1. МонголУлсынБоловсролынИхСургууль
Математикстатистикийнихсургууль
Гүйцэтгэсэн:......................Э.Нямцэцэг
Шалгасан:..............................Х.Батхуяг
2014.05.07
Хялбархан
туршилтууд

2. 18. Үлээдэгбөмбөгнүүдүнсэлцэнэ
Зорилго:Энэхүүтуршилтаарбөмбөлөгболонбусадхэрэглэгдэхүүнийгашиглажагаар
ыннягтыгсудлахболно.
Хэрэглэгдэхүүн: 1.Бөмбөлөг (2 ширхэг)
2.Утас
3.Нарийн мод
Туршилтхиихдараалал:
1.Хоѐрширхэгбөмбөлөгүлээгээдамыгньутсааруяна.
2.Бөмбөгнүүдийнхоорондбагазэрэгзайгаргаадмодондуяна.
3.Хоѐрбөмбөгнийхөөхоорондүлээнэ.
Бөмбөгнүүдхоорондоонаалдажүнсэлцэжбуймэтхарагдана.

4. Дүгнэлт
Физикт нягтыг нэгж эзэлхүүнд (V) ноогдох массаар (m)
тодорхойлдог.Өөрөөрхэлбэлобъектынэзэлхүүндхарьцуулсанмассынхарьцааюм.Жижигхэнхүндбие
түүдтухайлбалчулууэсвэлхартугалгазэрэгньүйсэсвэлхөөсөнцөрзэргийнижилхэнмасстайтомбиетүүд
ийндэргэднягтихтэйбайдаг.
Нэгэнтөрлийнцулбодисынхувьднягтыгерөнхийдньдараахбайдлаарилэрхийлдэг:
энд СИ системийннэгжээрилэрхийлсэн:
ρ (ро) бодисыннягт, нэгжнькг·м–3
m бодисынмасс, нэгжнь Кг
V бодисынэзэлхүүн, нэгжнь м3 болно.
Мөнбодисбүрөөрөөрнягттайбайдаг.Тухайлбалцөмийнбодис 2,1014гсм3, нарнытөвдэхбодис
100гсм3, цагааналт 21,4гсм3, ододдундынорчин 10-24гсм3 гэхмэтбайдаг.Үүнтэйадилаарагаар
0,0013гсм3байна.Энэтуршилтаарагаарыннягтхэрхэнөөрчлөгдөжбайгаагхаруулсан.Туршилтындара
алалёсоорбөмбөлгүүдийнхоорондүлээхэдтэрорчмынагаарынбөмбөлөгүүдцөөрнө.Өөрөөрхэлбэлаг
аарынбөмбөлгүүдийнхоорондохагаарыннягтбагасна.эргэнтойрныагаарыгбодволагаарынбөмбөлөг
нүүдньцөөхөнучраасэргэнтойрноосоошахагдажхоёрүлээдэгбөмбөгүнсэлцэжбуймэтхарагдана.

5. 36.Тэвэн хатгасануут
Зорилго:Гарындоорхматериалашиглаждаралтгэжюуболохталаарсудлахболно.
Хэрэглэгдэхүүн: 1. Гялгаруут
2. Ус
3. Тэвэн
Туршилтхиихдараалал:
1. Гялгаруутандусхиинэ
2. Уутруугаатэвэнхатгана

7. Дүгнэлт
Хэрэв шингэн буюу хийг саван агуулах юм бол тэрхүү савны гадаргуугийн хэсэг
бүхэнд ямар нэг хэмжээний хүч үйлчлэх болно. Резин савыг агаараар шахаж
дүүргэхэд түүн доторх даралт, тэрхүү савыг хагартал ихэсгэсээрл байх болно.
Хийн буюу шингэний доторх даралт(P) гэж тэдгээрийг агуулсан савын нэгж
гадаргууд үйлчлэх хүчийг нэрлэнэ.
Даралт P=
CGS-системд даралт динсм2
, MKS-ийн системд ньютонм2
хэмжигдэхүүнээр тус
тус хэмжигдэнэ. Даралтыг 1.хатуу биеийн даралт 2.шингэний даралт 3.хийн
даралт гэж 3 ангилдаг. Даралтыг манометр гэдэг багажаар хэмжинэ.
ШингэнийжингийндаралтШингэнийтухайнтүвшнээсгадаргахүртэлхзайгшингэнийбаг
аныөндөргэжнэрлэдэг.Дэлхийнтатаххүчнийулмаасшингэндүүсэхдаралтыгшингэний
жингийндаралтбуюубаганыдаралтгэнэ.Түүнийхэмжээньбаганынөндрөөсхамаарна.
55. Хөдлахцаасньөөрчлөгдөнө

