 42
LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM 4 Jolanta Adamiec Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Iwona Antowska-Bartosiewicz Bank Handlowy w Warszawie SA Jolanta Bilewicz-Fotowic Stowarzyszenie Emitentów Gie³dowych Bogumi³ Biñczak K&K Consultants Ewa Balcerowicz Fundacja CASE Tadeusz Barzdo Prawo i Gospodarka Andrzej Betlej BIG Bank GDAÑSKI SA Anna Bigolas-Siwicka BRE Bank SA Anita B³aszczak Rzeczpospolita Barbara B³aszczyk Fundacja CASE Maria Bobiñska Gazeta Prawna El¿bieta Bodio Ministerstwo Gospodarki Andrzej Bratkowski Janusz Brzozowski Agencja Informacyjno-Wydawnicza BOSS Piotr Bujak Fundacja CASE Andrzej Chmielewski Nowe ¯ycie Gospodarcze Janusz Chojna Instytut Koniunktur i Cen Piotr Chwiejczuk BRE Bank SA Jacek D¹browski BIG Bank GDAÑSKI SA Marek Dul KPWiG Barbara Durka Instytut Koniunktur i Cen Miros³aw Dusza Narodowy Bank Polski Micha³ Dwurzyñski Kredyt Bank SA Gerarf Ferent Société Générale-Warsaw Branch Ewa Freyberg Sejm RP Dariusz Filar Bank Pekao SA Gra¿yna Gierszewska INE PAN Szymon Grochowski Uniwersytet £ódzki Danuta Horodyska Warmiñsko-Mazurski Bank Regionalny SA Ma³gorzata Jakubiak Fundacja CASE Janusz Jankowiak WestLB Polska SA Mariusz Jarmu¿ek Uniwersytet £ódzki, CASE Bogumi³ Kamiñski Szko³a G³ówna Handlowa Ewa Kawecka Bankowy Fundusz Gwarancyjny Piotr Kazimierczyk BISE SA W³adimir Kazniewski Przedstawicielstwo Handlowe Federacji Rosyjskiej w RP W³odzimierz Kiciñski BG¯ SA Piotr Kobierski Chejron-Konsultanci Micha³ Kobosko Puls Biznesu Norbert Korczyñski Uniwersytet £ódzki Wojciech Kostrzewa BRE Bank SA Marzena Kowalska Wood & Company SA Marek Kozak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Waldemar Kozio³ Uniwersytet Warszawski Ma³gorzata Koz³owska Komitet Badañ Naukowych Jerzy Kropiwnicki Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Pawe³ Krzeczunowicz USAID Arkadiusz Krzeœniak WBK SA Zenon Kulesza Krajowa Izba Gospodarcza Wojciech Kwaœniak GINB Jerzy Kwieciñski Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Piotr Liese PAIZ Krzysztof Lis Fundacja Centrum Prywatyzacji Miros³aw Maszybrocki DAEWOO TU SA Aleksandra Michalska Gazeta Finansowa Ewa Morawska Hydro Poland Sp. z o.o. Tomasz Myszkorowski Bank Handlowy w Warszawie SA Henryk Okrzeja BRE Bank SA Krystyna Olechowska Fundacja CASE Pawe³ Olesiñski PLD Aleksander Oleœ Pekao SA Karol Olkucki Budimex Tadeusz O³dakowski Krajowa Izba Rozliczeniowa SA Marek Opi³owski Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Wojciech Paczyñski Oœrodek Studiów Wschodnich MG Adam Paw³owicz PAIZ Ryszard Pazura Bank Gospodarstwa Krajowego Jerzy Pieñkowski Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Andrzej Pyszkowski Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Katarzyna Roszkowska Hydro Poland Sp. z o.o. Krzysztof Rybiñski ING Barings Polska Piotr Rymaszewski VIII NFI-OCTAVA SA Ewa Sadowska-Cieœlak Narodowy Bank Polski El¿bieta Sawicka PKO BP SA Izabela Sewerynik Kredyt Bank SA S³awomir Sikora PBK SA El¿bieta Skrzeszewska-Paczek Bank Handlowy w Warszawie SA Andrzej S³awiñski Narodowy Bank Polski Józef Sobota Narodowy Bank Polski Jan Solarz Narodowy Bank Polski Piotr Sota Ministerstwo Finansów Tomasz Stankiewicz WNE UW Romeo Stanciu Ambasada Rumunii Maciej Stañczuk WestLB Polska SA Stanis³aw Sudak Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Tomasz Szapiro Szko³a G³ówna Handlowa Mateusz Szczurek ING Barings Tadeusz Szkamruk Rynki Zagraniczne Piotr Szpunar Narodowy Bank Polski Sylwester Szafarz BBN Andrzej Œniecikowski IBD Zmiany SA Krzysztof Telega PTE Skarbiec-Emerytura Piotr Tefelski PBK SA Piotr Tomaszewski Bank Pocztowy SA Stanis³aw Wellisz Adam Wiœniewski Uniwersytet £ódzki Gra¿yna Wojciechowicz Fundacja CASE Jacek Wojciechowicz Biuro Banku Œwiatowego w Polsce Jaros³aw Wolfram Bank Handlowy w Warszawie SA Anna Zaj¹czkowska Narodowy Bank Polski Artur Zapa³a KPWiG Jadwiga Zarêba BPH SA Anna Z¹bkowicz INE PAN Anna Zwoliñska KPWiG £ukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Katarzyna Zawaliñska Fundacja CASE Katarzyna Zajdel Citibank (Polska) SA Tomasz Zieliñski Uniwersytet Warszawsk
WPROWADZENIE Od Redakcji Szczególnie wysok¹ dynamikê nap³ywu zagranicznych inwestycji bezpoœrednich (ZIB) do Polski odnotowano na po-cz ¹tku okresu transformacji, najni¿sz¹ zaœ – chocia¿ ci¹gle dodatni¹ (po 109%) w latach 1994 i 1997. Jak wynika z da-nych GUS na koniec 1998 r. prawie 17 tysiêcy inwestorów ze 106 krajów posiada³o udzia³y w 12 649 spó³kach z udzia- ³em zagranicznym w Polsce; wed³ug NBP – w 13 185 spó³kach, poniewa¿ nie wszystkie, które rozpoczê³y dzia³alnoœæ z³o¿y³y GUS-owskie sprawozdania. Stanowi³o to ponad 15% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych sk³adaj¹cych GUS-owi sprawozdania finansowe, co stanowi³o wzrost w porównaniu do lat ubieg³ych, kiedy udzia³ ten wynosi³ 15,3% w 1997 r., 14,6% w 1996 r. i 12,5% w 1995 r.W 1998 roku zainteresowanie inwestorów zagranicznych polsk¹ gospo-dark ¹ wzros³o tak znacznie, ¿e nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³ wy¿szy o prawie 30% w stosunku do roku poprzedniego i zamkn¹³ siê kwot¹ 6,365 mld dolarów. Sam przyrost w stosunku do roku poprzedniego wyniós³ 1,457 mld dolarów, to jest ponad dwukrotn¹ wartoœæ nap³ywu kapita³u zagranicznego z roku 1992. Nap³ywaj¹cy w 1998 roku kapita³ zagraniczny zasili³ g³ównie kapita³y w³asne ju¿ istniej¹cych spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych. Dotyczy³o to 87% wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u. Kwota zainwestowana w utworzenie no-wych podmiotów gospodarczych by³a o 48% ni¿sza ni¿ w roku poprzednim. Wydaje siê, ¿e inwestorzy zagraniczni, wzmacniaj¹c kapita³owo posiadane w Polsce podmioty gospodarcze, nastawiaj¹ siê na d³ugookresowe funkcjonowa-nie na polskim rynku i budowanie dobrej pozycji swoich firm. Œwiadczy o tym tak¿e wzrost œredniej wartoœci kapita³u zagranicznego zainwestowanego w jedn¹ spó³kê prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, co jest potwierdzeniem tezy nie tylko o wzroœcie zaufania inwestorów zagranicznych do polskiej gospodarki, ale tak¿e o wzroœcie konkurencyjno- œci polskiej gospodarki w d¹¿eniu do ich pozyskiwania. Jednoczeœnie ze wzrostem wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u zak³adowego wzros³a tak¿e wartoœæ kredytów udzielo-nych przez zagranicznych akcjonariuszy i udzia³owców spó³kom za³o¿onym w Polsce. W 1998 r. wartoœæ tych kredy-t ów stanowi³a prawie 32% ogólnej sumy nap³ywu ZIB, co jest udzia³em znacz¹cym, lecz po raz pierwszy od kilku lat tempo wzrostu udzielanych kredytów uleg³o zahamowaniu. Podczas gdy w 1997 r. w porównaniu do roku poprzednie-go wartoœæ kredytów udzielonych spó³kom z udzia³em kapita³u zagranicznego przez ich zagranicznych udzia³owców wzros³a o 61%, (przy spadku wartoœci aportów rzeczowych) to w roku 1998 w porównaniu do roku poprzedniego war-to œæ udzielonych kredytów wzros³a o 15%. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nale¿¹ do grupy zarówno najwiêkszych eksporterów jak i importerów wœród podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w Polsce.Wartoœæ eksportu spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego zawsze by³a wiêksza ni¿ wartoœæ zainwestowanego kapita³u. I tak eksport spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego by³ wy¿szy od nap³ywaj¹cego kapita³u o 32% w 1993 r. i o 112% w 1998 r.W 1993 r. jeden zainwestowa-ny dolar kreowa³ eksport o wartoœci 1,32 dol., w 1997 roku – 2,25 dol., a w 1998 r. – 2,12 dol. Import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1995 – 1998 wzrós³ dwukrotnie i osi¹gn¹³ wartoœæ ponad 25 mld dol., co stanowi³o 53,3% importu ogó³em na koniec 1998 r. Szybszy wzrost importu ni¿ eksportu spowodowa³, 5
¿e saldo wymiany handlowej tych podmiotów gospodarczych stawa³o siê w badanym okresie coraz bardziej ujemne. Wynosi³o ono 11,5 mld dol. w 1998 r. wobec 4,3 mld dol. w 1995 r., co stanowi³o wzrost o 2,6 razy. Analiza przyrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego i w grupie wszystkich podmiotów gospodarczych wskazuje, ¿e tempo wzrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych by³o szybsze dla ca³ej gospodarki narodowej. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów za-granicznych ogó³em zmniejszy³ siê z 70,9% w 1995 r. do 61,5% w 1998 r. Wartoœæ eksportu tych podmiotów gospodarczych wzros³a z 7,8 mld dol. w 1995 r. do 13,5 mld dol. w 1998 r., za-tem eksport tych spó³ek wzrós³ o ponad 1,7 razy w ujêciu wartoœciowym w ci¹gu 4 lat i stanowi³ 47,9% eksportu ogó³em na koniec 1998 r.W 1999 r. na liœcie 20 najwiêkszych eksporterów znalaz³o siê 7 spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. Listê tê otwiera³ FIAT Auto Poland, którego eksport wyniós³ oko³o 880 mln dol. Nastêpna spó³ka z udzia- ³em kapita³u zagranicznego, szwedzki Ericcsson, znalaz³a siê na miejscu czwartym z eksportem o wartoœci oko³o 570 mln. dol., miejsca ósme, dziewi¹te i dziesi¹te zajmowa³y Phillips CEI, Thomson Polcolor i Volkswagen Poznañ. Na podstawie listy 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw sklasyfikowanych wed³ug wielkoœci przychodu w 1999 r. wynika, ¿e przedsiêbiorstwa z udzia³em kapita³u zagranicznego wytworzy³y 31% dodatniego wyniku finansowego brutto piêæ- setki, co wyra¿a³o siê sum¹ 6,7 mln PLN. Ich udzia³ w tworzeniu ujemnego wyniku finansowego brutto tej samej gru-py przedsiêbiorstw wyniós³ 10% i stanowi³ sumê 726,4 tys. PLN. Prób¹ oceny roli kapita³u zagranicznego w Polsce by³o 48 seminarium panelowe BRE-CASE, które odby³o siê 18 maja 2000 r. w Warszawie. Do dyskusji organizatorzy zaprosili przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego i Fundacji Naukowej CASE. W Zeszycie zamieszczamy wyst¹pienia trojga panelistów. Ewa Sadowska-Cieœlak, g³ówny specjalista Departamentu Analiz i Badañ NBP, analizuje miejsce jakie zajmuj¹ podmioty z udzia³em kapita³u zagranicznego w polskiej gospodar-ce i ich znaczenie na tle zmieniaj¹cych siê warunków prawnych, ekonomicznych i infrastrukturalnych od 1994 do 1998 roku. Ma³gorzata Jakubiak, ekspert Fundacji CASE, omawia wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na oszczêd-no œci krajowe i wzrost gospodarczy. Referat Wojciecha Kwaœniaka, g³ównego inspektora nadzoru bankowego, jest prób¹ oceny roli kapita³u zagranicznego w polskim sektorze bankowym; omawia udzia³ w sanacji i prywatyzacji polskich ban-k ów, udzia³ w niwelowaniu ró¿nic oragnizacyjnych, technologicznych i kadrowych, wp³yw kapita³u zagranicznego na za-kres i œwiadczenie us³ug bankowych oraz efektywnoœæ dzia³ania banków z przewag¹ kapita³u zagranicznego. Prezentowane w Zeszycie teksty s¹ rozszerzonymi wersjami wyst¹pieñ wyg³oszonych na majowym seminarium. Zo-sta ³y przygotowane specjalnie na potrzeby seminarium i niniejszej publikacji, za co ich Autorm organizatorzy sk³adaj¹ serdeczne podziêkowanie. 6
1.Wprowadzenie ZNACZENIE ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŒREDNICH DLA POLSKIEJ GOSPODARKI Ewa Sadowska-Cieœlak* Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zna-czenia zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla polskiej gospodarki na tle zmieniaj¹cych siê warunków prawnych, ekonomicznych i infrastrukturalnych od 1994 do 1998 (brak kompletnych danych za rok 1999). Analiza rozwoju zjawiska nap³ywu zagranicznych in-westycji bezpoœrednich wskazuje, ¿e nap³yw i charakter tych inwestycji w du¿ej mierze zale¿¹ od sytuacji ma-kroekonomicznej kraju zapraszaj¹cego inwestorów, od stopnia zbie¿noœci uregulowañ prawnych ze standarda-mi miêdzynarodowymi, obowi¹zuj¹cymi w krajach cz³onkowskich OECD, a tak¿e od stopnia rozwoju infra-struktury dla prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, do której nale¿y przede wszystkim stopieñ rozwoju sie-ci telekomunikacyjnej i transportowej, sposób funkcjo-nowania urzêdów, przejrzystoœæ procedur administra-cyjnych. Nie bez znaczenia s¹ kwalifikacje, mobilnoœæ i cena si³y roboczej. 1. 1. Polska jako miejsce do lokowania inwestycji zagranicznych W ci¹gu dziesiêciu lat transformacji w Polsce powsta- ³y podstawowe warunki prawne, ekonomiczne i infra-strukturalne do prowadzenia gospodarki rynkowej, co przyczyni³o siê bezpoœrednio do wzrostu zainteresowa-nia inwestorów zagranicznych nasz¹ gospodark¹. Od 1995 roku notuje siê znaczny wzrost nap³ywu zagranicz-nych inwestycji bezpoœrednich do Polski, chocia¿ ci¹gle za ma³y w stosunku do potrzeb restrukturyzuj¹cej siê gospodarki polskiej. Na umocnieniu pozycji Polski jako kraju przyci¹gaj¹- cego znacz¹cych inwestorów zagranicznych zawa¿y³o g³ównie: – uzyskanie cz³onkostwa w OECD, presti¿owej orga-nizacji najbardziej rozwiniêtych krajów œwiata, sta-wiaj ¹cej przed swymi cz³onkami wysokie wymaga-nia w odniesieniu do uregulowañ gospodarczych, w tym do uregulowañ zapewniaj¹cych przejrzy-sto œæ procedur i stabilnoœæ przepisów wobec inwe-stor ów zagranicznych, jednakowe ich traktowanie w porównaniu z inwestorami krajowymi, jednocze- œnie poddaj¹cych prowadzon¹ przez Polskê polity-k ê gospodarcz¹ kontroli miêdzynarodowej. Aby uzyskaæ cz³onkostwo w OECD Polska musia³a do-stosowa æ swoje ustawodawstwo do standardów obowi¹zuj¹cych cz³onków OECD, – odpornoœæ polskiej gospodarki na kryzysy finan-sowe, jakie przetoczy³y siê przez kraje Po³udnio-wo- Wschodniej Azji, Brazyliê i Rosjê, Wêgry i Czechy. Stosunkowo niewielki wp³yw tych kryzy-s ów na polsk¹ gospodarkê zwiêkszy³ zaufanie in-westor ów zagranicznych do polityki gospodarczej rz¹du. Wa¿nym atutem polskiej gospodarki w ocenach inwe-stor ów zagranicznych staje siê wysoki potencja³ wzrostu. Jak wynika z ostatniego raportu firmy A.T Kearney na ten czynnik wskaza³o 78% ankietowanych du¿ych firm1/. Od kilku lat inwestorzy zagraniczni oceniaj¹ Polskê jako kraj atrakcyjny do inwestowania. Powodem tej oceny jest nie tylko du¿y potencja³ wzrostu i w miarê stabilna sytuacja polityczna i makroekonomiczna, ale 7
tak¿e du¿y rynek wewnêtrzny. Charakteryzuje siê on zarówno rosn¹cym popytem zwi¹zanym ze wzrostem gospodarczym, jak i realizacj¹ popytu od³o¿onego przez znaczne grupy ludnoœci, stosunkowo niedrog¹ i relatywnie nieŸle wykszta³con¹ si³¹ robocz¹. Nie bez znaczenia jest tak¿e interesuj¹ce po³o¿enie geogra-ficzne Polski: dla inwestorów z krajów Unii Europejskiej du¿¹ wartoœæ ma bliskoœæ potencjalnego, olbrzymiego rynku rosyjskiego, dla inwestorów spoza Unii Europej-skiej znaczenie ma rych³e cz³onkostwo Polski w Unii Europejskiej i mo¿liwoœæ wejœcia na jej rynki poprzez inwestycje ulokowane w naszym kraju. 1. 2. Gromadzenie danych statystycznych o zagranicznych inwestycjach bezpoœrednich w Polsce i Ÿród³a informacji2/ Upowa¿nienia ustawowe do zbierania i przetwarza-nia danych statystycznych o dzia³alnoœci spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce posiadaj¹ G³ówny Urz¹d Statystyczny i Narodowy Bank Polski3/. Narodowy Bank Polski otrzymuje dane pochodz¹ce z dwóch Ÿróde³, z systemu bankowego i podmiotów nie bêd¹cych bankami. Informacje o dzia³alnoœci spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, nie pochodz¹ce z systemu bankowego, gromadzone s¹ na bazie standardowych formularzy wy-pe ³nianych przez te podmioty. Zgodnie z zaleceniami OECD systemem sprawozdawczym NBP objête s¹ wszystkie spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego, w tym tzw. ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla celów statystycznych bilansu p³atniczego mierzy siê wartoœci¹ nastêpuj¹cych rodzajów przep³ywów kapita³o-wych (wed³ug definicji, stosowanej przez kraje cz³on-kowskie OECD i znaczn¹ czêœæ cz³onków MFW): – zakup udzia³ów i akcji za gotówkê, wartoœæ kapita³u wnoszonego w naturze, dop³aty do kapita³u podsta-wowego, – reinwestowane zyski, – kredyty i po¿yczki udzielane miêdzy podmiotami za-le ¿nymi kapita³owo. Te same sk³adniki stanowi¹ wartoœæ inwestycji nap³y-waj ¹cych do danego kraju, jak i wartoœæ inwestycji z te-go kraju odp³ywaj¹cych. ród³em informacji przekazywanych przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego Narodowemu Ban-kowi Polskiemu s¹ bilanse tych spó³ek oraz rachunek zysków i strat. Z tego powodu informacje o stanie zagra-nicznych inwestycji bezpoœrednich w Polsce publikowa-ne s¹ przez NBP z opóŸnieniem czasowym, tzn. naj-wcze œniej w trzecim kwartale roku nastêpnego.Tyle cza-su zajmuje proces przygotowania bilansów spó³ek (ter-min ich sporz¹dzenia to koniec marca), nastêpnie trwa proces przekazywania danych do terenowych oddzia³ów NBP i proces ich opracowywania, w tym uzgadniania b³êdów i nieœcis³oœci. Jest to procedura standardowa. Narodowy Bank Polski nie ró¿ni siê w tej sprawie od sposobu postêpowania i czasu publikacji danych od banków centralnych innych krajów. Zagregowane dane o wartoœci zagranicznych inwe-stycji bezpoœrednich publikowane s¹ przez NBP w bi-lansie p³atniczym w dwóch formach: w bilansie sporz¹- dzanym na bazie transakcyjnej i w bilansie sporz¹dza-nym na bazie p³atniczej. Dane te przekazywane s¹ tak- ¿e do OECD i MFW i publikowane w rocznikach staty-stycznych wydawanych przez te organizacje, takich jak International Direct Investment Statistics Yearbook, IMF Balance of Payments Statistics, International Financial Statistics. W bilansie sporz¹dzanym na bazie p³atniczej prezen-towane s¹ p³atnoœci dokonywane w obrocie z zagranic¹, powoduj¹ce zmiany stanu œrodków dewizowych na ra-chunkach bankowych polskich banków w bankach za granic¹, na rachunkach banków zagranicznych w ban-kach krajowych oraz na rachunkach innych nierezyden-t ów w bankach polskich. Podane wartoœci s¹ wartoœciami netto, to znaczy uwzglêdniaj¹ ruch kapita³u miêdzy inwestorami zagra-nicznymi i krajowymi, czyli – od wartoœci nap³ywu i od-p ³ywu inwestycji zagranicznych odejmowana jest war-to œæ aktywów odsprzedanych przez inwestorów zagra-nicznych inwestorom krajowym, a w przypadku odp³y-w ów – odwrotnie, odejmowana jest tak¿e wartoœæ kwot zwi¹zanych z umorzeniem akcji lub wycofaniem dop³at 8
do kapita³u podstawowego. Tak¿e wartoœci dotycz¹ce obrotów kredytowych i po¿yczek miêdzy zagranicznymi inwestorami a przedsiêbiorstwami powi¹zanymi z nimi kapita³owo prezentowane s¹ w podziale na kredyty udzielone inwestorom zagranicznym przez przedsiê- biorstwa, w których posiadaj¹ oni udzia³y, oraz kredyty otrzymane przez te przedsiêbiorstwa od ich udzia³ow-c ów zagranicznych. Wartoœci kredytów prezentowane s¹ tak¿e w formie netto, to znaczy prezentuj¹ wartoœæ udzielonych kredytów i po¿yczek pomniejszon¹ o doko-nane sp³aty, czyli faktyczny stan zobowi¹zañ.W odnie-sieniu do banków z udzia³em kapita³u zagranicznego do zagranicznych inwestycji bezpoœrednich zaliczane s¹ tylko kredyty podporz¹dkowane. Tak sporz¹dzony bi-lans p³atniczy informuje o stanie zobowi¹zañ Polski wo-bec zagranicznych inwestorów bezpoœrednich w ostat-nim dniu roku4/. Wartoœæ zagranicznych inwestycji bezpoœrednich prezentowana jest w bilansie p³atniczym wed³ug stanu na koniec grudnia roku sprawozdawczego. Do przeli-czania wartoœci tych inwestycji z walut, w jakich zosta- ³y dokonane na z³ote i dolary stosowane s¹ kursy œre-dnie narastaj¹ce, natomiast wartoœæ stanów kredytów udzielonych i otrzymanych przez spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego wyliczana jest na ostatni dzieñ ro-ku sprawozdawczego wed³ug kursu obowi¹zuj¹cego w tym dniu. W bilansie sporz¹dzanym na bazie transakcyjnej – obok danych p³atniczych – podawane s¹ dane o zmia-nach nale¿noœci i zobowi¹zañ zagranicznych, takie jak reinwestycje zysków dokonywane przez polskich inwe-stor ów za granic¹ i zagranicznych inwestorów w Polsce, wp³aty do kapita³u zak³adowego dokonywane w formie aportów rzeczowych, kredyty miêdzy podmiotami zale¿- nymi kapita³owo. Dane na bazie transakcyjnej s³u¿¹ przede wszystkim do oceny skali powi¹zañ gospodar-czych Polski z zagranic¹. W statystykach za kraj pochodzenia inwestycji poda-je siê ten, z którego faktycznie nap³yn¹³ kapita³, a nie kraj, w którym inwestor zagraniczny ma swoj¹ g³ówn¹ siedzibê. 2. Uregulowania dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce 2. 1. Ustawodawstwo Zasady prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez nierezydentów w Polsce regulowane s¹ przez przepisy odnosz¹ce siê do ogó³u podmiotów gospodarczych, ta-kie jak Kodeks handlowy czy ustawa o dzia³alnoœci go-spodarczej oraz wszelkie inne ustawy reguluj¹ce zasa-dy prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez polskie podmioty gospodarcze, a tak¿e przez ustawê specjaln¹, jak¹ jest ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicznym5/. Ta ostatnia ustawa zawiera definicjê „podmiotu zagra-nicznego ”, które to pojêcie w zasadzie odpowiada pojê- ciu „nierezydenta” stosowanemu w dokumentach OECD, a tak¿e zasady udzia³u partnera zagranicznego (nierezydenta) w tworzonej w Polsce spó³ce, tzn. formy prawne dzia³alnoœci, zasady wnoszenia kapita³u zak³a-dowego, mo¿liwoœæ ¿¹dania przez inwestora zagranicz-nego gwarancji odszkodowania z tytu³u ewentualnych szkód wynik³ych z wyw³aszczenia przez Skarb Pañstwa. 2. 2. Zasada traktowania narodowego Rz¹d polski, staj¹c siê cz³onkiem OECD pod koniec 1996 r., zobowi¹za³ siê do traktowania inwestorów za-granicznych na równi z inwestorami krajowymi, co ozna-cza traktowanie inwestorów zagranicznych nie gorzej ni¿ inwestorów krajowych. Przed przyst¹pieniem do OECD inwestorom zagranicznym przys³ugiwa³y liczne przywileje, ale te¿ stosowane by³o wobec nich wiele ograniczeñ w porównaniu z warunkami oferowanymi in-westorom krajowym. Od czasu przyst¹pienia do OECD inwestorzy zagraniczni utracili uprzywilejowan¹ pozycjê na rynku polskim. Jedynym przywilejem jest zwolnienie z op³at celnych aportów wnoszonych do kapita³u zak³a-dowego przez wspólnika zagranicznego. W niektórych dziedzinach inwestorzy zagraniczni spotykaj¹ siê wrêcz z ograniczeniami dzia³alnoœci w porównaniu z inwesto-rami krajowymi. I tak, nierezydenci nie mog¹ prowadziæ 9
dzia³alnoœci w formie oddzia³u banku hipotecznego, od-dzia ³y zagranicznych spó³ek nie mog¹ zarz¹dzaæ akty-wami krajowych funduszy emerytalnych, udzia³ inwesto-r ów zagranicznych w dziedzinie nadawania programów radiowych i telewizyjnych jest ograniczony do 33%, a w œwiadczeniu miêdzynarodowych us³ug telekomuni-kacyjnych, miêdzymiastowych lub telefonii komórkowej, telewizji i radiofonii kablowej oraz firm operuj¹cych w sektorze gier losowych i zak³adów wzajemnych do 49% kapita³u zak³adowego spó³ki. Na kupno akcji w spó³ce bêd¹cej w³aœcicielem dzia³a-j ¹cej linii lotniczej inwestorzy zagraniczni musz¹ uzy-ska æ zgodê ministra transportu. Znaczne ograniczenia dotycz¹ nabywania ziemi i nieruchomoœci przez inwe-stor ów zagranicznych. 2. 3. Nabywanie ziemi i nieruchomoœci przez nierezydentów Nabywanie nieruchomoœci przez nierezydentów regulo-wane jest przez ustawê o nabywaniu nieruchomoœci przez cudzoziemców, pochodz¹c¹ jeszcze z 1920 r.6/ i znoweli-zowan ¹ kilkakrotnie od 1996 r. w zwi¹zku ze staraniami rz¹du polskiego o uzyskanie cz³onkostwa w OECD. Niere-zydenci maj¹ prawo nabywaæ bez zezwolenia mieszkania. Zezwolenia na nabycie nieruchomoœci niepotrzebne s¹ tak¿e tym cudzoziemcom, którzy mieszkaj¹ w Polsce co najmniej 5 lat i posiadaj¹ kartê sta³ego pobytu oraz tym osobom prawnym, które nabywaj¹ na cele dzia³alnoœci statutowej niezabudowan¹ nieruchomoœæ o powierzchni 0,4 ha, z wyj¹tkiem nieruchomoœci po³o¿onych w strefie nadgranicznej i nieruchomoœci rolnych, lasów i akwenów wodnych. Nabycie pozosta³ych nieruchomoœci wymaga zezwolenia ministra spraw wewnêtrznych i administracji. Wpraktyce minister spraw wewnêtrznych i administracji – zgodnie ze zobowi¹zaniami przyjêtymi wobec OECD – powinien wydawaæ rutynowo zezwolenia na zakup nieru-chomo œci zwi¹zanych z prowadzeniem bezpoœrednich in-westycji zagranicznych w ustawowym terminie 30 dni. Z danych opublikowanych przez MSWiA wynika, ¿e w latach 1990 – 1999 nierezydenci kupili legalnie oko³o 17 tys. ha gruntów, czyli oko³o 0,054% powierzchni Pol-ski. W 1999 r. zagraniczni inwestorzy otrzymali 1491 ze-zwole ñ na zakup oko³o 4,7 tys. ha gruntów, z czego np. na budowê stacji benzynowych kupiono ponad 119 ha gruntów, a pod budowê supermarketów – 81 ha. W ro-ku poprzednim spó³ki z udzia³em kapita³u zagraniczne-go otrzyma³y 1471 zezwoleñ na zakup ³¹cznie oko³o 4 tys. ha gruntów, a w 1997 r. – 1326 zezwoleñ na za-kup ³¹cznie 2,7 tys. ha gruntów. Natomiast osoby pry-watne kupi³y w 1999 r. 702 nieruchomoœci, g³ównie do-my i dzia³ki, o ³¹cznej powierzchni oko³o 353 ha. W ro-ku poprzednim udzielono zgody na zakup 718 nieru-chomo œci o ³¹cznej powierzchni 370 ha. Wœród kupuj¹- cych dominuj¹ obywatele Niemiec, Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Ukrainy. Nierezydenci staj¹ siê tak¿e w³aœcicielami akcji i udzia³ów w spó³kach, które s¹ w³aœcicielami nierucho-mo œci. Jeœli nierezydent chce obj¹æ kontrolê nad tak¹ spó³k¹, musi otrzymaæ zezwolenie z MSWiA.W 1999 r. wydano 452 zgody, 384 dla nierezydentów bêd¹cych podmiotami gospodarczymi.W ten sposób nierezydenci nabyli 8,3 tys. ha gruntów (np. w wyniku sprzeda¿y Ban-ku Zachodniego inwestorowi zagranicznemu, 2,3 tys. ha gruntów rolnych przesz³o z r¹k rezydenta do nierezy-denta. Zagraniczny inwestor zobowi¹za³ siê w umowie odsprzedaæ te grunty Agencji Rolnej Skarbu Pañstwa). Z mo¿liwoœci nabywania nieruchomoœci bez zezwole-nia w 1999 r. skorzysta³o 16 inwestorów zagranicznych, kupuj¹c ³¹cznie 5,5 ha gruntów oraz 350 osób prywat-nych, kupuj¹c ³¹cznie 138,2 ha gruntów, w tym 52 ha gruntów rolnych7/. 3. Miejsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w gospodarce Prawie 17 tysiêcy inwestorów ze 106 krajów posiada³o udzia³y w 12649 spó³kach z udzia³em zagranicznym w Polsce wed³ug stanu na koniec 1998 r. Stanowi³o to po-nad 15% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych sk³a-daj ¹cych sprawozdania finansowe do GUS, co stanowi³o wzrost w porównaniu do lat ubieg³ych, kiedy udzia³ ten wy-nosi ³ 15,3% w 1997 r., 14,6% w 1996 r. i 12,5% w 1995 r. 10
NBP zaœ podaje, ¿e liczba spó³ek wype³niaj¹cych formula-rze statystyczne informuj¹ce o wartoœci dokonanych inwe-stycji wynios³a w tym¿e roku 13185. Ró¿nica ta mo¿e wy-nika æ z faktu objêcia przez NBP obowi¹zkiem statystycz-nym tych spó³ek, które – mimo rozpoczêcia dzia³alnoœci – nie z³o¿y³y jeszcze sprawozdañ F-02 do GUS8/. Tabela 1 przedstawia tempo wzrostu liczby spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1992 – 1998. Kolumna druga przedstawia liczbê spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego zarejestrowanych w GUS-owskim zbiorze REGON. S¹ to spó³ki przygotowane do podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej, to znaczy, zareje-strowane w s¹dzie rejestrowym i G³ównym Urzêdzie Statystycznym, jednak nie prowadz¹ce jeszcze tej dzia- ³alnoœci. Kolumna czwarta informuje o tym, ile spoœród zarejestrowanych spó³ek faktycznie prowadzi³o dzia³al-no œæ gospodarcz¹ na koniec ka¿dego roku kalendarzo-wego. Jak wynika z kolumny ostatniej, zaledwie jedna trzecia spoœród wszystkich zarejestrowanych spó³ek prowadzi³a dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w 1998 r., i co cha-rakterystyczne, udzia³ spó³ek sk³adaj¹cych sprawozda-nia z dzia³alnoœci gospodarczej w ogólnej liczbie spó³ek maleje. Poniewa¿ wszystkie spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego maj¹ obowi¹zek informowania GUS o swojej dzia³alnoœci gospodarczej, mo¿na s¹dziæ, ¿e GUS nie uaktualnia zbioru REGON i ¿e wiele spó³ek tam zarejestrowanych dawno zaprzesta³o dzia³alnoœci, po³¹czy³o siê z innymi spó³kami lub nigdy dzia³alnoœci gospodarczej nie podjê³o. St¹d prawdopodobnie tak du- ¿e ró¿nice miêdzy liczb¹ spó³ek zarejestrowanych a ilo- œci¹ spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania finansowe. Tempo wzrostu liczby zarejestrowanych spó³ek by³o naj-wy ¿sze w 1993 r., kiedy to obowi¹zywa³a ustawa, na mo-cy której spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego by³y zwolnione z podatku dochodowego przez okres od 3 do 6 lat. W 1994 roku najwy¿sze by³o tempo wzrostu spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹, co by wskazywa- ³o na fakt, ¿e czêœæ zarejestrowanych spó³ek podjê³a dzia- ³alnoœæ gospodarcz¹.W tym te¿ roku najwiêkszy by³ tak¿e udzia³ spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w liczbie spó³ek zarejestrowanych. Od 1993 r. spada dyna-mika zarówno spó³ek zarejestrowanych, jak i prowadz¹- cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹, stabilizuj¹c siê odpowie-dnio na poziomie stu kilkunastu i stu kilku procent. 4. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich do Polski w latach 1992 – 1998 W latach 1992 – 1999 odnotowany zosta³ dynamicz-ny wzrost nap³ywu zagranicznych inwestycji bezpoœre-dnich (ZIB) do Polski (tabela 2). Szczególnie wysok¹ dy-namik ê odnotowano na pocz¹tku okresu transformacji, najni¿sz¹ zaœ – chocia¿ ci¹gle dodatni¹ (po 109%) w la-tach 1994 i 1997, mimo i¿ w³aœnie w tych latach wartoœæ kapita³u wp³acanego przez udzia³owców zagranicznych Tabela 1. Liczba spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1992 – 1999 11 Lata Liczba spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Zarejestrowanych w zbiorze REGON Tempo wzrostu liczby Zarejestrowanych spó³ek Liczba spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania finansowe Tempo wzrostu liczby spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania Udzia³ spó³ek dzia³aj¹cych w liczbie spó³ek zarejestrowanych w zbiorze REGON (w procentach) 1992 10817 100 2462 100 23 1993 15814 146 2743 111 17 1994 20324 128 8775 319 43 1995 24635 121 10235 117 41 1996 29157 118 11307 110 39 1997 32942 115 12377 109 37,5 1998 36850 112 12649 102 34,3 1999 40412 110 x x x ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, 1992 – 1999, Ma³y Rocznik Statystyczny, GUS,1992 – 1999, Informacja o sytuacji spo³eczno-gospodarczej kraju, GUS 1999, obliczenia w³asne x – brak danych
