Μια περιγραφική ανάλυση του bullying στο σχολείο!!!

1. Η βία μέσα στο σχολείο
the bullying issue
Κ. Α. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Εκπαιδευτικός - Θεολόγος
Υπ. Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της
Εκπαίδευσης

2. εισαγωγικά
• Το πρόβλημα της σχολικής βίας δεν είναι τωρινή
υπόθεση, απλά με τη πρόοδο της παιδαγωγικής
αναδείχθηκε πιο έντονα τόσο στην εκπαιδευτική
όσο και στην ευρύτερη σχολική κοινότητα με τον όρο
bullying.
• Προβληματίζει εδώ και χρόνια τόσο τα σχολεία
Μέσης Εκπ/σης της Αμερικής όσο και της Ευρώπης.
• Στις Η.Π.Α. ιδιαίτερα τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης
ιδίως σε περιοχές της ευαίσθητης ζώνης (Νέα Υόρκη,
Χάρλεμ. Μπρόνξ, Σικάγο κ.α.) έχουν από χρόνια
αναπτύξει το φαινόμενο το οποίο διείσδυσε με με
τη μορφή κουλτούρας στην Ευρωπαϊκή εκπ/κή ζώνη.

3. Τι είναι όμως το bullying;

4. Ορισμός του bullying
• Είναι η ενάσκηση βίας από μαθητή/τρια
εναντίον κάποιου άλλου μαθητή/τριας με
σκοπό την επέμβαση στην ιδιωτική σφαίρα
του και την επιβολή της θελήσεως του
πρώτου εις βάρους του δεύτερου (Junoven et
al, 2006, p. 1231).

5. Προϋποθέσεις του bullying
Οι προϋποθέσεις του bullying είναι οι εξής (CNN,2002):
• η ενέργεια ως βιαιότητα
• η εκδήλωσή της στον όχι μόνο στον εσωτερικό αλλά
και στον περιρρέοντα χώρο του σχολείου (ευρύτερο
σχολικό περιβάλλον)
• το υποκείμενο που την ασκεί (ο μαθητής-θύτης: bully)
• το υποκείμενο που την υφίσταται (ο μαθητής-θύμα -
victimized) άνευ της θελήσεώς του και (Espelage and
Swearer 2010) και
• το διακύβευμα ( συνήθως η αιτία ή αφορμή της βίαιης
ενέργειας)

6. η κουλτούρα του bullying
Το bullying χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερο
τελετουργικό εκδήλωσης των επιδράσεών του
και μάλιστα σε πλαίσιο κλιμάκωσης των
τελευταίων. Τα στάδια αυτής της κλιμάκωσης
έχουν ως εξής:
• η αντιπάθεια
• η απειλή
• η περιθωριοποίηση
• ο πειθαναγκασμός-προσηλυτισμός
• η άσκηση βίας

7. τα είδη της ασκούμενης βίας
Οι κύριες μορφές βίας που συνήθως
ασκούνται μέσα στο σχολείο( Smith
and Sharp, 1994) είναι:
• Η λεκτική βία
• Η ψυχολογική βία (μη λεκτική)
• Η σωματική βία

8. η σωματική βία
η σωματική βία αναγνωρίζεται από την:
• διενέργεια επιθετικής διαθέσεως σε πραγματικό
τόπο και χρόνο από το θύτη προς το θύμα με
σκοπό τη κυριαρχία (Long and Pellegrini, 2003).
• τη διενέργεια συγκεκριμένων σωματικών
βλαβών εις βάρος του θύματος (π.χ.
τραυματισμού).
• Η σωματική βία είναι το τελευταίο στάδιο κατά
το οποίο και ολοκληρώνεται η επιθετική διάθεση
του θύτη (bully).

