PAKAIAN TRADISIONAL MELAMBANGKAN KEUNIKAN IDENTITI BANGSA DI MALAYSIA

1. MPU3113 Hubungan Etnik
PAKAIAN TRADISIONAL
MELAMBANGKAN KEUNIKAN
IDENTITI BANGSA DI MALAYSIA

2. Ahli Kumpulan
MOHAMMAD FAKRULLAH BIN MOHD ZAMREE (1-2201-02-0626)
NURHANISAH BINTI MOHD SHARIFF (1-2201-02-0635)
SER JUN XIAN (1-2201-02-0637)
SITI AISYAH AL-HUMAIRA’ BINTI KAMARULZAMAN (1-2201-02-0638)
SUJATRA A/P MADHAVAN (1-2201-02-0641)

3. Objektif
Mengenal pasti pakaian tradisional kaum utama di Malaysia.
Mengenal pasti pakaian tradisional etnik Baba dan Nyonya di Melaka.
Mengenal pasti pakaian tradisional kaum utama di Sabah dan
Sarawak
Mengetahui keunikan pakaian tradisional kaum di Malaysia.

5. Definisi Konsep
Perkataan pakaian adalah kata terbitan daripada perkataan ‘pakai’ yang
bermaksud memakai atau dengan cara. Menurut kamus dewan edisi
keempat, pakaian bermaksud sesuatu yang dipakai (baju, seluar, kasut)
atau sesuatu yang biasa digunakan (dilakuakan), amalan, kebiasaan.
Manakala kamus dewan edisi keempat mendefinisikan tradisional sebagai
berkaitan dengan, bersifat atau mengikut tradisi. Pakaian tradisional
membawa erti sesuatu yang dipakai (baju, seluar) yang mengikut tradisi.

6. Pengenalan
Pakaian bukan sahaja berfungsi sebagai bahan yang menutup tubuh badan
bahkan mempunyai nilai estetik dimana simboliknya terkandung falsafah
dan makna.
Masyarakat di Malaysia terdiri daripada berbilang kaum dan etnik.
Setiap kaum pula memiliki identity budaya yang berbeza .
Pakaian tradisional dapat menyerlahkan perbezaan identity budaya.
Pemakaian bagi kaum dan etnik digayakan pada hari perayaan, majlis
perkahwinan atau acara tertentu mencerminkan ketinggian budaya dan
tatasusila pemakainya .

7. PAKAIAN
TRADISIONAL
MELAYU

8. Latar Belakang
• Pra Sejarah - Orang Melayu tempatan
sudah mempunyai kemahiran
membuat pakaian daripada kulit
kayu melalui bukti artifak batu
penerap yang ditemui.
• Batu penerap digunakan sebagai
penumbuk kulit kayu supaya menjadi
lembut dan nipis.
Dijumpai di Kampung Bukit Jong,
Kuala Terengganu ketika kerja-kerja
kuari dijalankan.

9. Latar Belakang
Kaum lelaki hanya
menggunakan dua
helai kain iaitu kain
di kepala yang
diikat ringkas dan
kain sarung dikilas
atau kain sarung
dijadikan cawat.
Kaum wanita pula
hanya
menggunakan tiga
helai kain; iaitu
kain sarung, kain
kemban dan kain
selendang.

10. Pengaruh Islam
• Pengaruh Islam sekitar abad ketujuh - dibawa oleh pedagang-pedagang Arab melalui
kegiatan perdagangan mempengaruhi reka bentuk pakaian tradisional masyarakat
Melayu secara berperingkat-peringkat.
• Dari abad ketujuh hingga ke-13 (satu tempoh transisi dan penyesuaian yang Panjang)
• Dari segi pakaian, masyarakat tempatan mula berpakaian secara sopan dengan
menutup badan mereka dengan baju. Kaum wanita dan lelaki memakai baju berbentuk
tunik pendek berkain kapas hijau dengan bahagian bawah dililitkan dengan kain sari
sutera.
• Selepas abad yang ke-13 baharulah pengaruh Islam menampakkan kesannya. Agama
Islam mula dihayati oleh masyarakat tempatan. Pakaian masyarakat tempatan mula
dipengaruhi pakaian orang Arab seperti pemakaian jubah.

