ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทำงบประมาณฐานศูนย์ของหน่วยรับงบประมาณของประเทศไทย

1. ปัญหาและอุปสรรค
ในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณ
กลุ่มเงินเยน (Yen)
นงก. 5

2. ที่มาและความสาคัญ
โลกที่ไม่แน่นอน
เศรษฐกิจที่ผันผวน
VUCA >> BANI
ความคาดหวัง
จากประชาชนมากขึ้น

3. ZBB คืออะไร
การจัดทางบประมาณแบบฐานศูนย์ (Zero-Based Budgeting, ZBB)
เป็นการจัดทางบประมาณที่ ไม่ได้อิงกับข้อมูลในอดีต
แต่หน่วยงานต้องมีการชี้แจงโดย คาดการณ์ไปข้างหน้า
ว่างบประมาณที่ใช้นั้น มีงบประมาณอะไรบ้าง มี ความจาเป็น อย่างไร
ซึ่งมีความแตกต่างจากการทางบประมาณแบบเดิมที่หน่วยรับงบประมาณจะ
ได้รับการจัดสรรงบประมาณ โดยอ้างอิงจากวงเงินงบประมาณแบบเดิมและ
ปรับเพิ่มขึ้น หรือ ลดลงจากปีงบประมาณที่ผ่านมาเป็นเปอร์เซ็นต์

4. กระบวนการจัดทา ZBB
ระบุโครงการ (Decision
Units)
จัดทารายละเอียด
(Decision Packages)
จัดลาดับ
ความสาคัญของ
Decision
Packages
จัดสรรทรัพยากร
(งบประมาณ)
กากับ ควบคุม
ติดตามผล

5. หัวใจความสาเร็จของ ZBB
ยุทธศาสตร์
/ เป้าหมาย
ข้อมูล
360
องศา
การจัดลาดับ
ความสาคัญ

6. ✓ ควบคุมการใช้จ่ายงบประมาณอย่างถี่ถ้วน
✓ การส่งเสริมความรับผิดชอบ
✓ เพิ่มประสิทธิภาพในการจัดสรรทรัพยากร
จุดเด่น

7. ➢ ความซับซ้อน มากขั้นตอนในการดาเนินงาน
➢ ความยุ่งยากในการเตรียมข้อมูลประกอบ
➢ ข้อมูลต้องถูกต้อง เพียงพอที่จะใช้เป็นฐานการตัดสินใจ
➢ การเปลี่ยนแปลงของกระบวนการงบประมาณทั้งหมด
➢ แรงต้านต่อการเปลี่ยนแปลง
จุดด้อย

8. ความท้าทายในทางปฏิบัติ
ยุทธศาสตร์ / กลยุทธ์
• องค์กรมีเป้าหมายที่ชัดเจนหรือไม่
• มีการลงรายละเอียดตัวชี้วัด หรือ ผลลัพธ์ แบบ
SMART หรือไม่

9. ความท้าทายในทางปฏิบัติ
ข้อมูล
• ผู้จัดเตรียมรายละเอียดสามารถเตรียมข้อมูลได้ครบถ้วน ตามจริง รอบด้าน
ทันเวลาหรือไม่
• กาหนดเกณฑ์ประกอบชัดเจน เพื่อเตรียมข้อมูลสนับสนุนตามเกณฑ์นั้น
• องค์ความรู้ และ ความเข้าใจของผู้จัดทาข้อมูล
• การสื่อสาร แลกเปลี่ยน เชื่อมโยงข้อมูล ภายใน & ภายนอก

10. ความท้าทายในทางปฏิบัติ
การจัดลาดับความสาคัญ
• การต่อรองผลประโยชน์
• ผู้มีอานาจตัดสินใจขั้นสุดท้ายจะเป็นใคร มีอานาจเด็ดขาดหรือไม่
• ผู้นามีความมุ่งมั่น commitment ต่อกระบวนการใหม่

11. วิธีวิจัย
วัตถุประสงค์ของการศึกษา
•เพื่อศึกษาปัญหาและอุปสรรคในการ
จัดทางบประมาณฐานศูนย์ของหน่วย
รับงบประมาณ
วิธีศึกษา
•แบบสอบถาม