9. Η ψυχολογική βία
• Συνήθως είναι το προγενέστερο στάδιο, το οποίο
εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της bullying
κουλτούρας.
• Περιλαμβάνει μέσα στην ευρύτερη ομπρέλα της τον
εκφοβισμό (Stogianidis, 2013, p. 272). Ο φόβος
αποτελεί σημαντικό ψυχολογικό εργαλείο του θύτη
προς το θύμα και συνάμα δηλώνει την απόλυτη
επιθυμία του να κυριαρχήσει πάνω του.
• Μη ξεχνάμε ότι ο φόβος ανήκει στη χωρία των
αρχέγονων ενστίκτων του ανθρώπου και υπάρχει
πληθώρα βιβλιογραφικής φιλολογίας για το θέμα
Έτσι…

10. Βασικές μορφές εκφοβισμού
Καταλήγουμε σε ένα πρώτο απλό πλάνο της ανατομίας του
Εκφοβισμού:

11. Τεχνικές bullying
ενεργητικό bullying
• Ο θύτης ενεργεί μόνος του και μάλιστα
απομονώνοντας το θύμα σε μέρος
όπου οι συμμαθητές του δεν έχουν τη
συγκεκριμένη στιγμή πρόσβαση
(τουαλέτες, άδειες αίθουσες, γωνίες
προαυλίου, εξωτερικός χώρος του
σχολείου)
• Ο θύτης ενεργεί μετά συνεργών
(ομάδα κρούσης-bystanders), όπου η
χρήση ψυχολογικής ή και σωματικής
βίας γίνεται με συμμετοχή (Wu et al,
2009, p..202). Η επιλογή του χώρου
πάλι προνοείται να έχει τις
προδιαγραφές της παραπάνω
περίπτωσης

12. Παθητικό bullying (bystanding)
• Στη περίπτωση αυτή το βίαιο περιστατικό
εκτυλίσσεται ενώπιον μαθητικού κοινού ή
ενώπιον μαθητών/τριών που δεν έτυχαν της
προσοχής των συνεργών, όπου όμως επιλέγουν
να μην επέμβουν εξαιτίας του φόβου παρόμοιων
συνεπειών προς τα πρόσωπά τους.
• Το παθητικό bullying έχει τις ίδιες
σημασιολογικές συνέπειες με το ενεργητικό διότι
δημιουργεί ηθικούς αυτουργούς (πρόσωπα τα
οποία προκαλούν ή ενισχύουν την ενέργεια
βίας).

13. Happy slapping
• Στην εποχή των smart phones και των tablets
άτομα βίαιων προθέσεων (bullies) και με ρόλο
ηθικών αυτουργών επιλέγουν κατά την ώρα της
ηθικής (εξευτελισμός) ή σωματικής βιαιοπραγίας
(συμπλοκή) εναντίον του θύματος να
καταγράφουν το περιστατικό σε ψηφιακές
συσκευές εγγραφής (π.χ. smart phones ή tablets).
• Αρέσκονται είτε να το παρακολουθούν για λόγους
προσωπικής ευεξίας μετά το περιστατικό είτε
ακόμα να το ανεβάζουν στο διαδίκτυο (Saunders,
2005, p.1) Στη δεύτερη περίπτωση έχουν
φροντίσει να ενεργήσουν χρησιμοποιώντας
τεχνικές απόκρυψης (π.χ. δεν φαίνονται καθαρά τα
πρόσωπά τους).
• Ανθεί ιδιαίτερα στις Η.Π.Α.

14. Βασικές πηγές-αιτίες του bullying (Α)
εισαγωγικά
• Ως πηγές bullying θεωρούνται περιβάλλοντα από τα οποία
διαπιστώνεται εκροή βίαιων ερεθισμάτων-μηνυμάτων.
• Το μήνυμα μπορεί να είναι λεκτικό ή μη λεκτικό και επομένως
και η ανάλογη εκπεμπόμενη μορφή βίας θα έχει τα ανάλογα
χαρακτηριστικά (λεκτική ή μη λεκτική βία).
• Οι νέοι και ιδιαίτερα οι ανήλικοι μαθητές/τριες διαθέτουν
ευαίσθητα ψυχικά εργαλεία με συνέπεια να καθίστανται
θετικοί δέκτες τέτοιων μηνυμάτων ( = η πρόσληψη του
μηνύματος είναι άμεση) ως εικόνες, τις οποίες υπορρήτως
(σιωπηρά καλούνται να αναπαράγουν) (Sparks, 1990, p. 123).
• Βασικό μήνυμα της κοινωνικής ψυχολογίας είναι ότι το
άτομο αναπαράγει αυτό που βλέπει διότι το θεωρεί κομμάτι
του δικού του δυναμικού, ακόμα και αν αυτό δεν συμβαίνει,
και επιθυμεί να το επιβεβαιώνει.