13. Baju Melayu
• Pakaian tradisional bagi lelaki Melayu.
• Baju Melayu merupakan kameja longgar yang dipakai dengan seluar panjang.
• Pakaian ini selalunya dipadankan dengan kain samping yang diikat di bahagian
pinggang dan bersongkok.
• Baju Melayu bagi rakyat Malaysia terbahagi kepada dua iaitu baju Melayu
potongan Teluk Belanga dan baju Melayu potongan cekak musang.
• Potongan tersebut merujuk kepada cara jahitan pada leher baju tersebut. Baju
Melayu Teluk Belanga biasanya terkenal di kawasan selatan Malaysia. Potongan
Teluk Belanga potongan lehernya dijahit secara sulaman.
Jenis Pakaian Tradisional Melayu

14. Baju Melayu
Baju Melayu
Potongan Teluk
Belanga. Cara
memakai baju
Melayu Teluk Belanga
biasanya samping
dipakai di sebelah
dalam baju. Potongan
Cekak Musang lebih
terkenal di kawasan
tengah dan utara
Malaysia.
Baju Melayu
Potongan Cekak
Musang. Potongan
Cekak Musang iaitu
bahagian penutup
atau rumah
butangnya
bertindan. Cara
memakai baju
Melayu Cekak
Musang ialah
samping di sebelah
luar baju.

15. Baju Kurung
Setelah kedatangan Islam, Wanita Melayu mula memakai baju kurung yang
sopan.
Baju kurung lazimnya diketahui sebagai jenis baju longgar yang labuh, kadang
kala hingga ke lutut dan dipadankan dengan kain panjang yang berlipat tepi.
Baju tersebut meliputi seluruh tubuh, memperlihatkan wajah dan tangan
sahaja, dilihat sebagai mematuhi peraturan pakaian Islam.
Baju kurung boleh dipadankan dengan kain tradisional seperti songket atau
batik. Digandingkan dengan kain selendang atau tudung kepala. Baju kurung
sesuai dipakai dalam majlis-majlis formal atau urusan seharian.

16. Baju Kurung
Baju Kurung Teluk
Belanga
Baju Kurung Cekak
Musang

17. Baju Kurung Moden
Baju kurung moden mempunyai ciri-ciri yang berlainan dengan
baju kurung tradisional. Baju kurung moden digubah supaya
kelihatan kemas dan menarik.
 Ia tidak gelobor seperti baju kurung tradisional. Ini kerana
baju kurung moden mempunyai jahitan kekek dan pesak pada
bahagian sisi baju. Namun, ciri-ciri utama masih dipelihara.
Sebagai contoh, pakaian ini masih berlengan panjang dan
masih digunakan dengan kain sarung.

18. Baju Kebaya
Baju belah telah melalui evolusi kerana telah
terpengaruh dengan pakaian wanita Barat.
Baju belah yang asalnya gelobor dan labuh
kini mulai berubah dengan bentuk yang lebih
kemas. Potongan baju menjadi ramping di
pinggang serta labuh baju disingkatkan
sedikit. Nama yang sesuai telah mengiringi
perubahan baju belah ini menjadi baju
kebaya.
Baju kebaya mempunyai dua versi iaitu baju
kebaya labuh dan baju kebaya pendek.
Baju Kebaya
Labuh
Baju Kebaya
Pendek

19. PAKAIAN TRADISIONAL
MENGIKUT NEGERI

25. Pakaian
Tradisional
Kaum Cina

26. Cheongsam
Dikenali sebagai ‘qipao’
 Disebut sebagai Changsan dalam Bahasa
Kantonis yang membawa maksud jubah panjang
 Pakaian penuh dengan sulaman benang emas
dan sutera
 Berasal daripada etnis Manchuria antara abad
ke-17 hingga awal abad ke-20