w formie pieniê¿nej do kapita³u zak³adowego spó³ek spad³a w 1994 r. o 1% w stosunku do roku poprzednie-go, a w 1997 r. o 6,4%. Wzros³a jednak wartoœæ udzia³u kapita³u zagranicznego wnoszonego w formie aportów rzeczowych (o 44% w 1997 r.). W 1998 roku zainteresowanie inwestorów zagranicz-nych polsk¹ gospodark¹ wzros³o tak znacznie, ¿e na-p ³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³ wy¿- szy o prawie 30% w stosunku do roku poprzedniego i zamkn¹³ siê kwot¹ 6,365 mld dolarów. Sam przyrost w stosunku do roku poprzedniego wyniós³ 1,457 mld do-lar ów, to jest ponad dwukrotn¹ wartoœæ nap³ywu kapita- ³u zagranicznego z roku 1992. W 1998 roku odnotowa-no tak¿e szybszy ni¿ w latach poprzednich – bo o 47,8% w stosunku do roku poprzedniego – wzrost nap³ywu ka-pita ³u zagranicznego do kapita³u zak³adowego spó³ek, w tym na szczególn¹ uwagê zas³uguje wzrost wp³at pie-ni ê¿nych do kapita³u zak³adowego spó³ek, dokonany przez udzia³owców zagranicznych, który wyniós³ 62%. Tym razem zmala³ udzia³ aportów rzeczowych w kapita-le zak³adowym spó³ek o 38%, a dane statystyczne bilan-su p³atniczego zdaj¹ siê wskazywaæ, ¿e aporty rzeczo-we zosta³y zast¹pione kredytami udzielanymi przez udzia³owców zagranicznych spó³kom dzia³aj¹cym w Pol-sce, w których maj¹ oni swoje udzia³y.Wartoœæ tych kre-dyt ów wzros³a o 15% w stosunku do roku ubieg³ego. Wed³ug danych NBP nap³ywaj¹cy w 1998 roku kapi-ta ³ zagraniczny zasili³ g³ównie kapita³y w³asne ju¿ istnie-j ¹cych spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych, czyli zwiêkszy³ udzia³y inwestorów zagranicznych w ju¿ dzia³aj¹cych spó³kach. Dotyczy³o to 87% wartoœci nap³y-waj ¹cego kapita³u. Tylko 565 mln dol. (13% wartoœci na-p ³ywu) zosta³o zainwestowane w utworzenie nowych podmiotów gospodarczych. By³a to kwota o 48% ni¿sza ni¿ w roku poprzednim. Z powy¿szych faktów mo¿na wyci¹gn¹æ wniosek, ¿e inwestorzy zagraniczni, wzmac-niaj ¹c kapita³owo posiadane w Polsce podmioty gospo-darcze, nastawiali siê na d³ugookresowe funkcjonowa-nie na polskim rynku i budowanie dobrej pozycji swoich firm, a wiêc dobrze oceniali mo¿liwoœci rozwojowe. Jednoczeœnie ze wzrostem wartoœci nap³ywaj¹cego ka-pita ³u zak³adowego wzros³a tak¿e wartoœæ kredytów udzie-lonych przez zagranicznych akcjonariuszy i udzia³owców spó³kom za³o¿onym w Polsce9/.W1998 r.wartoœæ tych kre-dyt ów stanowi³a prawie 32% ogólnej sumy nap³ywu ZIB, co jest udzia³em znacz¹cym, lecz po raz pierwszy od kilku lat tempo wzrostu udzielanych kredytów uleg³o zahamowaniu. Podczas gdy w 1997 r. w porównaniu do roku poprzednie-go wartoœæ kredytów udzielonych spó³kom z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego przez ich zagranicznych udzia³owców wzros³a o 61%, (przy spadku wartoœci aportów rzeczo-wych) to w roku 1998 w porównaniu do roku poprzedniego wartoœæ udzielonych kredytów wzros³a o 15%. Pozycja „wartoœæ reinwestowanych zysków” informuje, o ile wzros³a wartoœæ zainwestowanego w Polsce kapita- ³u z tytu³u zainwestowania w Polsce zysków przypadaj¹- cych na inwestorów zagranicznych. Ujemna wartoœæ „re-inwestowanych zysków” informuje o zmniejszeniu warto- œci zainwestowanego w Polsce kapita³u zagranicznego z tytu³u poniesionych strat przypadaj¹cych na inwesto-r ów zagranicznych, a nie o wartoœci zysków transferowa-nych za granicê. Najwiêcej zysków reinwestowali udzia- ³owcy zagraniczni w 1995 r., ich wartoœæ siêgnê³a sumy 888 mln dolarów. Od tego czasu wartoœæ reinwestowa-nych zysków spada³a: o 644 mln dolarów w 1996 r., a w kolejnym o nastêpne 219 mln dolarów. Spadek war-to œci reinwestowanych zysków rekompensowany by³ wzrostem wartoœci udzielonych kredytów: o 429 mln do-lar ów w 1996 r., i o 672 mln dolarów w 1997 r.W 1998 r. spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego wykaza³y stra-t ê w wysokoœci 264 mln dolarów, co znaczy, ¿e o tê kwo-t ê pomniejszeniu uleg³a wartoœæ kapita³u zagranicznego zainwestowanego w Polsce. Choæ strata ta dotyczy podmiotów z udzia³em kapita³u zagranicznego jako gru-py, to nie oznacza ona jednak, ¿e wszystkie podmioty z tej grupy rejestrowa³y straty. W sektorze poœrednictwa finansowego inwestorzy zagraniczni reinwestowali 265 mln dolarów pochodz¹cych z zysków, producenci ¿yw-no œci 27 mln dolarów, a chemikaliów i wyrobów chemicz-nych 82 mln dolarów. Znaczne straty wykazali w 1998 ro-ku inwestorzy w sektorze handlu i us³ug (371 mln dol.) oraz zajmuj¹cy siê obs³ug¹ nieruchomoœci (71 mln dol.). W analizowanym okresie wzros³a tak¿e œrednia war-to œæ kapita³u zagranicznego zainwestowanego w jedn¹ spó³kê prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ (tabela 3), co jest potwierdzeniem tezy o wzroœcie zaufania inwe- 12
Tabela 2. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich w latach 1992 – 1999 (w mln dol.) Rodzaj nak³adów/ Rok 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 1997: storów zagranicznych do polskiej gospodarki oraz o wzroœcie konkurencyjnoœci polskiej gospodarki w d¹- ¿eniu do ich pozyskiwania. 5. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich10/ Powy¿ej omówiony zosta³ nap³yw kapita³u zagranicz-nego do Polski w latach 1992 – 1999, natomiast poni¿ej zostanie przedstawiony stan zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u przyjêtych zagranicznych inwestycji bezpoœrednich11/ na koniec poszczególnych lat kalenda-rzowych. Przedstawione wartoœci nie stanowi¹ prostego sumowania wartoœci nap³ywu ZIB w poszczególnych la-tach, poniewa¿ uwzglêdniaj¹ zmiany zachodz¹ce w zbiorze podmiotów z udzia³em inwestorów zagranicz-nych dotycz¹ce g³ównie likwidacji niektórych inwestycji oraz strat poniesionych przez inwestorów zagranicz-nych i przedstawiaj¹ faktyczn¹ wartoœæ kapita³u zagra-nicznego zainwestowanego w Polsce na koniec roku ka-lendarzowego. Ostatnie dostêpne dane statystyczne na ten temat dotycz¹ stanu na dzieñ 31 grudnia 1998 roku12/. Tabela 3.Wartoœæ kapita³u zagranicznego przypadaj¹cego na jedn¹ spó³kê w latach 1992 – 1998 13 1996 w % 1998: 1997 w % 1999: 1998 w % Kapita³ zak³adowy w gotówce 177 298 892 884 1807 2845 2663 4323 4313 93,6 162,3 95,5 Kapita³ zak³adowy w formie rzeczowej 91 135 217 212 298 314 453 281 x 144 62 x Reinwestowane zyski* 66 154 199 382 888 244 25 -264 x 10,2 x Kredyty i po¿yczki bezpoœrednio zwi¹zane z inwestycjami 25 91 407 397 666 1095 1767 2025 2296 161,3 115 113,3 Nap³yw ZIB ogó³em 359 678 1715 1875 3659 4498 4908 6365 6757 109,1 130 106,1 Dynamika wzrostu nap³ywu ZIB ogó³em (rok poprzedni 100 188 252 109 195 122 109 130 106 109,1 130 106,1 = 100) ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999. Dane za 1999 r. s¹ danymi wstêpnymi na bazie p³atniczej * Od 1996 r. NBP podaje wartoœæ reinwestowanych zysków pomniejszon¹ o straty bilansowe spó³ek Lata Liczba spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ Wartoœæ zainwestowanego kapita³u w mln dol. Œrednia wartoœæ kapita³u zainwestowanego w jedn¹ spó³kê w tys. dol. 1992 2462 678 275 1993 2743 1715 625 1994 8775 1875 213 1995 10235 3659 357 1996 11307 4498 397 1997 12377 4908 396 1998 12649 6365 503 ród³o: Obliczenia w³asne na podstawie danych GUS i NBP
5. 1. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich w latach 1992 – 1998 Wed³ug danych opublikowanych przez NBP zobo-wi ¹zania Polski z tytu³u zagranicznych inwestycji bez-po œrednich na koniec 1998 roku wynosi³y 22,479 mld dolarów. Z tej sumy na kapita³ zak³adowy inwestorów zagranicznych, op³acony w spó³kach z ich udzia³em przypada³o 16,063 mld dol., a na kredyty i po¿yczki udzielone przez inwestorów zagranicznych spó³kom w Polsce – 6,416 mld dol. Zatem na kapita³ w³asny in-westor ów zagranicznych przypada³o 71,5% wartoœci ZIB zarejestrowanych na koniec 1998 roku, na kredy-ty i po¿yczki – pozosta³e 28,5%. Tabela 4. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB w latach 1992 – 1998 (w mln dol.) Wzrost wartoœci zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB w omawianych siedmiu latach wykazywa³ wysok¹ dynamikê. Najni¿sza dynamika wzrostu w po-r ównaniu do roku poprzedniego wynios³a 127% i zosta- ³a odnotowana w roku 1997, najwy¿sza – 206% – w 1995 r. W 1998 roku, ostatnim, za który publikowane s¹ dane statystyczne, stan zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB wzrós³ o 54%. Liczby te potwier-dzaj ¹ fakt nie tylko utrzymuj¹cego siê, lecz wzrastaj¹ce-go zainteresowania polsk¹ gospodark¹ przez inwesto-r ów zagranicznych. 6. Struktura spó³ek z udzia³em zagranicznym wed³ug wielkoœci kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego Wed³ug danych GUS13/, w 1998 r. 59% kapita³u za-granicznego zosta³o zainwestowane w spó³ki, których w³aœcicielami s¹ w 100% inwestorzy zagraniczni. Spó³ek takich by³o 6357. Sytuacja ta nie uleg³a zmianie w po-r ównaniu do roku poprzedniego, kiedy to 60% kapita³u zagranicznego zainwestowane by³o w spó³ki bêd¹ce wy- ³¹czn¹ w³asnoœci¹ inwestorów zagranicznych. W spó³ki, w których udzia³ kapita³u zagranicznego by³ mniejszy od 10%, a wiêc od progu, od którego wed³ug definicji OECD i MFW zarejestrowane podmioty gospo-darcze uznaje siê za spó³ki z udzia³em kapita³u zagra-nicznego, zainwestowano zaledwie 0,1% wartoœci kapi-ta ³u zagranicznego. Spó³ek takich by³o 263. W 1998 r. 92% kapita³u zagranicznego zosta³o zain-westowane w spó³kach o kapitale zak³adowym przekra-czaj ¹cym 1 mln dolarów, bêd¹cych wy³¹czn¹ w³asno- œci¹ inwestorów zagranicznych i stanowi³o zaledwie 7,5% ogólnej liczby spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego w Polsce. Spó³ek takich przybywa (w 1997 r. by³o ich 742), a udzia³ kapita³u ulokowanego w tych 14 Lata Kapita³ zak³a-dowy wniesiony przez inwe-stor ów zagra-nicznych do spó³ek w Polsce Udzia³ wp³aco-nego kapita³u zak³adowego w wartoœci ZIB w danym roku (w %) Kredyty i po¿y-czki udzielone przez zagra-nicznych udzia- ³owców ich spó³kom maj¹- cym siedzibê w Polsce (w mln dol.) Udzia³ kredytów i po¿yczek w wartoœci za-anga ¿owanego w Polsce kapita³u zagranicznego (w %) Zobowi¹zania z tytu³u ZIB w Polsce Dynamika wzrostu zobowi¹zañ z tytu³u ZIB (rok poprzedni = 100, w %) 1992 1.135 82,8 235 17,2 1.370 100 1993 1.661 72,0 646 28,0 2.307 168 1994 2.840 75,0 949 25,0 3.789 164 1995 6.130 78,1 1.713 21,8 7.843 206 1996 8.697 75,8 2.766 24,1 11.463 146 1997 10.125 69,4 4.462 30,5 14.587 127 1998 16.063 71,4 6.416 28,5 22.479 154 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1998
spó³kach w ca³oœci zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego jest niezmiennie wysoki (89% w 1997 r.). W oko³o 6000 spó³kach udzia³ inwestorów zagranicz-nych wynosi³ miêdzy 10% a 99%, a wartoœæ zainwestowa-nego kapita³u zagranicznego waha³a siê od 6 tysiêcy dol. do 1 mln dol. 7. Kierunki pochodzenia zainwestowanego kapita³u zagranicznego Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce pocho-dzi ³y prawie w ca³oœci z krajów cz³onkowskich OECD. Za-ledwie pó³ procent zainwestowanego w tej formie kapita- ³u pochodzi³o z krajów nie bêd¹cych cz³onkami tej organi-zacji. Powinno to wzmacniaæ poczucie bezpieczeñstwa, poniewa¿ Polska, bêd¹c cz³onkiem OECD, bierze udzia³ w pracach tej organizacji, w tym w pracach zwi¹zanych z uregulowaniami dotycz¹cymi inwestycji bezpoœrednich i w ten sposób nie tylko ma bie¿¹c¹ informacjê, ale tak¿e ma wp³yw na decyzje i uregulowania podejmowane w tej dziedzinie. W przypadku powstania problemów zwi¹za-nych z funkcjonowaniem inwestycji zagranicznych rz¹d polski ma mo¿liwoœæ podejmowania interwencji na forum tej organizacji w celu wypracowania rozwi¹zañ. W minionych siedmiu latach najwiêcej kapita³u zagra-nicznego nap³ynê³o do Polski z Holandii, Niemiec, Sta-n ów Zjednoczonych i Francji. Inwestorzy pochodz¹cy z tych krajów zainwestowali 69,7% wartoœci ca³ego ka- Tabela 5. Struktura zobowi¹zañ zagranicznych Polski z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich wed³ug kierunków pochodzenia kapita³u zagranicznego Wartoœæ zobowi¹zañ z tytu³u kredytów i po¿yczek miêdzy podmiotami zale¿nymi kapitaKraje pochodzenia kapita³u ³owo (w mln dol.) 15 Wartoœæ zobowi¹zañ z tytu³u wp³at do kapita³u zak³adowego (w mln dol.) Kredyty udzielone przez udzia- ³owców za-granicznych Kredyty udzielone in-westorom za-granicznym Wartoœæ netto (w mln dol.) Udzia³ kre-dyt ów w zo-bowi ¹zaniach (w %) £¹czna wartoœæ zobowi¹zañ (w mln dol.) OGÓ£EM 16.063 6.438 22 6.416 28,5 22.479 Z tego: EUROPA 12.838 5.438 13 5.425 29,7 18.263 w tym: Holandia 4.160 2.263 1 2.262 35,2 6.422 Niemcy 3.442 1.378 5 1.373 28,5 4.815 Francja 1.539 261 2 259 14,4 1.798 Wielka Brytania 483 328 0 328 40,4 811 Austria 472 221 0 221 31,8 693 W³ochy 550 55 0 55 9,1 605 Dania 422 180 0 180 3,0 602 Belgia i Luksemburg 470 123 1 122 2,1 592 Szwecja 322 220 0 220 40,5 542 Szwajcaria 315 147 3 144 31,3 459 Irlandia 162 72 0 72 30,7 234 Finlandia 90 34 0 34 27,4 124 Norwegia 64 55 0 55 46,2 119 AMERYKA PÓ£NOCNA 2.081 846 8 838 28,7 2.919 w tym: Stany Zjednoczone 2.033 842 8 834 29,1 2867 AZJA 765 18 1 17 2,7 782 w tym: Korea Po³udniowa 635 5 0 5 0,8 640 Japonia 111 8 0 8 6,7 119 POZOSTA£E KRAJE 112 13 0 13 1,0 125 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999, obliczenia w³asne
pita³u zagranicznego znajduj¹cego siê w Polsce w for-mie ZIB, co stanowi³o sumê 15,7 mld dol. Zainwestowany przez nich kapita³ sk³ada siê z dwóch czêœci: kapita³u wp³aconego do kapita³u zak³adowego spó³ek oraz z kredytów i po¿yczek udzielonych za³o¿o-nym przez nich spó³kom. Udzia³ kredytów i po¿yczek w wartoœci zainwestowa-nego kapita³u wynosi³ 28,5%, jest to jednak wartoœæ œre-dnia dla wszystkich podmiotów z udzia³em zagranicz-nym. WskaŸnik ten dla inwestorów z poszczególnych krajów waha³ siê w przedziale od 40,5% (Wielka Bryta-nia i Szwecja) do 0,8% (Korea Po³udniowa). Jednak naj-wi êksze zobowi¹zania z tytu³u kredytów miêdzy podmio-tami zale¿nymi mia³a Polska wobec Holandii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Ich wartoœæ wynios³a 4,469 mld dolarów i stanowi³a prawie 70% wartoœci kredytów udzie-lonych spó³kom przez ich zagranicznych udzia³owców. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce nie s¹ jeszcze kredytodawcami dla swoich zagranicz-nych udzia³owców.Wed³ug stanu na koniec 1998 r. war-to œæ udzielonych przez nie kredytów siêga zaledwie 22 mln dolarów wobec 6,4 mld dol. kredytów przez nie otrzymanych (tabela 5). 8. Struktura zainwestowanego kapita³u wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej prowadzonej przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego Struktura inwestowanego w Polsce kapita³u zagra-nicznego zmienia siê. Najwiêcej kapita³u zagranicznego – oko³o 8,7 mld dol. zosta³o zainwestowane w dzia³al-no œæ produkcyjn¹, chocia¿ jej udzia³ w wartoœci zainwe-stowanego kapita³u maleje na korzyœæ inwestycji w sek-torach us³ugowych. Udzia³ dzia³alnoœci produkcyjnej w ogólnej wartoœci zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego spad³ w ci¹gu ostatnich trzech lat z 59,3% do 54,5%. Najatrakcyjniejszym sektorem dla inwestorów zagranicznych okaza³ siê sektor produkcji ¿ywnoœci, który przyci¹gn¹³ 2,5 mld dol. inwestycji zagranicznych, co stanowi³o 15,4% kapita³u zainwestowanego w Polsce na koniec 1998 r. Na drugim miejscu uplasowa³a siê pro-dukcja pojazdów mechanicznych, w któr¹ zainwestowa-no 1,5 mld dol., co stanowi³o 9,7% udzia³u w wartoœci zagranicznych inwestycji bezpoœrednich ogó³em, na trzecim produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych – 838 mln dol. i 5,3% udzia³u.W te trzy sektory zainwe-stowano ³¹cznie nieco ponad 30% wartoœci kapita³u za-granicznego na przestrzeni badanego okresu, tzn. do koñca 1998 r. Szybciej ni¿ w dzia³alnoœæ produkcyjn¹ ros³o zaanga- ¿owanie inwestorów zagranicznych w sektor poœrednic-twa finansowego. W ci¹gu badanych trzech lat wartoœæ zaanga¿owanego kapita³u zagranicznego wzros³a 2,4 ra-zy i wynios³a 3 mld dolarów na koniec 1998 r. Stanowi³o to 19% stanu zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu- ³u ZIB na koniec 1998 r. (wobec 14,4% na koniec1996 r.). Zaanga¿owanie inwestorów zagranicznych w sektorze bankowym wynosi³o 2,748 mld dolarów, z czego 2,57 mld dol. (93,5%) stanowi³o udzia³ w kapita³ach w³asnych ban-k ów, a 178 mln dol. (6,5%) to wartoœæ tzw. po¿yczek pod-porz ¹dkowanych. Udzia³ zaanga¿owania inwestorów za-granicznych w sektorze bankowym wzrós³ w ci¹gu roku o ponad 56%. Kapita³ zagraniczny nap³ywa³ przede wszy-stkim do banków prywatyzowanych, lecz powsta³y tak¿e nowe banki, utworzone przez inwestorów zagranicznych, na przyk³ad w celu kredytowania zakupu produkowanych przez tych inwestorów dóbr konsumpcyjnych. Znacz¹cym beneficjentem zagranicznego kapita³u zaanga¿owanego w Polsce by³ sektor handlu i us³ug. In-westycje zagraniczne w tym sektorze podwoi³y siê w ci¹gu badanych trzech lat i osi¹gnê³y wartoœæ 2,7 mld dolarów na koniec 1998 r. Ich udzia³ w wartoœci zagra-nicznych inwestycji bezpoœrednich ogó³em wzrós³ z 15,4% w 1996 r. do 17,2% na koniec 1998 r. Dwukrotny wzrost zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego odnotowano w sektorze obs³ugi nieruchomo- œci i firm.Wartoœæ zainwestowanego w tym sektorze ka-pita ³u siêgnê³a sumy 664 mln dol. na koniec 1998 r., jed-nak udzia³ tego sektora w ca³oœci zainwestowanego ka-pita ³u zwiêkszy³ siê nieznacznie (z 3,8% do 4,1%). Inwestycje zagraniczne w sektorze budownictwa wy-nios ³y 323 mln dol. i wzros³y prawie dwukrotnie w ci¹gu ostatnich badanych trzech lat, lecz udzia³ tego sektora 16
w ca³oœci zainwestowanego kapita³u pozosta³ na nie-zmienionym poziomie 2%. Inwestycje zagraniczne w dziale nazwanym dla ce-l ów statystycznych „transport, gospodarka magazyno-wa i ³¹cznoœæ” wynosi³y zaledwie 279 mln dol. na ko-niec 1998 r. i to nie tyle z powodu niechêci inwestorów zagranicznych do inwestowania, szczególnie w sek-torze telekomunikacji, ile z powodu braku mo¿liwoœci prawnych. Po czêœciowej demonopolizacji sektora tele-komunikacji wartoœæ inwestycji zagranicznych w tym sektorze wzros³a znacznie w 1999 r., jednak w chwili oddawania tego opracowania do druku dok³adne dane statystyczne na ten temat nie s¹ jeszcze opublikowa-ne. W zwi¹zku z porz¹dkowaniem problemów praw- Tabela 6. Struktura zainwestowanego kapita³u stanowi¹cego kapita³y w³asne wspólników zagranicznych wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej Wartoœæ zobowi¹zañ wobec zagranicy z tytu³u kapita³u w³asnego stanowi¹cego udzia³y inwestorów zagranicznych 1996 1997 1998 17 Rodzaje dzia³alnoœci gospodarczej wed³ug EKG Miliony dolarów Udzia³ w % Miliony dolarów Udzia³ w % Miliony dolarów Udzia³ w % OGÓ£EM 8.697 100,0 10.125 100,0 16.063 100,0 Dzia³alnoœæ produkcyjna 5.160 59,3 5.641 55,7 8.748 54,5 z tego: Produkcja ¿ywnoœci 1.258 14,5 1.390 13,7 2.476 15,4 Produkcja pojazdów mechanicznych 801 9,2 836 8,3 1.561 9,7 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 503 5,8 598 5,9 838 5,3 Produkcja drewna, masy celulozowej, dzia³alnoœæ publikacyjna i poligraficzna 528 6,1 594 5,9 789 4,9 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 390 4,5 373 3,7 482 3,0 Produkcja metali 276 3,2 313 3,1 411 2,6 Produkcja maszyn 192 2,2 165 1,6 259 1,6 Produkcja sprzêtu 102 1,2 139 1,4 200 1,2 i aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej Produkcja tkanin i wyrobów w³ókienniczych 152 1,7 141 1,4 163 1,0 Pozosta³a dzia³alnoœæ produkcyjna 958 10,9 1.092 10,7 1.569 9,8 Poœrednictwo finansowe 1.270 14,6 1.796 17,7 3.053 19,0 Handel i us³ugi 1.335 15,4 1.704 16,8 2.767 17,2 Obs³uga nieruchomoœci, 331 3,8 408 4,0 664 4,1 wynajem i dzia³alnoœæ zwi¹zana z obs³ug¹ nieruchomoœci Budownictwo 178 2,0 182 1,8 323 2,0 Transport, gospodarka 276 3,2 254 2,5 279 1,7 magazynowa i ³¹cznoœæ Pozosta³e 147 1,7 140 1,5 229 1,5 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999
nych i spodziewanymi decyzjami politycznymi odnoœ- nie tego sektora w najbli¿szym czasie mo¿na spodzie-wa æ siê znacznego nap³ywu inwestycji zagranicznych do sektora telekomunikacji. Udzia³y pozosta³ych sektorów gospodarki w ogólnej wartoœci zainwestowanego kapita³u zagranicznego mala³y w badanym okresie, co nie oznacza, ¿e inwestorzy zagra-niczni wycofywali siê z nich. Oznacza to, ¿e nak³ady w nich by³y proporcjonalnie mniejsze ni¿ w innych sektorach oraz w porównaniu do lat ubieg³ych. Nak³ady inwestycyjne w wyra¿eniu wartoœciowym wzros³y w ka¿dym z nich, i tak w sektorze produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucz-nych wzros³y o 92 mln dol., w sektorze produkcji maszyn o 67 mln dol. lecz w sektorze produkcji tkanin i wyrobów w³ókienniczych zaledwie o 11 mln dol. od 1996 r. do 1998 r.W niektórych dziedzinach produkcji, takich jak dostawy energii, gazu i wody inwestycje zagraniczne mia³y niewiel-ki, wrêcz œladowy udzia³, co wynika³o nie z braku zaintere-sowania inwestorów zagranicznych, lecz z braku stworze-nia warunków prawnych dla prywatyzacji i restrukturyzacji tych dziedzin gospodarki. Pewien postêp w tym zakresie dokona³ siê w 1999 r., zatem mo¿na siê spodziewaæ wzro-stu wartoœci inwestycji zagranicznych w tych sektorach. Z przedstawionej struktury zaanga¿owanego kapita³u zagranicznego wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodar-czej wynika, ¿e kapita³ zagraniczny – anga¿uj¹c siê w rozwój niektórych bran¿ przemys³u przetwórczego oraz w sektor us³ug – wp³ywa na poprawê dotychczaso-wej struktury polskiej gospodarki. Zaanga¿owanie inwe-stor ów zagranicznych w rozwój polskiego sektora finan-sowego, handlu i us³ug czy obs³ugi nieruchomoœci jest korzystne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego, szczególnie wobec obserwowanych tendencji w gospo-darce najbardziej rozwiniêtych krajów œwiata (ponad 60% dochodu narodowego Stanów Zjednoczonych jest wytwarzane przez sektor us³ug). Korzystne jest tak¿e niewielkie zaanga¿owanie kapita³u zagranicznego w sektory uchodz¹ce dot¹d za wa¿ne dla gospodarki, ale trac¹ce konkurencyjnoœæ na rynku miêdzynarodo-wym w zwi¹zku ze zmian¹ dochodowoœci poszczegól-nych bran¿ i zmian¹ struktury gospodarek krajów wyso-ko rozwiniêtych, mimo i¿ przejœciowo mo¿e to powodo-wa æ trudnoœci na lokalnym rynku pracy. 9. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego W 1998 r. przychody spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego wzros³y szeœciokrotnie w porównaniu do 1994 r. i osi¹gnê³y wartoœæ 270,8 mld PLN, co stanowi- ³o 26,7% przychodów wszystkich podmiotów gospodar-czych, oraz wzrost o 38,8% w porównaniu do roku ubie-g ³ego. Prawie po³owa tych przychodów jest realizowana w sektorze dzia³alnoœci produkcyjnej (49,4%), 33% przypada na sektor handlu i us³ug, 7,6% na transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ, 4,6% na obs³ugê nieruchomoœci i firm i 1,2% na poœrednictwo finansowe. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego dzia³aj¹cych w sektorze produkcji przemys³owej stano-wi ³y 13,2% przychodów w ca³ej gospodarce na koniec 1998 r., w sektorze handlu i us³ug – 8,8%, obs³udze nie-ruchomo œci i firm 1,2% a budownictwie – 0,6%. W chwili oddawania niniejszego opracowania do dru-ku dane statystyczne dotycz¹ce przychodów spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego za 1999 r. nie by³y jeszcze opublikowane. Na liœcie 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw uszeregowanych wed³ug wielkoœci przychodów w 1999 r. znalaz³y siê nastêpuj¹ce spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego: Bank Pekao (przy-ch ód w wysokoœci 7751,38 tys. PLN), FIAT Auto Poland (320,56 tys. PLN), Makro Cash & Carry (6126,68 tys. PLN), Daewoo – FSO Motor (5078,59 tys. PLN), Cen-trum Daewoo (4152,77 tys. PLN), Phillip Morris Polska (3827,53 tys. PLN), BIG Bank Gdañski (3414,70 tys. PLN), BRE Bank (3046,82 tys. PLN), Bank Handlowy (2891,72 tys. PLN)14/. 10. Podatki Polskie ustawodawstwo nie oferuje spó³kom z udzia- ³em kapita³u zagranicznego ¿adnych prawnych mo¿liwo- œci korzystania ze specjalnych ulg podatkowych daj¹- cych im dodatkowe przywileje w stosunku do innych podmiotów gospodarczych. Jednak nie oznacza to, ¿e 18
spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nie korzystaj¹ z ulg podatkowych, albowiem polskie prawo otwiera wie-le mo¿liwoœci korzystania z ulg podatkowych przez podmioty gospodarcze, a spó³ki te s¹ polskimi podmio-tami gospodarczymi. Niektóre z nich korzystaj¹ ci¹gle je-szcze z przyznawanych im hojnie ulg podatkowych na pocz¹tku lat 90. 10. 1. Przegl¹d ulg podatkowych oferowanych wy³¹cznie spó³kom z udzia³em podmiotów zagranicznych przez polskie ustawodawstwo w latach 1989 – 1996 Ulgi podatkowe nale¿¹ do arsena³u zachêt stosowa-nych przez rz¹dy krajów, które z powodu innych warun-k ów, mniej korzystnych dla inwestorów zagranicznych, staraj¹ siê zachêciæ ich w ten sposób do inwestowania. Okres taki istnia³ w Polsce w koñcu lat 80. i do po³owy 90. Stosowane by³y ró¿ne zachêty: od ca³kowitych zwol-nie ñ podatkowych dla inwestorów w zamian za dokona-nie jakiejkolwiek inwestycji; poprzez system czêœcio-wych zwolnieñ w zamian za dokonanie inwestycji w okreœlonej bran¿y lub regionie. Na mocy Ustawy o spó³kach z udzia³em podmiotów zagranicznych z 1989 r.15/ spó³ki te korzysta³y z 3-let-niego okresu zwolnienia od p³acenia podatku docho-dowego, bez wzglêdu na przedmiot dzia³alnoœci. Po-nadto, na mocy Uchwa³y Rady Ministrów16/, spó³ki mia³y prawo ubiegania siê o dodatkowy okres zwolnie-nia od podatku dochodowego, jeœli zamierza³y podj¹æ dzia³alnoœæ w dziedzinach preferowanych. Do dziedzin wówczas preferowanych nale¿a³y: turystyka, budowa hoteli i oœrodków rekreacji, telekomunikacja, przemys³ farmaceutyczny, narzêdzi i aparatury medycznej, wy-brane bran¿e przemys³u chemicznego i papiernicze-go, produkcja na potrzeby budownictwa mieszkanio-wego, opakowania, poligrafia i inne. Dodatkowy okres zwolnienia od podatku mia³ wynosiæ maksymalnie ko-lejne trzy lata. Gdyby jednak spó³ka zosta³a zg³oszona do likwidacji w okresie 3 lat od up³ywu okresu zwolnie-nia, mia³a obowi¹zek zap³aciæ ca³y podatek nale¿ny za okres objêty zwolnieniem.W zwi¹zku z oferowany-mi ulgami wiele spó³ek zosta³o utworzonych g³ównie w celu uzyskania zwolnieñ podatkowych; najwy¿sze tempo wzrostu liczby rejestrowanych spó³ek zanoto-wano w 1993 r, a wiêc w okresie obowi¹zywania ulg podatkowych (tabela 1). Liczba rejestrowanych spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego wzrasta³a w tak szybkim tempie równie¿ dlatego, ¿e ustawa nie precy-zowa ³a, od jakiej daty liczy siê 3-letni okres zwolnienia podatkowego. Spó³ki posiadaj¹ce takie prawo przez sam fakt ich zarejestrowania sta³y siê przedmiotem obrotu na rynku. Dopiero ustawa o zmianie niektórych ustaw reguluj¹cych zasady opodatkowania i nie-kt órych innych ustaw17/ wyznaczy³a dzieñ 31 marca 1994 r. jako ostateczny termin podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej przez te spó³ki. Zatem okres obowi¹zy-wania tych ulg móg³ rozci¹gaæ siê a¿ do 31 marca 1997 r., a dla tych spó³ek, którym uda³o siê wynego-cjowa æ dodatkowy okres zwolnienia maksymalnie do 31 marca 2000 r. W 1991 r. dzia³alnoœæ gospodarcz¹ prowadzi³o 2207 spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, liczba ich wzros³a do 2743 na koniec 1993, a na koniec 1994 do 8775. Ta ostatnia liczba wyraŸnie wskazuje, w jakim stopniu ulgi podatkowe zachêci³y do tworzenia spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. By³y to z regu³y spó³ki o minimalnym wymaganym kapitale zak³ado-wym, wynosz¹cym wówczas 50 tys. dol., tworzone g³ównie przez rezydentów z minimalnym wymaganym ustawowo kapita³em zagranicznym w celu ucieczki od podatków. Znalaz³o to odzwierciedlenie w obni¿eniu wartoœci kapita³u przypadaj¹cego œrednio na jedn¹ spó³kê.Wynios³a ona 231 tys. dol. i by³a najni¿sza w la-tach 1992 – 1998 (tabela 3). Kolejna ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicz-nym, uchwalona w lipcu 1991r.18/ przewidywa³a mo¿li-wo œæ zwolnieñ podatkowych dla spó³ek, w których wk³ady podmiotów zagranicznych do kapita³u zak³ado-wego/ akcyjnego spó³ki przekracza³y równowartoœæ dwóch milionów ECU oraz jeœli spe³niony by³ jeden z nastêpuj¹cych warunków: – siedziba spó³ki znajdowa³a siê w regionach objê- tych bezrobociem strukturalnym, 19
– inwestorzy zapewniali wdro¿enie nowych rozwi¹- zañ technologicznych w gospodarce narodowej, – eksport spó³ek przekracza³ co najmniej 20% ogólnej wartoœci ich sprzeda¿y. Ulgi podatkowe przyznawa³ minister finansów za po- œrednictwem ministra przekszta³ceñ w³asnoœciowych na wniosek spó³ki, w ci¹gu dwóch miesiêcy od z³o¿e-nia wniosku. Kwota ulg w podatku dochodowym nie mog³a byæ wy¿sza od wartoœci transakcji nabycia lub objêcia udzia³ów lub akcji przez podmioty zagraniczne. Wspomniane ulgi podatkowe mog³y byæ cofniête, a na-le ¿ny podatek podlega³ zap³aceniu, gdyby w okresie dwóch lat od up³ywu terminu zwolnienia nast¹pi³o otwarcie procesu likwidacji spó³ki lub obni¿enie jej ka-pita ³u zak³adowego czy akcyjnego. Z ulg tych mog³y korzystaæ spó³ki, które zosta³y zarejestrowane naj-p óŸniej do koñca 1993 r.; st¹d olbrzymi wzrost liczby rejestrowanych spó³ek w G³ównym Urzêdzie Staty-stycznym (tabela 1). Omówione warunki wyraŸnie wskazuj¹, jak bardzo zale¿a³o w³adzom polskim na przyci¹gniêciu kapita³u zagranicznego do gospodarki, a jednoczeœnie poœre-dnio wskazuj¹, w jakim stanie znajdowa³a siê ta gospo-darka, ¿e inwestorów trzeba by³o zachêcaæ szczególny-mi ulgami i ustawowo zabezpieczaæ siê przed ewentual-no œci¹ ich ucieczki. Co prawda ulgi by³y przyznawane zgodnie z przepi-sami, ale w praktyce w sposób dyskrecjonalny, w zaci-szach gabinetów ministerialnych, a ich maksymalna wielkoœæ zale¿na by³a od kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego do kapita³u zak³adowe-go spó³ki. Nie wiadomo wiêc, ile spó³ek je otrzyma³o i czy obowi¹zuj¹ one do dnia dzisiejszego. Brak inwen-taryzacji tych ulg powoduje, ¿e nie mo¿na siê w sposób jednoznaczny wypowiedzieæ na temat zysków i strat, ja-kie zanotowa³a gospodarka polska na skutek tego ro-dzaju polityki. Kolejna nowelizacja ustawy z 1991 r., dokonana w maju 1996 r. skreœli³a artyku³y 23 – 25, na mocy których inwestorzy zagraniczni mieli prawo ubiegaæ siê o ulgi podatkowe. Od tego czasu polskie ustawodaw-stwo nie zawiera szczególnych regulacji podatkowych odnosz¹cych siê wy³¹cznie do inwestorów zagranicz-nych. Istnieje w nim jednak wiele mo¿liwoœci korzysta-nia z ulg podatkowych, z których spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego, bêd¹ce polskimi podmiotami prawnymi, mog¹ korzystaæ na równi z innymi podmio-tami polskimi. W 1998 r. tylko po³owa spó³ek (6352) prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ wykaza³a zysk brutto, podle-gaj ¹cy opodatkowaniu. Wartoœæ tego zysku wynios³a 13,2 mld PLN, zaœ wartoœæ zysku netto 8,3 mld PLN. Prawie 53% zysku brutto powsta³o w sektorze dzia³alno- œci produkcyjnej, 17,4% w sektorze handlu i us³ug, a 2,5% w sektorze poœrednictwa finansowego. Wielkoœæ p³aconych podatków zale¿a³a jednak nie od wartoœci osi¹gniêtego zysku brutto, lecz od tego, w jakim stopniu spó³ki korzysta³y z przys³uguj¹cych podmiotom gospo-darczym ulg podatkowych. Na podstawie listy 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw sklasyfikowanych wed³ug wielkoœci przychodu w 1999 r. wynika, ¿e przedsiêbiorstwa z udzia³em kapita³u zagra-nicznego wytworzy³y 31% dodatniego wyniku finanso-wego brutto piêæsetki, co wyra¿a³o siê sum¹ 6,7 mln PLN. Ich udzia³ w tworzeniu ujemnego wyniku finanso-wego brutto tej samej grupy przedsiêbiorstw wyniós³ 10% i stanowi³ sumê 726,4 tys. PLN. 11. Eksport i import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nale¿¹ do grupy zarówno najwiêkszych eksporterów jak i importe-r ów wœród podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ go-spodarcz ¹ w Polsce.Wartoœæ eksportu tych podmiotów gospodarczych wzros³a z 7,8 mld dol. w 1995 r. do 9,3 mld dol. w 1996 r. i 13,5 mld dol. w 1998 r., zatem eks-port tych spó³ek wzrós³ o ponad 1,7 razy w ujêciu war-to œciowym w ci¹gu 4 lat i stanowi³ 47,9% eksportu ogó³em na koniec 1998 r. W 1999 r. na liœcie 20 naj-wi êkszych eksporterów znalaz³o siê 7 spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. Listê tê otwiera³ FIAT Auto Poland, którego eksport wyniós³ oko³o 880 mln dol. Na-st êpna spó³ka z udzia³em kapita³u zagranicznego, 20