12. แบบสอบถาม
เรื่อง “ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์ของหน่วยรับงบประมาณ”
ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณ
ระดับความคิดเห็น
5 4 3 2 1
ด้านกฎหมาย
1. กฎหมายไม่ทันสมัย ไม่สอดคล้องกับสังคม
2. กฎหมายที่เกี่ยวข้องซ้าซ้อนและคลุมเครือ
3. กฎหมายกาหนดโครงสร้างขององค์กรที่มีสายการบังคับบัญชาหลายขั้นตอน
ด้านยุทธศาสตร์/กลยุทธ์
4. การกาหนดเป้าหมายและยุทธศาสตร์ของหน่วยงานให้สอดคล้องกับ
และยุทธศาสตร์ชาติ ให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน
5. การจัดทาตัวชี้วัด KPI หรือ (OKRs) การตั้งเป้าหมายที่สาคัญ (Objectives)
และผลลัพธ์ของการปฏิบัติ (Key results) ให้ตรงตามพันธกิจ (Mission) ของหน่วยงาน

13. ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณ
ระดับความคิดเห็น
5 4 3 2 1
6. การจัดสรรงบประมาณจากความจาเป็นของโครงการ
หรือกิจกรรมให้มีประสิทธิภาพเป็นปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์ของหน่วยรับงบประมาณ
ด้านนโยบายหน่วยงาน
7. ผู้บริหารสูงสุดของหน่วยงานไม่พิจารณาทบทวนปรับลดงบประมาณจากกิจกรรม/โครงการ
ตามหลักเกณฑ์การจัดทางบประมาณฐานศูนย์
8. การแทรกแซงการจัดทางบประมาณจากฝ่ายนโยบาย
9. การเปลี่ยนแปลงผู้นา หรือผู้บริหารฝ่ายนโยบาย
10. งบประมาณฐานศูนย์มาจากนโยบายของผู้บริหารสูงสุด (Top - Down)
ด้านบทบาทของผู้บริหารสูงสุด
11. ผู้บริหารสูงสุดของหน่วยงานไม่ทบทวนหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่ลดขั้นตอนของการปฏิบัติงานลง
12. ผู้บริหารสูงสุดหน่วยงานของท่าน ไม่ได้รับการฝึกอบรมให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการจัดทางบประมาณ
ฐานศูนย์
13. ผู้บริหารสูงสุดไม่ได้ทบทวนและกาหนดทิศทางที่ชัดเจนในการจัดทาคาของบประมาณ
14. ผู้บริหารสูงสุดมีการกระจายอานาจการตัดสินใจไปให้ผู้บริหารระดับรอง
ด้านองค์ความรู้และความเข้าใจของบุคลากร
15. การวิเคราะห์รายการตามหลักการจัดทางบประมาณฐานศูนย์ยังขาดผู้เชี่ยวชาญหรือบุคลากรที่มีองค์ความรู้อย่าง่่องแท้
16. บุคลากรที่ปฏิบัติงานยังขาดความเข้าใจในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์ให้สอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์
(การนาแผนมาสู่การปฏิบัติ)

14. ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณ
ระดับความคิดเห็น
5 4 3 2 1
17. บุคลากรไม่ตระหนัก่ึงความสาคัญ ในการจัดเก็บข้อมูลพื้นฐานที่จาเป็นต้องใช้
เพื่อประกอบการจัดทาคาของบประมาณอย่างเป็นระบบ
18 บุคลากรขาดประสบการณ์และไม่สามาร่ประยุกต์ใช้หลักการและกระบวนการ
การจัดทางบประมาณฐานศูนย์
ตามความเหมาะสม
19. ขาดความรู้ ความเข้าใจ และข้อมูลสนับสนุนระหว่างหน่วยงาน
ด้านการสื่อสาร
20. ปัญหาการรับ-ส่งข้อมูลระหว่างหน่วยงาน
21. ขาดการบริหารจัดการที่ดีในการจัดทางบประมาณ
ฐานศูนย์ให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน
22. ขาดหน่วยงานที่ให้คาแนะนา ปรึกษา อย่างเป็นรูปธรรม

15. อายุ
7.5
52.5
40
31 – 40 ปี 41 – 50 ปี มากกว่า 51 ปี
อายุของกลุ่มประชากรส่วนใหญ่ ร้อยละ 52.5 มีอายุระหว่าง 41 - 50 ปี
ผลของแบบสอบ่าม

16. ประสบการณ์ในการปฏิบัติงานในหน่วยงาน
17.5
82.5
น้อยกว่า 5 ปี 5 ปีขึ้นไป
กลุ่มประชากรส่วนใหญ่ มีประสบการณ์ในการปฏิบัติงาน 5 ปีขึ้นไป ร้อยละ 82.5
ผลของแบบสอบ่าม