32. Samfoo
Dikenali sebagai samfu
Disebut Sanku dalam dialek Kantonis bererti baju (shan) dan seluar
(ku)
Dipakai oleh lelaki dalam kehidupan harian
Merupakan pakaian harian wanita berketurunan Cina selain dari
Cheongsam dalam kehidupan harian
Pakaian ini jarang sekali dipakai oleh lelaki berketurunan Cina di
Malaysia

35. Jubah Labuh
 Pakaian tradisional Cina
bagi kaum lelaki
 Dihasilkan dari fabric
sutera berwarna terang
 Selalu dihiasi dengan
benang emas dan perak
 Boleh melihat melalui
pelakon di drama Cina yang
klasik

36. Hanfu
Berasal dari Kaum Han yang mula memakai pakaian ini
Lengan kembang dan leher mempunyai kolar yang selesa
Banyak kostum tradisional dari negara Asia seperti Jepun, Vietnam,
Korea memiliki gaya yang sama berasal dari Hanfu
Disebut sebagai nenek moyang tradisonal bangsa Asia Timur (China,
Jepun, Korea)
Menjadi pilihan ramai kaum untuk mencuba kerana amat sopan
sekali

40. Changsan
Pakaian tradisional Cina yang dikatakan berbaju Panjang
Juga dikenali sebagai ‘Magua’
Dikatakan pakaian yang selalu digunakan oleh golongan kelas atasan
Pernah menjadi baju yang wajib dipakai oleh lelaki pada abad ke-17
namun dilupakan tradisi ini selepas kejatuhan dinasti Qing

43. Corak, Simbol, Warna di pakaian
Tradisional Cina
 Bunga: Peony, teratai, krisan
 Haiwan: Ikan, burung merak, phoenix, naga
 Warna: merah, kuning, biru/biru gelap, putih/perak, hitam

47. PAKAIAN
TRADISIONAL
KAUM INDIA

48. 1. Sari
'Sari' berpunca dari perkataan Prakrit
'sattika' iaitu pakaian wanita di Subbenua
India
Sebidang kain berukuran 5 hingga 6 ela
panjang
Dipadankan dengan choli yang berwarna
sama atau seakan-akan sama dengan sari
Pakaian Bagi Kaum Wanita

49. Jenis-Jenis Sari
Jenis-Jenis Sari Penerangan
Sari Kasual Boleh dipakai pada setiap hari dimana ianya jenis nipis dan ringan.
Sari Kapas Dipakai dalam cuaca panas seperti di negara kita
Sari Perkahwinan Dipenuhi dengan corak sulaman yang unik. Sesuai dipakai untuk majlis
perkahwinan atau resepsi.
Sari Renda Dipakai pada waktu malam contohnya majlis-majlis makan malam
Sari Sutera Tulen Diperbuat daripada sutera tulen dan kebiasaannya mempunyai dua
warna dan boleh dipakai ke tempat ibadat dan majlis khas lain.

50. Sari Kasual Sari Renda
Sari Perkhawinan

51. Jenis-jenis Choli/ ‘Blouses'

52. Cara
Pemakaian
Sari

53. 2. Salwar Kameez
 Salwar adalah seluar serupa baju tidur, kakinya
adalah lebar di atas dan sempit di kuku lali.
 Kamiz adalah sebuah baju panjang dimana kelim tepi
(digelar chaak). Dibiarkan buka dibawa baris
pinggang, memberikan pemakainya lebih mudah
bergerak
 Lehenga berbeza dengan satu sari tidak perlu
menbentuk pelisir tetapi ‘tuck’ dan digantungkan,
choli adalah gaya leher baju singkat, leher yang
mendalam.
.
3. Lehenga

54. 4. Churidars
 Churidars adalah varian seluar salwar
biasa.
 Salwar telah dipotong lebar di bahagian
atas dan sempit pada buku lali.
 Churidar merapatkan lebih cepat,
supaya kontur kaki diturunkan.
 Penari Kathak masih memakai churidar.