szwedzki Ericcsson, znalaz³a siê na miejscu czwartym z eksportem o wartoœci oko³o 570 mln. dol., miejsca ósme, dziewi¹te i dziesi¹te zajmowa³y Phillips CEI, Thomson Polcolor i Volkswagen Poznañ. Z porównania wartoœci nap³ywu kapita³u zagraniczne-go w poszczególnych latach do wartoœci eksportu spó³ek z udzia³em tego kapita³u wynika, ¿e wartoœæ eks-portu w poszczególnych latach by³a wiêksza ni¿ wartoœæ zainwestowanego kapita³u. I tak np. wartoœæ nap³ywaj¹- cego kapita³u zagranicznego w 1993 r. wynios³a 1,7 mld dol., a wartoœæ eksportu 2,27 mld dol., w 1994 r. wartoœæ nap³ywaj¹cego kapita³u wynios³a 1,8 mld dol., a wartoœæ eksportu 3 mld dol., w 1995 r. wartoœci te wynios³y od-powiednio 3,65 mld dol. i 7,9 mld dol., w 1996 r. – 4,5 mld dol. i 9,3 mld. dol., w 1997 r. – 4,9 mld dol. i 11 mld dol., a w 1998 r. 6,3 mld dol. i 13,5 mld dol. I tak eksport spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego by³ wy¿szy od nap³ywaj¹cego kapita³u o 32% w 1993 r. i o 112% w 1998 r.W 1993 r. jeden zainwestowany do-lar kreowa³ eksport o wartoœci 1,32 dol., w roku nastêp-nym 1,63 dol., w kolejnych 2,16 dol. i 2,07 dol., w 1997 roku – 2,25 dol., a w 1998 r. – 2,12 dol. Import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1995 – 1998 wzrós³ dwukrotnie i osi¹gn¹³ war-to œæ ponad 25 mld dol., co stanowi³o 53,3% importu ogó³em na koniec 1998 r. Szybszy wzrost importu ni¿ eksportu spowodowa³, ¿e saldo wymiany handlowej tych podmiotów gospodarczych stawa³o siê w badanym okresie coraz bardziej ujemne. Wynosi³o ono 11,5 mld dol. w 1998 r. wobec 4,3 mld dol. w 1995 r., co stanowi- ³o wzrost o 2,6 razy. Analiza przyrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego i w grupie wszystkich podmio-t ów gospodarczych wskazuje, ¿e tempo wzrostu ujem-nego salda w obrotach zagranicznych by³o szybsze dla ca³ej gospodarki narodowej. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów zagranicznych ogó³em zmniejszy³ siê z 70,9% w 1995 r. do 61,5% w 1998 r. Import inwestycyjny spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego wykazuje stabilizacjê na poziomie 15,7%, a zaopatrzeniowy na poziomie 62,9% importu ogó³em tych podmiotów gospodarczych, co by wskazywa³o na fakt prowadzenia intensywnej dzia³alnoœci inwestycyjnej przez omawiane podmioty. Pozosta³e 21,3% to import konsumpcyjny, dokonywany g³ównie przez wielkie sieci handlowe i importerów samochodów, co by oznacza³o, ¿e znaczne obni¿enie jego poziomu jest raczej ma³o re-alne (spadku importu samochodów mo¿na siê spodzie-wa æ co najwy¿ej za kilka lat, natomiast import sieci han-dlowych, jeœli siê nie zwiêkszy, to jest ma³o prawdopo-dobne, by zmala³). Te same wskaŸniki dla wszystkich podmiotów gospodarczych wynosi³y odpowiednio: 16,8%, 63,5% i 19,5%. 11. 1. Struktura towarowa eksportu i importu spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Analiza struktury towarowej eksportu spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego pokazuje, ¿e spó³ki te s¹ li-cz ¹cym siê eksporterem na poziomie bran¿ i grup towa-rowych19/. I tak najwiêksz¹ pod wzglêdem wartoœci eks-portu grupê towarow¹ w 1998 r. stanowi³y: Tabela 7. Eksport, import i saldo wymiany zagranicznej spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Wyszczególnienie 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Wartoœæ nap³ywu ZIB (w mld dol.) 1715 1875 3659 4498 4908 6365 Eksport w mln dol. 2270,0 3060,5 7936.0 9315,1 11077,4 13527,9 Udzia³ w eksporcie ogó³em w (%) 16,0 17,7 38,1 38,1 43,0 47,9 Import w mln dol. 12305,7 17720,7 21120,4 25121,9 Udzia³ w imporcie ogó³em 42,4 47,7 49,9 53,3 Saldo wymiany -4369,7 -8405,5 -10043,0 -11594,0 Udzia³ w saldzie ogó³em 70,9 66,2 60,6 61,5 21 w latach 1993 – 1998 Zród³o: Inwestycje zagraniczne w Polsce, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, 1996 – 1998
– maszyny i urz¹dzenia elektryczne oraz ich czêœci (wartoœæ eksportu 2,4 mld dol., 70% wartoœci eks-portu tej grupy towarowej); – samochody i ich czêœci (1,7 mld dol., 85%); – materia³y w³ókiennicze i wyroby odzie¿owe (1,5 mld dol., 48% eksportu grupy), w tym w³ókna chemicz-ne (85% eksportu tej grupy towarowej), odzie¿ (878 mln dol., 45% eksportu tej grupy towarowej); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (1,4 mld dol., 40%); – meble (prawie 1 mld dol., 43%); – przetwory spo¿ywcze (737 mln dol., 52% eksportu grupy), w tym przetwory z miêsa (51%), wyroby cu-kiernicze (48%), przetwory ze zbó¿ (46%), produk-ty pochodzenia roœlinnego (37%), owoce (42%); – tworzywa sztuczne i wyroby (577 mln dol., 55%); – papier i tektura (489 mln dol. 76%); – produkty przemys³u chemicznego (459 mln dol., 28%), w tym olejki eteryczne, preparaty perfumeryj-ne, kosmetyczne i toaletowe (52%), myd³a i prepa-raty pior¹ce (74%); – drewno i wyroby z drewna (376 mln dol., 35%); – skóry i wyroby ze skóry (169 mln dol., 45%). Powy¿szy wykaz wskazuje na wysoki stopieñ koncen-tracji eksportu w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego. Wymienione 11 grup towarowych dawa³o ponad 3/4 wartoœci wszystkich wp³ywów eksportowych omawianych podmiotów gospodarczych. Te same grupy towarowe w 1995 roku dawa³y tak¿e 76,2% wartoœci eksportu omawianych podmiotów gospo-darczych i kszta³towa³y siê na nastêpuj¹cym poziomie20/: – materia³y w³ókiennicze (1,1 mld dol., 39,1% eksportu grupy towarowej), w tym najwiêkszy udzia³ mia³a we³na i przêdza (40,7 mln dol., 56,9% eksportu); – samochody i ich czêœci (939 mln dol., 78,8%); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (853,4 mln dol., 23%); – maszyny i urz¹dzenia elektryczne oraz ich czêœci (815,2 mln dol., 60,7%); – meble, ³¹cznie z innymi artyku³ami wyposa¿ania wnêtrz (846,7 mln dol., 58,5%); – przetwory spo¿ywcze (479,4 mln dol., 46,8%), w tym najwiêkszy udzia³ mia³y przetwory z miêsa i ryb (103,8 mln dol., 49,8%), przetwory z warzyw, owoców (87,7 mln dol., 40,8% ), cukry i wyroby cu-kiernicze (62,3 mln dol., 55,8%); – drewno i wyroby z drewna (326 mln dol., 35,2%); – papier i tektura (308,9 mln dol., 67,3%); – tworzywa sztuczne i wyroby (161,8 mln dol., 35,4%); – produkty przemys³u chemicznego (144 mln dol., 9,3%), w tym: myd³o i preparaty pior¹ce (52,3 mln dol., 53,6%), olejki eteryczne, preparaty perfumeryj-ne, kosmetyczne lub toaletowe (28,4 mln dol., 35,6%); – skóry i wyroby ze skóry (77,3 mln dol., 39,4%). Porównanie struktury eksportu podmiotów z udzia³em zagranicznym na przestrzeni czterech lat wskazuje, ¿e ulega ona korzystnym zmianom. Na pierwsze miejsce w eksporcie wysunê³y siê maszyny i urz¹dzenia elek-tryczne (z miejsca czwartego, za wyrobami w³ókienni-czymi i odzie¿owymi, samochodami i metalami nieszla-chetnymi), materia³y w³ókiennicze i odzie¿owe spad³y na trzeci¹ pozycjê, na dalsz¹ pozycjê przesun¹³ siê eks-port drewna i wyrobów z drewna, papieru i tektury, nato-miast pozycjê na liœcie g³ównych eksporterów poprawi³y tworzywa sztuczne i wyroby oraz produkty przemys³u chemicznego, a wiêc wyroby bardziej przetworzone. Porównanie struktury eksportu ze struktur¹ zainwe-stowanego kapita³u w uk³adzie sektorowym wskazuje, ¿e inwestycje dokonane w danym sektorze skutkuj¹ sprzeda¿¹ eksportow¹. W imporcie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w 1998 r. przewa¿a³y21/: – maszyny i urz¹dzenia (wartoœæ importu 8,179 mld dol., 60% importu bran¿y); – samochody i ich czêœci (3,4 mln dol., 76,7%); – produkty przemys³u chemicznego (2,9 mld dol., 62%), w tym g³ównie wyroby farmaceutyczne (980 mln dol., 67% importu tej grupy towarowej, której cech¹ cha-rakterystyczn ¹ s¹ niewielkie inwestycje); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (1,9 mld dol., 52%); – tworzywa sztuczne i wyroby (1,6 mld dol., 54%); – materia³y w³ókiennicze i wyroby odzie¿owe (1,5 mld dol., 44%); – œcier drzewny (974 mln dol., 55%). 22
Wymienione wy¿ej siedem grup towarowych stanowi- ³o ³¹cznie ponad 85% wartoœci importu spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. W roku 1995 struktura importu spó³ek z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego przedstawia³a siê nastêpuj¹co: – maszyny i urz¹dzenia (wartoœæ importu 3,3 mld dol., 48,4% importu grupy towarowej); – samochody i ich czêœci (1,178 mld dol., 74,3%); – produkty przemys³u chemicznego (1,248 mld dol., 38,4%); – materia³y w³ókiennicze i odzie¿owe (1,1 mld dol., 39%); – metale nieszlachetne (880 mln dol., 41,5%); – tworzywa sztuczne i wyroby (877 mln dol., 44,2%); – œcier drzewny (671 mln dol., 50%). Struktura towarowa importu uleg³a nieznacznym zmia-nom w latach 1995 – 1998. Pierwsze trzy pozycje zajmo-wa ³y i nadal zajmuj¹ maszyny i urz¹dzenia, samochody i czêœci do nich oraz produkty przemys³u chemicznego. Z miejsca czwartego na szóste spad³ import materia³ów w³ókienniczych i odzie¿owych na rzecz wiêkszego im-portu metali nieszlachetnych i tworzyw sztucznych. W 1994 roku wymienione powy¿ej siedem grup towaro-wych stanowi³o 75,7% importu spó³ek z udzia³em kapita- ³u zagranicznego. Struktura towarowa importu wskazuje wyraŸnie, ¿e import (nie licz¹c importowanych samocho-d ów i ich czêœci) ma charakter inwestycyjny i zaopatrze-niowy, co wynika z charakteru dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce: wiêkszoœæ z inwestycji to tzw. greenfiled investment, czyli inwestycje nowe, a te wyma-gaj ¹ importu maszyn i urz¹dzeñ oraz przynajmniej w po-cz ¹tkowej fazie importu zaopatrzeniowego. 12. Zatrudnienie Wraz ze wzrostem wartoœci zainwestowanego kapita- ³u zagranicznego wzrasta³o zatrudnienie w spó³kach, w których inwestorzy zagraniczni posiadali udzia³y lub akcje.W analizowanym okresie 1995 – 1998 zatrudnie-nie to w liczbach bezwzglêdnych wzros³o 2,2 razy, z 7% udzia³u w zatrudnieniu ogó³em do 15,5%. Najwiêcej osób zatrudnia³ sektor produkcji, lecz cho-cia ¿ w liczbach bezwzglêdnych zatrudnienie to wzros³o w ci¹gu ostatnich dwóch badanych lat z 481 tysiêcy osób do ponad 515 tysiêcy, to udzia³ zatrudnienia w sektorze produkcji w zatrudnieniu ogó³em spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego spad³ z prawie 70% do 61,3%. Spad³o tak¿e, choæ nie tak znacznie, zatru-dnienie w budownictwie, zarówno w liczbach bez-wzgl êdnych, jak i mierzone udzia³em w zatrudnieniu ogó³em (z 3,8% do 2,9%). Wzros³o natomiast, i to o 4,4 razy zatrudnienie w sektorze transportu, sk³adowania i telekomunikacji.W liczbach bezwzglêdnych sektor ten zatrudnia³ ponad 98 tysiêcy osób, daj¹c pracê 11,7% ogó³u zatrudnionych przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego. Tempo wzrostu zatrudnienia by³o ni¿sze od tempa wzrostu zagranicznych inwestycji bezpoœrednich (zatru-dnienie 132, 106, 130 i 123% licz¹c kolejno od roku 1995 do 1998, przyjmuj¹c rok poprzedni za 100, w tym samym okresie inwestycje zagraniczne 206, 146, 127 i 154%). Wskazuje to na tendencje do inwestycji bar-dziej kapita³o- ni¿ pracoch³onnych. W latach 1994 – 1998 znacznie wzros³a wartoœæ za-inwestowanego kapita³u zagranicznego przypadaj¹ca na jednego zatrudnionego przez spó³ki z udzia³em kapi-ta ³u zagranicznego. W roku 1994 wartoœæ ta wynosi³a 10 tys. dol., w nastêpnych odpowiednio: 15,8, 21,8, 21,3 i 26,7 tys. dol. w 1998 r. Potwierdza to tezê o zmianie w kierunkach inwestowania przez spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego – z dziedzin pracoch³onnych w kie-runku pracooszczêdnych. Tezê tê potwierdza tak¿e wskaŸnik liczby zatrudnionych przypadaj¹cych na ka¿dy milion zainwestowanych dolarów – zmala³ on z 98,6 osób w 1994 r. do 37,4 w 1998 r. W latach 1994 – 1998 produktywnoœæ spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego mierzona wartoœci¹ uzyski-wanych przychodów na jednego zatrudnionego wzros³a o 2,7 razy.W 1998 r. œrednie przychody na jednego za-trudnionego w gospodarce narodowej kszta³towa³y siê na poziomie 187,3 tys. PLN, a dla spó³ek z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego – 322 tys. PLN, co znaczy, ¿e przy-chody na jednego zatrudnionego w tych ostatnich by³y o 72% wy¿sze. Jednak podczas gdy wydajnoœæ dla 23
Tabela 8. Zatrudnienie w spó³kach z udzia³em podmiotów zagranicznych, udzia³ w zatrudnieniu ogó³em i w podziale na sektory gospodarki narodowej w latach 1994 – 1998 Zatrudnienie w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w podziale na sektory gospodarki (w tysi¹cach osób) wszystkich podmiotów gospodarki narodowej wzros³a w 1998 r. w porównaniu z rokiem poprzednim o 17,9%, to dla spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych o 12,7%. Najszybszy wzrost wydajnoœci w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego odnotowano w bu-downictwie (o 34%). Tabela 9. Przychody na jednego zatrudnionego w gospodarce narodowej i w spó³kach z udzia³em kapita³u 24 zagranicznego w latach 1994 – 1998 Lata Przychody polskich podmiotów gospodarczych na jednego zatrudnionego (w tys. PLN) Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego na jednego zatrudnionego (w tys. PLN) 1994 67,7 119,5 1995 97,6 161,1 1996 125,2 250,1 1997 158,8 285,7 1998 187,3 322,0 W poszczególnych sektorach gospodarki: 1997 1998 1997 1998 Dzia³alnoœæ produkcyjna 119,1 220,3 262,4 Budownictwo 83,0 202,6 272,3 Handel i us³ugi 329,9 647,7 675,4 Hotele i restauracje 34,7 72,4 75,5 Transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ 75,7 305,0 210,8 Obs³uga nieruchomoœci i firm 126,3 324,7 333,3 ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, Informacje i opracowania, Warszawa, 1994 – 1998; Biuletyn statystyczny, GUS, Warszawa, 1994 – 1998 Udzia³ w liczbie zatrudnionych przez spó³ki z udzia³em zagranicznym (w %) Lata 1994 1995 1996 1997 1998 1997 1998 Zatrudnienie ogó³em w tysi¹cach 373,9 495,3 525,9 682,8 840,9 Udzia³ w liczbie zatrudnionych przez podmioty sk³adaj¹ce sprawozdania do GUS (w%) 7,0 10,1 10,0 12,5 15,5 100,0 100,0 Zatrudnienie (w tys. osób) w sektorze dzia³alnoœæ produkcyjna: w tym: Przemys³ 480,9 476,5 515,8 70,4 69,8 61,3 Budownictwo 26,4 24,6 3,8 2,9 Handel i us³ugi 98,2 132,2 14,4 15,7 Hotele i restauracje 12,2 15,1 1,8 1,8 Transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ 22,4 98,3 3,3 11,7 Poœrednictwo finansowe 4,4 0,5 Obs³uga nieruchomoœci i firm 28,3 37,6 4,1 4,8 ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa, 1994 – 1998, obliczenia w³asne
13. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie a bilans obrotów bie¿¹cych Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie rejestrowane s¹ na rachunku kapita³owym bilansu p³atniczego. Od wielu lat stanowi¹ one znacz¹c¹ pozycjê finansuj¹c¹ ujemne saldo na rachunku bie¿¹cym bilansu p³atniczego. Na pocz¹tku okresu transformacji wartoœæ nap³ywu za-granicznych inwestycji bezpoœrednich by³a dziesiêciokrot-nie mniejsza ni¿ w roku 1999, lecz i rozmiary dzia³alnoœci gospodarczej mierzone chocia¿by tempem wzrostu pro-dukcji Tabela 10. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie i saldo rachunku obrotów bie¿¹cych w latach 1992 – 1998 Wyszczególnienie 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 czy dochodu narodowego, tak¿e znacznie mniej-sze. W 1994 r. wartoœæ nap³ywaj¹cych przez bilans p³atni-czy zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³a ponad dwukrotnie wiêksza od dodatniego salda na rachunku obrotów bie¿¹cych.W1995 r. zagraniczne inwestycje bez-po œrednie finansowa³y 69% dodatniego salda na rachun-ku obrotów bie¿¹cych. Sytuacja ta zaczê³a siê zmieniaæ od 1996 r. Od tego czasu notuje siê coraz wiêkszy deficyt na rachunku obrotów bie¿¹cych bilansu p³atniczego. Deficyt ten w 1997 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrós³ o 214%, w 1998 r. o 59% i o 69% w 1999 r. Tempo nap³y-wu ZIB – chocia¿ tak¿e dodatnie – by³o o wiele ni¿sze. Na-p ³yw inwestycji zagranicznych w 1997 r. by³ wy¿szy o 9,1% w stosunku do roku poprzedniego, w 1998r. – o 29,6% i o 6,1% w 1999 r. (za ten ostatni rok porównanie na bazie p³atniczej).W tych warunkach udzia³ zagranicznych inwe-stycji bezpoœrednich, mierzony wartoœci¹ ich nap³ywu, w finansowaniu ujemnego salda rachunku obrotów bie¿¹- cych mala³ z roku na rok. Potwierdzaj¹ to liczby zawarte w tabeli 9.W 1996 roku wskaŸnik udzia³u nap³ywu zagra-nicznych inwestycji (pomniejszonych o wartoœæ aportów rzeczowych) do wartoœci salda na rachunku obrotów bie- ¿¹cych wynosi³ 305%, co oznacza, ¿e wartoœæ nap³ywu ZIB by³a wy¿sza od ujemnego salda na rachunku obrotów. Tabela 11. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów 25 Saldo rachunku obrotów bie¿¹cych (mln dol.) -1515 -2868 677 5310 -1371 -4312 -6.858 -11.628 Nap³yw inwestycji zagranicznych (na bazie transakcyjnej) 678 1715 1875 3659 4498 4908 6365 6.757 Nap³yw kapita³u zagranicznego z wy³¹czeniem aportów (w mln dol.) 543 1498 1663 3361 4184 4455 6084 x Nap³yw ZIB/Saldo obrotów bie¿¹cych (w %) -44,7 -59,7 276 69 -328 -113,8 -92,8 -58,1 Nap³yw ZIB z wy³¹czeniem aportów/ Saldo obrotów bie¿¹cych (w %) -35,8 -52,2 245 63,2 -305 -103 -88,7 x ród³o: Narodowy Bank Polski, obliczenia w³asne, dane wstêpne za rok 1999 (na bazie p³atniczej) towarowych handlu zagranicznego Lata/Wyszczególnienie Saldo spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w mln dol. Saldo obrotów towarowych ogó³em w mln dol. Udzia³ procentowy spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w saldzie ogó³em 1995 -4347,3 -6154,7 70,6 1996 -8405,5 -12696,9 66,2 1997 -10043,0 -16556,2 60,6 1998 -11594,0 -18824,8 61,6 ród³o: Inwestycje zagraniczne w Polsce, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, 1995 – 1998
W rok póŸniej ten sam wskaŸnik wyniós³ ju¿ tylko 103,3%, a w 1998 r. inwestycje zagraniczne przesta³y finansowaæ w ca³oœci ujemne saldo na rachunku obrotów bie¿¹cych – ich nap³yw stanowi³ 88,7% wartoœci ujemnego salda, a w 1999 r. ponad 58% (brak dok³adnych danych o wartoœci aportów rzeczowych). Udzia³ spó³ek z kapita³em zagranicznym w tworzeniu ujemnego salda wymiany handlowej kszta³tuje siê wokó³ 60% wartoœci tego salda (64,6% w 1994 r., 70,6% w 1995 r., 66,2% w 1996 r., 60,6% w 1997 r. i 61,6% w 1998 r.). Wstêpne dane za 1999 r. wskazuj¹ na spa-dek do wartoœci 58,1%. Natomiast udzia³ tych spó³ek w wartoœci importu wynosi³ 53,4% w 1998 r. Najwiêkszy deficyt i najsilniejszy jego wzrost w porównaniu z rokiem ubieg³ym odnotowano w 1998 r. w handlu maszynami, urz¹dzeniami i sprzêtem elektrycznym i elektrotechnicz-nym. Wyniós³ on 5,2 mld dol. Obni¿y³ siê nieznacznie deficyt obrotów samochodami i czêœciami do nich, z 1,9 mld dol. do 1,7 mld dol. w 1998 r.22/ 14.Wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na wzrost gospodarczy i nak³ady produkcyjne Sta³y wzrost wartoœci ZIB w ostatnich dziewiêciu la-tach znajduje swoje odzwierciedlenie we wzroœcie wskaŸnika ich udzia³u w dochodzie narodowym i nak³a-dach produkcyjnych. W porównaniach miêdzynarodo-wych te wskaŸniki s¹ uwa¿ane za „z³o¿one” wskaŸniki znaczenia ZIB w poszczególnych gospodarkach. Z ana-lizy tabeli 12 wynika, ¿e wartoœæ nap³ywu ZIB do Polski wynios³a 4% PKB w 1998 r. i charakteryzowa³a siê ten-dencj ¹ rosn¹c¹ w porównaniu do 1,8 procent w 1994 r. Udzia³ ZIB w nak³adach inwestycyjnych ogó³em wy-ni ós³ ponad 25% w 1998 r. (19,4% w 1997 r.). 15. Podsumowanie Najwa¿niejsz¹ z punktu widzenia rozwoju gospo-darczego kraju zalet¹ zagranicznych inwestycji bez-po œrednich jest fakt, ¿e przyczyniaj¹ siê one do przy-spieszenia wzrostu gospodarczego kraju je goszcz¹- cego, nie zwiêkszaj¹c zad³u¿enia zagranicznego tego kraju. S¹ one dodatkowymi inwestycjami, pochodz¹- cymi z przekszta³cenia zagranicznych oszczêdnoœci w kapita³ inwestycyjny. Jednak fakt, ¿e strumienie inwestycji nap³ywaj¹ nierów-nomiernie do krajów ich potrzebuj¹cych, a tak¿e fakt, ¿e ruch kapita³u odbywa siê g³ównie miêdzy krajami wysoko rozwiniêtymi œwiadczy o tym, ¿e aby zachêciæ zagranicz-nych inwestorów do lokowania swych kapita³ów, koniecz-ne jest spe³nienie szeregu warunków przez kraje ubiega-j ¹ce siê o te inwestycje. Warunki te to przede wszystkim gwarancje bezpieczeñstwa dla inwestycji d³ugofalowych, a wiêc stabilne warunki prawne, przejrzystoœæ prawa i pro-cedur administracyjnych stosowanych wobec podmiotów gospodarczych, niedyskryminacja inwestorów zagranicz-nych wobec podmiotów krajowych, stabilna gospodarka, niekoniecznie na najwy¿szym poziomie rozwoju, lecz ta-ka, której kierunki rozwoju s¹ przewidywalne, a tak¿e roz-wini êta infrastruktura gospodarcza i biznesowa. Warunki te (prócz warunków okreœlaj¹cych stopieñ rozwoju infra-struktury technicznej) zawarte s¹ w Kodeksach Liberaliza-cji Przep³ywów Kapita³owych i Transakcji Niewidzialnych i w Zasadzie Traktowania Narodowego OECD. Z przedstawionych danych statystycznych wynika, ¿e po spe³nieniu minimum warunków stawianych wobec krajów zapraszaj¹cych inwestorów zagranicznych Polsce uda³o siê zachêciæ znacznie wiêkszy kapita³ ni¿ przy pomocy hoj-nie oferowanych uprzednio ulg w podatku dochodowym.To minimum warunków zosta³o spe³nione z dat¹ uzyskania przez rz¹d RP cz³onkostwa w OECD w koñcu listopada Tabela 12. Udzia³ ZIB w PKB i nak³adach inwestycyjnych w latach 1994 – 1998 (w %) Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997 1998 ZIB/PKB 1,8 2,9 3,3 3,4 4,0 ZIB/nak³ady produkcyjne ogó³em 11,4 12,1 20,9 19,4 25,5 26 ród³o: obliczenia w³asne na podstawie danych NBP i GUS
1996 r. Ju¿ od pocz¹tku 1997 r. strumienie nap³ywu inwe-stycji bezpoœrednich do Polski znacznie wzros³y i na koniec tego roku osi¹gnê³y wartoœæ prawie 5 mld dol., a w latach nastêpnych ponad6 mld dol. rocznie. Od tego te¿ czasu rozpoczyna siê proces umacniania powsta³ych w Polsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego, co mo¿e œwiadczyæ o tym, ¿e inwestycje te staj¹ siê w zamierzeniach ich w³aœcicieli inwestycjami d³ugofalowymi. Potwierdzeniem tej tezy jest wzrost war-to œci kapita³u przypadaj¹cego na jedn¹ spó³kê oraz wzrost wartoœci kapita³u przypadaj¹cego na jednego za-trudnionego, co by wskazywa³o na fakt inwestowania w dziedziny coraz bardziej kapita³och³onne. Tezê tê po-twierdzaj ¹ zmiany w strukturze eksportu i importu spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. Na pierwszym miej-scu zarówno w eksporcie, jak i imporcie znalaz³y siê ma-szyny i urz¹dzenia elektryczne (ju¿ nie wyroby przemy-s ³u w³ókienniczego i odzie¿owego), a wiêc towary wyso-ko przetworzone. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicz-nego z roku na rok kreuj¹ wiêkszy eksport w przelicze-niu na jednego zainwestowanego dolara – podczas gdy w 1993 r. jeden zainwestowany dolar tworzy³ eksport o wartoœci 1,32 dolara, to w 1998 r. – 2,12 dol. Import ma charakter g³ównie inwestycyjny i zaopatrzeniowy. Nieca- ³e 20% importu to wyroby konsumpcyjne, co przy du¿ym udziale inwestycji w sektorze handlu wydaje siê byæ nie do unikniêcia. Taki rozwój zjawiska wynika z polityki go-spodarczej, nastawionej na wysoki wzrost gospodarczy, prywatyzacjê, restrukturyzacjê i modernizacjê gospodar-ki, dostosowanie polskiej gospodarki do standardów Unii Europejskiej i poprawê jej konkurencyjnoœci. Realizacja tych celów poci¹ga za sob¹ nie tylko wzrost zaintereso-wania kapita³u zagranicznego polskim rynkiem i wzrost jego nap³ywu, lecz tak¿e znaczny wzrost importu, zarów-no dóbr inwestycyjnych, zaopatrzeniowych, jak i kon-sumpcyjnych. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego, bez wzglêdu na to, czy powstaj¹ one od pocz¹tku (tzw. greenfield investments), czy na bazie prywatyzowanych przedsiêbiorstw, podlegaj¹ takim samym prawom jak przedsiêbiorstwa polskie: importuj¹ konieczne dobra in-westycyjne, materia³y zaopatrzeniowe i dobra konsump-cyjne (jest wœród nich sporo spó³ek dzia³aj¹cych w bran- ¿y handlowej) oraz us³ugi z zagranicy. Oprócz niew¹tpliwych korzyœci, jakie czerpie gospo-darka goszcz¹ca zagraniczne inwestycje bezpoœrednie, wraz z ich pojawieniem siê powstaj¹ tak¿e problemy, ja-kie ten rodzaj dzia³alnoœci przynosi ze sob¹. Problemy te nie dotycz¹ tylko rynku polskiego, ale s¹ nieod³¹cznie zwi¹zane z t¹ form¹ dzia³alnoœci gospodarczej. Do najczêœciej wymienianych problemów funkcjono-wania zagranicznych inwestycji bezpoœrednich nale¿y stosowanie cen transferowych, tzn. transferowanie zy-sk ów z kraju, w którym one powstaj¹ do filii zagranicz-nych w krajach, w których stopa opodatkowania jest ko-rzystniejsza dla inwestora. Odbywa siê to najczêœciej w formie zawy¿ania cen importowanych surowców i czêœci do produkcji pochodz¹cych z zagranicznych filii tego samego inwestora. Poniewa¿ problem stosowania cen transferowych dotyka wszystkie kraje, w których dzia³aj¹ inwestorzy zagraniczni, a wyra¿a siê on w spo-rach miêdzy podmiotami gospodarczymi, w których ma-j ¹ udzia³y inwestorzy zagraniczni a urzêdami podatko-wymi kraju ich dzia³ania, rz¹dy krajów cz³onkowskich OECD wypracowa³y modelowe porozumienie podatko-we, a w nim opisa³y modelowe procedury stosowane do rozwi¹zywania tego rodzaju sporów. Regu³a jest taka, ¿e urzêdy podatkowe kraju-siedziby podmiotu gospo-darczego podejrzanego o stosowanie cen transfero-wych mog¹ prosiæ o wspó³pracê swoich odpowiedników w innych krajach w celu ustalenia cen, po jakich dane towary s¹ sprowadzane do filii w innych krajach. Jeœli stwierdz¹ ró¿nicê na niekorzyœæ swego kraju, mog¹ do-maga æ siê zap³acenia podatku od ró¿nicy cen. Polscy urzêdnicy skarbowi zostali przeszkoleni w zakresie spo-sobu kontrolowania cen transferowych, jak i sposobu wspó³pracy miêdzynarodowej przez inspektorów skar-bowych z krajów cz³onkowskich OECD w trakcie przy-st êpowania Polski do tej organizacji. Zasady postêpo-wania w sprawie stosowania cen transferowych okreœla art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób pra-wnych i art. 25 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Rozporz¹dzenie Ministra Finansów z 10 paŸdziernika 1997 r. Wraz z pojawieniem siê nowego rodzaju inwestorów, pojawi³y siê tak¿e problemy zwi¹zane z ich funkcjono-waniem w otoczeniu gospodarczym, a wiêc problemy 27
zwi¹zane z korumpowaniem urzêdników, problemy nie-jasnych powi¹zañ miêdzy gospodark¹ i polityk¹ skutku-j ¹ce w czerpaniu korzyœci przez niewielkie grupy inwe-stor ów na skutek korzystnych decyzji podejmowanych przez urzêdników lub polityków, braku przejrzystoœci w zarz¹dzaniu, konflikty miêdzy inwestorami-w³aœcicie-lami spó³ek a pracownikami na tle zwolnieñ tych ostat-nich, warunków pracy i p³acy itd. Problemy te nie s¹ obce innym krajom, w których inwe-stycje zagraniczne odgrywaj¹ znacz¹c¹ rolê w gospodar-ce. Dlatego te¿ kraje zainteresowane staraj¹ siê wspólnie opracowaæ metody zapobiegania sytuacjom konfliktowym i wypracowaæ formy wspó³pracy z jednej strony miêdzy rz¹dami krajów goszcz¹cych inwestorów a inwestorami, z drugiej – miêdzy inwestorami a pracownikami. Forum dla wypracowywania kompromisów we wspo-mnianych sprawach s¹ wyspecjalizowane komitety pro-blemowe OECD. Przedstawiciele krajów cz³onkowskich opracowali kodeks antykorupcyjny, którego zasady ma-j ¹ byæ aktualnie wdra¿ane do ustawodawstwa krajów cz³onkowskich. Kodeks ten wzywa rz¹dy krajów do jaw-no œci dzia³ania w sprawach administracyjnych, procedu-ralnych, przetargów, zabrania wliczania korzyœci maj¹t-kowych (czytaj: ³apówek) dawanych zagranicznym urzê- dnikom przez inwestorów w zamian za korzystne dla nich decyzje do kosztów uzyskania dochodów, co by³o do niedawna akceptowane przez niektóre kraje OECD. Konflikty powstaj¹ce miêdzy inwestorami zagranicz-nymi a otoczeniem kraju inwestowania maj¹ byæ rozpa-trywane przez istniej¹ce w ka¿dym kraju cz³onkowskim OECD tzw. National Contact Points. Organa te maj¹ pe³niæ rolê nie tylko informacyjn¹ dla inwestorów zagra-nicznych, lecz tak¿e funkcjê dyskretnego mediatora. Obecnie nowelizowane s¹ na forum OECD tzw. Wska-z ówki dla inwestorów zagranicznych, stanowi¹ce rodzaj kodeksu honorowego postêpowania inwestorów zagra-nicznych w krajach ich goszcz¹cych. Powstaj¹ one we wspó³pracy z organizacj¹ przedstawicieli biznesu i przemys³u (BIAC), a ich celem jest wypracowanie har-monijnych warunków wspó³pracy miêdzy inwestorami zagranicznymi a rz¹dami krajów ich goszcz¹cymi z jed-nej strony oraz pracownikami i otoczeniem gospodar-czym – z drugiej. Bibliografia Bartosik, K. (2000). Wp³ywy wiêksze ni¿ udzia³. Lista 500. Rzeczpospolita 21 kwietnia 2000. GUS (1994 – 1999). Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. Informacje i opracowania staty-styczne. Warszawa. Dziennik Ustaw nr 54 z 1996 r., poz. 245 wraz z póŸniejszymi zmia-nami (ostatnia zmiana Dziennik Ustaw nr 106 z 1998 r., poz. 668). GUS (1999). Informacja o sytuacji spo³eczno-gospodarczej kraju.Warszawa. Durka, B. (red.) (1996 – 1999). Inwestycje zagraniczne w Pol-sce. IKCHZ.Warszawa. Kupili troszeczkê (2000). Gazeta Wyborcza 25 kwietnia 2000. GUS (1994 – 1998). Ma³y Rocznik Statystyczny.Warszawa, OECD (1997). Model Tax Conventionon Income and on Capital, Updated nr 1. Paris, November 1977. Rozporz¹dzenie Ministra Finansów w sprawie sposobu i trybu okreœlania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników z dnia 10. 10. 1997. Dziennik Ustaw nr 128 z 1997 r., poz. 833. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów realizacji obowi¹zku przekazywania do NBP danych o zagranicznych inwestycjach bezpoœrednich przez podmioty inne ni¿ banki. Sadowska-Cieœlak, E. (2000). Zagraniczne inwestycje bezpo- œrednie w bilansie p³atniczym . Opracowanie przygotowane na posiedzenie Rady Ekonomiczno-Spo³ecznej przy Rz¹dowym Centrum Studiów Strategicznych.Warszawa. Uchwa³a Nr 13/99 Zarz¹du Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 marca 1999 r.w sprawie trybu i szczegó³owych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbêdnych do sporz¹dzania bilansu p³atniczego oraz bilansów nale¿noœci i zobowi¹zañ zagranicznych pañstwa. Uchwa³a Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r. w sprawie okreœlenia preferowanych dziedzin dzia³alnoœci gospodarczej dla spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych. Monitor Pol-ski nr 4 z 1989 r., poz. 42. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicznym. Dziennik Ustaw nr 60 z 1991 r., poz. 253 z póŸniejszymi zmianami. Ustawa o zmianie niektórych ustaw reguluj¹cych zasady opo-datkowania i niektórych innych ustaw. Dziennik Ustaw nr 134 z 1993 r., poz. 646. Z pieniêdzmi za granicê (2000).Gazeta Wyborcza 24 lutego 2000. NBP (1999). Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku.Warszawa. 28
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy

