1º ESO, A Terra no universo

1. Unidade 1:
O universo e a Terra
CPI Virxe da Cela – Monfero 1º ESO

2. 1 – O Universo
Que é o universo?
Un pouco de historia...

3. Esfera de
estrelas
fixas
Sol
Terra
Lúa
Marte
Venus
Primeiras ideas sobre o Universo:
MODELO XEOCÉNTRICO--> A Terra no centro do Universo
PTOLOMEO (S. II)

4. Esfera de
estrelas
fixasTerra
Sol
Lúa
Venus
Mercurio
Marte
Xúpiter
Cambio na concepción do Universo:
MODELO heliocéntrico (O sol no centro de Universo) de
Copérnico S.XVI

5. Galileo Galilei
No ano 1609 publica a súa obra
Sidereus Nuncius na que
baseandose en datos
experimentais extraídos da
observación dos astros demostraba
a validez da teoría heliocéntrica.

6. O Universo
É todo o que existe fisicamente: a totalidade do espazo e do tempo,
todas as formas de materia e enerxía e as leis e as constantes físicas
que as gobernan.

7. 2 – Organización Universo
A maior parte é
baleiro
ou un tipo de
materia
descoñecida, a
materia escura.
O resto da
materia
concéntrase nas
galaxias

8. As galaxias
O Universo está formado por billóns ou trillóns de galaxias
Todo o que non e materia ou enerxía é baleiro cósmico
As galaxias son enormes agrupacións
de:
Estrelas: poden conter trillóns de
estrelas que en moitas ocasións
posúen sistemas planetarios
Nebulosas: formadas por
agrupacións de gas e po cósmico nas
que se orixinan as estrelas

9. Distancias universo
As distancias no universo son
enormes polo que para a súa
medición utilízase :
Ano luz
Distancia que percorre a luz nun ano viaxando á
velocidade da luz (300.000 km. s)
1 ano luz = 9.500.000.000.000 km

10. Distintos tipos de galaxias

11. As galaxias póden agruparse nos chamados
CÚMULO DE COMA o Abell 1656
cúmulos de galaxias

12. A súa vez dentro dos cúmulos de galaxias poden existir pequenas agrupacións, a nosa galaxia
atópase no chamado
Grupo local de galaxias

13. A galaxia de Andrómeda é a mais próxima á Vía Láctea
É o obxecto visible a primeira ollada
máis afastado da Terra (aínda que
algúns afirman poder ver a primeira
ollada a Galaxia do Triángulo, que
está un pouco máis lonxe). Está a
2,5 millóns de anos luz en dirección
á constelación de Andrómeda. É a
máis grande e brillante das galaxias
do Grupo Local, que consiste en
aproximadamente 30 pequenas
galaxias, máis tres grandes galaxias
espirais: Andrómeda, a Vía Láctea e
a Galaxia do Triángulo.
A galaxia está a achegarse a nós a
uns 300 quilómetros por segundo, e
crese que de aquí a
aproximadamente 3.000 a 5.000
millóns de anos podería chocar coa
nosa e fusionarse ambas formando
unha galaxia elíptica xigante.

14. GALAXIA DE ANDRÓMEDA:
A máis próximas a nosa (2.000.000 anos luz), supoñemos que a nosa galaxia A Vía Láctea é similar a ela

15. Nas galaxias podemos atopar:
• Nebulosas:
Concentracións de gas
(H e He principalmente)
e pó cósmico
• Cúmulos estelares
Agrupacións compactas
de estrelas
Nebulosa de OriónNebulosa de Orión Cúmulo PléyadesCúmulo Pléyades

16. GALAXIAS DE CANTO
NGC 4594 (M 104) (Sa)

17. A Vía Láctea: a nosa galaxia
Diámetro aproximado 100.000 anos luz
Vista de parte da Vía Láctea dende a Terra

18. As Constelacións
As estrelas vistas dende a Terra forman unhas figuras
xeométricas chamadas constelacións
Constelación
Orión

19. O BIG BANG: A formación do Universo

20. O Big Bang
O Universo actual formouse fai 13,7 billóns de anos a partir dunha gran
explosión de materia que se atopaba altamente concentrada nun punto

21. O Big-Bang formou o espazo, iniciando o tempo e lanzando
materia en todas as direccións

22. Pola atracción gravitatoria a materia (átomos de H e He)
comezou a agruparse en galaxias primitivas

23. Tralo Big- Bang a materia foise organizando
Nalgúns corpos
celestes, a gran
acumulación de
materia fixo que se
iniciaran reaccións de
fusión nuclear
liberando gran
cantidade de enerxía
orixinando as
primeiras estrelas
As estrelas son enormes esferas de
materia nas que no seu interior
prodúcense reaccións de fusión
nuclear, emitindo enerxía (sobre
todo luz e calor) e partículas a gran
velocidade (vento solar)

24. Evolución da materia tralo Big-bang

25. A partir do Big Bang o Universo está en
continua expansión

26. Sistemas planetarios: O sistema solar
Moitas estrelas teñen ao
seu redor outros corpos de
natureza diversa (planetas,
satélites, asteroides,
cometas…). Estes
conxuntos chámanse
sistemas solares.