55. 1. Dhoti
Pakaian Bagi Kaum Lelaki
Dhoti atau dikenali sebagai pancha adalah pakaian
tradisional lelaki.
Dhoti merupakan lembaran kain yang panjang yang
berukuran 5 meter panjang.
Cara pemakaian: Kain dililit di bahagian pinggang, diikat di
celah paha dan disangkutkan pada bahu.
Di hari perkahwinan, lelaki India memakai dhoti dilengkapi
dengan turban

57. 2. Kurta
 Kurta adalah sejenis pakaian labuh yang
dipakai oleh kaum lelaki India pada
majlis-majlis rasmi dengan labuhnya di
bawah atau di atas paras lutut si
pemakainya.
 Masyarakat India lazimnya mengenakan
kurta dengan salwar atau seluar panjang.
Kebiasaannya kurta diperbuat daripada
kain kapas atau linen.

58. Pakaian
Tradisional Baba
dan Nyonya

59. Latar belakang
Masyarakat Baba dan Nyonya atau juga dikenal
sebagai Peranakan adalah keturunan imigran Cina
yang dating ke Kepulauan Melayu pada abad ke-
15. Nyonya bermaksud wanita Peranakan
manakala Baba merujuk kepada lelaki Peranakan.
Istilah “Peranakan” pada asalnya bermaksud lahir
semula.

60. Pakaian Baba
Pakaian golongan lelaki muda Baba memakai baju lengan panjang serta kot
tidak berlengan diluar serta memakai kasut kulit. Manakala pada hari keraian,
mereka memakai samfoo, kasut serta topi berbentuk bulat
golongan Baba yang lebih berusia pula akan tetap memakai samfoo tapi pada
hari biasa, mereka lebih suka memakai pakaian lebih ringkas seperti baju
pagoda dengan berseluar dan berkasut sulam.

62. Kebaya Singkat Nyonya
Pakaian harian masyarakat kaum peranakan nyonya sangat sinonim dengan
pemakaian kebaya.
Menurut Melisa Chan, kurator muzium baba dan nyonya di melaka, pakaian kebaya
dibawa oleh orang cina yang pernah tinggal di Indonesia dan kemudian dibawa ke
tanah melayu.
Kebaya yang dipakai oleh kaum nyonya diubah kepada lebih singkat dan mengikut
bentuk tubuh dan biasanya disulam dengah corak bunga yang digemari seperti
bunga teluki, bunga cederawasih dan bunga mawar.

64. Kebaya Labuh (Kebaya Encim)
Kebaya Encim ini lebih unik dimana kebaya ini mempunyai kolar yang tinggi yang menutup bahagian
dada. Kebaya ini mesti labuh melebihi paras lutut, terbuka bahagian depan, untuk menampakkan ciri
kebaya dan tidak mengikut bentuk badan (longgar).
Dipakai Bersama keronsang rangkai, dan dipakai dengan anak baju kecil berwarna putih. Ianya
dipadankan dengan kain sarung batik, mempunyai sapu tangan sebagai hiasan yang kadang kadang
dselitkan pada kolar baju ataupun disangkut pada bahu.
Kasut yang dipakai pula tidak bertumit dan bersulam ringkas serta mempunyai warna yang sesuai
dengan usia mereka

66. Kasut Manik
Kasut Manik merupakan antara keunikan istimewa masyarakat baba nyonya kerana kasut
ini djahit dengan biji-biji manik dengan menggunakan tangan.
 Biji-biji manik ini pada asalnya di import dari negara Eropah tetapi disebabkan kos yang
tinggi, manik ini di import dari negara Jepun.
Pelbagai corak boleh didapati pada kasut manik ini yang terdiri daripada corak bunga
(bunga teluki, bunga allamanda) atau haiwan (burung cederawasih, naga, singa, ayam).
Ianya dipakai pada majlis-majlis keraian serta majlis majlis penting. Anggaran harga untuk
membuat kasut manik yang berkualiti tinggi ini ialah RM 1000 untuk gred 1, manakala gred
2, dianggarkan bernilai diantara RM 600 ke RM 900.