Recommended

BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeBRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTOCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyBRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core InflationBRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core InflationCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000CASE Center for Social and Economic Research
 

Recommended

BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeBRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTOCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyBRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core InflationBRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core InflationCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...CASE Center for Social and Economic Research
 
2013 03
2013 032013 03
2013 03Tomasz Waszczyk
 
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywaZagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywaWojciech Boczoń
 
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2Jacek Lipski
 
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w PolsceBRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w PolsceCASE Center for Social and Economic Research
 
Prawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do ChinPrawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do ChinGrant Thornton
 
sektor bankowy
sektor bankowysektor bankowy
sektor bankowyWojciech Boczoń
 
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains... BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...CASE Center for Social and Economic Research
 
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeRegiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeGrant Thornton
 
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...CASE Center for Social and Economic Research
 
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016F-Trust SA
 
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131mbank-CASE Seminar Proceedings No.131
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131CASE Center for Social and Economic Research
 
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymi
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymiRekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymi
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymiStowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych
 
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...CASE Center for Social and Economic Research
 
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w PolsceZagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w PolsceCEO Magazyn Polska
 

More Related Content

What's hot

BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...CASE Center for Social and Economic Research
 
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywaZagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywaWojciech Boczoń
 
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2Jacek Lipski
 
Prawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do ChinPrawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do ChinGrant Thornton
 
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeRegiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeGrant Thornton
 
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016F-Trust SA
 

What's hot (20)

BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
 
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
 
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
 
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
 
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
 
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
 
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
 
2013 03
2013 032013 03
2013 03
 
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywaZagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
Zagiel rynek kredytu_ratalnego_20-letnia_perspektywa
 
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
Rynek kredytu ratalnego_z_20-letniej_perspektywy_zagiel_sa-2
 
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w PolsceBRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
 
Prawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do ChinPrawie puste statki płyną z Polski do Chin
Prawie puste statki płyną z Polski do Chin
 
sektor bankowy
sektor bankowysektor bankowy
sektor bankowy
 
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
 
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains... BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
 
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacjeRegiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
Regiony zbyt wolno uruchamiają unijne dotacje
 
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...
BRE-CASE Seminarium 118 - "Problemy fiskalne w czasach malejącego popytu i ob...
 
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
Fundusze inwestycyjne - raport F-Trust wrzesień 2016
 
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131mbank-CASE Seminar Proceedings No.131
mbank-CASE Seminar Proceedings No.131
 
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymi
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymiRekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymi
Rekomendowane praktyki komunikacji z inwestorami indywidualnymi
 

Similar to BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w PolsceZagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w PolsceCEO Magazyn Polska
 
Zagraniczny biznes zakorzenił się w Polsce
Zagraniczny biznes zakorzenił się w PolsceZagraniczny biznes zakorzenił się w Polsce
Zagraniczny biznes zakorzenił się w PolsceGrant Thornton
 
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuPolska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuGrant Thornton
 
Fundacjapilkacv prezentacja
Fundacjapilkacv prezentacjaFundacjapilkacv prezentacja
Fundacjapilkacv prezentacjaJakub Jagiełło
 
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016EYPoland
 
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...CASE Center for Social and Economic Research
 
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005Superbrands Polska
 

Similar to BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy (17)

BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
 
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w PolsceZagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce
 
Zagraniczny biznes zakorzenił się w Polsce
Zagraniczny biznes zakorzenił się w PolsceZagraniczny biznes zakorzenił się w Polsce
Zagraniczny biznes zakorzenił się w Polsce
 
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
 
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesuPolska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
Polska utrzymuje dobry klimat dla zagranicznego biznesu
 
1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacji1.4..sztuka prezentacji
1.4..sztuka prezentacji
 
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for ReformBRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
 
Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59
 
1202 sprawozdanie
1202 sprawozdanie1202 sprawozdanie
1202 sprawozdanie
 
Fundacjapilkacv prezentacja
Fundacjapilkacv prezentacjaFundacjapilkacv prezentacja
Fundacjapilkacv prezentacja
 
MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016MICE_czerwiec_2016
MICE_czerwiec_2016
 
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016
EY Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2016
 
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy EuroBRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
 
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
 
R nbp-sprawiedliwość
R nbp-sprawiedliwośćR nbp-sprawiedliwość
R nbp-sprawiedliwość
 
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
 
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005
Case study marki PKO z Albumu Superbrands Polska 2005
 

More from CASE Center for Social and Economic Research

More from CASE Center for Social and Economic Research (20)

In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
 
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencjePraca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
 
The retirement age and the pension system, the labor market and the economy
The retirement age and the pension system, the labor market and the economyThe retirement age and the pension system, the labor market and the economy
The retirement age and the pension system, the labor market and the economy
 
Problems at Poland’s banks are threatening the economy
Problems at Poland’s banks are threatening the economyProblems at Poland’s banks are threatening the economy
Problems at Poland’s banks are threatening the economy
 
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
 
Informal employment and wages in Poland
Informal employment and wages in PolandInformal employment and wages in Poland
Informal employment and wages in Poland
 
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
 
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final ReportStudy and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
 
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to GoIncreasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
 
Is the economy doomed to a long recession?
Is the economy doomed to a long recession?Is the economy doomed to a long recession?
Is the economy doomed to a long recession?
 