27. O SISTEMA SOLAR
O Sistema Solar é o conxunto de planetas, planetas ananos, satélites,
asteroides e cometas que orbitan de forma regular en torno o Sol

28. Distancias sistema solar
O sistema solar exténdese ao longo de 16.000 millóns de quilómetros
As distancias exprésanse en unidade astronómica (u.a.) que é a
distancia media entre a Terra e o Sol (150 millóns de quilómetros)

29. O SISTEMA SOLAR
Está formado por:
- unha estrela mediana: o Sol
-8 planetas e 166 satélites coñecidos
- Planetas ananos como Plutón
- Un cinto de asteroides
- Cometas, procedentes das zonas mais exteriores do cinto de Kuiper ou da nube de Oort

30. O SISTEMA SOLAR
A maioría da masa do Sistema Solar atópase na estrela central, o Sol (99,85%)

31. O Sol

32. É unha estrela mediana
(diámetro 1.400.000 km)
A súa temperatura superficial
é de 5.500 ºC.
Se compón,
aproximadamente, dun 75%
de hidróxeno, un 25% de
helio, e un pequeno
porcentaxe de osíxeno,
carbono, ferro e outros
elementos.
No núcleo solar, onde prodúcese a fusión nuclear, a temperatura
é duns 15 millóns de graos centígrados.
O Sol xira sobre sí mesmo en sentido contrario ao das agullas do
reloxo e tarda de 25 a 30 días en dar unha volta completa.
O SOL

33. Situación Sol
Nun brazo da Vía Láctea (chamado de Orión) sitúase o Sol co seu
sistema planetario xirando o seu redor
O Sol desprázase xunto a galaxia, xirando arredor do seu centro
pola rotación da galaxia, e xirando sobre si mesmo

34. Tamaño Sol
● O Sol é unha estrela de tamaño
medio

35. Tipos de estrelas
(O Sol é unha estrela de tamaño medio)

36. Antes de esgotar a súa enerxía
e converterse nunha débil
anana branca pasará a ser
unha xigante vermella
engulindo os planetas rochosos
máis cercanos
protoestrela
Anana
branca
Xigante
vermella
Evolución do Sol
O Sol formouse fai 5000 millóns de
anos
Crese que seguirá emitindo enerxía
durante 4500 millóns de anos máis.

37. O Sol transformado en Xigante vermella

38. Emisións ao espazo
● Enerxía en forma de luz, calor e radiación
● O vento solar: emisión de partículas
O campo magnético da Terra
desvía as partículas emitidas
polo Sol posibilitando a vida na
Terra

39. Os planetas
● Astros de forma máis ou menos esférica que xiran ao
redor dunha estrela que os ilumina. Por iso, vémolos brillar

40. Movementos planetas

41. Tipos planetas sistema solar
Planetas gasosos
ou xigantes
Planetas terrestres
ou rochosos

42. O SISTEMA SOLAR
Órbitas a escala dos planetas interiores

43. O SISTEMA SOLAR
Órbitas a escala dos planetas exteriores
(Fíxate na órbita de Plutón ¿é un planeta igual cos outros?)

44. Os satélites
Astros esféricos ou non que xiran ao redor dos planetas e, xunto con
eles, ao redor da estrela. Tampouco producen luz véndose porque
reflicten a luz da estrela

45. Son os planetas mais próximos o Sol.
Son pequenos e rochosos no seu aspecto externo
Tamén chámaseslle planetas terrestres. Son:
PLANETAS INTERIORES

47. É o planeta que está máis preto do
Sol, a uns 58 millons de kilómetros
polo que ten altas temperaturas
É máis pequeno ca Terra polo que a
súa gravidade é pequena comparada
coa terrestre.
A pouca gravidade e as altas
temperaturas fixeron que non teña
atmosfera ao escapar os gases cara o
espazo
Ao non ter atmosfera os asteroides
chegan sen desintegrarse á súa
superficie polo ten moitos cráteres,
como a Lúa.
. Non ten lúas
Qué planeta é?
Fotografía tomada en 1974 polo Mariner 10, a
primeira sonda espacial que estudió este
planeta en detalle.