17. ปัญหาและอุปสรรคในการ
จัดทางบประมาณฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณ
ผู้ปฏิบัติงานด้านงบประมาณให้ระดับความคิดเห็นเกี่ยวกับ
ปัญหาและอุปสรรคในการจัดทางบประมาณ ฐานศูนย์
ของหน่วยรับงบประมาณภาพรวมในระดับมาก
คือ ด้านองค์ความรู้และความเข้าใจของบุคลากร
ผลของแบบสอบ่าม
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
ด้านกฎหมาย ด้าน
ยุทธศาสตร์
/กลยุทธ์
ด้านนโยบาย
หน่วยงาน
ด้านบทบาท
ของผู้บริหาร
สูงสุด
ด้านองค์
ความรู้และ
ความเข้าใจ
ของ
บุคลากร
ด้านการ
สื่อสาร

18. สรุปประเด็นสาคัญ
• ZBB เป็นแนวคิดที่เหมาะสมสาหรับหน่วยงานที่เผชิญความท้าทายด้านงบประมาณ
เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง
• ในทางปฏิบัติ ไม่มีกรณีใดที่ใช้ ZBB 100% แต่เป็นการเลือกใช้บางประเด็น บางส่วนงาน
บางกิจกรรม
• ปัจจัยที่สาคัญคือ Mindset ที่ต้องการและพร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง
• หัวใจความสาเร็จอยู่ที่
✓ ยุทธศาสตร์และเป้าหมาย
✓ ข้อมูล 360 องศา การสื่อสาร เชื่อมโยง แลกเปลี่ยนระหว่างหน่วยงานภายในและภายนอก
✓ การจัดลาดับความสาคัญ และอานาจการตัดสินใจที่เด็ดขาด มีเอกภาพ
✓ ในทางปฏิบัติ ต้องอาศัยปัจจัยสนับสนุนด้านผู้บริหาร ด้านองค์ความรู้ และด้านการบริหารจัดการ

19. หัวใจความสาเร็จของ ZBB
ยุทธศาสตร์/
เป้าหมาย
ข้อมูล
360
องศา
การจัดลาดับ
ความสาคัญ
ปัจจัยพื้นฐานที่สาคัญ :
Mindset และ การเตรียมความพร้อม
ด้านองค์ความรู้ และ ด้านการบริหารจัดการ

20. ปัจจัยพื้นฐาน: Mindset
• สร้างเจตคติที่พร้อมรับการเปลี่ยนแปลง
• สร้างความเข้าใจตั้งแต่ระดับผู้บริหารไปจน่ึงผู้ปฏิบัติการ ่ึงประโยชน์ของ
ZBB และสื่อสารกระบวนการ ตลอดจนมีแผนสนับสนุน

21. ข้อเสนอแนะในการปรับใช้จริง
การเตรียมความพร้อม:
• mindset
• อบรมกระบวนการ
• สร้างความเข้าใจ
ข้อมูลสนับสนุน:
• ยุทธศาสตร์ที่ชัดเจน
• ข้อมูล fact & figure
ประกอบเพื่อแสดงผลการ
ประเมินประสิทธิภาพและ
ประสิทธิผล
การจัดลาดับความสาคัญตามเกณฑ์
• ระบุกระบวนการตัดสินใจ
• ระบุผู้มีอานาจตัดสินใจเด็ดขาด
ขั้นสุดท้าย

22. สิ่งที่ควรดาเนินการ
• Sandbox concept: สามาร่เริ่มจากหน่วยงานเล็ก
ส่วนงานใหม่ หรือ จัดเป็นรอบการจัดทา (ไม่ต้องทาทุกปี)
• เริ่มทีละน้อย เพื่อการงบประมาณไทยที่ทันสมัย
มีประสิทธิภาพและ มีประสิทธิผลสูง

23. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
ZBB Sandbox Roadmap
การระบุโครงการ จัดลาดับ
ความสาคัญ
จัดทารายละเอียด จัดสรรทรัพยากร การกากับควบคุมติดตามผล
1.กาหนดทีมงานZBB/
เลือกคน
2. ระบุวัตุ่ประสงค์และขอบเขต
-ระดับเป้าหมายที่คาดหวัง
-ระบุฝ่าย/งาน/โครงการที่ต้องการทา
3. ให้ความรู้ความเข้าใจ
หลักการ/ประโยชน์/
กระบวนการจัดทา
4.จัดแบ่งงานเป็น Decision Units/
ตั้งโครงการ
6.ประเมินและจัดลาดับ
วิเคราะห์เป้าหมายวัตุ่ประสงค์
จัดลาดับความสาคัญ
7. สร้าง decision package
Cost/benefit/ outcome
5.รวบรวมข้อมูล ตัวชี้วัด
ตามเกณฑ์พิจารณาตัวชี้วัด
เน้นประสิทธิภาพ(effectiveness)
และผลกระทบ (impact)
8. ตั้งเป้างบประมาณ
จัดสรรวงเงิน ตามลาดับความสาคัญที่
ได้รับ และงบทั้งหมดที่มี
9. ทบทวนและอนุมัติงบประมาณ
โดยผู้บริหาร และผู้มีอานาจตัดสินใจ
10. เริ่มใช้โครงการนาร่อง
ติดตาม ดูความก้าวหน้า/รวมรวมความเห็น
/ระบุปัญหาและความท้าทาย/ปรับแก้ตาม
ความเหมาะสม
11. ประเมินผลการดาเนินการ
ระบุผลลัพธ์ งบประมาณที่ประหยัดได้จริง
สังเคราะห์บทเรียน แนวปฏิบัติที่ดี (best
practices)
12. เตรียมขยายผล
่่ายทอดผลการทดลอง ทั้งเชิง
กระบวนการ และแนวปฏิบัติไป
ยังส่วนงานอื่นๆ
13 ติดตามผล ทบทวน พัฒนา
กระบวนการ ผลกระทบต่อการจัดสรร
งบประมาณจริงผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น
14. สื่อสารผลการดาเนินการ และ
ความสาเร็จ ภายใน/ภายนอก
15. สร้างวัฒนธรรม ZBB

24. ZBB Sandbox Roadmap
1.กาหนดทีมงาน
ZBB/เลือกคน
ขั้นการระบุโครงการ
Decision Unit
2.)ระบุวัตุ่ประสงค์และขอบเขต
-ระดับเป้าหมายที่คาดหวัง
-ระบุฝ่าย/งาน/โครงการที่ต้องการทา
3. ให้ความรู้ความเข้าใจ
หลักการ/ประโยชน์/กระบวนการจัดทา
4.จัดแบ่งงานเป็น
Decision Units/ตั้ง
โครงการ
5. รวบรวมข้อมูล ตัวชี้วัด ตามเกณฑ์
พิจารณาตัวชี้วัด ตามเกณฑ์พิจารณา
เน้นประสิทธิภาพ(effectiveness)
และผลกระทบ (impact)
6. ประเมินและจัดลาดับ
วิเคราะห์เป้าหมายวัตุ่ประสงค์
จัดลาดับความสาคัญ
ขั้นจัดทารายละเอียด Decision
Package
7. สร้าง decision package
Cost/benefit/ outcome
8. ตั้งเป้างบประมาณ
จัดสรรวงเงิน ตามลาดับความสาคัญที่
ได้รับ และงบทั้งหมดที่มี
ขั้นจัดลาดับความสาคัญของ
Decision Package
I
II
III

25. ZBB Sandbox Roadmap
ขั้นการกากับควบคุมติดตามผล
ขั้นจัดสรรทรัพยากรงบประมาณ
10. เริ่มใช้โครงการนาร่อง
ติดตาม ดูความก้าวหน้า/รวมรวมความเห็น
/ระบุปัญหาและความท้าทาย/ปรับแก้ตามความ
เหมาะสม
11. ประเมินผลการดาเนินการ
ระบุผลลัพธ์ งบประมาณที่ประหยัดได้จริง
สังเคราะห์บทเรียน แนวปฏิบัติที่ดี (best
practices)
12. เตรียมขยายผล
่่ายทอดผลการทดลอง ทั้งเชิงกระบวนการ และ
แนวปฏิบัติไปยังส่วนงานอื่น ๆ
13 ติดตามผล ทบทวน พัฒนากระบวนการ
ผลกระทบต่อการจัดสรรงบประมาณจริง
ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น
14. สื่อสารผลการดาเนินการ และความสาเร็จ
ภายใน/ภายนอก
15. สร้างวัฒนธรรม ZBB
9. ทบทวนและอนุมัติงบประมาณ
โดยผู้บริหาร และผู้มีอานาจตัดสินใจ
IV
V

26. กลุ่มเงินเยน (Yen)
นงก. 5