8. Зорилго:Гарындоорхматериалашиглажхэлбэлзэлийн талааржаахан ч болов
мэдлэг авах явдал юм
Хэрэглэгдэхүүн:1.Цаас
2.Зузаанцаасюмуусамбар
3.Цавуу
Туршилтхийхдараалал:
1. Зузаанцаасюмуусамбардээр 3-4 уртаарааөөрцааснаажтогтооно.
2.самбараахөндлөнбариадхөдөлгөөдүзээрэй.

10. Дүгнэлт
Туршилтынүрдүнболудаанхөдөлгөхөдуртцаасньиххэлбэлзэж,
аажмаарудаанхөдөлгөхөдбогинохонцаасньхүчтэйхэлбэлзэжуртцаасньхэлбэлзэхньбагасна.Энэньхэ
лбэлзэлюм.
Жигдбишхөдөлгөөнийөөрнэгхэлбэрболоххэлбэлзэххөдөлгөөнийталааравчүзье:
байгальертөнцдээрхэлбэлзэххөдөлгөөнтүгээмэлтохиолддог.
Жишээлбэлхүчтэйсалхиндургаамоднайгах, төрөлбүрийнхөгжмийнутаснычичирхийлэл,
хүнийзүрхнийлугшилт, нисэняваашувуу, алагэрвээхээнийдалавчнийдэвэлт, савлуурынсавалт,
цагийндүүжин,оёдллынмашинызүүхөдлөх,
салхинынөлөөгөөртэнгисдалайнусныдавалгааүүсэхгэхмэт.
Дэлхийдээргазархөдлөлтийнүеийнчичирхийлэл, төрөлбүрийнмашин, техникийндоргилт,
сансарынуудамдоторхцацаргалтындавталтэнэбүгдхэлбэлзэххөдөлгөөнийжишээнүүдюм.хэлбэлзэх
хөдөлгөөнийгамарханжишээгээрүзүүлжболно.Нарийнутсанддүүжилсэначаамөнпүршинддүүжилс
энхөдөлгөөнүүдюм.
1. Пүршинддүүжилсэначаагдооштатажтэнцвэрийнбайрнаасгаргахад
2.Утсанд дүүжилсэначаагхажуутийштүлхэжтэнцвэрийнбайрнаасгаргахад
Тусбүртэнцвэрийнбайрнаасааөнгөрчхөдөлнө.Аливаабиетэнцвэрийнбайрныхаахоёрталрууээлжлэн
шилжиххөдөлгөөнийгхэлбэлзэххөдөлгөөнгэнэ.өөрөөрхэлбэлхатуубиедгадныхүчээрүйлчилжхаримх
айдеформацыгүүсгэжболно.Ингэснийдарааугүйлчилэлээтүргэнзогсооволбиеийганхнытэнцвэрийн
байрлалдавчирахыгэрмэлзсэнбиеийндотоодхаримхайхүчнийүйлчлэлээрхэлбэлзэлүүснэ.энэүедби
еийнэзлэхүүнийэлементбүртэнцвэрийнхээорчимхэлбэлзэлхийнэ.Үрэлтийнулмаасхэлбэлзлийнэне
ргийннэгэнхэсэгбиеийндотоодэнергийгихэсгэхэдзарцуулагдахтулбиехалжхэлбэлзлийндалайцхугац
ааулирахтуршбуурчхэлбэлзэляваандааунтардаг.Хугацаанаасүелэнөөрчлөгдөжбайгаагадныүйлчлэл
байхгүйзөвхөнүрэлтийннөлөөндорявагдаххэлбэлзэлийгчөлөөтхэлбэлзэлгэхбахаринхугацаанаасүел
энөөрчлөгдөжбайгаагадныүйлчилжбайвалалбадмалхэлбэлзэлгэнэ.
Ном зүй
1.Тулгуур физик Дж.Орир
2.Ерөнхий физик механик Г.Шилагарди
3.https://www.google.mn