48. Mercurio

51. Vista de Mercurio en contraste sobre o Sol

52. •O tamaño e a densidade deste
planeta son semellantes aos da
Terra.
•Ten unha atmosfera moi densa
composta por dióxido de carbono
e nubes formadas por gotitas de
ácido sulfúrico.
•Esta atmosfera tan densa fai que
teña un alto efecto
invernadoiro sendo a súa
temperatura moi alta de media
480º C
•Xira en sentido contrario ao resto
dos planetas.
•Non ten satélites
Qué planeta é?

53. Venus

54. Vista de Venus
sobre o Sol

56. • É o planeta que garda maior
parecido có noso: a súa
superficie lembra os
desertos pedregosos da
Terra.
• A súa delgada capa
atmosférica é irrespirable
porque está formada por un
95% de dióxido de carbono.
• Posúe o maior volcan do
sistema planetario: o Monte
Olimpo de 12000 m de
altitude
• Posúe 2 lúas (Fobos e
Deimos)
Qué planeta é?

57. Marte

58. Cambios no clima
Restos de erosión pola
auga

59. O monte Olimpo é o maior volcan do Sistema Solar

60. Sonda Viking en Marte: 1975 - 1980

64. A superficie de Marte aparece erosionada tal vez pola existencia de auga
líquida no pasado

66. Sonda Curiosity en Marte: 2011- 2015

67. Corpos de kilómetros
a centos de
kilómetros.
A súa forza de
gravidade non é o
suficientemente
grande para facelos
esféricos.
Suponse que son os
restos dun planeta
situado entre Marte e
Xúpiter
Logo sigue o Cinto de Asteroides, entre Marte e Xúpiter

68. Imaxe de ciencia ficción do Cinto de Asteroides

69. Versión Científica del Cinto de
Asteroides
800 millóns de800 millóns de
kilómetroskilómetros
Millóns deMillóns de asteroides …asteroides …
Separados millóns deSeparados millóns de
kilómetros entre síkilómetros entre sí

71. Son os planetas máis lonxanos ao Sol, localizados a
partir do cinto de asteroides.
Son grandes e están formados por gas.
Posúen numerosos satélites de características
similares aos planetas rochosos
Tamén chámaseslle planetas xovianos. Son:
OS PLANETAS EXTERIORES

73. • É o máis grande de todos os
planetas do Sistema Solar
• Está formado por un 90% de
hidróxeno e un 10% de helio
• Conten por sí só o 71% de
toda a materia planetaria do
sistema solar.
• Ten catro grandes lúas
rochosas e outras doce máis
pequenas.
Qué planeta é?

74. Xúpiter

76. Impacto dun asteroide na superficie de Xúpiter (por sorte non chegou á Terra)

77. • Á vista está que é “o
señor dos aneis”
• É un planeta moi frío
• Ten dezanove satélites
coñecidos.
Qué planeta é?

78. Saturno

79. Aneis de saturno: formados por materia (po, xeo, restos de rochas) que xiran o seu redor

80. O sistema planetario de Saturno

81. • É un planeta gasoso,
formado por hidróxeno, helio
e metano.
• O seu eixe de rotación está
moi inclinado debido,
posiblemente, a un choque
contra algún corpo de
grandes dimensións.
• Ten cinco lúas coñecidas.
• O teu peso neste planeta
sería 1’17 veces o da Terra.
O seu nome é…

82. Urano

84. • É un planeta gasoso,
formado por hidróxeno, helio
e metano.
• A súa temperatura
superficial é moi fría xa que
está moi lonxe do Sol.
• Ten dúas lúas coñecidas.
• O teu peso neste planeta
sería 1’18 veces o da Terra.
O seu nome é…

85. Neptuno

87. Outros corpos do sistema solar

88. • Antigamente era o corpo
planetario menos coñecido do
Sistema Solar debido a que é o
máis pequeño e o que está máis
lonxe.
• Se pensa que posúe un núcleo
rochoso e unha superficie
cuberta de xeo.
• A súa órbita é moi excéntrica.
• O teu peso neste planeta sería
0’025 veces o da Terra có que,
de un salto, te elevarías 40
veces máis que aquí.
O seu nome é…