68. Pakaian Pengantin Nyonya
Pakaian pengantin nyonya sangat unik dan esklusif dimana ianya adalah gabungan daripada
beberapa kain.
Jubah besar dan labuh, skirt panjang dan dua kain yang diletakkan ditangan.Pakaian ini
dijahit sepenuhnya dengan Teknik sulaman. Terdapat 5 lapisan kain berbentuk anak panah
dihias disekeliling leher.
Corak yang kebiasanya disulam ialah burung cenderawasih, bunga tulip dan rama rama.
 Ketika pada akhir tahun abad ke-19 dan pada awal abad ke-20, kaum peranakan akan
membeli sulaman ini khas dari negara China untuk majlis perkahwinan mereka.

69. Pakaian Pengantin

70. PAKAIAN TRADISIONAL SABAH DAN
SARAWAK

71. PAKAIAN TRADISIONAL SARAWAK
Di negeri Sarawak atau lebih dikenali sebagai bumi kenyalang ialah
sebuah negeri kaya dari segi kebudayaan dan kaum.
Di sana, mereka amat terkenal dengan aktiviti kebudayaan sebagai
contoh menyambut Hari Gawai atau nama lain Pesta Menuai Padi.
Setiap suku kaum mempunyai tujuan yang sama iaitu menyambut
Hari Gawai mereka dan mereka mempunyai pakaian tradisional
yang berbeza dari segi corak, sulaman dan perhiasan diri yang
mencerminkan identiti setiap kaum.
PENGENALAN

72. SUKU KAUM DI SARAWAK
Iban
Bidayuh
Orang
Ulu
Orang Melanau
Orang
Melayu
Terdapat berpuluh –
puluh suku kaum di
Sarawak dan hanya
kaum yang utama
mendominasi di
Sarawak

73. KAUM IBAN DI SARAWAK
Kaum Iban adalah kaum yang
tertua di Asia Borneo.
Gelaran ‘Sea Dayak’ diberikan
kepada kaum Iban disebabkan
tradisi ’Kayau’ yang memenggal
kepala musuh di lautan oleh
kaum Iban semasa kurun ke 17
mereka.
Kaum Iban menyambut Hari
Pesta Menuai Padi seperti kaum
– kaum yang lain dengan
mengenakan pakaian tradisional
mereka yang unik dan menjadi
tumpuan para pengunjung.

74. PERBEZAAN PAKAIAN KAUM IBAN LELAKI
DAN WANITA
Bagi lelaki :
• Memakai baju dan sirat.
• Tali pinggang ‘lampit’ dan manik-manik.
• Seluar cawat dari tenunan kain kasar.
• Kepala memakai ‘setapok tunjang’ dan bulu kenyalang.
Bagi perempuan :
•Memakai baju kecil atau kemban dilindungi oleh ‘marek empang’
dari manik.
•Perhiasan barangan dari perak seperti tali pinggang, gelang dan
sugu tinggi melambangkan kedudukan dan status harta seseorang.
•Seluar dikenakan dengan skirt atau tenunan ‘Pua’.

75. KAUM BIDAYUH DI SARAWAK
Kaum Bidayuh ialah
kaum yang tinggal di
kawasan barat daya
Sarawak dan mereka
tinggal di kawasan
pendalaman dan tanah
tinggi.
Pada hari Pesta Menuai
Padi juga menjadi adat
tradisi mereka dengan
mengenakan pakaian
tradisional mereka.
Pada pakaian mereka, kaum
Bidayuh akan mengenakan
pakaian yang berwarna gelap
dan hitam. Mengikut
kepercayaan mereka
memakai pakaian berwarna
hitam melambangkan
kekuasaan dan warna
ketuhanan yang dapat
melindungi seseorang itu
dari makhluk halus jahat.