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
 
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii EuropejskiejNasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
 
Our Europe: 15 Years of Poland in the European Union
Our Europe: 15 Years of Poland in the European UnionOur Europe: 15 Years of Poland in the European Union
Our Europe: 15 Years of Poland in the European Union
 
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
 
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
 
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
 
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
 
Estonian corporate tax: Lessons for Poland
Estonian corporate tax: Lessons for PolandEstonian corporate tax: Lessons for Poland
Estonian corporate tax: Lessons for Poland
 
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
 
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final ReportStudy and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
 

BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy

  • 1. 48 ZNACZENIE KAPITA£U ZAGRANICZNEGO DLA POLSKIEJ GOSPODARKI
  • 2. Publikacja jest kontynuacj¹ serii wydawniczej Zeszyty PBR-CASE CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa 00 – 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 BRE Bank SA 00 – 950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Copyright by: CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa i BRE Bank SA Redakcja Zeszytów Redakcja naukowa Ewa Balcerowicz Sekretarz Zeszytów Krystyna Olechowska Autorzy Ma³gorzata Jakubiak Wojciech Kwaœniak Ewa Sadowska-Cieœlak Opracowanie graficzne: Agnieszka Bury DTP: SK Studio ISSN 1233-121X Wydawca: CASE-Centrum Analiz Spo³eczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, 00 - 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 Nak³adca: BRE Bank SA, 00-950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Oddano do druku w czerwcu 2000 r. Nak³ad 600 egz.
  • 3. SPIS TREŒCI Lista uczestników seminarium 4 Od Redakcji – WPROWADZENIE 5 Ewa Sadowska-Cieœlak – ZNACZENIE ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŒREDNICH DLA POLSKIEJ GOSPODARKI 7 1. Wprowadzenie 7 2. Uregulowania dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce 9 3. Miejsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w gospodarce 10 4. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich do Polski w latach 1992 – 1998 11 5. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich 13 6. Struktura spó³ek z udzia³em zagranicznym wed³ug wielkoœci kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego 14 7. Kierunki pochodzenia zainwestowanego kapita³u zagranicznego 15 8. Struktura zainwestowanego kapita³u wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej prowadzonej przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego 16 9. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego 18 10. Podatki 18 11. Eksport i import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego 20 12. Zatrudnienie 23 13. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie a bilans obrotów bie¿¹cych 25 14. Wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na wzrost gospodarczy i nak³ady produkcyjne 26 15. Podsumowanie 26 Ma³gorzata Jakubiak – ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŒREDNIE A OSZCZÊDNOŒCI KRAJOWE I WZROST GOSPODARCZY 31 1. Luka zasobów krajowych i ZIB 31 2.W jakim stopniu nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich jest korzystny dla kraju przyjmuj¹cego? 31 3. Produktywnoœæ i inwestowanie przedsiêbiorstw polskich i z udzia³em kapita³u zagranicznego 32 4. Inwestycje i oszczêdnoœci w Polsce i innych krajach Europy Œrodkowej i Wschodniej 32 5. Jak du¿o zagranicznych inwestycji bezpoœrednich mo¿e zaabsorbowaæ polska gospodarka? 33 6. Wnioski 35 Wojciech Kwaœniak – ROLA I ZNACZENIE KAPITA£U ZAGRANICZNEGO W POLSKIM SEKTORZE BANKOWYM 37 1. Etapy wchodzenia kapita³u zagranicznego do bankowoœci 37 2. Charakterystyka banków z przewag¹ kapita³u zagranicznego 38 3. Rola kapita³u zagranicznego w polskim sektorze bankowym – próba oceny 42
  • 4. LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM 4 Jolanta Adamiec Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Iwona Antowska-Bartosiewicz Bank Handlowy w Warszawie SA Jolanta Bilewicz-Fotowic Stowarzyszenie Emitentów Gie³dowych Bogumi³ Biñczak K&K Consultants Ewa Balcerowicz Fundacja CASE Tadeusz Barzdo Prawo i Gospodarka Andrzej Betlej BIG Bank GDAÑSKI SA Anna Bigolas-Siwicka BRE Bank SA Anita B³aszczak Rzeczpospolita Barbara B³aszczyk Fundacja CASE Maria Bobiñska Gazeta Prawna El¿bieta Bodio Ministerstwo Gospodarki Andrzej Bratkowski Janusz Brzozowski Agencja Informacyjno-Wydawnicza BOSS Piotr Bujak Fundacja CASE Andrzej Chmielewski Nowe ¯ycie Gospodarcze Janusz Chojna Instytut Koniunktur i Cen Piotr Chwiejczuk BRE Bank SA Jacek D¹browski BIG Bank GDAÑSKI SA Marek Dul KPWiG Barbara Durka Instytut Koniunktur i Cen Miros³aw Dusza Narodowy Bank Polski Micha³ Dwurzyñski Kredyt Bank SA Gerarf Ferent Société Générale-Warsaw Branch Ewa Freyberg Sejm RP Dariusz Filar Bank Pekao SA Gra¿yna Gierszewska INE PAN Szymon Grochowski Uniwersytet £ódzki Danuta Horodyska Warmiñsko-Mazurski Bank Regionalny SA Ma³gorzata Jakubiak Fundacja CASE Janusz Jankowiak WestLB Polska SA Mariusz Jarmu¿ek Uniwersytet £ódzki, CASE Bogumi³ Kamiñski Szko³a G³ówna Handlowa Ewa Kawecka Bankowy Fundusz Gwarancyjny Piotr Kazimierczyk BISE SA W³adimir Kazniewski Przedstawicielstwo Handlowe Federacji Rosyjskiej w RP W³odzimierz Kiciñski BG¯ SA Piotr Kobierski Chejron-Konsultanci Micha³ Kobosko Puls Biznesu Norbert Korczyñski Uniwersytet £ódzki Wojciech Kostrzewa BRE Bank SA Marzena Kowalska Wood & Company SA Marek Kozak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Waldemar Kozio³ Uniwersytet Warszawski Ma³gorzata Koz³owska Komitet Badañ Naukowych Jerzy Kropiwnicki Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Pawe³ Krzeczunowicz USAID Arkadiusz Krzeœniak WBK SA Zenon Kulesza Krajowa Izba Gospodarcza Wojciech Kwaœniak GINB Jerzy Kwieciñski Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Piotr Liese PAIZ Krzysztof Lis Fundacja Centrum Prywatyzacji Miros³aw Maszybrocki DAEWOO TU SA Aleksandra Michalska Gazeta Finansowa Ewa Morawska Hydro Poland Sp. z o.o. Tomasz Myszkorowski Bank Handlowy w Warszawie SA Henryk Okrzeja BRE Bank SA Krystyna Olechowska Fundacja CASE Pawe³ Olesiñski PLD Aleksander Oleœ Pekao SA Karol Olkucki Budimex Tadeusz O³dakowski Krajowa Izba Rozliczeniowa SA Marek Opi³owski Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Wojciech Paczyñski Oœrodek Studiów Wschodnich MG Adam Paw³owicz PAIZ Ryszard Pazura Bank Gospodarstwa Krajowego Jerzy Pieñkowski Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Andrzej Pyszkowski Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Katarzyna Roszkowska Hydro Poland Sp. z o.o. Krzysztof Rybiñski ING Barings Polska Piotr Rymaszewski VIII NFI-OCTAVA SA Ewa Sadowska-Cieœlak Narodowy Bank Polski El¿bieta Sawicka PKO BP SA Izabela Sewerynik Kredyt Bank SA S³awomir Sikora PBK SA El¿bieta Skrzeszewska-Paczek Bank Handlowy w Warszawie SA Andrzej S³awiñski Narodowy Bank Polski Józef Sobota Narodowy Bank Polski Jan Solarz Narodowy Bank Polski Piotr Sota Ministerstwo Finansów Tomasz Stankiewicz WNE UW Romeo Stanciu Ambasada Rumunii Maciej Stañczuk WestLB Polska SA Stanis³aw Sudak Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Tomasz Szapiro Szko³a G³ówna Handlowa Mateusz Szczurek ING Barings Tadeusz Szkamruk Rynki Zagraniczne Piotr Szpunar Narodowy Bank Polski Sylwester Szafarz BBN Andrzej Œniecikowski IBD Zmiany SA Krzysztof Telega PTE Skarbiec-Emerytura Piotr Tefelski PBK SA Piotr Tomaszewski Bank Pocztowy SA Stanis³aw Wellisz Adam Wiœniewski Uniwersytet £ódzki Gra¿yna Wojciechowicz Fundacja CASE Jacek Wojciechowicz Biuro Banku Œwiatowego w Polsce Jaros³aw Wolfram Bank Handlowy w Warszawie SA Anna Zaj¹czkowska Narodowy Bank Polski Artur Zapa³a KPWiG Jadwiga Zarêba BPH SA Anna Z¹bkowicz INE PAN Anna Zwoliñska KPWiG £ukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Katarzyna Zawaliñska Fundacja CASE Katarzyna Zajdel Citibank (Polska) SA Tomasz Zieliñski Uniwersytet Warszawsk
  • 5. WPROWADZENIE Od Redakcji Szczególnie wysok¹ dynamikê nap³ywu zagranicznych inwestycji bezpoœrednich (ZIB) do Polski odnotowano na po-cz ¹tku okresu transformacji, najni¿sz¹ zaœ – chocia¿ ci¹gle dodatni¹ (po 109%) w latach 1994 i 1997. Jak wynika z da-nych GUS na koniec 1998 r. prawie 17 tysiêcy inwestorów ze 106 krajów posiada³o udzia³y w 12 649 spó³kach z udzia- ³em zagranicznym w Polsce; wed³ug NBP – w 13 185 spó³kach, poniewa¿ nie wszystkie, które rozpoczê³y dzia³alnoœæ z³o¿y³y GUS-owskie sprawozdania. Stanowi³o to ponad 15% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych sk³adaj¹cych GUS-owi sprawozdania finansowe, co stanowi³o wzrost w porównaniu do lat ubieg³ych, kiedy udzia³ ten wynosi³ 15,3% w 1997 r., 14,6% w 1996 r. i 12,5% w 1995 r.W 1998 roku zainteresowanie inwestorów zagranicznych polsk¹ gospo-dark ¹ wzros³o tak znacznie, ¿e nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³ wy¿szy o prawie 30% w stosunku do roku poprzedniego i zamkn¹³ siê kwot¹ 6,365 mld dolarów. Sam przyrost w stosunku do roku poprzedniego wyniós³ 1,457 mld dolarów, to jest ponad dwukrotn¹ wartoœæ nap³ywu kapita³u zagranicznego z roku 1992. Nap³ywaj¹cy w 1998 roku kapita³ zagraniczny zasili³ g³ównie kapita³y w³asne ju¿ istniej¹cych spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych. Dotyczy³o to 87% wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u. Kwota zainwestowana w utworzenie no-wych podmiotów gospodarczych by³a o 48% ni¿sza ni¿ w roku poprzednim. Wydaje siê, ¿e inwestorzy zagraniczni, wzmacniaj¹c kapita³owo posiadane w Polsce podmioty gospodarcze, nastawiaj¹ siê na d³ugookresowe funkcjonowa-nie na polskim rynku i budowanie dobrej pozycji swoich firm. Œwiadczy o tym tak¿e wzrost œredniej wartoœci kapita³u zagranicznego zainwestowanego w jedn¹ spó³kê prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, co jest potwierdzeniem tezy nie tylko o wzroœcie zaufania inwestorów zagranicznych do polskiej gospodarki, ale tak¿e o wzroœcie konkurencyjno- œci polskiej gospodarki w d¹¿eniu do ich pozyskiwania. Jednoczeœnie ze wzrostem wartoœci nap³ywaj¹cego kapita³u zak³adowego wzros³a tak¿e wartoœæ kredytów udzielo-nych przez zagranicznych akcjonariuszy i udzia³owców spó³kom za³o¿onym w Polsce. W 1998 r. wartoœæ tych kredy-t ów stanowi³a prawie 32% ogólnej sumy nap³ywu ZIB, co jest udzia³em znacz¹cym, lecz po raz pierwszy od kilku lat tempo wzrostu udzielanych kredytów uleg³o zahamowaniu. Podczas gdy w 1997 r. w porównaniu do roku poprzednie-go wartoœæ kredytów udzielonych spó³kom z udzia³em kapita³u zagranicznego przez ich zagranicznych udzia³owców wzros³a o 61%, (przy spadku wartoœci aportów rzeczowych) to w roku 1998 w porównaniu do roku poprzedniego war-to œæ udzielonych kredytów wzros³a o 15%. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nale¿¹ do grupy zarówno najwiêkszych eksporterów jak i importerów wœród podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w Polsce.Wartoœæ eksportu spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego zawsze by³a wiêksza ni¿ wartoœæ zainwestowanego kapita³u. I tak eksport spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego by³ wy¿szy od nap³ywaj¹cego kapita³u o 32% w 1993 r. i o 112% w 1998 r.W 1993 r. jeden zainwestowa-ny dolar kreowa³ eksport o wartoœci 1,32 dol., w 1997 roku – 2,25 dol., a w 1998 r. – 2,12 dol. Import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1995 – 1998 wzrós³ dwukrotnie i osi¹gn¹³ wartoœæ ponad 25 mld dol., co stanowi³o 53,3% importu ogó³em na koniec 1998 r. Szybszy wzrost importu ni¿ eksportu spowodowa³, 5
  • 6. ¿e saldo wymiany handlowej tych podmiotów gospodarczych stawa³o siê w badanym okresie coraz bardziej ujemne. Wynosi³o ono 11,5 mld dol. w 1998 r. wobec 4,3 mld dol. w 1995 r., co stanowi³o wzrost o 2,6 razy. Analiza przyrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego i w grupie wszystkich podmiotów gospodarczych wskazuje, ¿e tempo wzrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych by³o szybsze dla ca³ej gospodarki narodowej. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów za-granicznych ogó³em zmniejszy³ siê z 70,9% w 1995 r. do 61,5% w 1998 r. Wartoœæ eksportu tych podmiotów gospodarczych wzros³a z 7,8 mld dol. w 1995 r. do 13,5 mld dol. w 1998 r., za-tem eksport tych spó³ek wzrós³ o ponad 1,7 razy w ujêciu wartoœciowym w ci¹gu 4 lat i stanowi³ 47,9% eksportu ogó³em na koniec 1998 r.W 1999 r. na liœcie 20 najwiêkszych eksporterów znalaz³o siê 7 spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. Listê tê otwiera³ FIAT Auto Poland, którego eksport wyniós³ oko³o 880 mln dol. Nastêpna spó³ka z udzia- ³em kapita³u zagranicznego, szwedzki Ericcsson, znalaz³a siê na miejscu czwartym z eksportem o wartoœci oko³o 570 mln. dol., miejsca ósme, dziewi¹te i dziesi¹te zajmowa³y Phillips CEI, Thomson Polcolor i Volkswagen Poznañ. Na podstawie listy 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw sklasyfikowanych wed³ug wielkoœci przychodu w 1999 r. wynika, ¿e przedsiêbiorstwa z udzia³em kapita³u zagranicznego wytworzy³y 31% dodatniego wyniku finansowego brutto piêæ- setki, co wyra¿a³o siê sum¹ 6,7 mln PLN. Ich udzia³ w tworzeniu ujemnego wyniku finansowego brutto tej samej gru-py przedsiêbiorstw wyniós³ 10% i stanowi³ sumê 726,4 tys. PLN. Prób¹ oceny roli kapita³u zagranicznego w Polsce by³o 48 seminarium panelowe BRE-CASE, które odby³o siê 18 maja 2000 r. w Warszawie. Do dyskusji organizatorzy zaprosili przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego i Fundacji Naukowej CASE. W Zeszycie zamieszczamy wyst¹pienia trojga panelistów. Ewa Sadowska-Cieœlak, g³ówny specjalista Departamentu Analiz i Badañ NBP, analizuje miejsce jakie zajmuj¹ podmioty z udzia³em kapita³u zagranicznego w polskiej gospodar-ce i ich znaczenie na tle zmieniaj¹cych siê warunków prawnych, ekonomicznych i infrastrukturalnych od 1994 do 1998 roku. Ma³gorzata Jakubiak, ekspert Fundacji CASE, omawia wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na oszczêd-no œci krajowe i wzrost gospodarczy. Referat Wojciecha Kwaœniaka, g³ównego inspektora nadzoru bankowego, jest prób¹ oceny roli kapita³u zagranicznego w polskim sektorze bankowym; omawia udzia³ w sanacji i prywatyzacji polskich ban-k ów, udzia³ w niwelowaniu ró¿nic oragnizacyjnych, technologicznych i kadrowych, wp³yw kapita³u zagranicznego na za-kres i œwiadczenie us³ug bankowych oraz efektywnoœæ dzia³ania banków z przewag¹ kapita³u zagranicznego. Prezentowane w Zeszycie teksty s¹ rozszerzonymi wersjami wyst¹pieñ wyg³oszonych na majowym seminarium. Zo-sta ³y przygotowane specjalnie na potrzeby seminarium i niniejszej publikacji, za co ich Autorm organizatorzy sk³adaj¹ serdeczne podziêkowanie. 6
  • 7. 1.Wprowadzenie ZNACZENIE ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŒREDNICH DLA POLSKIEJ GOSPODARKI Ewa Sadowska-Cieœlak* Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zna-czenia zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla polskiej gospodarki na tle zmieniaj¹cych siê warunków prawnych, ekonomicznych i infrastrukturalnych od 1994 do 1998 (brak kompletnych danych za rok 1999). Analiza rozwoju zjawiska nap³ywu zagranicznych in-westycji bezpoœrednich wskazuje, ¿e nap³yw i charakter tych inwestycji w du¿ej mierze zale¿¹ od sytuacji ma-kroekonomicznej kraju zapraszaj¹cego inwestorów, od stopnia zbie¿noœci uregulowañ prawnych ze standarda-mi miêdzynarodowymi, obowi¹zuj¹cymi w krajach cz³onkowskich OECD, a tak¿e od stopnia rozwoju infra-struktury dla prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, do której nale¿y przede wszystkim stopieñ rozwoju sie-ci telekomunikacyjnej i transportowej, sposób funkcjo-nowania urzêdów, przejrzystoœæ procedur administra-cyjnych. Nie bez znaczenia s¹ kwalifikacje, mobilnoœæ i cena si³y roboczej. 1. 1. Polska jako miejsce do lokowania inwestycji zagranicznych W ci¹gu dziesiêciu lat transformacji w Polsce powsta- ³y podstawowe warunki prawne, ekonomiczne i infra-strukturalne do prowadzenia gospodarki rynkowej, co przyczyni³o siê bezpoœrednio do wzrostu zainteresowa-nia inwestorów zagranicznych nasz¹ gospodark¹. Od 1995 roku notuje siê znaczny wzrost nap³ywu zagranicz-nych inwestycji bezpoœrednich do Polski, chocia¿ ci¹gle za ma³y w stosunku do potrzeb restrukturyzuj¹cej siê gospodarki polskiej. Na umocnieniu pozycji Polski jako kraju przyci¹gaj¹- cego znacz¹cych inwestorów zagranicznych zawa¿y³o g³ównie: – uzyskanie cz³onkostwa w OECD, presti¿owej orga-nizacji najbardziej rozwiniêtych krajów œwiata, sta-wiaj ¹cej przed swymi cz³onkami wysokie wymaga-nia w odniesieniu do uregulowañ gospodarczych, w tym do uregulowañ zapewniaj¹cych przejrzy-sto œæ procedur i stabilnoœæ przepisów wobec inwe-stor ów zagranicznych, jednakowe ich traktowanie w porównaniu z inwestorami krajowymi, jednocze- œnie poddaj¹cych prowadzon¹ przez Polskê polity-k ê gospodarcz¹ kontroli miêdzynarodowej. Aby uzyskaæ cz³onkostwo w OECD Polska musia³a do-stosowa æ swoje ustawodawstwo do standardów obowi¹zuj¹cych cz³onków OECD, – odpornoœæ polskiej gospodarki na kryzysy finan-sowe, jakie przetoczy³y siê przez kraje Po³udnio-wo- Wschodniej Azji, Brazyliê i Rosjê, Wêgry i Czechy. Stosunkowo niewielki wp³yw tych kryzy-s ów na polsk¹ gospodarkê zwiêkszy³ zaufanie in-westor ów zagranicznych do polityki gospodarczej rz¹du. Wa¿nym atutem polskiej gospodarki w ocenach inwe-stor ów zagranicznych staje siê wysoki potencja³ wzrostu. Jak wynika z ostatniego raportu firmy A.T Kearney na ten czynnik wskaza³o 78% ankietowanych du¿ych firm1/. Od kilku lat inwestorzy zagraniczni oceniaj¹ Polskê jako kraj atrakcyjny do inwestowania. Powodem tej oceny jest nie tylko du¿y potencja³ wzrostu i w miarê stabilna sytuacja polityczna i makroekonomiczna, ale 7
  • 8. tak¿e du¿y rynek wewnêtrzny. Charakteryzuje siê on zarówno rosn¹cym popytem zwi¹zanym ze wzrostem gospodarczym, jak i realizacj¹ popytu od³o¿onego przez znaczne grupy ludnoœci, stosunkowo niedrog¹ i relatywnie nieŸle wykszta³con¹ si³¹ robocz¹. Nie bez znaczenia jest tak¿e interesuj¹ce po³o¿enie geogra-ficzne Polski: dla inwestorów z krajów Unii Europejskiej du¿¹ wartoœæ ma bliskoœæ potencjalnego, olbrzymiego rynku rosyjskiego, dla inwestorów spoza Unii Europej-skiej znaczenie ma rych³e cz³onkostwo Polski w Unii Europejskiej i mo¿liwoœæ wejœcia na jej rynki poprzez inwestycje ulokowane w naszym kraju. 1. 2. Gromadzenie danych statystycznych o zagranicznych inwestycjach bezpoœrednich w Polsce i Ÿród³a informacji2/ Upowa¿nienia ustawowe do zbierania i przetwarza-nia danych statystycznych o dzia³alnoœci spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce posiadaj¹ G³ówny Urz¹d Statystyczny i Narodowy Bank Polski3/. Narodowy Bank Polski otrzymuje dane pochodz¹ce z dwóch Ÿróde³, z systemu bankowego i podmiotów nie bêd¹cych bankami. Informacje o dzia³alnoœci spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, nie pochodz¹ce z systemu bankowego, gromadzone s¹ na bazie standardowych formularzy wy-pe ³nianych przez te podmioty. Zgodnie z zaleceniami OECD systemem sprawozdawczym NBP objête s¹ wszystkie spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego, w tym tzw. ma³e i œrednie przedsiêbiorstwa. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla celów statystycznych bilansu p³atniczego mierzy siê wartoœci¹ nastêpuj¹cych rodzajów przep³ywów kapita³o-wych (wed³ug definicji, stosowanej przez kraje cz³on-kowskie OECD i znaczn¹ czêœæ cz³onków MFW): – zakup udzia³ów i akcji za gotówkê, wartoœæ kapita³u wnoszonego w naturze, dop³aty do kapita³u podsta-wowego, – reinwestowane zyski, – kredyty i po¿yczki udzielane miêdzy podmiotami za-le ¿nymi kapita³owo. Te same sk³adniki stanowi¹ wartoœæ inwestycji nap³y-waj ¹cych do danego kraju, jak i wartoœæ inwestycji z te-go kraju odp³ywaj¹cych. ród³em informacji przekazywanych przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego Narodowemu Ban-kowi Polskiemu s¹ bilanse tych spó³ek oraz rachunek zysków i strat. Z tego powodu informacje o stanie zagra-nicznych inwestycji bezpoœrednich w Polsce publikowa-ne s¹ przez NBP z opóŸnieniem czasowym, tzn. naj-wcze œniej w trzecim kwartale roku nastêpnego.Tyle cza-su zajmuje proces przygotowania bilansów spó³ek (ter-min ich sporz¹dzenia to koniec marca), nastêpnie trwa proces przekazywania danych do terenowych oddzia³ów NBP i proces ich opracowywania, w tym uzgadniania b³êdów i nieœcis³oœci. Jest to procedura standardowa. Narodowy Bank Polski nie ró¿ni siê w tej sprawie od sposobu postêpowania i czasu publikacji danych od banków centralnych innych krajów. Zagregowane dane o wartoœci zagranicznych inwe-stycji bezpoœrednich publikowane s¹ przez NBP w bi-lansie p³atniczym w dwóch formach: w bilansie sporz¹- dzanym na bazie transakcyjnej i w bilansie sporz¹dza-nym na bazie p³atniczej. Dane te przekazywane s¹ tak- ¿e do OECD i MFW i publikowane w rocznikach staty-stycznych wydawanych przez te organizacje, takich jak International Direct Investment Statistics Yearbook, IMF Balance of Payments Statistics, International Financial Statistics. W bilansie sporz¹dzanym na bazie p³atniczej prezen-towane s¹ p³atnoœci dokonywane w obrocie z zagranic¹, powoduj¹ce zmiany stanu œrodków dewizowych na ra-chunkach bankowych polskich banków w bankach za granic¹, na rachunkach banków zagranicznych w ban-kach krajowych oraz na rachunkach innych nierezyden-t ów w bankach polskich. Podane wartoœci s¹ wartoœciami netto, to znaczy uwzglêdniaj¹ ruch kapita³u miêdzy inwestorami zagra-nicznymi i krajowymi, czyli – od wartoœci nap³ywu i od-p ³ywu inwestycji zagranicznych odejmowana jest war-to œæ aktywów odsprzedanych przez inwestorów zagra-nicznych inwestorom krajowym, a w przypadku odp³y-w ów – odwrotnie, odejmowana jest tak¿e wartoœæ kwot zwi¹zanych z umorzeniem akcji lub wycofaniem dop³at 8
  • 9. do kapita³u podstawowego. Tak¿e wartoœci dotycz¹ce obrotów kredytowych i po¿yczek miêdzy zagranicznymi inwestorami a przedsiêbiorstwami powi¹zanymi z nimi kapita³owo prezentowane s¹ w podziale na kredyty udzielone inwestorom zagranicznym przez przedsiê- biorstwa, w których posiadaj¹ oni udzia³y, oraz kredyty otrzymane przez te przedsiêbiorstwa od ich udzia³ow-c ów zagranicznych. Wartoœci kredytów prezentowane s¹ tak¿e w formie netto, to znaczy prezentuj¹ wartoœæ udzielonych kredytów i po¿yczek pomniejszon¹ o doko-nane sp³aty, czyli faktyczny stan zobowi¹zañ.W odnie-sieniu do banków z udzia³em kapita³u zagranicznego do zagranicznych inwestycji bezpoœrednich zaliczane s¹ tylko kredyty podporz¹dkowane. Tak sporz¹dzony bi-lans p³atniczy informuje o stanie zobowi¹zañ Polski wo-bec zagranicznych inwestorów bezpoœrednich w ostat-nim dniu roku4/. Wartoœæ zagranicznych inwestycji bezpoœrednich prezentowana jest w bilansie p³atniczym wed³ug stanu na koniec grudnia roku sprawozdawczego. Do przeli-czania wartoœci tych inwestycji z walut, w jakich zosta- ³y dokonane na z³ote i dolary stosowane s¹ kursy œre-dnie narastaj¹ce, natomiast wartoœæ stanów kredytów udzielonych i otrzymanych przez spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego wyliczana jest na ostatni dzieñ ro-ku sprawozdawczego wed³ug kursu obowi¹zuj¹cego w tym dniu. W bilansie sporz¹dzanym na bazie transakcyjnej – obok danych p³atniczych – podawane s¹ dane o zmia-nach nale¿noœci i zobowi¹zañ zagranicznych, takie jak reinwestycje zysków dokonywane przez polskich inwe-stor ów za granic¹ i zagranicznych inwestorów w Polsce, wp³aty do kapita³u zak³adowego dokonywane w formie aportów rzeczowych, kredyty miêdzy podmiotami zale¿- nymi kapita³owo. Dane na bazie transakcyjnej s³u¿¹ przede wszystkim do oceny skali powi¹zañ gospodar-czych Polski z zagranic¹. W statystykach za kraj pochodzenia inwestycji poda-je siê ten, z którego faktycznie nap³yn¹³ kapita³, a nie kraj, w którym inwestor zagraniczny ma swoj¹ g³ówn¹ siedzibê. 2. Uregulowania dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce 2. 1. Ustawodawstwo Zasady prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez nierezydentów w Polsce regulowane s¹ przez przepisy odnosz¹ce siê do ogó³u podmiotów gospodarczych, ta-kie jak Kodeks handlowy czy ustawa o dzia³alnoœci go-spodarczej oraz wszelkie inne ustawy reguluj¹ce zasa-dy prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez polskie podmioty gospodarcze, a tak¿e przez ustawê specjaln¹, jak¹ jest ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicznym5/. Ta ostatnia ustawa zawiera definicjê „podmiotu zagra-nicznego ”, które to pojêcie w zasadzie odpowiada pojê- ciu „nierezydenta” stosowanemu w dokumentach OECD, a tak¿e zasady udzia³u partnera zagranicznego (nierezydenta) w tworzonej w Polsce spó³ce, tzn. formy prawne dzia³alnoœci, zasady wnoszenia kapita³u zak³a-dowego, mo¿liwoœæ ¿¹dania przez inwestora zagranicz-nego gwarancji odszkodowania z tytu³u ewentualnych szkód wynik³ych z wyw³aszczenia przez Skarb Pañstwa. 2. 2. Zasada traktowania narodowego Rz¹d polski, staj¹c siê cz³onkiem OECD pod koniec 1996 r., zobowi¹za³ siê do traktowania inwestorów za-granicznych na równi z inwestorami krajowymi, co ozna-cza traktowanie inwestorów zagranicznych nie gorzej ni¿ inwestorów krajowych. Przed przyst¹pieniem do OECD inwestorom zagranicznym przys³ugiwa³y liczne przywileje, ale te¿ stosowane by³o wobec nich wiele ograniczeñ w porównaniu z warunkami oferowanymi in-westorom krajowym. Od czasu przyst¹pienia do OECD inwestorzy zagraniczni utracili uprzywilejowan¹ pozycjê na rynku polskim. Jedynym przywilejem jest zwolnienie z op³at celnych aportów wnoszonych do kapita³u zak³a-dowego przez wspólnika zagranicznego. W niektórych dziedzinach inwestorzy zagraniczni spotykaj¹ siê wrêcz z ograniczeniami dzia³alnoœci w porównaniu z inwesto-rami krajowymi. I tak, nierezydenci nie mog¹ prowadziæ 9