89. Plutón

90. Planeta Plutón
1930 O descubre Clyde Tombaugh:
Placa fotográfica na que aparece Plutón

93. ÓRBITA EXCÉNTRICA DE PLUTÓN

94. Órbita excéntrica de Plutón

95. Órbita de Plutón en distinto plano

96. Plutón e Charón (satélite)

98. TAMAÑO DE Plutón e o seu satélite
comparado con USA

99. Simulación vista dende sonda Voyager de Plutón con Charón e o Sol ao fondo

100. Pero podemos considerar Plutón un
planeta?
•É moi pequeno e rochoso pero está
situado no exterior do Sistema Solar onde
todos os planetas son xigantes e gasosos
•A súa órbita é moi excéntrica e non está no
mesmo plano que o resto dos planetas

101. Antes de ver que pasa con Plutón vexamos que outros
corpos existen o seu redor

102. OS COMETAS
NÚCLEO COMETA
Son corpos formados por rochas, xeo e po procedentes do
exterior do Sistema Solar (cinturón de Kuiper e a nube de Oort)

103. OS COMETAS
NÚCLEO COMETA HALLEY

104. Na década dos 1950s,
Gerald Kuiper predixo
que máis aló da órbita
de Plutón habería un
“novo” cinto de
asteroides.
CINTO DE KUIPER

105. Pola mesma época que Kuiper,
Jan Oort propuso a existencia
dunha nube ainda máis
externa, da cal vendrían os
cometas de longo período.
NUBE DE OORT

106. Órbitas cometas
Proceden do exterior
do sistema solar
En ocasións
interaccións
gravitacionais os
lanzan contra o Sol
describindo órbitas
elípticas moi
alongadas e
xeralmente en distinto
plano cos planetas

107. Cola do cometa producida
ao transformarse o xeo en
gas ao acercarse ao sol
O vento solar empurra a
cola en cara contraria ao
sol
COMETA HALLEY
e
GALAXIA DE ANDRÓMEDA

108. En 1992, co incremento na
potencia dos telescopios,
se comezaron a detectar
asteroides do Cinto de
Kuiper…

109. Cinto
de
Kuiper

111. 2005: Se decubren outras dúas lúas arredor de Plutón

112. Plutón é extraño como planeta:
– Tamaño (é pequeno, cando está na zona dos
planetas xigantes)
– Composición (é rochoso e está na zona dos
planetas gasosos)
– Órbita (é elíptica e fora do plano mentres que
os outros planetas teñen órbitas case circulares
e no mesmo plano)

113. Está ademais situado no cinturon de Kuiper onde
orbitan numerosos cometas

114. Cinto de Kuiper (cometas)

115. Obxectos maiores no Cinto de Kuiper
Ata hace uns anos, Plutón era ainda o máis
grande, aunque non por moito

117. ¡O obxecto 2003 UB313 é máis
grande que Plutón!
Agora xurde un problema será
este o décimo planeta ou se
debe reclasificar Plutón
Nótese que Plutón, clasificado
como un planeta, é máis pequeno
que a nosa Lúa, clasificada como
un satélite.

118. 2003 UB313
recibiu
tentativamente
o nome de
Xena.
Xena e a súa lúa Gabrielle.

120. PLANETAS ANANOS
• CORPOS PLANETARIOS DE PEQUENO
TAMAÑO QUE NON LIMPIARON A SÚA
ÓRBITA DOUTROS CORPOS: PLUTON,
CERES, ERÍS....
...no ano 2006 decídese considerar estes corpos incluído
Plutón como....

122. ORIXE DO SISTEMA E SOLAR E OS PLANETAS
1º Fai 4570 millóns de
anos prodúcese a
contracción dunha
nebulosa pola
explosión dunha
supernova cercana
2º Fórmase entón un disco en cuxo interior sitúase a maioría
da materia composta polo H e He existente na nebulosa. Nesta
zona central fórmase un protosol no que pola forte atracción
gravitatoria chocan ós seus átomos a gran velocidade e
inícianse reaccións de fusión nuclear formándose unha estrela:
O Sol.
3º No resto do disco
emigran cara o exterior
os elementos máis
lixeiros que son
atraídos con menos
forza pola gravidade
do Sol e que
procedían na súa
maioría da nebulosa
inicial; no interior
sitúanse os átomos
mais pesados,
aportados pola
supernova, que son
atraídos con maior
forza pola gravidade
do Sol
4º Pola atracción gravitatoria se
unen nas distintas órbitas do
disco os materiais existentes
formando:
- Na zona interna os planetas
rochosos, de tamaño mais
pequeno debido a que se
formaron a partir dos átomos
máis pesados que estaban en
menor cantidade (ao ser
aportados pola supernova)
- Na zona externa os planetas
gasosos de maior tamaño
debido a que se formaron a
partir dos elementos máis
lixeiros e abundantes, en su
maioría procedentes da
nebulosa

123. Formación protoplanetas
Nas zonas onde a
acumulación de
materia é menor non
existen as condicións
de temperatura e
presión suficientes non
chegando a producirse
reaccións de fusión
nuclear orixinando os
planetas

124. • Este planeta ten un
diámetro de 12.756 km e
unha masa aproximada
de 6.1024
kg.
• A súa atmosfera está
composta principalmente
por nitróxeno e osíxeno.
• Ten un satélite de gran
tamaño.
Qué planeta é?