76. PERBEZAAN PAKAIAN TRADISIONAL KAUM
BIDAYUH LELAKI DAN PEREMPUAN
Lelaki
• Baju dan seluar
diperbuat dari ‘satin’
yang dihiasi dengan
pita merah dan putih.
• Bahagian luar,
dipakaikan ‘jipo
buyoh’ dari kulit kayu
dan kalung leher gigi
beruang.
• Kepala ditutup
dengan ‘terendak’.
Perempuan
• Baju separuh pendek dan
berlengan pendek.
• Sepasang kain sarung hitam
paras lutut dihiasi dengan
manik-manik halus.
• Tudung separuh tinggi dengan
anyaman atau penutup kepala
dari kain berwarna hitam.
• Bagi rotan berwarna pula
dikenakan di bahagian lapik
pinggang bagi mengetatkan
seluar dan baju.

77. PAKAIAN TRADISIONAL SABAH
Di Sabah juga kaya dari segi bangsa atau suku kaum, pelbagai dialek bahasa,
adat resam dan mempunyai keunikan pakaian tradisional mereka tersendiri.
Pesta Keamatan adalah untuk sambutan pada Hari Menuai Padi iaitu
sambutan bagi menyambut kejayaan mereka bagi pahlawan-pahlawan yang
berani dan gagah. Selain itu, ia adalah pesta kesyukuran bagi mereka
menandakan penamatan penanaman.
Pada hari berikut, mereka akan mengenakan pakaian yang sedikit
bersederhana daripada etnik-etnik yang lain.

78. SUKU KAUM DI SABAH
Di Sabah, terdapat berpuluh-puluh suku
kaum. Di antara majoriti suku kaum mereka
adalah seperti :
Kadazan – dusun
Bajau
Murut

79. PERBEZAAN PAKAIAN TRADISIONAL KAUM KADAZAN-
DUSUN LELAKI DAN PEREMPUAN
Pakaian lelaki
• Kemeja berwarna hitam baldu atau Panjang
• Sarong Panjang ‘berenda siling’ berwarna hitam
• Ikat pinggang berwarna biru ‘indigo’ atau kaking
• Siga penutup kepala
Pakaian perempuan
• ‘Sinuangga’ adalah blaus yang tidak berlengan dan
berwarna hitam baldu
• ‘Sinompukung’ adalah blaus berlengan pendek dan
warna hitam baldu untuk kaum wanita pertengahan
umur
• ‘Kinoingan’ adalah blaus berlengan panjang dan warna
hitam baldu untuk wanita golongan tua

80. Kesimpulan
Pakaian tradisional mempunyai makna positif disampaikan oleh
nenek moyang.
Budaya pakaian tradisional
Melambangkan identiti sesebuah negara
Melambangkan sifat majmuk masyarakat kita kaya dengan nilai tradisional
yang murni
Memupuk perpaduan negara
Generasi muda haruslah sedar kepentingan mengekalkan
kepentingan budaya pakaian tradisional

81. Rujukan
Kamus Dewan (Edisi Keempat.), 2005. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
https://vdocuments.mx/pakaian-pakaian-tradisional-di-malaysia.html?page=1
https://www.ceriasihat.com/pakaian-tradisional-mengikut-kaum-utama-di-malaysia/
https://www.coursehero.com/file/73673300/PAKAIAN-TRADISIONAL-DAN-PERAYAAN-
KAUM-UTAMA-DI-MALAYSIApdf/
https://www.tsemrinpoche.com/tsem-tulku-rinpoche/malaysia/pakaian-tradisional-
malaysia.html

82. Ada sebarang soalan ?