15. Βασικές πηγές-αιτίες του bullying (Β)
αιτίες
• Βίαια επεισόδια μέσα στην οικογένεια (McCloskey et al, 1995, p.
1239).
• Αδιαφορία των γονέων ή γένεση προβληματικών καταστάσεων (
εθισμένοι γονείς σε ουσίες ή τυχερά παιχνίδια) (Corcoran, 2000,
p.563).
• Ανάγκη φυσικοσωματικής επίδειξης ή επιβολής του παιδιού
ανάμεσα σε φίλους ή στο άλλο φύλο (Thorne, 1980, p.11).
• Ανάγκη αναγνώρισης (Jennings et al, 2006, p. 32)
• Η δειλία ως συναίσθημα (Weinberger, 2005, p. 277)
• Το διαδίκτυο ως πηγή βίαιων εικονιστικών κειμένων ως μηνυμάτων
(περιλαμβάνονται τα social media) (Ferdon and Hertz, 2007, p. 81) .
• Η τηλεόραση ως πηγή βίαιων εικονιστικών κειμένων ως
μηνυμάτων (Gerbner, 1976, p. 339)
• Η φτώχεια (Crutchfield and Wadsworth,2003, p. 67)

16. Συνοπτικό διάγραμμα
Helpguide, (2015)

17. Αντιμετώπιση του φαινομένου
• Η αντιμετώπιση του bullying είναι μια πολύ δύσκολη
υπόθεση και τελείται σε βάθος χρόνου. Η ακαριαία
επιτυχής επέμβαση δεν είναι πάντα εφικτή (δυστυχώς)
σε αντίθεση με τα αποτελέσματα του bullying που
είναι σύντομα και ακαριαία .
• Η θεραπεία έχει ισχύ όταν είναι επίμονη και
συστηματική και βασίζεται στην ενημέρωση (δεν
υπάρχει άλλος τρόπος δημιουργικής καταστολής)
μέχρι σήμερα (Almeida et al., 2001).
• Συνήθεις τρόποι - προτάσεις αντιμετώπισης είναι:

18. προτάσεις αντιμετώπισης του
προβλήματος
• Συστημική αντιμετώπιση.
• Ενημέρωση των γονέων και των παιδιών και η ενημέρωση των μεγαλύτερων από
τα τελευταία (Pateraki and Houndoumadi, 2001)
• Ενθάρρυνση του παιδιού ακόμα και στις πιο μικρές επιτυχίες και στήριξη στις
αποτυχίες (Yeung and McInerney, 2000, p.1). Αν λείψει (η ενθάρρυνση και η
στήριξη) θα αναζητηθεί αλλού και ο τρόπος αυτής της αναζήτησης δεν είναι
πάντα ελέγξιμος.
• Ο ρόλος του ψυχολόγου μέσα στο σχολείο είναι ιδιαίτερος και απαραίτητος
(συνεργασία εκπαιδευτικών και ψυχολόγων) (Butham and Jackson,2000)
• Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πάνω στο τομέα της διαφορετικότητας και της
διαχείρισής της (διαχείριση του φόβου και του θυμού) (Hall et al, 2009, p.5)
• Περιορισμένη και λελογισμένη χρήση του διαδικτύου (Burke,2000, p.3). Μη
συνδιαλλαγή με το άγνωστο γενικώς, απόκρυψη προσωπικών στοιχείων και
πληροφοριών (ιδιαίτερα στο social media) και σε περίπτωση συναντήσεων με
ανθρώπους αμφιβόλου προελεύσεως έχουμε πάντα συνοδεία!
• Ψυχοθεραπεία σε συστηματική βάση ( γνωσιακή ή ομαδική (Hoekstra, 2008, p.
188).
• Κράτος κοινωνικής πρόνοιας (Castells, 2002, p.203)

19. Επιμύθιο
• Το bullying είναι η
μετασχηματισμένη εισαγωγή του
συνολικού χαρακτήρα της βίας
από τη κοινωνία στο σχολείο και η
μη έγκαιρη αντιμετώπισή του
μπορεί να δημιουργήσει κοιτίδες
έκνομων ή εγκληματικών
συμπεριφορών (Castro and
Menezes, 2002, p.7) εκθετικής
κλίμακας μετατρέποντας το
σχολείο σε χώρο εγκληματικής
μαθητείας (Διαμαντόπουλος,
2014).