  • 10. dzia³alnoœci w formie oddzia³u banku hipotecznego, od-dzia ³y zagranicznych spó³ek nie mog¹ zarz¹dzaæ akty-wami krajowych funduszy emerytalnych, udzia³ inwesto-r ów zagranicznych w dziedzinie nadawania programów radiowych i telewizyjnych jest ograniczony do 33%, a w œwiadczeniu miêdzynarodowych us³ug telekomuni-kacyjnych, miêdzymiastowych lub telefonii komórkowej, telewizji i radiofonii kablowej oraz firm operuj¹cych w sektorze gier losowych i zak³adów wzajemnych do 49% kapita³u zak³adowego spó³ki. Na kupno akcji w spó³ce bêd¹cej w³aœcicielem dzia³a-j ¹cej linii lotniczej inwestorzy zagraniczni musz¹ uzy-ska æ zgodê ministra transportu. Znaczne ograniczenia dotycz¹ nabywania ziemi i nieruchomoœci przez inwe-stor ów zagranicznych. 2. 3. Nabywanie ziemi i nieruchomoœci przez nierezydentów Nabywanie nieruchomoœci przez nierezydentów regulo-wane jest przez ustawê o nabywaniu nieruchomoœci przez cudzoziemców, pochodz¹c¹ jeszcze z 1920 r.6/ i znoweli-zowan ¹ kilkakrotnie od 1996 r. w zwi¹zku ze staraniami rz¹du polskiego o uzyskanie cz³onkostwa w OECD. Niere-zydenci maj¹ prawo nabywaæ bez zezwolenia mieszkania. Zezwolenia na nabycie nieruchomoœci niepotrzebne s¹ tak¿e tym cudzoziemcom, którzy mieszkaj¹ w Polsce co najmniej 5 lat i posiadaj¹ kartê sta³ego pobytu oraz tym osobom prawnym, które nabywaj¹ na cele dzia³alnoœci statutowej niezabudowan¹ nieruchomoœæ o powierzchni 0,4 ha, z wyj¹tkiem nieruchomoœci po³o¿onych w strefie nadgranicznej i nieruchomoœci rolnych, lasów i akwenów wodnych. Nabycie pozosta³ych nieruchomoœci wymaga zezwolenia ministra spraw wewnêtrznych i administracji. Wpraktyce minister spraw wewnêtrznych i administracji – zgodnie ze zobowi¹zaniami przyjêtymi wobec OECD – powinien wydawaæ rutynowo zezwolenia na zakup nieru-chomo œci zwi¹zanych z prowadzeniem bezpoœrednich in-westycji zagranicznych w ustawowym terminie 30 dni. Z danych opublikowanych przez MSWiA wynika, ¿e w latach 1990 – 1999 nierezydenci kupili legalnie oko³o 17 tys. ha gruntów, czyli oko³o 0,054% powierzchni Pol-ski. W 1999 r. zagraniczni inwestorzy otrzymali 1491 ze-zwole ñ na zakup oko³o 4,7 tys. ha gruntów, z czego np. na budowê stacji benzynowych kupiono ponad 119 ha gruntów, a pod budowê supermarketów – 81 ha. W ro-ku poprzednim spó³ki z udzia³em kapita³u zagraniczne-go otrzyma³y 1471 zezwoleñ na zakup ³¹cznie oko³o 4 tys. ha gruntów, a w 1997 r. – 1326 zezwoleñ na za-kup ³¹cznie 2,7 tys. ha gruntów. Natomiast osoby pry-watne kupi³y w 1999 r. 702 nieruchomoœci, g³ównie do-my i dzia³ki, o ³¹cznej powierzchni oko³o 353 ha. W ro-ku poprzednim udzielono zgody na zakup 718 nieru-chomo œci o ³¹cznej powierzchni 370 ha. Wœród kupuj¹- cych dominuj¹ obywatele Niemiec, Szwecji, Stanów Zjednoczonych i Ukrainy. Nierezydenci staj¹ siê tak¿e w³aœcicielami akcji i udzia³ów w spó³kach, które s¹ w³aœcicielami nierucho-mo œci. Jeœli nierezydent chce obj¹æ kontrolê nad tak¹ spó³k¹, musi otrzymaæ zezwolenie z MSWiA.W 1999 r. wydano 452 zgody, 384 dla nierezydentów bêd¹cych podmiotami gospodarczymi.W ten sposób nierezydenci nabyli 8,3 tys. ha gruntów (np. w wyniku sprzeda¿y Ban-ku Zachodniego inwestorowi zagranicznemu, 2,3 tys. ha gruntów rolnych przesz³o z r¹k rezydenta do nierezy-denta. Zagraniczny inwestor zobowi¹za³ siê w umowie odsprzedaæ te grunty Agencji Rolnej Skarbu Pañstwa). Z mo¿liwoœci nabywania nieruchomoœci bez zezwole-nia w 1999 r. skorzysta³o 16 inwestorów zagranicznych, kupuj¹c ³¹cznie 5,5 ha gruntów oraz 350 osób prywat-nych, kupuj¹c ³¹cznie 138,2 ha gruntów, w tym 52 ha gruntów rolnych7/. 3. Miejsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w gospodarce Prawie 17 tysiêcy inwestorów ze 106 krajów posiada³o udzia³y w 12649 spó³kach z udzia³em zagranicznym w Polsce wed³ug stanu na koniec 1998 r. Stanowi³o to po-nad 15% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych sk³a-daj ¹cych sprawozdania finansowe do GUS, co stanowi³o wzrost w porównaniu do lat ubieg³ych, kiedy udzia³ ten wy-nosi ³ 15,3% w 1997 r., 14,6% w 1996 r. i 12,5% w 1995 r. 10
  • 11. NBP zaœ podaje, ¿e liczba spó³ek wype³niaj¹cych formula-rze statystyczne informuj¹ce o wartoœci dokonanych inwe-stycji wynios³a w tym¿e roku 13185. Ró¿nica ta mo¿e wy-nika æ z faktu objêcia przez NBP obowi¹zkiem statystycz-nym tych spó³ek, które – mimo rozpoczêcia dzia³alnoœci – nie z³o¿y³y jeszcze sprawozdañ F-02 do GUS8/. Tabela 1 przedstawia tempo wzrostu liczby spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1992 – 1998. Kolumna druga przedstawia liczbê spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego zarejestrowanych w GUS-owskim zbiorze REGON. S¹ to spó³ki przygotowane do podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej, to znaczy, zareje-strowane w s¹dzie rejestrowym i G³ównym Urzêdzie Statystycznym, jednak nie prowadz¹ce jeszcze tej dzia- ³alnoœci. Kolumna czwarta informuje o tym, ile spoœród zarejestrowanych spó³ek faktycznie prowadzi³o dzia³al-no œæ gospodarcz¹ na koniec ka¿dego roku kalendarzo-wego. Jak wynika z kolumny ostatniej, zaledwie jedna trzecia spoœród wszystkich zarejestrowanych spó³ek prowadzi³a dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w 1998 r., i co cha-rakterystyczne, udzia³ spó³ek sk³adaj¹cych sprawozda-nia z dzia³alnoœci gospodarczej w ogólnej liczbie spó³ek maleje. Poniewa¿ wszystkie spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego maj¹ obowi¹zek informowania GUS o swojej dzia³alnoœci gospodarczej, mo¿na s¹dziæ, ¿e GUS nie uaktualnia zbioru REGON i ¿e wiele spó³ek tam zarejestrowanych dawno zaprzesta³o dzia³alnoœci, po³¹czy³o siê z innymi spó³kami lub nigdy dzia³alnoœci gospodarczej nie podjê³o. St¹d prawdopodobnie tak du- ¿e ró¿nice miêdzy liczb¹ spó³ek zarejestrowanych a ilo- œci¹ spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania finansowe. Tempo wzrostu liczby zarejestrowanych spó³ek by³o naj-wy ¿sze w 1993 r., kiedy to obowi¹zywa³a ustawa, na mo-cy której spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego by³y zwolnione z podatku dochodowego przez okres od 3 do 6 lat. W 1994 roku najwy¿sze by³o tempo wzrostu spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹, co by wskazywa- ³o na fakt, ¿e czêœæ zarejestrowanych spó³ek podjê³a dzia- ³alnoœæ gospodarcz¹.W tym te¿ roku najwiêkszy by³ tak¿e udzia³ spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w liczbie spó³ek zarejestrowanych. Od 1993 r. spada dyna-mika zarówno spó³ek zarejestrowanych, jak i prowadz¹- cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹, stabilizuj¹c siê odpowie-dnio na poziomie stu kilkunastu i stu kilku procent. 4. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich do Polski w latach 1992 – 1998 W latach 1992 – 1999 odnotowany zosta³ dynamicz-ny wzrost nap³ywu zagranicznych inwestycji bezpoœre-dnich (ZIB) do Polski (tabela 2). Szczególnie wysok¹ dy-namik ê odnotowano na pocz¹tku okresu transformacji, najni¿sz¹ zaœ – chocia¿ ci¹gle dodatni¹ (po 109%) w la-tach 1994 i 1997, mimo i¿ w³aœnie w tych latach wartoœæ kapita³u wp³acanego przez udzia³owców zagranicznych Tabela 1. Liczba spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1992 – 1999 11 Lata Liczba spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Zarejestrowanych w zbiorze REGON Tempo wzrostu liczby Zarejestrowanych spó³ek Liczba spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania finansowe Tempo wzrostu liczby spó³ek sk³adaj¹cych sprawozdania Udzia³ spó³ek dzia³aj¹cych w liczbie spó³ek zarejestrowanych w zbiorze REGON (w procentach) 1992 10817 100 2462 100 23 1993 15814 146 2743 111 17 1994 20324 128 8775 319 43 1995 24635 121 10235 117 41 1996 29157 118 11307 110 39 1997 32942 115 12377 109 37,5 1998 36850 112 12649 102 34,3 1999 40412 110 x x x ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, 1992 – 1999, Ma³y Rocznik Statystyczny, GUS,1992 – 1999, Informacja o sytuacji spo³eczno-gospodarczej kraju, GUS 1999, obliczenia w³asne x – brak danych
  • 12. w formie pieniê¿nej do kapita³u zak³adowego spó³ek spad³a w 1994 r. o 1% w stosunku do roku poprzednie-go, a w 1997 r. o 6,4%. Wzros³a jednak wartoœæ udzia³u kapita³u zagranicznego wnoszonego w formie aportów rzeczowych (o 44% w 1997 r.). W 1998 roku zainteresowanie inwestorów zagranicz-nych polsk¹ gospodark¹ wzros³o tak znacznie, ¿e na-p ³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³ wy¿- szy o prawie 30% w stosunku do roku poprzedniego i zamkn¹³ siê kwot¹ 6,365 mld dolarów. Sam przyrost w stosunku do roku poprzedniego wyniós³ 1,457 mld do-lar ów, to jest ponad dwukrotn¹ wartoœæ nap³ywu kapita- ³u zagranicznego z roku 1992. W 1998 roku odnotowa-no tak¿e szybszy ni¿ w latach poprzednich – bo o 47,8% w stosunku do roku poprzedniego – wzrost nap³ywu ka-pita ³u zagranicznego do kapita³u zak³adowego spó³ek, w tym na szczególn¹ uwagê zas³uguje wzrost wp³at pie-ni ê¿nych do kapita³u zak³adowego spó³ek, dokonany przez udzia³owców zagranicznych, który wyniós³ 62%. Tym razem zmala³ udzia³ aportów rzeczowych w kapita-le zak³adowym spó³ek o 38%, a dane statystyczne bilan-su p³atniczego zdaj¹ siê wskazywaæ, ¿e aporty rzeczo-we zosta³y zast¹pione kredytami udzielanymi przez udzia³owców zagranicznych spó³kom dzia³aj¹cym w Pol-sce, w których maj¹ oni swoje udzia³y.Wartoœæ tych kre-dyt ów wzros³a o 15% w stosunku do roku ubieg³ego. Wed³ug danych NBP nap³ywaj¹cy w 1998 roku kapi-ta ³ zagraniczny zasili³ g³ównie kapita³y w³asne ju¿ istnie-j ¹cych spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych, czyli zwiêkszy³ udzia³y inwestorów zagranicznych w ju¿ dzia³aj¹cych spó³kach. Dotyczy³o to 87% wartoœci nap³y-waj ¹cego kapita³u. Tylko 565 mln dol. (13% wartoœci na-p ³ywu) zosta³o zainwestowane w utworzenie nowych podmiotów gospodarczych. By³a to kwota o 48% ni¿sza ni¿ w roku poprzednim. Z powy¿szych faktów mo¿na wyci¹gn¹æ wniosek, ¿e inwestorzy zagraniczni, wzmac-niaj ¹c kapita³owo posiadane w Polsce podmioty gospo-darcze, nastawiali siê na d³ugookresowe funkcjonowa-nie na polskim rynku i budowanie dobrej pozycji swoich firm, a wiêc dobrze oceniali mo¿liwoœci rozwojowe. Jednoczeœnie ze wzrostem wartoœci nap³ywaj¹cego ka-pita ³u zak³adowego wzros³a tak¿e wartoœæ kredytów udzie-lonych przez zagranicznych akcjonariuszy i udzia³owców spó³kom za³o¿onym w Polsce9/.W1998 r.wartoœæ tych kre-dyt ów stanowi³a prawie 32% ogólnej sumy nap³ywu ZIB, co jest udzia³em znacz¹cym, lecz po raz pierwszy od kilku lat tempo wzrostu udzielanych kredytów uleg³o zahamowaniu. Podczas gdy w 1997 r. w porównaniu do roku poprzednie-go wartoœæ kredytów udzielonych spó³kom z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego przez ich zagranicznych udzia³owców wzros³a o 61%, (przy spadku wartoœci aportów rzeczo-wych) to w roku 1998 w porównaniu do roku poprzedniego wartoœæ udzielonych kredytów wzros³a o 15%. Pozycja „wartoœæ reinwestowanych zysków” informuje, o ile wzros³a wartoœæ zainwestowanego w Polsce kapita- ³u z tytu³u zainwestowania w Polsce zysków przypadaj¹- cych na inwestorów zagranicznych. Ujemna wartoœæ „re-inwestowanych zysków” informuje o zmniejszeniu warto- œci zainwestowanego w Polsce kapita³u zagranicznego z tytu³u poniesionych strat przypadaj¹cych na inwesto-r ów zagranicznych, a nie o wartoœci zysków transferowa-nych za granicê. Najwiêcej zysków reinwestowali udzia- ³owcy zagraniczni w 1995 r., ich wartoœæ siêgnê³a sumy 888 mln dolarów. Od tego czasu wartoœæ reinwestowa-nych zysków spada³a: o 644 mln dolarów w 1996 r., a w kolejnym o nastêpne 219 mln dolarów. Spadek war-to œci reinwestowanych zysków rekompensowany by³ wzrostem wartoœci udzielonych kredytów: o 429 mln do-lar ów w 1996 r., i o 672 mln dolarów w 1997 r.W 1998 r. spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego wykaza³y stra-t ê w wysokoœci 264 mln dolarów, co znaczy, ¿e o tê kwo-t ê pomniejszeniu uleg³a wartoœæ kapita³u zagranicznego zainwestowanego w Polsce. Choæ strata ta dotyczy podmiotów z udzia³em kapita³u zagranicznego jako gru-py, to nie oznacza ona jednak, ¿e wszystkie podmioty z tej grupy rejestrowa³y straty. W sektorze poœrednictwa finansowego inwestorzy zagraniczni reinwestowali 265 mln dolarów pochodz¹cych z zysków, producenci ¿yw-no œci 27 mln dolarów, a chemikaliów i wyrobów chemicz-nych 82 mln dolarów. Znaczne straty wykazali w 1998 ro-ku inwestorzy w sektorze handlu i us³ug (371 mln dol.) oraz zajmuj¹cy siê obs³ug¹ nieruchomoœci (71 mln dol.). W analizowanym okresie wzros³a tak¿e œrednia war-to œæ kapita³u zagranicznego zainwestowanego w jedn¹ spó³kê prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ (tabela 3), co jest potwierdzeniem tezy o wzroœcie zaufania inwe- 12
  • 13. Tabela 2. Nap³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich w latach 1992 – 1999 (w mln dol.) Rodzaj nak³adów/ Rok 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 1997: storów zagranicznych do polskiej gospodarki oraz o wzroœcie konkurencyjnoœci polskiej gospodarki w d¹- ¿eniu do ich pozyskiwania. 5. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich10/ Powy¿ej omówiony zosta³ nap³yw kapita³u zagranicz-nego do Polski w latach 1992 – 1999, natomiast poni¿ej zostanie przedstawiony stan zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u przyjêtych zagranicznych inwestycji bezpoœrednich11/ na koniec poszczególnych lat kalenda-rzowych. Przedstawione wartoœci nie stanowi¹ prostego sumowania wartoœci nap³ywu ZIB w poszczególnych la-tach, poniewa¿ uwzglêdniaj¹ zmiany zachodz¹ce w zbiorze podmiotów z udzia³em inwestorów zagranicz-nych dotycz¹ce g³ównie likwidacji niektórych inwestycji oraz strat poniesionych przez inwestorów zagranicz-nych i przedstawiaj¹ faktyczn¹ wartoœæ kapita³u zagra-nicznego zainwestowanego w Polsce na koniec roku ka-lendarzowego. Ostatnie dostêpne dane statystyczne na ten temat dotycz¹ stanu na dzieñ 31 grudnia 1998 roku12/. Tabela 3.Wartoœæ kapita³u zagranicznego przypadaj¹cego na jedn¹ spó³kê w latach 1992 – 1998 13 1996 w % 1998: 1997 w % 1999: 1998 w % Kapita³ zak³adowy w gotówce 177 298 892 884 1807 2845 2663 4323 4313 93,6 162,3 95,5 Kapita³ zak³adowy w formie rzeczowej 91 135 217 212 298 314 453 281 x 144 62 x Reinwestowane zyski* 66 154 199 382 888 244 25 -264 x 10,2 x Kredyty i po¿yczki bezpoœrednio zwi¹zane z inwestycjami 25 91 407 397 666 1095 1767 2025 2296 161,3 115 113,3 Nap³yw ZIB ogó³em 359 678 1715 1875 3659 4498 4908 6365 6757 109,1 130 106,1 Dynamika wzrostu nap³ywu ZIB ogó³em (rok poprzedni 100 188 252 109 195 122 109 130 106 109,1 130 106,1 = 100) ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999. Dane za 1999 r. s¹ danymi wstêpnymi na bazie p³atniczej * Od 1996 r. NBP podaje wartoœæ reinwestowanych zysków pomniejszon¹ o straty bilansowe spó³ek Lata Liczba spó³ek prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ Wartoœæ zainwestowanego kapita³u w mln dol. Œrednia wartoœæ kapita³u zainwestowanego w jedn¹ spó³kê w tys. dol. 1992 2462 678 275 1993 2743 1715 625 1994 8775 1875 213 1995 10235 3659 357 1996 11307 4498 397 1997 12377 4908 396 1998 12649 6365 503 ród³o: Obliczenia w³asne na podstawie danych GUS i NBP
  • 14. 5. 1. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich w latach 1992 – 1998 Wed³ug danych opublikowanych przez NBP zobo-wi ¹zania Polski z tytu³u zagranicznych inwestycji bez-po œrednich na koniec 1998 roku wynosi³y 22,479 mld dolarów. Z tej sumy na kapita³ zak³adowy inwestorów zagranicznych, op³acony w spó³kach z ich udzia³em przypada³o 16,063 mld dol., a na kredyty i po¿yczki udzielone przez inwestorów zagranicznych spó³kom w Polsce – 6,416 mld dol. Zatem na kapita³ w³asny in-westor ów zagranicznych przypada³o 71,5% wartoœci ZIB zarejestrowanych na koniec 1998 roku, na kredy-ty i po¿yczki – pozosta³e 28,5%. Tabela 4. Zobowi¹zania Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB w latach 1992 – 1998 (w mln dol.) Wzrost wartoœci zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB w omawianych siedmiu latach wykazywa³ wysok¹ dynamikê. Najni¿sza dynamika wzrostu w po-r ównaniu do roku poprzedniego wynios³a 127% i zosta- ³a odnotowana w roku 1997, najwy¿sza – 206% – w 1995 r. W 1998 roku, ostatnim, za który publikowane s¹ dane statystyczne, stan zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu³u ZIB wzrós³ o 54%. Liczby te potwier-dzaj ¹ fakt nie tylko utrzymuj¹cego siê, lecz wzrastaj¹ce-go zainteresowania polsk¹ gospodark¹ przez inwesto-r ów zagranicznych. 6. Struktura spó³ek z udzia³em zagranicznym wed³ug wielkoœci kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego Wed³ug danych GUS13/, w 1998 r. 59% kapita³u za-granicznego zosta³o zainwestowane w spó³ki, których w³aœcicielami s¹ w 100% inwestorzy zagraniczni. Spó³ek takich by³o 6357. Sytuacja ta nie uleg³a zmianie w po-r ównaniu do roku poprzedniego, kiedy to 60% kapita³u zagranicznego zainwestowane by³o w spó³ki bêd¹ce wy- ³¹czn¹ w³asnoœci¹ inwestorów zagranicznych. W spó³ki, w których udzia³ kapita³u zagranicznego by³ mniejszy od 10%, a wiêc od progu, od którego wed³ug definicji OECD i MFW zarejestrowane podmioty gospo-darcze uznaje siê za spó³ki z udzia³em kapita³u zagra-nicznego, zainwestowano zaledwie 0,1% wartoœci kapi-ta ³u zagranicznego. Spó³ek takich by³o 263. W 1998 r. 92% kapita³u zagranicznego zosta³o zain-westowane w spó³kach o kapitale zak³adowym przekra-czaj ¹cym 1 mln dolarów, bêd¹cych wy³¹czn¹ w³asno- œci¹ inwestorów zagranicznych i stanowi³o zaledwie 7,5% ogólnej liczby spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego w Polsce. Spó³ek takich przybywa (w 1997 r. by³o ich 742), a udzia³ kapita³u ulokowanego w tych 14 Lata Kapita³ zak³a-dowy wniesiony przez inwe-stor ów zagra-nicznych do spó³ek w Polsce Udzia³ wp³aco-nego kapita³u zak³adowego w wartoœci ZIB w danym roku (w %) Kredyty i po¿y-czki udzielone przez zagra-nicznych udzia- ³owców ich spó³kom maj¹- cym siedzibê w Polsce (w mln dol.) Udzia³ kredytów i po¿yczek w wartoœci za-anga ¿owanego w Polsce kapita³u zagranicznego (w %) Zobowi¹zania z tytu³u ZIB w Polsce Dynamika wzrostu zobowi¹zañ z tytu³u ZIB (rok poprzedni = 100, w %) 1992 1.135 82,8 235 17,2 1.370 100 1993 1.661 72,0 646 28,0 2.307 168 1994 2.840 75,0 949 25,0 3.789 164 1995 6.130 78,1 1.713 21,8 7.843 206 1996 8.697 75,8 2.766 24,1 11.463 146 1997 10.125 69,4 4.462 30,5 14.587 127 1998 16.063 71,4 6.416 28,5 22.479 154 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1998
  • 15. spó³kach w ca³oœci zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego jest niezmiennie wysoki (89% w 1997 r.). W oko³o 6000 spó³kach udzia³ inwestorów zagranicz-nych wynosi³ miêdzy 10% a 99%, a wartoœæ zainwestowa-nego kapita³u zagranicznego waha³a siê od 6 tysiêcy dol. do 1 mln dol. 7. Kierunki pochodzenia zainwestowanego kapita³u zagranicznego Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce pocho-dzi ³y prawie w ca³oœci z krajów cz³onkowskich OECD. Za-ledwie pó³ procent zainwestowanego w tej formie kapita- ³u pochodzi³o z krajów nie bêd¹cych cz³onkami tej organi-zacji. Powinno to wzmacniaæ poczucie bezpieczeñstwa, poniewa¿ Polska, bêd¹c cz³onkiem OECD, bierze udzia³ w pracach tej organizacji, w tym w pracach zwi¹zanych z uregulowaniami dotycz¹cymi inwestycji bezpoœrednich i w ten sposób nie tylko ma bie¿¹c¹ informacjê, ale tak¿e ma wp³yw na decyzje i uregulowania podejmowane w tej dziedzinie. W przypadku powstania problemów zwi¹za-nych z funkcjonowaniem inwestycji zagranicznych rz¹d polski ma mo¿liwoœæ podejmowania interwencji na forum tej organizacji w celu wypracowania rozwi¹zañ. W minionych siedmiu latach najwiêcej kapita³u zagra-nicznego nap³ynê³o do Polski z Holandii, Niemiec, Sta-n ów Zjednoczonych i Francji. Inwestorzy pochodz¹cy z tych krajów zainwestowali 69,7% wartoœci ca³ego ka- Tabela 5. Struktura zobowi¹zañ zagranicznych Polski z tytu³u zagranicznych inwestycji bezpoœrednich wed³ug kierunków pochodzenia kapita³u zagranicznego Wartoœæ zobowi¹zañ z tytu³u kredytów i po¿yczek miêdzy podmiotami zale¿nymi kapitaKraje pochodzenia kapita³u ³owo (w mln dol.) 15 Wartoœæ zobowi¹zañ z tytu³u wp³at do kapita³u zak³adowego (w mln dol.) Kredyty udzielone przez udzia- ³owców za-granicznych Kredyty udzielone in-westorom za-granicznym Wartoœæ netto (w mln dol.) Udzia³ kre-dyt ów w zo-bowi ¹zaniach (w %) £¹czna wartoœæ zobowi¹zañ (w mln dol.) OGÓ£EM 16.063 6.438 22 6.416 28,5 22.479 Z tego: EUROPA 12.838 5.438 13 5.425 29,7 18.263 w tym: Holandia 4.160 2.263 1 2.262 35,2 6.422 Niemcy 3.442 1.378 5 1.373 28,5 4.815 Francja 1.539 261 2 259 14,4 1.798 Wielka Brytania 483 328 0 328 40,4 811 Austria 472 221 0 221 31,8 693 W³ochy 550 55 0 55 9,1 605 Dania 422 180 0 180 3,0 602 Belgia i Luksemburg 470 123 1 122 2,1 592 Szwecja 322 220 0 220 40,5 542 Szwajcaria 315 147 3 144 31,3 459 Irlandia 162 72 0 72 30,7 234 Finlandia 90 34 0 34 27,4 124 Norwegia 64 55 0 55 46,2 119 AMERYKA PÓ£NOCNA 2.081 846 8 838 28,7 2.919 w tym: Stany Zjednoczone 2.033 842 8 834 29,1 2867 AZJA 765 18 1 17 2,7 782 w tym: Korea Po³udniowa 635 5 0 5 0,8 640 Japonia 111 8 0 8 6,7 119 POZOSTA£E KRAJE 112 13 0 13 1,0 125 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999, obliczenia w³asne
  • 16. pita³u zagranicznego znajduj¹cego siê w Polsce w for-mie ZIB, co stanowi³o sumê 15,7 mld dol. Zainwestowany przez nich kapita³ sk³ada siê z dwóch czêœci: kapita³u wp³aconego do kapita³u zak³adowego spó³ek oraz z kredytów i po¿yczek udzielonych za³o¿o-nym przez nich spó³kom. Udzia³ kredytów i po¿yczek w wartoœci zainwestowa-nego kapita³u wynosi³ 28,5%, jest to jednak wartoœæ œre-dnia dla wszystkich podmiotów z udzia³em zagranicz-nym. WskaŸnik ten dla inwestorów z poszczególnych krajów waha³ siê w przedziale od 40,5% (Wielka Bryta-nia i Szwecja) do 0,8% (Korea Po³udniowa). Jednak naj-wi êksze zobowi¹zania z tytu³u kredytów miêdzy podmio-tami zale¿nymi mia³a Polska wobec Holandii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Ich wartoœæ wynios³a 4,469 mld dolarów i stanowi³a prawie 70% wartoœci kredytów udzie-lonych spó³kom przez ich zagranicznych udzia³owców. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce nie s¹ jeszcze kredytodawcami dla swoich zagranicz-nych udzia³owców.Wed³ug stanu na koniec 1998 r. war-to œæ udzielonych przez nie kredytów siêga zaledwie 22 mln dolarów wobec 6,4 mld dol. kredytów przez nie otrzymanych (tabela 5). 8. Struktura zainwestowanego kapita³u wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej prowadzonej przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego Struktura inwestowanego w Polsce kapita³u zagra-nicznego zmienia siê. Najwiêcej kapita³u zagranicznego – oko³o 8,7 mld dol. zosta³o zainwestowane w dzia³al-no œæ produkcyjn¹, chocia¿ jej udzia³ w wartoœci zainwe-stowanego kapita³u maleje na korzyœæ inwestycji w sek-torach us³ugowych. Udzia³ dzia³alnoœci produkcyjnej w ogólnej wartoœci zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego spad³ w ci¹gu ostatnich trzech lat z 59,3% do 54,5%. Najatrakcyjniejszym sektorem dla inwestorów zagranicznych okaza³ siê sektor produkcji ¿ywnoœci, który przyci¹gn¹³ 2,5 mld dol. inwestycji zagranicznych, co stanowi³o 15,4% kapita³u zainwestowanego w Polsce na koniec 1998 r. Na drugim miejscu uplasowa³a siê pro-dukcja pojazdów mechanicznych, w któr¹ zainwestowa-no 1,5 mld dol., co stanowi³o 9,7% udzia³u w wartoœci zagranicznych inwestycji bezpoœrednich ogó³em, na trzecim produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych – 838 mln dol. i 5,3% udzia³u.W te trzy sektory zainwe-stowano ³¹cznie nieco ponad 30% wartoœci kapita³u za-granicznego na przestrzeni badanego okresu, tzn. do koñca 1998 r. Szybciej ni¿ w dzia³alnoœæ produkcyjn¹ ros³o zaanga- ¿owanie inwestorów zagranicznych w sektor poœrednic-twa finansowego. W ci¹gu badanych trzech lat wartoœæ zaanga¿owanego kapita³u zagranicznego wzros³a 2,4 ra-zy i wynios³a 3 mld dolarów na koniec 1998 r. Stanowi³o to 19% stanu zobowi¹zañ Polski wobec zagranicy z tytu- ³u ZIB na koniec 1998 r. (wobec 14,4% na koniec1996 r.). Zaanga¿owanie inwestorów zagranicznych w sektorze bankowym wynosi³o 2,748 mld dolarów, z czego 2,57 mld dol. (93,5%) stanowi³o udzia³ w kapita³ach w³asnych ban-k ów, a 178 mln dol. (6,5%) to wartoœæ tzw. po¿yczek pod-porz ¹dkowanych. Udzia³ zaanga¿owania inwestorów za-granicznych w sektorze bankowym wzrós³ w ci¹gu roku o ponad 56%. Kapita³ zagraniczny nap³ywa³ przede wszy-stkim do banków prywatyzowanych, lecz powsta³y tak¿e nowe banki, utworzone przez inwestorów zagranicznych, na przyk³ad w celu kredytowania zakupu produkowanych przez tych inwestorów dóbr konsumpcyjnych. Znacz¹cym beneficjentem zagranicznego kapita³u zaanga¿owanego w Polsce by³ sektor handlu i us³ug. In-westycje zagraniczne w tym sektorze podwoi³y siê w ci¹gu badanych trzech lat i osi¹gnê³y wartoœæ 2,7 mld dolarów na koniec 1998 r. Ich udzia³ w wartoœci zagra-nicznych inwestycji bezpoœrednich ogó³em wzrós³ z 15,4% w 1996 r. do 17,2% na koniec 1998 r. Dwukrotny wzrost zainwestowanego kapita³u zagra-nicznego odnotowano w sektorze obs³ugi nieruchomo- œci i firm.Wartoœæ zainwestowanego w tym sektorze ka-pita ³u siêgnê³a sumy 664 mln dol. na koniec 1998 r., jed-nak udzia³ tego sektora w ca³oœci zainwestowanego ka-pita ³u zwiêkszy³ siê nieznacznie (z 3,8% do 4,1%). Inwestycje zagraniczne w sektorze budownictwa wy-nios ³y 323 mln dol. i wzros³y prawie dwukrotnie w ci¹gu ostatnich badanych trzech lat, lecz udzia³ tego sektora 16
  • 17. w ca³oœci zainwestowanego kapita³u pozosta³ na nie-zmienionym poziomie 2%. Inwestycje zagraniczne w dziale nazwanym dla ce-l ów statystycznych „transport, gospodarka magazyno-wa i ³¹cznoœæ” wynosi³y zaledwie 279 mln dol. na ko-niec 1998 r. i to nie tyle z powodu niechêci inwestorów zagranicznych do inwestowania, szczególnie w sek-torze telekomunikacji, ile z powodu braku mo¿liwoœci prawnych. Po czêœciowej demonopolizacji sektora tele-komunikacji wartoœæ inwestycji zagranicznych w tym sektorze wzros³a znacznie w 1999 r., jednak w chwili oddawania tego opracowania do druku dok³adne dane statystyczne na ten temat nie s¹ jeszcze opublikowa-ne. W zwi¹zku z porz¹dkowaniem problemów praw- Tabela 6. Struktura zainwestowanego kapita³u stanowi¹cego kapita³y w³asne wspólników zagranicznych wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej Wartoœæ zobowi¹zañ wobec zagranicy z tytu³u kapita³u w³asnego stanowi¹cego udzia³y inwestorów zagranicznych 1996 1997 1998 17 Rodzaje dzia³alnoœci gospodarczej wed³ug EKG Miliony dolarów Udzia³ w % Miliony dolarów Udzia³ w % Miliony dolarów Udzia³ w % OGÓ£EM 8.697 100,0 10.125 100,0 16.063 100,0 Dzia³alnoœæ produkcyjna 5.160 59,3 5.641 55,7 8.748 54,5 z tego: Produkcja ¿ywnoœci 1.258 14,5 1.390 13,7 2.476 15,4 Produkcja pojazdów mechanicznych 801 9,2 836 8,3 1.561 9,7 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 503 5,8 598 5,9 838 5,3 Produkcja drewna, masy celulozowej, dzia³alnoœæ publikacyjna i poligraficzna 528 6,1 594 5,9 789 4,9 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 390 4,5 373 3,7 482 3,0 Produkcja metali 276 3,2 313 3,1 411 2,6 Produkcja maszyn 192 2,2 165 1,6 259 1,6 Produkcja sprzêtu 102 1,2 139 1,4 200 1,2 i aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej Produkcja tkanin i wyrobów w³ókienniczych 152 1,7 141 1,4 163 1,0 Pozosta³a dzia³alnoœæ produkcyjna 958 10,9 1.092 10,7 1.569 9,8 Poœrednictwo finansowe 1.270 14,6 1.796 17,7 3.053 19,0 Handel i us³ugi 1.335 15,4 1.704 16,8 2.767 17,2 Obs³uga nieruchomoœci, 331 3,8 408 4,0 664 4,1 wynajem i dzia³alnoœæ zwi¹zana z obs³ug¹ nieruchomoœci Budownictwo 178 2,0 182 1,8 323 2,0 Transport, gospodarka 276 3,2 254 2,5 279 1,7 magazynowa i ³¹cznoœæ Pozosta³e 147 1,7 140 1,5 229 1,5 ród³o: Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku, Narodowy Bank Polski, Warszawa, 1999
  • 18. nych i spodziewanymi decyzjami politycznymi odnoœ- nie tego sektora w najbli¿szym czasie mo¿na spodzie-wa æ siê znacznego nap³ywu inwestycji zagranicznych do sektora telekomunikacji. Udzia³y pozosta³ych sektorów gospodarki w ogólnej wartoœci zainwestowanego kapita³u zagranicznego mala³y w badanym okresie, co nie oznacza, ¿e inwestorzy zagra-niczni wycofywali siê z nich. Oznacza to, ¿e nak³ady w nich by³y proporcjonalnie mniejsze ni¿ w innych sektorach oraz w porównaniu do lat ubieg³ych. Nak³ady inwestycyjne w wyra¿eniu wartoœciowym wzros³y w ka¿dym z nich, i tak w sektorze produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucz-nych wzros³y o 92 mln dol., w sektorze produkcji maszyn o 67 mln dol. lecz w sektorze produkcji tkanin i wyrobów w³ókienniczych zaledwie o 11 mln dol. od 1996 r. do 1998 r.W niektórych dziedzinach produkcji, takich jak dostawy energii, gazu i wody inwestycje zagraniczne mia³y niewiel-ki, wrêcz œladowy udzia³, co wynika³o nie z braku zaintere-sowania inwestorów zagranicznych, lecz z braku stworze-nia warunków prawnych dla prywatyzacji i restrukturyzacji tych dziedzin gospodarki. Pewien postêp w tym zakresie dokona³ siê w 1999 r., zatem mo¿na siê spodziewaæ wzro-stu wartoœci inwestycji zagranicznych w tych sektorach. Z przedstawionej struktury zaanga¿owanego kapita³u zagranicznego wed³ug rodzajów dzia³alnoœci gospodar-czej wynika, ¿e kapita³ zagraniczny – anga¿uj¹c siê w rozwój niektórych bran¿ przemys³u przetwórczego oraz w sektor us³ug – wp³ywa na poprawê dotychczaso-wej struktury polskiej gospodarki. Zaanga¿owanie inwe-stor ów zagranicznych w rozwój polskiego sektora finan-sowego, handlu i us³ug czy obs³ugi nieruchomoœci jest korzystne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego, szczególnie wobec obserwowanych tendencji w gospo-darce najbardziej rozwiniêtych krajów œwiata (ponad 60% dochodu narodowego Stanów Zjednoczonych jest wytwarzane przez sektor us³ug). Korzystne jest tak¿e niewielkie zaanga¿owanie kapita³u zagranicznego w sektory uchodz¹ce dot¹d za wa¿ne dla gospodarki, ale trac¹ce konkurencyjnoœæ na rynku miêdzynarodo-wym w zwi¹zku ze zmian¹ dochodowoœci poszczegól-nych bran¿ i zmian¹ struktury gospodarek krajów wyso-ko rozwiniêtych, mimo i¿ przejœciowo mo¿e to powodo-wa æ trudnoœci na lokalnym rynku pracy. 9. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego W 1998 r. przychody spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego wzros³y szeœciokrotnie w porównaniu do 1994 r. i osi¹gnê³y wartoœæ 270,8 mld PLN, co stanowi- ³o 26,7% przychodów wszystkich podmiotów gospodar-czych, oraz wzrost o 38,8% w porównaniu do roku ubie-g ³ego. Prawie po³owa tych przychodów jest realizowana w sektorze dzia³alnoœci produkcyjnej (49,4%), 33% przypada na sektor handlu i us³ug, 7,6% na transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ, 4,6% na obs³ugê nieruchomoœci i firm i 1,2% na poœrednictwo finansowe. Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego dzia³aj¹cych w sektorze produkcji przemys³owej stano-wi ³y 13,2% przychodów w ca³ej gospodarce na koniec 1998 r., w sektorze handlu i us³ug – 8,8%, obs³udze nie-ruchomo œci i firm 1,2% a budownictwie – 0,6%. W chwili oddawania niniejszego opracowania do dru-ku dane statystyczne dotycz¹ce przychodów spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego za 1999 r. nie by³y jeszcze opublikowane. Na liœcie 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw uszeregowanych wed³ug wielkoœci przychodów w 1999 r. znalaz³y siê nastêpuj¹ce spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego: Bank Pekao (przy-ch ód w wysokoœci 7751,38 tys. PLN), FIAT Auto Poland (320,56 tys. PLN), Makro Cash & Carry (6126,68 tys. PLN), Daewoo – FSO Motor (5078,59 tys. PLN), Cen-trum Daewoo (4152,77 tys. PLN), Phillip Morris Polska (3827,53 tys. PLN), BIG Bank Gdañski (3414,70 tys. PLN), BRE Bank (3046,82 tys. PLN), Bank Handlowy (2891,72 tys. PLN)14/. 10. Podatki Polskie ustawodawstwo nie oferuje spó³kom z udzia- ³em kapita³u zagranicznego ¿adnych prawnych mo¿liwo- œci korzystania ze specjalnych ulg podatkowych daj¹- cych im dodatkowe przywileje w stosunku do innych podmiotów gospodarczych. Jednak nie oznacza to, ¿e 18
  • 19. spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nie korzystaj¹ z ulg podatkowych, albowiem polskie prawo otwiera wie-le mo¿liwoœci korzystania z ulg podatkowych przez podmioty gospodarcze, a spó³ki te s¹ polskimi podmio-tami gospodarczymi. Niektóre z nich korzystaj¹ ci¹gle je-szcze z przyznawanych im hojnie ulg podatkowych na pocz¹tku lat 90. 10. 1. Przegl¹d ulg podatkowych oferowanych wy³¹cznie spó³kom z udzia³em podmiotów zagranicznych przez polskie ustawodawstwo w latach 1989 – 1996 Ulgi podatkowe nale¿¹ do arsena³u zachêt stosowa-nych przez rz¹dy krajów, które z powodu innych warun-k ów, mniej korzystnych dla inwestorów zagranicznych, staraj¹ siê zachêciæ ich w ten sposób do inwestowania. Okres taki istnia³ w Polsce w koñcu lat 80. i do po³owy 90. Stosowane by³y ró¿ne zachêty: od ca³kowitych zwol-nie ñ podatkowych dla inwestorów w zamian za dokona-nie jakiejkolwiek inwestycji; poprzez system czêœcio-wych zwolnieñ w zamian za dokonanie inwestycji w okreœlonej bran¿y lub regionie. Na mocy Ustawy o spó³kach z udzia³em podmiotów zagranicznych z 1989 r.15/ spó³ki te korzysta³y z 3-let-niego okresu zwolnienia od p³acenia podatku docho-dowego, bez wzglêdu na przedmiot dzia³alnoœci. Po-nadto, na mocy Uchwa³y Rady Ministrów16/, spó³ki mia³y prawo ubiegania siê o dodatkowy okres zwolnie-nia od podatku dochodowego, jeœli zamierza³y podj¹æ dzia³alnoœæ w dziedzinach preferowanych. Do dziedzin wówczas preferowanych nale¿a³y: turystyka, budowa hoteli i oœrodków rekreacji, telekomunikacja, przemys³ farmaceutyczny, narzêdzi i aparatury medycznej, wy-brane bran¿e przemys³u chemicznego i papiernicze-go, produkcja na potrzeby budownictwa mieszkanio-wego, opakowania, poligrafia i inne. Dodatkowy okres zwolnienia od podatku mia³ wynosiæ maksymalnie ko-lejne trzy lata. Gdyby jednak spó³ka zosta³a zg³oszona do likwidacji w okresie 3 lat od up³ywu okresu zwolnie-nia, mia³a obowi¹zek zap³aciæ ca³y podatek nale¿ny za okres objêty zwolnieniem.W zwi¹zku z oferowany-mi ulgami wiele spó³ek zosta³o utworzonych g³ównie w celu uzyskania zwolnieñ podatkowych; najwy¿sze tempo wzrostu liczby rejestrowanych spó³ek zanoto-wano w 1993 r, a wiêc w okresie obowi¹zywania ulg podatkowych (tabela 1). Liczba rejestrowanych spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego wzrasta³a w tak szybkim tempie równie¿ dlatego, ¿e ustawa nie precy-zowa ³a, od jakiej daty liczy siê 3-letni okres zwolnienia podatkowego. Spó³ki posiadaj¹ce takie prawo przez sam fakt ich zarejestrowania sta³y siê przedmiotem obrotu na rynku. Dopiero ustawa o zmianie niektórych ustaw reguluj¹cych zasady opodatkowania i nie-kt órych innych ustaw17/ wyznaczy³a dzieñ 31 marca 1994 r. jako ostateczny termin podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej przez te spó³ki. Zatem okres obowi¹zy-wania tych ulg móg³ rozci¹gaæ siê a¿ do 31 marca 1997 r., a dla tych spó³ek, którym uda³o siê wynego-cjowa æ dodatkowy okres zwolnienia maksymalnie do 31 marca 2000 r. W 1991 r. dzia³alnoœæ gospodarcz¹ prowadzi³o 2207 spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, liczba ich wzros³a do 2743 na koniec 1993, a na koniec 1994 do 8775. Ta ostatnia liczba wyraŸnie wskazuje, w jakim stopniu ulgi podatkowe zachêci³y do tworzenia spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. By³y to z regu³y spó³ki o minimalnym wymaganym kapitale zak³ado-wym, wynosz¹cym wówczas 50 tys. dol., tworzone g³ównie przez rezydentów z minimalnym wymaganym ustawowo kapita³em zagranicznym w celu ucieczki od podatków. Znalaz³o to odzwierciedlenie w obni¿eniu wartoœci kapita³u przypadaj¹cego œrednio na jedn¹ spó³kê.Wynios³a ona 231 tys. dol. i by³a najni¿sza w la-tach 1992 – 1998 (tabela 3). Kolejna ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicz-nym, uchwalona w lipcu 1991r.18/ przewidywa³a mo¿li-wo œæ zwolnieñ podatkowych dla spó³ek, w których wk³ady podmiotów zagranicznych do kapita³u zak³ado-wego/ akcyjnego spó³ki przekracza³y równowartoœæ dwóch milionów ECU oraz jeœli spe³niony by³ jeden z nastêpuj¹cych warunków: – siedziba spó³ki znajdowa³a siê w regionach objê- tych bezrobociem strukturalnym, 19
  • 20. – inwestorzy zapewniali wdro¿enie nowych rozwi¹- zañ technologicznych w gospodarce narodowej, – eksport spó³ek przekracza³ co najmniej 20% ogólnej wartoœci ich sprzeda¿y. Ulgi podatkowe przyznawa³ minister finansów za po- œrednictwem ministra przekszta³ceñ w³asnoœciowych na wniosek spó³ki, w ci¹gu dwóch miesiêcy od z³o¿e-nia wniosku. Kwota ulg w podatku dochodowym nie mog³a byæ wy¿sza od wartoœci transakcji nabycia lub objêcia udzia³ów lub akcji przez podmioty zagraniczne. Wspomniane ulgi podatkowe mog³y byæ cofniête, a na-le ¿ny podatek podlega³ zap³aceniu, gdyby w okresie dwóch lat od up³ywu terminu zwolnienia nast¹pi³o otwarcie procesu likwidacji spó³ki lub obni¿enie jej ka-pita ³u zak³adowego czy akcyjnego. Z ulg tych mog³y korzystaæ spó³ki, które zosta³y zarejestrowane naj-p óŸniej do koñca 1993 r.; st¹d olbrzymi wzrost liczby rejestrowanych spó³ek w G³ównym Urzêdzie Staty-stycznym (tabela 1). Omówione warunki wyraŸnie wskazuj¹, jak bardzo zale¿a³o w³adzom polskim na przyci¹gniêciu kapita³u zagranicznego do gospodarki, a jednoczeœnie poœre-dnio wskazuj¹, w jakim stanie znajdowa³a siê ta gospo-darka, ¿e inwestorów trzeba by³o zachêcaæ szczególny-mi ulgami i ustawowo zabezpieczaæ siê przed ewentual-no œci¹ ich ucieczki. Co prawda ulgi by³y przyznawane zgodnie z przepi-sami, ale w praktyce w sposób dyskrecjonalny, w zaci-szach gabinetów ministerialnych, a ich maksymalna wielkoœæ zale¿na by³a od kapita³u zainwestowanego przez inwestora zagranicznego do kapita³u zak³adowe-go spó³ki. Nie wiadomo wiêc, ile spó³ek je otrzyma³o i czy obowi¹zuj¹ one do dnia dzisiejszego. Brak inwen-taryzacji tych ulg powoduje, ¿e nie mo¿na siê w sposób jednoznaczny wypowiedzieæ na temat zysków i strat, ja-kie zanotowa³a gospodarka polska na skutek tego ro-dzaju polityki. Kolejna nowelizacja ustawy z 1991 r., dokonana w maju 1996 r. skreœli³a artyku³y 23 – 25, na mocy których inwestorzy zagraniczni mieli prawo ubiegaæ siê o ulgi podatkowe. Od tego czasu polskie ustawodaw-stwo nie zawiera szczególnych regulacji podatkowych odnosz¹cych siê wy³¹cznie do inwestorów zagranicz-nych. Istnieje w nim jednak wiele mo¿liwoœci korzysta-nia z ulg podatkowych, z których spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego, bêd¹ce polskimi podmiotami prawnymi, mog¹ korzystaæ na równi z innymi podmio-tami polskimi. W 1998 r. tylko po³owa spó³ek (6352) prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ wykaza³a zysk brutto, podle-gaj ¹cy opodatkowaniu. Wartoœæ tego zysku wynios³a 13,2 mld PLN, zaœ wartoœæ zysku netto 8,3 mld PLN. Prawie 53% zysku brutto powsta³o w sektorze dzia³alno- œci produkcyjnej, 17,4% w sektorze handlu i us³ug, a 2,5% w sektorze poœrednictwa finansowego. Wielkoœæ p³aconych podatków zale¿a³a jednak nie od wartoœci osi¹gniêtego zysku brutto, lecz od tego, w jakim stopniu spó³ki korzysta³y z przys³uguj¹cych podmiotom gospo-darczym ulg podatkowych. Na podstawie listy 500 najwiêkszych przedsiêbiorstw sklasyfikowanych wed³ug wielkoœci przychodu w 1999 r. wynika, ¿e przedsiêbiorstwa z udzia³em kapita³u zagra-nicznego wytworzy³y 31% dodatniego wyniku finanso-wego brutto piêæsetki, co wyra¿a³o siê sum¹ 6,7 mln PLN. Ich udzia³ w tworzeniu ujemnego wyniku finanso-wego brutto tej samej grupy przedsiêbiorstw wyniós³ 10% i stanowi³ sumê 726,4 tys. PLN. 11. Eksport i import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego nale¿¹ do grupy zarówno najwiêkszych eksporterów jak i importe-r ów wœród podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ go-spodarcz ¹ w Polsce.Wartoœæ eksportu tych podmiotów gospodarczych wzros³a z 7,8 mld dol. w 1995 r. do 9,3 mld dol. w 1996 r. i 13,5 mld dol. w 1998 r., zatem eks-port tych spó³ek wzrós³ o ponad 1,7 razy w ujêciu war-to œciowym w ci¹gu 4 lat i stanowi³ 47,9% eksportu ogó³em na koniec 1998 r. W 1999 r. na liœcie 20 naj-wi êkszych eksporterów znalaz³o siê 7 spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. Listê tê otwiera³ FIAT Auto Poland, którego eksport wyniós³ oko³o 880 mln dol. Na-st êpna spó³ka z udzia³em kapita³u zagranicznego, 20
  • 21. szwedzki Ericcsson, znalaz³a siê na miejscu czwartym z eksportem o wartoœci oko³o 570 mln. dol., miejsca ósme, dziewi¹te i dziesi¹te zajmowa³y Phillips CEI, Thomson Polcolor i Volkswagen Poznañ. Z porównania wartoœci nap³ywu kapita³u zagraniczne-go w poszczególnych latach do wartoœci eksportu spó³ek z udzia³em tego kapita³u wynika, ¿e wartoœæ eks-portu w poszczególnych latach by³a wiêksza ni¿ wartoœæ zainwestowanego kapita³u. I tak np. wartoœæ nap³ywaj¹- cego kapita³u zagranicznego w 1993 r. wynios³a 1,7 mld dol., a wartoœæ eksportu 2,27 mld dol., w 1994 r. wartoœæ nap³ywaj¹cego kapita³u wynios³a 1,8 mld dol., a wartoœæ eksportu 3 mld dol., w 1995 r. wartoœci te wynios³y od-powiednio 3,65 mld dol. i 7,9 mld dol., w 1996 r. – 4,5 mld dol. i 9,3 mld. dol., w 1997 r. – 4,9 mld dol. i 11 mld dol., a w 1998 r. 6,3 mld dol. i 13,5 mld dol. I tak eksport spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego by³ wy¿szy od nap³ywaj¹cego kapita³u o 32% w 1993 r. i o 112% w 1998 r.W 1993 r. jeden zainwestowany do-lar kreowa³ eksport o wartoœci 1,32 dol., w roku nastêp-nym 1,63 dol., w kolejnych 2,16 dol. i 2,07 dol., w 1997 roku – 2,25 dol., a w 1998 r. – 2,12 dol. Import spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w latach 1995 – 1998 wzrós³ dwukrotnie i osi¹gn¹³ war-to œæ ponad 25 mld dol., co stanowi³o 53,3% importu ogó³em na koniec 1998 r. Szybszy wzrost importu ni¿ eksportu spowodowa³, ¿e saldo wymiany handlowej tych podmiotów gospodarczych stawa³o siê w badanym okresie coraz bardziej ujemne. Wynosi³o ono 11,5 mld dol. w 1998 r. wobec 4,3 mld dol. w 1995 r., co stanowi- ³o wzrost o 2,6 razy. Analiza przyrostu ujemnego salda w obrotach zagranicznych w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego i w grupie wszystkich podmio-t ów gospodarczych wskazuje, ¿e tempo wzrostu ujem-nego salda w obrotach zagranicznych by³o szybsze dla ca³ej gospodarki narodowej. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów zagranicznych ogó³em zmniejszy³ siê z 70,9% w 1995 r. do 61,5% w 1998 r. Import inwestycyjny spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego wykazuje stabilizacjê na poziomie 15,7%, a zaopatrzeniowy na poziomie 62,9% importu ogó³em tych podmiotów gospodarczych, co by wskazywa³o na fakt prowadzenia intensywnej dzia³alnoœci inwestycyjnej przez omawiane podmioty. Pozosta³e 21,3% to import konsumpcyjny, dokonywany g³ównie przez wielkie sieci handlowe i importerów samochodów, co by oznacza³o, ¿e znaczne obni¿enie jego poziomu jest raczej ma³o re-alne (spadku importu samochodów mo¿na siê spodzie-wa æ co najwy¿ej za kilka lat, natomiast import sieci han-dlowych, jeœli siê nie zwiêkszy, to jest ma³o prawdopo-dobne, by zmala³). Te same wskaŸniki dla wszystkich podmiotów gospodarczych wynosi³y odpowiednio: 16,8%, 63,5% i 19,5%. 11. 1. Struktura towarowa eksportu i importu spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Analiza struktury towarowej eksportu spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego pokazuje, ¿e spó³ki te s¹ li-cz ¹cym siê eksporterem na poziomie bran¿ i grup towa-rowych19/. I tak najwiêksz¹ pod wzglêdem wartoœci eks-portu grupê towarow¹ w 1998 r. stanowi³y: Tabela 7. Eksport, import i saldo wymiany zagranicznej spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego Wyszczególnienie 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Wartoœæ nap³ywu ZIB (w mld dol.) 1715 1875 3659 4498 4908 6365 Eksport w mln dol. 2270,0 3060,5 7936.0 9315,1 11077,4 13527,9 Udzia³ w eksporcie ogó³em w (%) 16,0 17,7 38,1 38,1 43,0 47,9 Import w mln dol. 12305,7 17720,7 21120,4 25121,9 Udzia³ w imporcie ogó³em 42,4 47,7 49,9 53,3 Saldo wymiany -4369,7 -8405,5 -10043,0 -11594,0 Udzia³ w saldzie ogó³em 70,9 66,2 60,6 61,5 21 w latach 1993 – 1998 Zród³o: Inwestycje zagraniczne w Polsce, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, 1996 – 1998
  • 22. – maszyny i urz¹dzenia elektryczne oraz ich czêœci (wartoœæ eksportu 2,4 mld dol., 70% wartoœci eks-portu tej grupy towarowej); – samochody i ich czêœci (1,7 mld dol., 85%); – materia³y w³ókiennicze i wyroby odzie¿owe (1,5 mld dol., 48% eksportu grupy), w tym w³ókna chemicz-ne (85% eksportu tej grupy towarowej), odzie¿ (878 mln dol., 45% eksportu tej grupy towarowej); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (1,4 mld dol., 40%); – meble (prawie 1 mld dol., 43%); – przetwory spo¿ywcze (737 mln dol., 52% eksportu grupy), w tym przetwory z miêsa (51%), wyroby cu-kiernicze (48%), przetwory ze zbó¿ (46%), produk-ty pochodzenia roœlinnego (37%), owoce (42%); – tworzywa sztuczne i wyroby (577 mln dol., 55%); – papier i tektura (489 mln dol. 76%); – produkty przemys³u chemicznego (459 mln dol., 28%), w tym olejki eteryczne, preparaty perfumeryj-ne, kosmetyczne i toaletowe (52%), myd³a i prepa-raty pior¹ce (74%); – drewno i wyroby z drewna (376 mln dol., 35%); – skóry i wyroby ze skóry (169 mln dol., 45%). Powy¿szy wykaz wskazuje na wysoki stopieñ koncen-tracji eksportu w grupie spó³ek z udzia³em kapita³u za-granicznego. Wymienione 11 grup towarowych dawa³o ponad 3/4 wartoœci wszystkich wp³ywów eksportowych omawianych podmiotów gospodarczych. Te same grupy towarowe w 1995 roku dawa³y tak¿e 76,2% wartoœci eksportu omawianych podmiotów gospo-darczych i kszta³towa³y siê na nastêpuj¹cym poziomie20/: – materia³y w³ókiennicze (1,1 mld dol., 39,1% eksportu grupy towarowej), w tym najwiêkszy udzia³ mia³a we³na i przêdza (40,7 mln dol., 56,9% eksportu); – samochody i ich czêœci (939 mln dol., 78,8%); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (853,4 mln dol., 23%); – maszyny i urz¹dzenia elektryczne oraz ich czêœci (815,2 mln dol., 60,7%); – meble, ³¹cznie z innymi artyku³ami wyposa¿ania wnêtrz (846,7 mln dol., 58,5%); – przetwory spo¿ywcze (479,4 mln dol., 46,8%), w tym najwiêkszy udzia³ mia³y przetwory z miêsa i ryb (103,8 mln dol., 49,8%), przetwory z warzyw, owoców (87,7 mln dol., 40,8% ), cukry i wyroby cu-kiernicze (62,3 mln dol., 55,8%); – drewno i wyroby z drewna (326 mln dol., 35,2%); – papier i tektura (308,9 mln dol., 67,3%); – tworzywa sztuczne i wyroby (161,8 mln dol., 35,4%); – produkty przemys³u chemicznego (144 mln dol., 9,3%), w tym: myd³o i preparaty pior¹ce (52,3 mln dol., 53,6%), olejki eteryczne, preparaty perfumeryj-ne, kosmetyczne lub toaletowe (28,4 mln dol., 35,6%); – skóry i wyroby ze skóry (77,3 mln dol., 39,4%). Porównanie struktury eksportu podmiotów z udzia³em zagranicznym na przestrzeni czterech lat wskazuje, ¿e ulega ona korzystnym zmianom. Na pierwsze miejsce w eksporcie wysunê³y siê maszyny i urz¹dzenia elek-tryczne (z miejsca czwartego, za wyrobami w³ókienni-czymi i odzie¿owymi, samochodami i metalami nieszla-chetnymi), materia³y w³ókiennicze i odzie¿owe spad³y na trzeci¹ pozycjê, na dalsz¹ pozycjê przesun¹³ siê eks-port drewna i wyrobów z drewna, papieru i tektury, nato-miast pozycjê na liœcie g³ównych eksporterów poprawi³y tworzywa sztuczne i wyroby oraz produkty przemys³u chemicznego, a wiêc wyroby bardziej przetworzone. Porównanie struktury eksportu ze struktur¹ zainwe-stowanego kapita³u w uk³adzie sektorowym wskazuje, ¿e inwestycje dokonane w danym sektorze skutkuj¹ sprzeda¿¹ eksportow¹. W imporcie spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w 1998 r. przewa¿a³y21/: – maszyny i urz¹dzenia (wartoœæ importu 8,179 mld dol., 60% importu bran¿y); – samochody i ich czêœci (3,4 mln dol., 76,7%); – produkty przemys³u chemicznego (2,9 mld dol., 62%), w tym g³ównie wyroby farmaceutyczne (980 mln dol., 67% importu tej grupy towarowej, której cech¹ cha-rakterystyczn ¹ s¹ niewielkie inwestycje); – metale nieszlachetne i wyroby z nich (1,9 mld dol., 52%); – tworzywa sztuczne i wyroby (1,6 mld dol., 54%); – materia³y w³ókiennicze i wyroby odzie¿owe (1,5 mld dol., 44%); – œcier drzewny (974 mln dol., 55%). 22