125. A Terra no Universo
O 7 de decembro de 1972, a tripulación da nave espacial Apollo 17 tomou
unha das imáxenes mais espectaculares e coñecidas da Terra cando se
encontraba a unha distancia duns 45.000 kilómetros. Os astronautas a
bautizaron como a "canica azul".

126. Vista da Terra dende a superficie lunar polos astronautas do Apolo

127. A Terra no Universo
Amanecer da Terra (distancia: 380.000 kilómetros)
O 24 de decembro de 1968 o astronauta William Anders, a bordo da
nave Apolo 8, inmortalizou o máis extraño dos amaneceres: a Terra
emerxindo sobre ohorizonte lunar

128. A Terra no Universo
A Terra dende Saturno (distancia: 1.500 millóns de quilómetros)
O 15 de setembro de 2006,a sonda Cassini fotografiou unha mota de po entre
os aneis de Saturno. A Terra vista a mais de 1.500 millóns de quilómetros

129. A Terra no Universo
Un punto azul pálido (distancia: 6.000 millóns de quilómetros)
O 14 de febreiro de 1990, a nave espacial Voyager 2 realizou a fotografía mais
distante do noso planetaata o momento: unha imaxe tomada a 6.000 millóns
de quilómetros

130. Imaxe da Terra e a Lúa dende a sonda Galileo

131. O NOSO PLANETA: A Terra

132. Partes da Terra
Atmosfera
Hidrosfera
Biosfera
Xeosfera
O movemento das capas internas
da Terra son as responsables da
xeración do campo magnético

133. MOVEMENTOS DA TERRA
• ROTACIÓN (24 HORAS)
Orixina o día e
a noite
• TRASLACIÓN (365 DÍAS e 6 HORAS)
Orixina as
estacións
VERÁN
INVERNO
PRIMAVERA
OUTONO

134. • TRASLACIÓN (365 DÍAS e 6 HORAS) Orixina as estacións
VERÁN
INVERNO
PRIMAVERA
OUTONO
A traslación As estacións
Solsticio
inverno
22
decembro
Solsticio
verán
22 xuño
Equinocio
primavera
21 marzo
Equinocio
outono
21
setembro

136. A rotación  O día e a noite

137. Rotación da Terra
LO
Xira de oeste a leste polo que o Sol sae polo leste e ponse polo oeste

138. Por onde sae o Sol?
N
S
LO

139. ALTURA DO SOL
VERÁN
INVERNO

140. SOMBRAS
VERÁN
INVERNO

141. O noso satélite: a Lúa

142. A LÚA

143. A Lúa
• Posúe numerosos
cráteres na súa
superficie ao igual
que Mercurio ao
carecer de
atmosfera
• Os mares da Lúa
son grandes masas
de basalto
procedente de
antigas erupcións
volcánicas

144. Apolo XVII Decembro
1972
última expedición á
Lúa
Apolo XI Xullo 1969
Armstrong e Aldrin
chegan á Lúa

145. “A Terra e a Lúa vista dende Marte”
384.000 Km

146. A Lúa e a Terra
Para ser un satélite ten un tamaño moi grande en comparación
co da Terra de ahí a gran influencia da forza gravitatoria da Lúa

147. Nova
Crecente
Minguante
Chea
Fases da Lúa

148. Nova
Crecente
Minguante
Chea
As eclipses

149. ECLIPSE DE
SOL
ECLIPSE DE
LÚA

150. Mosaico eclipse lunar

151. Tipos eclipses de Lúa

153. Nos eclipses de Lúa totais esta vese en tonos vermellos xa que é
iluminada pola luz do Sol que reflictea atmósfera

154. Eclipse de sol “anular” Madrid

155. Eclipse anular

156. AS MAREAS
Son variacións periódicas do nivel dos océanos debido a atracción gravitatoria da
Lúa principalmente.
O tempo aproximado entre unha pleamar e a baixamar é de 6 horas
Forza
centrífuga
Forza
atracción
Marea
alta
Marea
alta
Marea
baixa
Marea
baixa

157. AS MAREAS
• VIVAS: con Lúa chea e nova
• MORTAS: nos cuartos
Poden ser: