1. ОРГАНИК ХИМИ ЛЕКЦ 3
ОРГАНИК МОЛЕКУЛЫН ШИНЖ
Найрлага. Молекулын чанарын болон тооны найрлага нь түүнийг бүрдүүлэгч атомын
шинжээр тодорхойлогдоно. Жишээлбэл, пропан (С3Н8)-íы чанар, тооны найрлагыг тооцâол,
÷анарын найрлага нь ямар элементүүд оролцож буйгаар илэрхийлэгдэнэ. Пропаны чанарын
найрлагыг С, Н-ийн атомууд илэрхийлнэ. Харин молекулын тооны найрлагыг түүнийг
бүрдүүлэгч элементүүдийн атомын харьцангуй атом масст үндэслэн гол төлөв зууны хувиар
тооцоолдог. Пропаны тооны найрлагыг зууны хувиар илэрхийлбэл, С-81.71%,
Н-18.29% байна.
Томьёо. Молекулын томьёог түүнийг бүрдүүлэгч элементийн химийн тэмдгийн
тусламжтайгаар илэрхийлнэ. Органик молекулын бүтэц, байгууллыг олоí төрлийн томьёогоор
илэрхийлдэг.
a) Байгууллын дэлгэìэл тоìъёо. Молекулыг үүсгэж буй атомуудын хоорондын химийн
холбоог зураасаар дүрсэлнэ.
b) Электроны тоìьёо. Химийн холбоог үүсгэж буй электрон хос, валентийн электроноор
нь дүрсэлнэ.
c) Байгууллын хураангуй тоìъёî. Молекулын бүтцийг язгуур, функциональ бүлгийн
бүтцээр нь дүрсэлнэ.
d) Холбоосон тоìъ¸о. Нүүрстөрөгчийн атомын хэлхээг зураасаар дүрсэлнэ. Нүүрстөрөгч,
устөрөгчөөс бусад атомуудыг химийн тэмдгээр тэмдэглэнэ.
1

2. ОРГАНИК ХИМИ ЛЕКЦ 3
e) Цагираг нэгдэл, ханаагүй нэгдлийг дараах байдлаар бичнэ.
f) Орон зайн томьёо. Молекулын орон зайн байрлал, бүтцийг үзүүлдэг.
g) Резонансын томьёо. Байршаагүй холбооны завсрын, шилжилтийн бүтцүүдийг
дүрсэлнэ. Байршаагүй холбоо агуулсан нэгдлүүдийн молекул хэд хэдэн резонансын
томьёогоор дүрслэх боломжтой байдаг. Жишээ:
2

3. ОРГАНИК ХИМИ ЛЕКЦ 3
3