  • 23. Wymienione wy¿ej siedem grup towarowych stanowi- ³o ³¹cznie ponad 85% wartoœci importu spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. W roku 1995 struktura importu spó³ek z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego przedstawia³a siê nastêpuj¹co: – maszyny i urz¹dzenia (wartoœæ importu 3,3 mld dol., 48,4% importu grupy towarowej); – samochody i ich czêœci (1,178 mld dol., 74,3%); – produkty przemys³u chemicznego (1,248 mld dol., 38,4%); – materia³y w³ókiennicze i odzie¿owe (1,1 mld dol., 39%); – metale nieszlachetne (880 mln dol., 41,5%); – tworzywa sztuczne i wyroby (877 mln dol., 44,2%); – œcier drzewny (671 mln dol., 50%). Struktura towarowa importu uleg³a nieznacznym zmia-nom w latach 1995 – 1998. Pierwsze trzy pozycje zajmo-wa ³y i nadal zajmuj¹ maszyny i urz¹dzenia, samochody i czêœci do nich oraz produkty przemys³u chemicznego. Z miejsca czwartego na szóste spad³ import materia³ów w³ókienniczych i odzie¿owych na rzecz wiêkszego im-portu metali nieszlachetnych i tworzyw sztucznych. W 1994 roku wymienione powy¿ej siedem grup towaro-wych stanowi³o 75,7% importu spó³ek z udzia³em kapita- ³u zagranicznego. Struktura towarowa importu wskazuje wyraŸnie, ¿e import (nie licz¹c importowanych samocho-d ów i ich czêœci) ma charakter inwestycyjny i zaopatrze-niowy, co wynika z charakteru dzia³alnoœci inwestorów zagranicznych w Polsce: wiêkszoœæ z inwestycji to tzw. greenfiled investment, czyli inwestycje nowe, a te wyma-gaj ¹ importu maszyn i urz¹dzeñ oraz przynajmniej w po-cz ¹tkowej fazie importu zaopatrzeniowego. 12. Zatrudnienie Wraz ze wzrostem wartoœci zainwestowanego kapita- ³u zagranicznego wzrasta³o zatrudnienie w spó³kach, w których inwestorzy zagraniczni posiadali udzia³y lub akcje.W analizowanym okresie 1995 – 1998 zatrudnie-nie to w liczbach bezwzglêdnych wzros³o 2,2 razy, z 7% udzia³u w zatrudnieniu ogó³em do 15,5%. Najwiêcej osób zatrudnia³ sektor produkcji, lecz cho-cia ¿ w liczbach bezwzglêdnych zatrudnienie to wzros³o w ci¹gu ostatnich dwóch badanych lat z 481 tysiêcy osób do ponad 515 tysiêcy, to udzia³ zatrudnienia w sektorze produkcji w zatrudnieniu ogó³em spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego spad³ z prawie 70% do 61,3%. Spad³o tak¿e, choæ nie tak znacznie, zatru-dnienie w budownictwie, zarówno w liczbach bez-wzgl êdnych, jak i mierzone udzia³em w zatrudnieniu ogó³em (z 3,8% do 2,9%). Wzros³o natomiast, i to o 4,4 razy zatrudnienie w sektorze transportu, sk³adowania i telekomunikacji.W liczbach bezwzglêdnych sektor ten zatrudnia³ ponad 98 tysiêcy osób, daj¹c pracê 11,7% ogó³u zatrudnionych przez spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego. Tempo wzrostu zatrudnienia by³o ni¿sze od tempa wzrostu zagranicznych inwestycji bezpoœrednich (zatru-dnienie 132, 106, 130 i 123% licz¹c kolejno od roku 1995 do 1998, przyjmuj¹c rok poprzedni za 100, w tym samym okresie inwestycje zagraniczne 206, 146, 127 i 154%). Wskazuje to na tendencje do inwestycji bar-dziej kapita³o- ni¿ pracoch³onnych. W latach 1994 – 1998 znacznie wzros³a wartoœæ za-inwestowanego kapita³u zagranicznego przypadaj¹ca na jednego zatrudnionego przez spó³ki z udzia³em kapi-ta ³u zagranicznego. W roku 1994 wartoœæ ta wynosi³a 10 tys. dol., w nastêpnych odpowiednio: 15,8, 21,8, 21,3 i 26,7 tys. dol. w 1998 r. Potwierdza to tezê o zmianie w kierunkach inwestowania przez spó³ki z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego – z dziedzin pracoch³onnych w kie-runku pracooszczêdnych. Tezê tê potwierdza tak¿e wskaŸnik liczby zatrudnionych przypadaj¹cych na ka¿dy milion zainwestowanych dolarów – zmala³ on z 98,6 osób w 1994 r. do 37,4 w 1998 r. W latach 1994 – 1998 produktywnoœæ spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego mierzona wartoœci¹ uzyski-wanych przychodów na jednego zatrudnionego wzros³a o 2,7 razy.W 1998 r. œrednie przychody na jednego za-trudnionego w gospodarce narodowej kszta³towa³y siê na poziomie 187,3 tys. PLN, a dla spó³ek z udzia³em ka-pita ³u zagranicznego – 322 tys. PLN, co znaczy, ¿e przy-chody na jednego zatrudnionego w tych ostatnich by³y o 72% wy¿sze. Jednak podczas gdy wydajnoœæ dla 23
  • 24. Tabela 8. Zatrudnienie w spó³kach z udzia³em podmiotów zagranicznych, udzia³ w zatrudnieniu ogó³em i w podziale na sektory gospodarki narodowej w latach 1994 – 1998 Zatrudnienie w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w podziale na sektory gospodarki (w tysi¹cach osób) wszystkich podmiotów gospodarki narodowej wzros³a w 1998 r. w porównaniu z rokiem poprzednim o 17,9%, to dla spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych o 12,7%. Najszybszy wzrost wydajnoœci w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego odnotowano w bu-downictwie (o 34%). Tabela 9. Przychody na jednego zatrudnionego w gospodarce narodowej i w spó³kach z udzia³em kapita³u 24 zagranicznego w latach 1994 – 1998 Lata Przychody polskich podmiotów gospodarczych na jednego zatrudnionego (w tys. PLN) Przychody spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego na jednego zatrudnionego (w tys. PLN) 1994 67,7 119,5 1995 97,6 161,1 1996 125,2 250,1 1997 158,8 285,7 1998 187,3 322,0 W poszczególnych sektorach gospodarki: 1997 1998 1997 1998 Dzia³alnoœæ produkcyjna 119,1 220,3 262,4 Budownictwo 83,0 202,6 272,3 Handel i us³ugi 329,9 647,7 675,4 Hotele i restauracje 34,7 72,4 75,5 Transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ 75,7 305,0 210,8 Obs³uga nieruchomoœci i firm 126,3 324,7 333,3 ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, Informacje i opracowania, Warszawa, 1994 – 1998; Biuletyn statystyczny, GUS, Warszawa, 1994 – 1998 Udzia³ w liczbie zatrudnionych przez spó³ki z udzia³em zagranicznym (w %) Lata 1994 1995 1996 1997 1998 1997 1998 Zatrudnienie ogó³em w tysi¹cach 373,9 495,3 525,9 682,8 840,9 Udzia³ w liczbie zatrudnionych przez podmioty sk³adaj¹ce sprawozdania do GUS (w%) 7,0 10,1 10,0 12,5 15,5 100,0 100,0 Zatrudnienie (w tys. osób) w sektorze dzia³alnoœæ produkcyjna: w tym: Przemys³ 480,9 476,5 515,8 70,4 69,8 61,3 Budownictwo 26,4 24,6 3,8 2,9 Handel i us³ugi 98,2 132,2 14,4 15,7 Hotele i restauracje 12,2 15,1 1,8 1,8 Transport, sk³adowanie i ³¹cznoœæ 22,4 98,3 3,3 11,7 Poœrednictwo finansowe 4,4 0,5 Obs³uga nieruchomoœci i firm 28,3 37,6 4,1 4,8 ród³o: Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa, 1994 – 1998, obliczenia w³asne
  • 25. 13. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie a bilans obrotów bie¿¹cych Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie rejestrowane s¹ na rachunku kapita³owym bilansu p³atniczego. Od wielu lat stanowi¹ one znacz¹c¹ pozycjê finansuj¹c¹ ujemne saldo na rachunku bie¿¹cym bilansu p³atniczego. Na pocz¹tku okresu transformacji wartoœæ nap³ywu za-granicznych inwestycji bezpoœrednich by³a dziesiêciokrot-nie mniejsza ni¿ w roku 1999, lecz i rozmiary dzia³alnoœci gospodarczej mierzone chocia¿by tempem wzrostu pro-dukcji Tabela 10. Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie i saldo rachunku obrotów bie¿¹cych w latach 1992 – 1998 Wyszczególnienie 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 czy dochodu narodowego, tak¿e znacznie mniej-sze. W 1994 r. wartoœæ nap³ywaj¹cych przez bilans p³atni-czy zagranicznych inwestycji bezpoœrednich by³a ponad dwukrotnie wiêksza od dodatniego salda na rachunku obrotów bie¿¹cych.W1995 r. zagraniczne inwestycje bez-po œrednie finansowa³y 69% dodatniego salda na rachun-ku obrotów bie¿¹cych. Sytuacja ta zaczê³a siê zmieniaæ od 1996 r. Od tego czasu notuje siê coraz wiêkszy deficyt na rachunku obrotów bie¿¹cych bilansu p³atniczego. Deficyt ten w 1997 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrós³ o 214%, w 1998 r. o 59% i o 69% w 1999 r. Tempo nap³y-wu ZIB – chocia¿ tak¿e dodatnie – by³o o wiele ni¿sze. Na-p ³yw inwestycji zagranicznych w 1997 r. by³ wy¿szy o 9,1% w stosunku do roku poprzedniego, w 1998r. – o 29,6% i o 6,1% w 1999 r. (za ten ostatni rok porównanie na bazie p³atniczej).W tych warunkach udzia³ zagranicznych inwe-stycji bezpoœrednich, mierzony wartoœci¹ ich nap³ywu, w finansowaniu ujemnego salda rachunku obrotów bie¿¹- cych mala³ z roku na rok. Potwierdzaj¹ to liczby zawarte w tabeli 9.W 1996 roku wskaŸnik udzia³u nap³ywu zagra-nicznych inwestycji (pomniejszonych o wartoœæ aportów rzeczowych) do wartoœci salda na rachunku obrotów bie- ¿¹cych wynosi³ 305%, co oznacza, ¿e wartoœæ nap³ywu ZIB by³a wy¿sza od ujemnego salda na rachunku obrotów. Tabela 11. Udzia³ spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w tworzeniu ujemnego salda obrotów 25 Saldo rachunku obrotów bie¿¹cych (mln dol.) -1515 -2868 677 5310 -1371 -4312 -6.858 -11.628 Nap³yw inwestycji zagranicznych (na bazie transakcyjnej) 678 1715 1875 3659 4498 4908 6365 6.757 Nap³yw kapita³u zagranicznego z wy³¹czeniem aportów (w mln dol.) 543 1498 1663 3361 4184 4455 6084 x Nap³yw ZIB/Saldo obrotów bie¿¹cych (w %) -44,7 -59,7 276 69 -328 -113,8 -92,8 -58,1 Nap³yw ZIB z wy³¹czeniem aportów/ Saldo obrotów bie¿¹cych (w %) -35,8 -52,2 245 63,2 -305 -103 -88,7 x ród³o: Narodowy Bank Polski, obliczenia w³asne, dane wstêpne za rok 1999 (na bazie p³atniczej) towarowych handlu zagranicznego Lata/Wyszczególnienie Saldo spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w mln dol. Saldo obrotów towarowych ogó³em w mln dol. Udzia³ procentowy spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w saldzie ogó³em 1995 -4347,3 -6154,7 70,6 1996 -8405,5 -12696,9 66,2 1997 -10043,0 -16556,2 60,6 1998 -11594,0 -18824,8 61,6 ród³o: Inwestycje zagraniczne w Polsce, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, 1995 – 1998
  • 26. W rok póŸniej ten sam wskaŸnik wyniós³ ju¿ tylko 103,3%, a w 1998 r. inwestycje zagraniczne przesta³y finansowaæ w ca³oœci ujemne saldo na rachunku obrotów bie¿¹cych – ich nap³yw stanowi³ 88,7% wartoœci ujemnego salda, a w 1999 r. ponad 58% (brak dok³adnych danych o wartoœci aportów rzeczowych). Udzia³ spó³ek z kapita³em zagranicznym w tworzeniu ujemnego salda wymiany handlowej kszta³tuje siê wokó³ 60% wartoœci tego salda (64,6% w 1994 r., 70,6% w 1995 r., 66,2% w 1996 r., 60,6% w 1997 r. i 61,6% w 1998 r.). Wstêpne dane za 1999 r. wskazuj¹ na spa-dek do wartoœci 58,1%. Natomiast udzia³ tych spó³ek w wartoœci importu wynosi³ 53,4% w 1998 r. Najwiêkszy deficyt i najsilniejszy jego wzrost w porównaniu z rokiem ubieg³ym odnotowano w 1998 r. w handlu maszynami, urz¹dzeniami i sprzêtem elektrycznym i elektrotechnicz-nym. Wyniós³ on 5,2 mld dol. Obni¿y³ siê nieznacznie deficyt obrotów samochodami i czêœciami do nich, z 1,9 mld dol. do 1,7 mld dol. w 1998 r.22/ 14.Wp³yw zagranicznych inwestycji bezpoœrednich na wzrost gospodarczy i nak³ady produkcyjne Sta³y wzrost wartoœci ZIB w ostatnich dziewiêciu la-tach znajduje swoje odzwierciedlenie we wzroœcie wskaŸnika ich udzia³u w dochodzie narodowym i nak³a-dach produkcyjnych. W porównaniach miêdzynarodo-wych te wskaŸniki s¹ uwa¿ane za „z³o¿one” wskaŸniki znaczenia ZIB w poszczególnych gospodarkach. Z ana-lizy tabeli 12 wynika, ¿e wartoœæ nap³ywu ZIB do Polski wynios³a 4% PKB w 1998 r. i charakteryzowa³a siê ten-dencj ¹ rosn¹c¹ w porównaniu do 1,8 procent w 1994 r. Udzia³ ZIB w nak³adach inwestycyjnych ogó³em wy-ni ós³ ponad 25% w 1998 r. (19,4% w 1997 r.). 15. Podsumowanie Najwa¿niejsz¹ z punktu widzenia rozwoju gospo-darczego kraju zalet¹ zagranicznych inwestycji bez-po œrednich jest fakt, ¿e przyczyniaj¹ siê one do przy-spieszenia wzrostu gospodarczego kraju je goszcz¹- cego, nie zwiêkszaj¹c zad³u¿enia zagranicznego tego kraju. S¹ one dodatkowymi inwestycjami, pochodz¹- cymi z przekszta³cenia zagranicznych oszczêdnoœci w kapita³ inwestycyjny. Jednak fakt, ¿e strumienie inwestycji nap³ywaj¹ nierów-nomiernie do krajów ich potrzebuj¹cych, a tak¿e fakt, ¿e ruch kapita³u odbywa siê g³ównie miêdzy krajami wysoko rozwiniêtymi œwiadczy o tym, ¿e aby zachêciæ zagranicz-nych inwestorów do lokowania swych kapita³ów, koniecz-ne jest spe³nienie szeregu warunków przez kraje ubiega-j ¹ce siê o te inwestycje. Warunki te to przede wszystkim gwarancje bezpieczeñstwa dla inwestycji d³ugofalowych, a wiêc stabilne warunki prawne, przejrzystoœæ prawa i pro-cedur administracyjnych stosowanych wobec podmiotów gospodarczych, niedyskryminacja inwestorów zagranicz-nych wobec podmiotów krajowych, stabilna gospodarka, niekoniecznie na najwy¿szym poziomie rozwoju, lecz ta-ka, której kierunki rozwoju s¹ przewidywalne, a tak¿e roz-wini êta infrastruktura gospodarcza i biznesowa. Warunki te (prócz warunków okreœlaj¹cych stopieñ rozwoju infra-struktury technicznej) zawarte s¹ w Kodeksach Liberaliza-cji Przep³ywów Kapita³owych i Transakcji Niewidzialnych i w Zasadzie Traktowania Narodowego OECD. Z przedstawionych danych statystycznych wynika, ¿e po spe³nieniu minimum warunków stawianych wobec krajów zapraszaj¹cych inwestorów zagranicznych Polsce uda³o siê zachêciæ znacznie wiêkszy kapita³ ni¿ przy pomocy hoj-nie oferowanych uprzednio ulg w podatku dochodowym.To minimum warunków zosta³o spe³nione z dat¹ uzyskania przez rz¹d RP cz³onkostwa w OECD w koñcu listopada Tabela 12. Udzia³ ZIB w PKB i nak³adach inwestycyjnych w latach 1994 – 1998 (w %) Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997 1998 ZIB/PKB 1,8 2,9 3,3 3,4 4,0 ZIB/nak³ady produkcyjne ogó³em 11,4 12,1 20,9 19,4 25,5 26 ród³o: obliczenia w³asne na podstawie danych NBP i GUS
  • 27. 1996 r. Ju¿ od pocz¹tku 1997 r. strumienie nap³ywu inwe-stycji bezpoœrednich do Polski znacznie wzros³y i na koniec tego roku osi¹gnê³y wartoœæ prawie 5 mld dol., a w latach nastêpnych ponad6 mld dol. rocznie. Od tego te¿ czasu rozpoczyna siê proces umacniania powsta³ych w Polsce spó³ek z udzia³em kapita³u zagra-nicznego, co mo¿e œwiadczyæ o tym, ¿e inwestycje te staj¹ siê w zamierzeniach ich w³aœcicieli inwestycjami d³ugofalowymi. Potwierdzeniem tej tezy jest wzrost war-to œci kapita³u przypadaj¹cego na jedn¹ spó³kê oraz wzrost wartoœci kapita³u przypadaj¹cego na jednego za-trudnionego, co by wskazywa³o na fakt inwestowania w dziedziny coraz bardziej kapita³och³onne. Tezê tê po-twierdzaj ¹ zmiany w strukturze eksportu i importu spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego. Na pierwszym miej-scu zarówno w eksporcie, jak i imporcie znalaz³y siê ma-szyny i urz¹dzenia elektryczne (ju¿ nie wyroby przemy-s ³u w³ókienniczego i odzie¿owego), a wiêc towary wyso-ko przetworzone. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicz-nego z roku na rok kreuj¹ wiêkszy eksport w przelicze-niu na jednego zainwestowanego dolara – podczas gdy w 1993 r. jeden zainwestowany dolar tworzy³ eksport o wartoœci 1,32 dolara, to w 1998 r. – 2,12 dol. Import ma charakter g³ównie inwestycyjny i zaopatrzeniowy. Nieca- ³e 20% importu to wyroby konsumpcyjne, co przy du¿ym udziale inwestycji w sektorze handlu wydaje siê byæ nie do unikniêcia. Taki rozwój zjawiska wynika z polityki go-spodarczej, nastawionej na wysoki wzrost gospodarczy, prywatyzacjê, restrukturyzacjê i modernizacjê gospodar-ki, dostosowanie polskiej gospodarki do standardów Unii Europejskiej i poprawê jej konkurencyjnoœci. Realizacja tych celów poci¹ga za sob¹ nie tylko wzrost zaintereso-wania kapita³u zagranicznego polskim rynkiem i wzrost jego nap³ywu, lecz tak¿e znaczny wzrost importu, zarów-no dóbr inwestycyjnych, zaopatrzeniowych, jak i kon-sumpcyjnych. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego, bez wzglêdu na to, czy powstaj¹ one od pocz¹tku (tzw. greenfield investments), czy na bazie prywatyzowanych przedsiêbiorstw, podlegaj¹ takim samym prawom jak przedsiêbiorstwa polskie: importuj¹ konieczne dobra in-westycyjne, materia³y zaopatrzeniowe i dobra konsump-cyjne (jest wœród nich sporo spó³ek dzia³aj¹cych w bran- ¿y handlowej) oraz us³ugi z zagranicy. Oprócz niew¹tpliwych korzyœci, jakie czerpie gospo-darka goszcz¹ca zagraniczne inwestycje bezpoœrednie, wraz z ich pojawieniem siê powstaj¹ tak¿e problemy, ja-kie ten rodzaj dzia³alnoœci przynosi ze sob¹. Problemy te nie dotycz¹ tylko rynku polskiego, ale s¹ nieod³¹cznie zwi¹zane z t¹ form¹ dzia³alnoœci gospodarczej. Do najczêœciej wymienianych problemów funkcjono-wania zagranicznych inwestycji bezpoœrednich nale¿y stosowanie cen transferowych, tzn. transferowanie zy-sk ów z kraju, w którym one powstaj¹ do filii zagranicz-nych w krajach, w których stopa opodatkowania jest ko-rzystniejsza dla inwestora. Odbywa siê to najczêœciej w formie zawy¿ania cen importowanych surowców i czêœci do produkcji pochodz¹cych z zagranicznych filii tego samego inwestora. Poniewa¿ problem stosowania cen transferowych dotyka wszystkie kraje, w których dzia³aj¹ inwestorzy zagraniczni, a wyra¿a siê on w spo-rach miêdzy podmiotami gospodarczymi, w których ma-j ¹ udzia³y inwestorzy zagraniczni a urzêdami podatko-wymi kraju ich dzia³ania, rz¹dy krajów cz³onkowskich OECD wypracowa³y modelowe porozumienie podatko-we, a w nim opisa³y modelowe procedury stosowane do rozwi¹zywania tego rodzaju sporów. Regu³a jest taka, ¿e urzêdy podatkowe kraju-siedziby podmiotu gospo-darczego podejrzanego o stosowanie cen transfero-wych mog¹ prosiæ o wspó³pracê swoich odpowiedników w innych krajach w celu ustalenia cen, po jakich dane towary s¹ sprowadzane do filii w innych krajach. Jeœli stwierdz¹ ró¿nicê na niekorzyœæ swego kraju, mog¹ do-maga æ siê zap³acenia podatku od ró¿nicy cen. Polscy urzêdnicy skarbowi zostali przeszkoleni w zakresie spo-sobu kontrolowania cen transferowych, jak i sposobu wspó³pracy miêdzynarodowej przez inspektorów skar-bowych z krajów cz³onkowskich OECD w trakcie przy-st êpowania Polski do tej organizacji. Zasady postêpo-wania w sprawie stosowania cen transferowych okreœla art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób pra-wnych i art. 25 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Rozporz¹dzenie Ministra Finansów z 10 paŸdziernika 1997 r. Wraz z pojawieniem siê nowego rodzaju inwestorów, pojawi³y siê tak¿e problemy zwi¹zane z ich funkcjono-waniem w otoczeniu gospodarczym, a wiêc problemy 27
  • 28. zwi¹zane z korumpowaniem urzêdników, problemy nie-jasnych powi¹zañ miêdzy gospodark¹ i polityk¹ skutku-j ¹ce w czerpaniu korzyœci przez niewielkie grupy inwe-stor ów na skutek korzystnych decyzji podejmowanych przez urzêdników lub polityków, braku przejrzystoœci w zarz¹dzaniu, konflikty miêdzy inwestorami-w³aœcicie-lami spó³ek a pracownikami na tle zwolnieñ tych ostat-nich, warunków pracy i p³acy itd. Problemy te nie s¹ obce innym krajom, w których inwe-stycje zagraniczne odgrywaj¹ znacz¹c¹ rolê w gospodar-ce. Dlatego te¿ kraje zainteresowane staraj¹ siê wspólnie opracowaæ metody zapobiegania sytuacjom konfliktowym i wypracowaæ formy wspó³pracy z jednej strony miêdzy rz¹dami krajów goszcz¹cych inwestorów a inwestorami, z drugiej – miêdzy inwestorami a pracownikami. Forum dla wypracowywania kompromisów we wspo-mnianych sprawach s¹ wyspecjalizowane komitety pro-blemowe OECD. Przedstawiciele krajów cz³onkowskich opracowali kodeks antykorupcyjny, którego zasady ma-j ¹ byæ aktualnie wdra¿ane do ustawodawstwa krajów cz³onkowskich. Kodeks ten wzywa rz¹dy krajów do jaw-no œci dzia³ania w sprawach administracyjnych, procedu-ralnych, przetargów, zabrania wliczania korzyœci maj¹t-kowych (czytaj: ³apówek) dawanych zagranicznym urzê- dnikom przez inwestorów w zamian za korzystne dla nich decyzje do kosztów uzyskania dochodów, co by³o do niedawna akceptowane przez niektóre kraje OECD. Konflikty powstaj¹ce miêdzy inwestorami zagranicz-nymi a otoczeniem kraju inwestowania maj¹ byæ rozpa-trywane przez istniej¹ce w ka¿dym kraju cz³onkowskim OECD tzw. National Contact Points. Organa te maj¹ pe³niæ rolê nie tylko informacyjn¹ dla inwestorów zagra-nicznych, lecz tak¿e funkcjê dyskretnego mediatora. Obecnie nowelizowane s¹ na forum OECD tzw. Wska-z ówki dla inwestorów zagranicznych, stanowi¹ce rodzaj kodeksu honorowego postêpowania inwestorów zagra-nicznych w krajach ich goszcz¹cych. Powstaj¹ one we wspó³pracy z organizacj¹ przedstawicieli biznesu i przemys³u (BIAC), a ich celem jest wypracowanie har-monijnych warunków wspó³pracy miêdzy inwestorami zagranicznymi a rz¹dami krajów ich goszcz¹cymi z jed-nej strony oraz pracownikami i otoczeniem gospodar-czym – z drugiej. Bibliografia Bartosik, K. (2000). Wp³ywy wiêksze ni¿ udzia³. Lista 500. Rzeczpospolita 21 kwietnia 2000. GUS (1994 – 1999). Dzia³alnoœæ gospodarcza spó³ek z udzia- ³em kapita³u zagranicznego. Informacje i opracowania staty-styczne. Warszawa. Dziennik Ustaw nr 54 z 1996 r., poz. 245 wraz z póŸniejszymi zmia-nami (ostatnia zmiana Dziennik Ustaw nr 106 z 1998 r., poz. 668). GUS (1999). Informacja o sytuacji spo³eczno-gospodarczej kraju.Warszawa. Durka, B. (red.) (1996 – 1999). Inwestycje zagraniczne w Pol-sce. IKCHZ.Warszawa. Kupili troszeczkê (2000). Gazeta Wyborcza 25 kwietnia 2000. GUS (1994 – 1998). Ma³y Rocznik Statystyczny.Warszawa, OECD (1997). Model Tax Conventionon Income and on Capital, Updated nr 1. Paris, November 1977. Rozporz¹dzenie Ministra Finansów w sprawie sposobu i trybu okreœlania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników z dnia 10. 10. 1997. Dziennik Ustaw nr 128 z 1997 r., poz. 833. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów realizacji obowi¹zku przekazywania do NBP danych o zagranicznych inwestycjach bezpoœrednich przez podmioty inne ni¿ banki. Sadowska-Cieœlak, E. (2000). Zagraniczne inwestycje bezpo- œrednie w bilansie p³atniczym . Opracowanie przygotowane na posiedzenie Rady Ekonomiczno-Spo³ecznej przy Rz¹dowym Centrum Studiów Strategicznych.Warszawa. Uchwa³a Nr 13/99 Zarz¹du Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 marca 1999 r.w sprawie trybu i szczegó³owych zasad przekazywania przez banki Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbêdnych do sporz¹dzania bilansu p³atniczego oraz bilansów nale¿noœci i zobowi¹zañ zagranicznych pañstwa. Uchwa³a Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r. w sprawie okreœlenia preferowanych dziedzin dzia³alnoœci gospodarczej dla spó³ek z udzia³em podmiotów zagranicznych. Monitor Pol-ski nr 4 z 1989 r., poz. 42. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa o spó³kach z udzia³em zagranicznym. Dziennik Ustaw nr 60 z 1991 r., poz. 253 z póŸniejszymi zmianami. Ustawa o zmianie niektórych ustaw reguluj¹cych zasady opo-datkowania i niektórych innych ustaw. Dziennik Ustaw nr 134 z 1993 r., poz. 646. Z pieniêdzmi za granicê (2000).Gazeta Wyborcza 24 lutego 2000. NBP (1999). Zagraniczne inwestycje bezpoœrednie w Polsce w 1998 roku.Warszawa. 28